Fazla Çalışma Ücreti - İşçi - Vardiya Prim Alacağı - Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2007/9-667 Esas 2007/734 Karar Sayılı İlamı

Hukuk Genel Kurulu 2007/9-667 E., 2007/734 K.

Hukuk Genel Kurulu 2007/9-667 E., 2007/734 K.

• FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ
• İŞÇİ
• VARDİYA PRİM ALACAĞI

• 4857 S. İŞ KANUNU [ Madde 63 ]
• 4857 S. İŞ KANUNU [ Madde 41 ]
• 1475 S. İŞ KANUNU ( 14. maddesi yürülükte ) [ Madde 61 ]

"İçtihat Metni"

Taraflar arasındaki "alacak" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; (Ankara Onüçüncu İş Mahkemesi)"nce davanın kısmen kabulüne dair verilen 22.12.2004 gün ve 2004/922-1168 sayılı kararın incelenmesi davalı vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay Dokuzuncu Hukuk Dairesi"nin 24.10.2005 gün ve 2005/5763- 34409 sayılı ilamı ile, (...1- Dosyadaki yazılara, toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere göre, davalının aşağıdaki bentlerin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.

2- Dava, fazla mesai ve vardiya primi alacağına ilişkindir. İstekler hüküm altına alınmış, karar davalı vekilince temyiz edilmiştir.

Davacının Salı günleri nöbet aldığında kesintisiz 3 gün, Cuma günleri nöbet aldığında kesintisiz 4 gün, günde 24 saat süre ile çalışıp, kalan sürelerde dinlenerek davalı İdare bünyesinde radyoling istasyonunda güvenlik görevlisi olarak çalışmak üzere görevlendirildiği konusunda uyuşmazlık bulunmamaktadır.

İstek konusu dönem 15.01.2002-24.05.2004 tarihleri arasıdır.

Söz konusu sürenin bir kısmı 1475 sayılı İş Kanunu, diğer kısmı halen yürürlükteki 4857 sayılı İş Kanunu dönemine rastlamaktadır.

1475 sayılı İş Kanunu"nun 61. maddesine göre genel bakımından iş süresi haftada en çok 45 saattir. Bu süre üst sınırdır. 45 saatin üstünde yapılan çalışmalar fazla çalışma sayılır.

4857 sayılı İş Kanunu"nun 63. maddesince ilke olarak çalışma süresi haftada en çok 45 saat olarak belirtilmiş, devamında tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabileceği ifade edilmiştir.

Aynı Kanunun 41. maddesine göre fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. 63. madde hükmüne göre denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile bazı haftalarda toplam 45 saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.

Davacı işçi yanında diğer bir işçi ile nöbet tutmaktadır. Normal olarak günlük 24 saat çalışmanın 12 saatinde bir işçi kalan sürede diğer işçinin çalıştığı varsayılır. Çalışılan bu süre içerisinde bir saatin zorunlu yemek ve diğer ihtiyaçlar için harcandığı gözönüne alındığında, davacı işçinin günlük çalışma süresi 11 saati aşmaz. Davacının Salı günleri nöbet aldığında haftada çalışılan süre en fazla 33 saat etmektedir. Cuma günleri nöbet aldığında ise haftada çalışılan süre en fazla 44 saat etmektedir. Gerek 1475 sayılı gerek 4857 sayılı Kanun döneminde haftalık çalışma süresi 45 saat kabul edildiğinden davacı işçinin fazla çalışma ücretine hak kazanmadığı kabul edilmelidir.

3- Davacının Kapsam Dışı Personel Yönetmeliği"nin 12. maddesinde belirtilen vardiyalı çalışmalara ilişkin koşullara uygun bir çalışması bulunmadığından vardiya primi isteğinin kabulü ayrı bir bozma nedeni sayılmalıdır...) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

Temyiz Eden: Taraf vekilleri

Hukuk Genel Kurulu"nca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:

1- Davacı 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye tabi sözleşmeli personel olarak çalışmakta iken 15.02.2001 tarihinde 4502 sayılı Kanun uyarınca iş mevzuatına tabi personel statüsüne geçtiğini; o tarihten bu yana iş mevzuatına tabi personel sıfatıyla koruma-güvenlik görevlisi olarak davalıya ait K... E... Radyolink İstasyonunda hizmet verdiğini; yılın 365 günü Salı günü nöbete başladığı hafta 3 gün, Cuma günü nöbete başladığı hafta 4 gün, 24 saat aralıksız evine gitmeksizin nöbet tuttuğunu; diğer haftadaki nöbeti gelene kadar dinlendirildiğini ileri sürerek fazla çalışma ücreti ve vardiya primi alacağının ödenmesine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

Mahkemece dosya üzerinde bilirkişi incelemesi yaptırılmış; davacının çalıştığı günlük 24 saatlik süreden yemek, uyku gibi zorunlu ihtiyaçları için gerekli sürenin düşürülmesi sonucu günlük 19 saat çalıştığı, gerek 1475 sayılı Kanun zamanında, gerekse 4857 sayılı Kanun zamanındaki çalışmasının 19 saat üzerinden hesaplanması gerektiğinden söz edilerek davanın kabulüne karar verilmiştir.

Davanın kabulüne ilişkin olarak kurulan hüküm Özel Dairece yukarıda yazılı gerekçeyle bozulmuş, mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

Davacı, davalı işyerinde 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye tabi sözleşmeli personel olarak çalışmakta iken, 15.02.2001 tarihinde aynı işyerinde iş mevzuatına tabi işçi olarak çalışmaya başlamıştır.

Davacı işçi 15.02.2001 tarihinden, 4857 sayılı Kanun"un yürürlüğe girdiği 10.06.2003 tarihine kadar 1475 sayılı eski İş Kanunu"na, 10.06.2003 tarihinden itibaren ise 4857 sayılı İş Kanunu"na tabi olarak çalışmasını sürdürmüştür.

1475 sayılı İş Kanunu"nun 61. maddesine göre iş süresi haftada en çok 45 saattir. 45 saatin üstünde yapılan çalışmalar fazla çalışma sayılır.

4857 sayılı İş Kanunu"nun 63. maddesinde ilke olarak çalışma süresi haftada en çok 45 saat olarak belirtilmiş, ancak tarafların anlaşması ile haftalık

normal çalışma süresi, haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabileceği ifade edilmiştir.

4857 sayılı İş Kanunu"nun 41. maddesine göre fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. Anılan madde uyarınca, atıfta bulunulan 63. madde hükmüne göre denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile bazı haftalarda toplam 45 saati aşsa dahi bu çalışmalar, fazla çalışma sayılmaz.

Dosya kapsamına göre; davalı şirkete ait radyolink istasyonunun meskun mahal dışında bulunması, ulaşım zorluğu gibi özel nedenlerle, davacının, radyolink istasyonunda Salı günü nöbeti devraldığı hafta 3 gün, Cuma günü nöbeti devraldığı hafta 4 gün aralıksız nöbet tuttuğu, ayın diğer günlerinde ise evinde istirahat ettiği anlaşılmaktadır.

Radyolink istasyonlarında yapılan çalışmanın niteliği, yapılan işin ve işyerinin özelliğine göre bu tür çalışanların uyku ve diğer zorunlu ihtiyaçlarını karşılamak için gerekli olan zaman dilimi gözetildiğinde, çalışmanın günde en fazla 14 saat sürdürülebileceği, Hukuk Genel Kurulu"nun istikrar kazanmış 04.05.2006 gün ve 2006/9-107-144, 14.06.2006 gün 2006/9-374-382, 21.03.2007

gün ve 2007/9-150-160, 21.03.2007 gün ve 2007/9-174-164, 08.07.2007 gün ve 2007/9-582-557 ve son olarak 19.09.2007 gün ve 2007/9588-597 sayılı bozma kararlarında olduğu gibi somut olayda da benimsenmiş,

çalışmanın tek başına ya da birkaç kişi ile birlikte yapılmış olmasının, çalışılansüreye etkisinin bulunmayacağı, Hukuk Genel Kurulu"nda yapılan görüşmelerde kabul edilmiştir.

Türk Telekomünikasyon A.Ş. (R/L) İstasyonlarında Çalışma Usul ve Esaslarına İlişkin Mevzuat"ın "Çalışma Süresinin Düzenlenmesi" başlıklı 6. maddesinin (a) bendinde; Çalışan personel, 24 saatlik süre içinde 3 vardiya halinde haftalık 6 gün 45 saat esasına göre çalıştırılır; ancak, bu şekildeki vardiyayı oluşturacak sayıda personel bulunmayan istasyonlarda bu durum dikkate alınarak, 4857 sayılı İş Kanunu"nun 63. maddesine göre günde 11 saati aşmamak koşuluyla İl Telekom Yöneticisinin onayı ile farklı şekilde çalışma düzeni de oluşturulabileceği, (b) bendinde; 4857 sayılı İş Kanunu"nun 63. maddesinde yer alan denkleştirme esasına göre; haftalık normal çalışma süresinin, işyerinde haftanın çalışılan günlerine, günde 11 saati aşmamak

koşulu ile farklı şekilde dağıtılabileceği, bu şekilde en fazla dört aylık süre içinde haftalık ortalama çalışma süresi normal haftalık çalışma süresini aşamayacağı, (c) bendinde; 4857 sayılı İş Kanunu"nun 41. maddesine göre; denkleştirme esasının uygulandığı hallerde bazı haftalarda toplam 45 saati aşsa dahi yapılan bu çalışmaların fazla çalışma sayılmayacağı, (d) bendinde; fazla çalışma yapan personel isterse bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine fazla çalıştığı her bir saat karşılığında 1 saat 30 dakikayı serbest zaman (ücretli izin) olarak kullanabileceği hükümlerini içermektedir.

1475 sayılı Yasa"nın yürürlükte olduğu dönemde; Yargıtay"ın istikrar kazanmış uygulamasına göre haftalık 45 saati aşan çalışmanın fazla çalışma süresi olarak kabulünün gerekmesi karşısında, davacının, yukarıda açıklanan çalışma şekline göre 45 saati aşan haftalardaki fazla çalışması belirlenerek hüküm altına alınmalı, 45 saati aşmayan haftalarla ilgili fazla mesai alacak isteği reddedilmelidir.

4857 sayılı Yasa döneminde günlük 11 saate kadarki çalışmalar yönünden örtülü bir denkleştirmenin varlığı kabul edileceğinden, denkleştirmeye esas günlük 11 saati aşan süreler yönünden fazla çalışmanın varlığı kabul edilerek hesaplama yapılmalıdır.

Yukarıda belirtilen maddi ve yasal olgular gözetilerek, davacının fazla çalışma alacağının saptanması gerekirken, yazılı düşüncelerle aksinin kabulü isabetli olmayıp, bozma nedenidir.

2- Mahkemece, Kapsam Dışı Personel Yönetmeliği"nin 12. maddesinde belirtilen vardiyalı çalışmalara ilişkin davacı talebinin reddedilmesi yönündeki bozma kararına uyulmuş ve bu talep reddedilmiştir. O halde kurulan bu yeni hükme yönelik temyiz itirazlarının Özel Dairece incelenmesi gerekir.

S o n u ç: 1- Davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile, direnme kararının yukarıda gösterilen nedenlerden dolayı HUMK"nın 429. maddesi gereğince (BOZULMASINA), istek halinde temyiz peşin harcın geri verilmesine,

2- Davacı vekilinin vardiya priminin reddine ilişkin olarak kurulan yeni hükme yönelik temyiz itirazlarının incelenmesi için dosyanın Dokuzuncu Hukuk Dairesine Gönderilmesine, 17.10.2007 gününde oybirliğiyle karar verildi.