Askeri Öğrencinin Okuldan Çıkarılması - Tazminatın Kapsamı - Yüklenme Senedi - Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2007/18-644 Esas 2007/715 Karar Sayılı İlamı

Hukuk Genel Kurulu 2007/18-644 E., 2007/715 K.

Hukuk Genel Kurulu 2007/18-644 E., 2007/715 K.

• ASKERİ ÖĞRENCİNİN OKULDAN ÇIKARILMASI
• TAZMİNATIN KAPSAMI
• YÜKLENME SENEDİ

• 818 S. BORÇLAR KANUNU [ Madde 18 ]
• 818 S. BORÇLAR KANUNU [ Madde 19 ]

"İçtihat Metni"

Taraflar arasındaki "menfi tespit" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; (Ankara Asliye Onyedinci Hukuk Mahkemesi)"nce davanın kabulüne dair verilen 07.03.2006 gün ve 2004/578 E.-2006/66 K. sayılı kararın incelenmesi davalılar vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay Onsekizinci Hukuk Dairesi"nin 10.07.2006 gün ve 2006/4300-5824 sayılı ilamıyla; (...Davacı vekili dava dilekçesinde müvekkili Yavuz"un Kara Harp Okulunda okurken akademik başarısızlık nedeniyle okuldan çıkarıldığını, Kara Harp Okulu Saymanlık Müdürlüğü tarafından öğrenim gideri karşılığı olarak 29.789.000.000 TL borç çıkarıldığını, bu miktarın asıl borçlu Yavuz ve diğer davalı kefillerden istenildiğini, istenilen masraf kalemlerinin bir kısmından sorumlu olmadıklarını ileri sürerek müvekkillerinden talep edilen tazminat nedeniyle 5.100.000.000 TL borçlu olmadıklarının tespiti istenilmiş, 28.12.2005 havale tarihli vermiş olduğu ıslah dilekçesiyle de 12.270.350.390 TL borçlu olmadıklarının tespiti istenilmiştir. Yargılama aşamasında davacıların sorumlu olduğu miktarın belirlenmesi için mahkemece alınan bilirkişi raporunda, yüklenme senedinde gösterilmeyen amortisman, personel ve atış giderlerinden davalıların sorumlu olmayacağı, bu kaleme ait masrafların belirlenen harcamalardan düşülmesi ve buna göre değerlendirmenin yapılması gerektiği ileri sürülerek bu kalemlere ait masraflar düşüldükten sonra yapılan hesaplamada davalıların sorumlu olacağı tutarın 17.518.649.610 TL olduğu belirtilmiş, mahkemece davanın kabulüne karar verilmiş, hüküm davalı vekilince temyiz edilmiştir.

Dosya içerisinde bulunan ve davacılar tarafından imzalanan Gemlik İkinci Noterliği"nce 25.08.1997 tarihinde 6320 yevmiye ve Sinop Noterliği"nce 24.09.2001 tarihinde 9083 yevmiye ile düzenlenen yüklenme ve kefalet senetlerinde "Silahlı Kuvvetler adına öğrenci olarak okulun giriş şartlarına uygun şekilde kayıt ve kabulüm yapıldığı takdirde subay çıkıncaya kadar, yürürlükte bulunan veya öğrenim süresi içerisinde çıkacak kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge ve sair mevzuat hükümlerini kabul ettiğimi, bunlara aynen uyacağım..." şeklinde taahhüt verilmiştir.

5401 sayılı Askeri Öğrencilerden Başarı Göstermeyenler Hakkındaki Yasa"nın 3. maddesine göre; "sağlık sebepleri dışında okullarla yüksek öğrenim kurumlarından çıkarılan öğrencilere Devlet tarafından yapılan bilumum masraflar faizi ile birlikte mukavelesi gereğince ödettirilir." Askeri Okullara Alınan Öğrenciler ile Silahlı Kuvvetler Hesabına Fakülte ve Yüksek Okullarda Okuyan Öğrenciler İçin Yüklenme Senedi Düzenlenmesine ve Bu Okullardan Çeşitli Sebeplerle Ayrılacak Öğrencilere veya Kefillerine Ödettirilecek Tazminata Dair Yönetmelik"e 13.02.1992 tarih 21141 sayılı Resmi Gazete"de yayınlanarak eklenen değişiklik gereğince askeri okullardan başarısızlık nedeniyle ilişiği kesilen öğrencilerin sorumlu oldukları masraflar belirtilmiş, bu durumdaki öğrencilerin sorumlu olduğu masraf kalemleri arasında personel, amortisman ve atış giderleri de sayılmıştır.

Somut olayda; askeri okullara giriş sırasında davacı ve kefıllerce verilen yüklenme ve kefalet senetlerinin düzenlendiği tarihte yukarıda sözü edilen yasa ve yönetmelik hükümleri yürürlüktedir ve bunlar bilinerek yüklenme senedi imzalanmıştır. Yüklenme senedi içeriğinde ise yasa ve yönetmelik hükümlerine uyulacağı taahhüt edildiğine göre, davacıların sorumlu olacağı masraflar arasında personel, amortisman ve atış giderlerinin de dahil edilmesi gerektiğinin düşünülmemiş olması doğru görülmemiştir.

Mahkemece, yukarıda belirtilen hususlar doğrultusunda davacıların personel, amortisman ve atış giderlerinden de sorumlu olacağı dikkate alınarak yeniden bilirkişiden ek rapor alınmalı ve bu rapor doğrultusunda karar verilmelidir...) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda; mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

Temyiz Eden: Milli Savunma Bakanlığı vekili

Hukuk Genel Kurulu"nca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:

Dava, askeri okuldaki eğitim ve öğretimden dolayı 12.270.350.390 TL borçlu bulunmadığının tespiti istemine ilişkindir.

Davacılar vekili; müvekkili Yavuz"un önce Maltepe Askeri Lisesinde öğrenim gördüğünü, akabinde kaydı yapılan Kara Harp Okulundan akademik başarısızlık nedeniyle çıkarıldığını ve Kara Harp Okulu Saymanlık Müdürlüğü tarafından öğrenim gideri olarak 29.789.000.000 TL borç tahakkuk ettirildiğini; ancak, davacılar tarafından imzalanan yüklenme senetlerinde, okuldan çıkarılma halinde tazminata konu olacak masraf kalemlerinin sınırlı olarak belirtilmesi nedeniyle, yüklenme senedinde sayılanlar dışındaki masraf kalemlerinin müvekkillerinden talep edilemeyeceğini ileri sürerek; dava ve ıslah dilekçelerinde toplam 12.270.350.390 TL borçlu bulunulmadığının tespitine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

Davalı vekili; davacıların tespit isteminin Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu"ndaki hak ve şartların hiçbirine uymadığını savunarak davanın reddine karar verilmesini cevaben bildirmiştir.

Mahkemenin; idarece belirlenen harcamalardan personel, amortisman ve atış giderleri düşülerek değerlendirme yapan bilirkişi raporunu benimsemek suretiyle ve "personel, amortisman ve atış giderlerinden davacıların sorumluluğunun bulunmadığı" gerekçesiyle "davanın kabulüne, davacıların öğrenim giderleri karşılığı olarak bildirilen 29.789.000.000 TL"den 17.518.649.610 TL borçlu bulunduklarına, fazla kısım için borçlu bulunmadıklarının tespitine, davalıların borçlu bulundukları 17.518.649.610 TL"ye her öğretim yılında yapılan ve bilirkişi raporunda belirtilen masraflarla ilgili olarak bu masraflara eğitim ve öğretim yılının sonundan itibaren dönemsel yasal faiz işletilmesine, davalılardan Turhan"ın işletilecek faizin 3.727.844.000 TL"sinden sorumlu tutulmasına" dair verdiği karar, Özel Dairece yukarıda yazılı gerekçeyle bozulmuş; Yerel Mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

Davacılar tarafından imzalanan ve Gemlik İkinci Noterliği"nce düzenlenen 25.08.1997 gün ve 6320 yevmiye numaralı, Sinop Noterliği"nce düzenlenen 24.09.2001 gün ve 9083 yevmiye numaralı yüklenme ve kefalet senetlerinde; "Silahlı Kuvvetler adına öğrenci olarak okulun giriş şartlarına uygun şekilde kayıt ve kabulüm yapıldığı takdirde subay çıkıncaya kadar yürürlükte bulunan veya öğrenim süresi içerisinde çıkacak kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge ve sair mevzuat hükümlerini kabul ettiğimi, bunlara aynen uyacağımı ...taahhüt ve beyan ederim. Taahhütlerime aykırı hareket etmem, ...herhangi bir nedenle öğrenimi kendiliğimden terk etmem, derslerden başarı gösterememem, okul yönetmelik ve yönergelerine aykırı harekette bulunmam, yetkili merciler veya mahkemelerce hakkımda verilen herhangi bir ceza nedeniyle yetkili merci veya kurullarca ittihaz olunan karara istinaden okuldan çıkarılmam halinde Silahlı Kuvvetler adına askeri öğrenci olarak öğrenime başladığım tarihten ilişiğimin kesilmesine kadar Milli Savunma Bakanlığı"nca zimmetime tahakkuk ettirilecek yiyecek, giyim-kuşam, öğrenci harçlığı, kitap ve kırtasiye, vize, diploma, imtihan ve benzeri harçlar, öğretim ve eğitimin gerektirdiği ulaşım hizmetleri, şahsım için yapılan ilaç ve tedavi giderleri ile benzeri eğitim ve öğretim masraflarını ve ayrıca yatı masrafı karşılığı 4 yıllık=3.727.884.000 lirayı sarf tarihinden itibaren kanuni faizi ile birlikte ayrıca hükme gerek kalmaksızın Hazine emrine ödeyeceğimi şimdiden kabul eyler, yüklenirim." şeklinde taahhüt verildiği; Sinop Noterliği"nce düzenlenen 24.09.2001 gün ve 9083 yevmiye numaralı yüklenme ve kefalet senedinde davacıların ayrıca atış giderlerini de ödemeyi taahhüt ettikleri ve davalı Yavuz"un akademik başarısızlık nedeniyle askeri okuldan çıkarıldığı hususunda uyuşmazlık mevcut değildir.

Uyuşmazlık; personel, amortisman ve atış giderlerinden davacıların sorumluluğunun bulunup bulunmadığı noktasında toplanmaktadır.

Öncelikle belirtilmelidir ki; bir hukuki işlem olarak sözleşme, inşai ve bağlayıcı olmak üzere, iki tür sonuç doğurur. Sözleşmenin inşai sonucu, tarafların beyan edilen iradelerine uygun olarak meydana gelen hukuki sonuçtur. Sözleşmenin doğurduğu ikinci sonuç ise, tarafları bağlayıcı sonuç olup; bundan amaç, tarafların beyan edilen iradeleriyle ve sözleşme ile bağlanmış olmaları ve dolayısıyla içlerinden birinin tek taraflı irade beyanıyla bu sözleşmeyi ortadan kaldıramaması, irade beyanlarına uygun olarak kurulmuş bulunan hukuki durumla bağlı olmasıdır. Doktrin ve uygulamada sözleşme yerine "akit", "mukavele" veya "bağıt" kavramları da kullanılmaktadır (Prof. Dr. Fikret Eren, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, s: 187 vd).

Borç ilişkilerini düzenleyen başlıca kanun Borçlar Kanunu olmakla birlikte, bu kanun dışında diğer bazı kanunlar da borç ilişkilerini düzenlemekte ya da borç ilişkileriyle ilgili özel hükümler içermektedirler.

Bu noktada, 5401 sayılı Askeri Öğrencilerden Başarı Gösteremeyenler Hakkındaki Kanun"un 3. maddesinde "Sağlık sebepleri dışında okullarla yüksek öğrenim kurumlarından çıkarılan öğrencilere Devlet tarafından yapılan bilumum masraflar faizi ile birlikte mukavelesi gereğince ödettirilir." hükmü öngörülmüştür.

Şu durumda; askeri öğrencilerin, sağlık sebepleri dışında hangi nedenle olursa olsun okuldan çıkarılması halinde ödenmesi gereken tazminatın belirlenmesinde, Borçlar Kanunu hükümleri ve özellikle 5401 sayılı Askeri Öğrencilerden Başarı Gösteremeyenler Hakkındaki Kanun"un 3. maddesinde işaret edilen, öğrenci ile okul yönetimi arasında yapılan "mukavelenin", eş söyleyişle "yüklenme senedinde" taahhüt edilen edimlerin ve harcama kalemlerinin esas alınması gerektiği her türlü duraksamadan uzaktır.

Bundan ayrı; Askeri Okullara Alınan Öğrenciler ile Silahlı Kuvvetler Hesabına Fakülte ve Yüksek Okullarda Okuyan Öğrenciler İçin Yüklenme Senedi Düzenlenmesine ve Bu Okullardan Çeşitli Sebeplerle Ayrılacak Öğrencilere veya Kefillerine Ödettirilecek Tazminata Dair Yönetmeliğe Ekli Örnek 2 Çizelgenin Değiştirilmesine Dair Yönetmelik"te yer verilmiş bulunsa bile; yüklenme senedine derç edilmeyen masraflar ve getireceği maliyetten haberdar edilmeyen akidin, bu kalem masraflardan sorumlu tutulmasının Borçlar Kanunu ve 5401 sayılı Askeri Öğrencilerden Başarı Gösteremeyenler Hakkındaki Kanun"un 3. maddesine aykırılık teşkil edeceği açıktır.

Sonuç itibariyle; yüklenme senedinde harcama kalemleri arasında gösterilmeyen giderlerden, öğrenci ve yasal temsilcisi ile kefilin sorumlu tutulması olanaklı değildir.

Nitekim; Yargıtay Hukuk Genel Kurulu"nun 22.11.2006 gün ve E: 2006/15-743 K: 2006/740; 29.12.2006 gün ve E: 2006/18-757 K: 2006/763; 02.05.2007 gün ve E: 2006/18-229 K: 2007/238 sayılı kararlarında da aynı görüş benimsenmiştir.

Somut olayda; davanın dayanağını oluşturan ve Gemlik İkinci Noter-liği"nce düzenlenen 25.08.1997 gün ve 6320 yevmiye numaralı, Sinop No-terliği"nce düzenlenen 24.09.2001 gün ve 9083 yevmiye numaralı yüklenme ve kefalet senetlerinde, öğrencinin askeri okula kaydının yapıldığı günden subay çıkıncaya kadar uymayı taahhüt ettiği kanun, tüzük, yönetmelik ve sair mevzuat hükümleri, eğitim ve öğretim konularındaki düzenlemeleri içeren mevzuat hükümleri olup; öğrencinin anılan mevzuat hükümlerine aykırı davranması gibi sebeplerle okulla ilişiğinin kesilmesi durumunda tazminat olarak ödenmesi gereken harcama kalemleri, yüklenme senedinde tahdidi olarak sayılmıştır. Bunlar arasında personel ve amortisman giderlerine açıkça yer verilmemiştir.

Az yukarıda açıklandığı üzere; davacılar tazminat olarak salt yüklenme senedinde açıkça belirtilen giderleri ödeme taahhüdünde bulunduklarından, burada yer almayan personel ve amortisman giderlerinden sorumlu tutulmaları olanaklı değildir.

Hal böyle olunca; Yerel Mahkemece, yüklenme senedinde yer almayan personel ve amortisman giderlerinden davacıların sorumluluğunun bulunmadığı yönündeki direnme kararı usul ve yasaya uygundur. Direnme kararı bu nedenle, personel ve amortisman giderleri yönünden onanmalıdır.

Ne var ki; Sinop Noterliği"nce düzenlenen 24.09.2001 gün ve 9083 yevmiye numaralı yüklenme ve kefalet senedinde tazminat olarak ödenmesi gereken harcama kalemleri arasında atış giderlerine açıkça yer verildiği ve davacıların atış giderlerini ödemeyi taahhüt ettikleri anlaşılmaktadır.

Bu durumda; mahkemece, yukarıda açıklanan ilkeler doğrultusunda davacıların atış giderlerinden sorumlu bulundukları dikkate alınarak bilirkişiden ek rapor alınması ve sonucuna göre karar verilmesi gerekirken; davacıların atış giderlerinden de sorumluluğu bulunmadığına dair verilen direnme kararı usul ve yasaya aykırıdır. Direnme kararı bu nedenle, atış giderleri yönünden bozulmalıdır.

Sonuç: Yukarıda açıklanan nedenlerle;

1- Davalı MSB vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile, davacıların atış giderlerinden sorumlu olmadıklarına dair verilen direnme kararının HUMK"nın 429. maddesi gereğince (BOZULMASINA),

2- Davacıların personel ve amortisman giderlerinden sorumlu olmadıklarına dair verilen direnme kararının (ONANMASINA), 03.10.2007 gününde oybirliği ile karar verildi.