BÖLGE ADLİYE
MAHKEMESİ : ... 7. Hukuk Dairesi
DAVA TÜRÜ : İŞE İADE

Taraflar arasında görülen dava sonucunda verilen kararın, temyizen incelenmesi davacı ve davalı ... vekilleri tarafından istenilmekle, temyiz taleplerinin süresinde olduğu anlaşıldı. Dava dosyası için Tetkik Hakimi ... tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

Y A R G I T A Y K A R A R I

Davacı İsteminin Özeti:
Davacı vekili; müvekkilinin maden işletme ruhsatının ... Genel Müdürlüğüne ait olan çeşitli şirketlere ve davalı şirkete ihale ve rödovans sözleşmesi ile işlettirilmek üzere verilen işyerlerinde yeraltı kazmacı ustası olarak en son davalı şirket nezdinde ara vermeden çalışmakta iken iş sözleşmesinin haksız olarak feshedildiğini, davalılar arasındaki asıl-alt işveren ilişkisinin muvazaalı olduğunu, bu nedenle müvekkilinin başlangıçtan beri davalı ... işçisi olduğunu ileri sürerek, feshin geçersizliğine ve müvekkilinin işe iadesine karar verilmesini talep etmiştir.
Davalılar Cevabının Özeti:
Davalı ... vekili; davacının müvekkili kurumun işçisi olmayıp davalı şirket işçisi olduğunu, ayrı bir işyeri olan rödovanslı sahalarda rödovans usulü ile işletmecilik yapan firmalarla kurumları arasında asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunmadığını beyanla davanın müvekkili kurum yönünden reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı ... Mad. Pet. Ür. İnş. Liman Gemi-Yat Yapım Tur. Nak. San. ve Tic. A.Ş. vekili; diğer davalı ile müvekkili arasında hukuka uygun bir rödovans sözleşmesinin mevcut olduğunu, davacı işçinin iş sözleşmesinin deneme süresi içinde feshedildiğini, 6 ay kıdem şartının gerçekleşmediğini belirterek davanın reddini istemiştir.
İlk Derece Mahkemesi Kararının Özeti:
Ruhsat sahibi ..."nın rödovansla devrettiği yerde kendine ait üretim yapan bir işyerinin bulunmaması, rödovans işletmecisi şirketin ... nezdinde müstakil bir işyeri olarak kaydettirilmesi, ... tarafından işletilen ocaklar ile rödovansçı şirket tarafından işletilen ocaklar arasında herhangi bir irtibat bulunmaması nedeni ile davalılar arasında geçerli bir rödovans ilişkisinin bulunduğu gerekçesi ile davanın davalı ... yönünden husumet yokluğu nedeni ile reddine, diğer davalı şirket yönünden kabulüne karar verilmiştir.
İstinaf:
İlk Derece Mahkemesinin kararına ... davacı vekili tarafından istinaf başvurusunda bulunulmuştur.
Bölge Adliye Mahkemesi Kararının Özeti:
Bölge Adliye Mahkemesince, davalı ... Müdürlüğünün ilgili maden sahalarından tamamen el çekmediği, sahanın kontrol ve denetiminin ..."nde bulunduğu, ayrıca işin yürütümü için kullanılan bir kısım tesisat, makine ve teçhizatın ..."ne ait olup bunlardan kira bedeli alındığının anlaşılması karşısında, davalı ..."nün asıl işveren sıfatı taşıdığının kabul edilmesi gerektiğinden mahkemece verilen kararın usul ve yasaya aykırı olduğu gerekçesiyle davacı vekilinin ileri sürdüğü istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılarak işe iade davasının mali sonuçlarından davalıların müşterek müteselsilen sorumluluklarının belirlenmesine karar verilmiştir.
Temyiz:
Bölge Adliye Mahkemesi kararını davacı ve davalı ... vekilleri temyiz etmiştir.
Gerekçe:
Somut olayda davalılar arasındaki ilişkinin niteliği uyuşmazlık konusudur.
Rödovans, maden ruhsat alanlarının maden arama ve işletme ruhsat sahibi tarafından sözleşme ile gerçek veya tüzel bir kişiye bir süre bırakılması, maden ocağının işletilmesini üstlenen gerçek veya tüzel kişinin ise, ruhsat sahibine ürettiği her bir ton maden için bir miktar ücret ödemeyi taahhüt ettiği bir sözleşmedir. Rödovans sözleşmesi, maden ruhsatının devrini değil, bu hakkın bir başkasına belirli bir süreyle kullandırılmasını amaçlar. Bu sözleşmenin yapılması kanunda herhangi bir şekle tabi tutulmamıştır.
Maden Kanununda, maden haklarının bölünmezliği ilkesi kabul edilmiştir (m.5/1). Bu düzenlemenin amacı, işletilmesinde kamusal yarar olan madenlerin rasyonel ve ekonomik olarak değerlendirilmelerini sağlamaktadır. Ancak, aynı madde uyarınca maden arama ve işletme haklarının devri mümkündür. Maden Kanunun 5. Maddesinin ikinci fıkrasına göre, “Maden ruhsatları ve buluculuk hakkı devredilebilir. Devir yapılmadan önce arama ve işletme ruhsatlarının devredildiği tarihteki ruhsat bedelinin iki katı tutarında devir bedeli alınır. Devir Bakanlık onayı ile gerçekleşir.”
Bakanlık izni alınmadan yapılan rödovans sözleşmesi ile ilgili yaptırım Kanunda özel olarak düzenlenmiştir. Maden Kanunu"nun Ek 7. maddesinin birinci fıkrasına göre “Ruhsat sahipleri ile üçüncü kişiler arasında rödövans sözleşmeleri Bakanlığın iznine tâbidir. İzin alınmaksızın yapılan rödövans sözleşmesi ile yürütülen madencilik faaliyetleri durdurulur”.
24.10.2010 tarihli Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 5995 sayılı Kanun ile Maden Kanunu’na eklenen Ek Madde 7"ye göre“Maden ruhsat sahiplerinin, ruhsat sahalarının bir kısmında veya tamamında üçüncü kişilerle yapmış oldukları rödovans sözleşmelerinde, bu alanlarda yapılacak madencilik faaliyetlerinden doğacak İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili idarî, malî ve hukukî sorumluluklar rödovans verene aittir. Ancak bu durum ruhsat sahibinin Maden Kanunu’ndan doğan sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.” Buna göre ruhsat sahibinin Maden Kanunu"ndan doğan sorumlulukları nedeniyle sözleşmede denetim yetkisine ilişkin bir takım hükümlere yer verilmesi rödovans sözleşmesinin geçerliliğine halel getirmez.
Daha önce maden sahasının işletmeye açmış olan ruhsat sahibi sonradan işletme ruhsatını üçüncü kişiye rödovans sözleşmesi ile devredebilir. İşletme hakkını devrederken işletmede bulunan alet ve makineleri de sözleşmenin diğer tarafında kullanması için verebilir. Bu durumda ruhsat sahibi, sadece karşılığında rödovans bedeli aldığı ürünü denetlemek, teslim almak ve maden kanununun ruhsat sahibine yüklediği yükümlülükler nedeniyle üretime yönelik olmayan işçi bulundurmak yetkilerine sahiptir.
Rödovans sözleşmesinin tarafları arasında çıkan uyuşmazlıklar açısından, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 357. maddesinde düzenlenen ürün kirasına ilişkin hükümleri kıyasen uygulanmaktadır. Ürün kirası sözleşmesine göre, kiraya veren, kiracıya, ürün veren bir şeyin veya hakkın kullanılmasını ve ürünlerin devşirilmesini bedel karşılığında bırakmayı üstlenmektedir.
Rödovans sözleşmesinde, mülkiyeti devlete ait olan madenlerin arama ve işletme hakkını alan gerçek veya tüzel kişilerin bu haklarını üçüncü kişilere devretmesi söz konusudur. Bu nedenle, rödovans sözleşmesinde alt işveren sözleşmesinde olduğu gibi biri asıl işveren, diğeri alt işveren olan iki işveren bulunmamaktadır. Ruhsat sahibi, yürüttüğü mal ve hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerde veya asıl işin bir bölümünde iş alan başka bir işverenle alt işverenlik sözleşmesi düzenlememektedir. Diğer bir deyişle, maden kanununa uygun olarak akdedilen rödovans sözleşmesi yukarıda ifade edilen alt işverenlik sözleşmesinin unsurlarını taşımamaktadır (UYUMAZ, Alper/GÜNGÖR,Fatma; Rödovans Sözleşmesi, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XIX, 2015, s. 160).
Maden sahasında işletme hakkının kiraya verilmesinde (rödövans sözleşmesi) ..., madeni, sözleşmede belirtilen şartlar çerçevesinde kendi adına işletir. ..., madeni kendi adına işletemiyorsa, üretim, çalışma ve organizasyon açısından ruhsat sahibine tam olarak bağlı ise bu durumda rödövanstan değil, alt işverenlik ya da ihaleden söz edilir. Dolayısıyla rödövans sözleşmesi ...nın bağımsızlığını ve inisiyatifini tamamen ortadan kaldıracak şekilde düzenlenemez. Rödövans sözleşmesinde, asgari üretim miktarı ile ton başına verilecek ücretin belirlenmesi hukuki ilişkiyi rödövans olmaktan çıkarmaz. Rödövans sözleşmesinde ... istediği kadar işçi alıp çıkartabilir, kanunlara aykırı olmamak şartıyla üretim sürecini istediği gibi yönetebilir, vardiyalar oluşturabilir, çalışma şartlarını belirleyebilir. Rödövansta önemli olan belirli nitelikte ve miktardaki madenin belirli zaman dilimleri içinde çıkartılarak istenilen yerlere sevkini yapmaktır.
Dosya içeriğine göre; davalı kurum ... ile davalı ... Madencilik A.Ş. arasında 2004 yılında Üzülmez 7 ve 9 numaralı kömür sahalarının rödovans karşılığı işlettirilmesine ilişkin sözleşmelerin imzalandığı, her iki sözleşmenin de 5. maddesinde sözleşme sürelerinin 10 yıl olduğu ve 5"er yıllık süreler halinde uzatılabileceği hususlarının düzenlendiği, sözleşme süreleri sırasıyla 22.12.2014 ve 23.12.2014 tarihlerinde sona ereceğinden 5"er yıl süre ile uzatım protokollerinin yapıldığı ve bu protokollerin yürürlük tarihlerinin 01.01.2015 , bitiş tarihlerinin ise 31.12.2019 olduğu; 7 ve 9 numaralı taşkömürü sahalarının davalı ... Madencilik A.Ş. "nin talebi üzerine davalı ... Yönetim Kurulunun 30.04.2015 tarih ve 147 sayılı kararı doğrultusunda 26.05.2015 tarihinde imzalanan protokol hükümleri çerçevesinde 7-9 numaralı taşkömürü sahası olarak birleştirildiği anlaşılmaktadır.
... ile rödovans karşılığı maden sahası işleten şirketler arasında yapılan kira kontratlarında ise, kiralanan şeylerin bina, arsa, prefabrik bina gibi genel olarak idari hizmetlere yönelik olduğu görülmüştür.
Dosya içerisinde yer alan davaya konu teşkil eden sözleşmeler ile eklerinden, ... ile rödovansçıların ayrı sahalarda çalıştıkları maden sahalarının mevcut olduğu, şirket işçileri üzerindeki yönetim hakkının ... tarafından kullanılmadığı, ... tarafından kiraya verilenlerin yapılan işte kullanılan araç gereçler olmadığı, idari hizmetlere yönelik binaların veya arsaların kiralandığı, üretim için gerekli araç ve gereçlerin şirket tarafından karşılandığı ve ..."ya tanınan yetkilerin denetim ve koordinasyon sınırlarını aşmadığı anlaşılmaktadır. Sözleşmelerin içeriğine ve uygulamasına bakılarak yapılan açıklamalar karşısında, davalılar arasında rödovans sözleşmesi olduğunun kabulü ile sonuca gidilmesi gerekmektedir.
Sonuç:
Belirtilen sebeplerle, 4857 sayılı Kanun’un 20. maddesinin 3. fıkrası uyarınca, Bölge Adliye Mahkemesi hükmünün bozulmak suretiyle ortadan kaldırılması ve aşağıdaki gibi karar verilmesi gerekmiştir.
HÜKÜM: Yukarıda açıklanan gerekçe ile;
1-... Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesinin 10.07.2017 tarih 2017/2200 esas 2017/1756 karar sayılı kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2-Davanın davalılardan ... açısından husumetten REDDİNE,
3-İşverence yapılan FESHİN GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının davalı ... Mad. Pet. Ür. İnş. Liman Gemi-Yat Yapım Tur. Nak. San. ve Tic. A.Ş."deki İŞE İADESİNE,
4-Davacının yasal sürede işe başvurusuna rağmen iş verenin süresi içerisinde işe başlatmaması halinde ödenmesi gereken ve davalılardan ... Mad. Pet. Ür. İnş. Liman Gemi-Yat Yapım Tur. Nak. San. ve Tic. A.Ş."nin sorumlu olduğu tazminat miktarının takdiren 5 aylık brüt ücret olarak belirlenmesine,
5-Davacı işçinin işe iadesi için işverene süresi içerisinde müracaatı halinde hak kazanılacak olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aylık boşta geçen ücret ve diğer haklarının davalı ... Mad. Pet. Ür. İnş. Liman Gemi-Yat Yapım Tur. Nak. San. ve Tic. A.Ş. "den tahsili ile ödenmesi gerektiğinin belirlenmesine... başlatılma halinde ödenen ihbar ve kıdem tazminatının bu alacaktan mahsubuna.
6-Davacı taraf kendisini vekille temsil ettirmiş olduğundan karar tarihi itibariyle yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi davanın niteliğine göre 2.180,00 TL vekalet ücretinin davalı ... Madencilik A.Ş."den alınarak davacıya verilmesine,
7-Hüküm tarihine göre alınması gerekli 35,90 TL karar ve ilam harcından peşin alınan 31,40 TL"nin mahsubu ile bakiye 4,50 TL harcın davalı ... Madencilik A.Ş."den alınarak hazineye irad kaydına, davacı tarafından peşin yatırılan 31,40 TL harcın davalı ... Madencilik A.Ş."den alınarak davacıya verilmesine,
8-Davacı tarafından 508,10 TL yargılama giderinin davalı ... Madencilik A.Ş."den alınarak davacıya verilmesine,
9-Davalı ... Madencilik tarafından yapılan yargılama giderlerinin üzerinde bırakılmasına,
10-Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine, karardan bir örneğin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
11-Taraflarca yatırılan gider avanslarından varsa kullanılmayan bakiyelerinin ilgili tarafa iadesine, peşin alınan temyiz karar harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 28.05.2018 tarihinde oybirliği ile kesin olarak karar verildi.