Danıştay 10. Daire 1992/2567 Esas 1994/748 Karar Sayılı İlamı

Daire : ONUNCU DAİRE
Karar Yılı : 1994
Karar No : 748
Esas Yılı : 1992
Esas No : 2567
Karar Tarihi : 22/02/994

SAĞLIKLI BİR MUHASEBE KAYDI OLMAYAN VE YETERLİ PERSONELİ, DONANIM VE MEKANI BULUNMAYAN DAVACI BANKANIN, İLGİLİ YÖNETMELİĞİNİN İPTALİNDE VE ARACILIK FAALİYETLERİNİN DURDURULMASINDA HUKUKA AYKIRILIK BULUNMADIĞI HK.
Dava; Sermaye Piyasası Kurulunun, davacı bankanın aracılık faaliyetlerine ilişkin olarak yapılan denetleme sonucunda, 31.10.1989 tarihinden itibaren İstanbul Menkul Kıymetler Borsasındaki hisse senedi aracılık faaliyetlerini bütünü ile durdurduğu, borsa temsilcilerini geri çağırdığı ve borsadaki bürosunu kapattığı aracılık faaliyetinde bulunabilmek için Borsa Bankerliği Belgesi Verilmesine İlişkin Yönetmeliğin 14.maddesinin 2.fıkrasının (b) bendinde yer alan "...Bu birim için yeterli mekan, donanım ve personelin sağlanmış aracılık işletmeleriyle ilgili olarak ortaya çıkarabilecek rizikolara karşı gerekli önlemlerin alınmış ve sağlıklı bir kayıt ve belge düzeninin kurulmuş" olması şartlarını yitirdiğinin tesbit edildiği gerekçesine dayalı olarak, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası üyelik belgesinin iptali ve aracılık faaliyetinin durdurulmasına ilişkin kararının iptali istemiyle açılmış bulunmaktadır.
İdare Mahkemesince; Türk hukuk sisteminde ve Türk Kamu Hukukunda suçlarda ve cezalarda kanunilik ilkesinin benimsendiği, olayda ise idari işlem tesisine dayanak olan dosyadaki denetçi raporu ile yapılan önerinin dışına çıkılarak davalı idarece başka bir tesbit de dayanak gösterilmeden bankanın aracılık faaliyetinin durdurulması ve üyelik belgesinin iptaline karar verilmesi yoluna gidildiği, borsa bankerliği belgesinin iptali yolunda uygulanması gereken yaptırımın ise 2499 sayılı Yasanın 46.maddesi ile mali durumlarının ciddi surette zayıflamakta olduğunun tesbitini öngördüğü, ayrıca bu durumların saptanması halinde, Kurul tarafından uygun bir süre verilerek kanun ve işletme amaç ve ilkelerine uygunluğunun sağlanmasının idari mercilere görev olarak yüklenmiş olup, davacı şirketin mali durumunun ciddi surette zayıflamakta olduğu hususunda bir tesbit bulunmadığı gibi, açıklanan hususların yerine getirilmesi için davalı bankaya gerekli sürenin verilmediğinin anlaşıldığı, anılan yasada öngörülmeyen ve belirtilmeyen
eylem ve müeyyide konusunda Borsa Bankerliği Belgesi Verilmesine İlişkin Yönetmeliğin 14.maddesi 2.fıkrasının (b) bendinin uygulanmasında ve bu bendde yer alan; yeterli mekan, donanım ve personelin sağlanmış, aracılık işlemleriyle ilgili olarak ortaya çıkabilecek rizikolara karşı gerekli önlemlerin alınmış ve sağlıklı bir muhasebe kayıt ve belge düzeninin krulmuş olması şartlarının yitirildiğinden bahisle davacı bankanın İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Üyelik Belgesinin iptaliyle üyeliğe son verilmesi işleminde yasal uyarlık görülmediği gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
Davalı idare tarafından, usul ve yasaya aykırı olduğu ileri sürülerek kararın bozulması istenilmektedir.
2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 1.maddesi; tasarrufların menkul kıymetlere yatırılarak, halkın iktisadi kalkınmaya etkin ve yaygın bir şekilde katılmasını sağlamak amacıyla, sermeya piyasasının güven, açıklık ve kararlılık içinde çalışmasını, tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarının korunmasını düzenlemek ve denetlemesinin amaç olduğu belirtilmiştir.
Aynı yasanın 45.maddesinde, yardımcı kuruluşların bu kanundan doğan işlem ve hesaplarının Sermaye Piyasası Kurulu tarafından denetleneceği düzenlenmiş; 46.maddede ise; denetleme sonucunda, aracı kurumların kanun ve işletme amaç ve ilkelerine aykırı durum ve işlemleri dolayısıyle mali durumlarının ciddi surette zayıflamakta olduğu tespit olunduğu takdirde, Kurul tarafından uygun süre verilerek yasa ve işletme amaç ve ilkelerine uygunluğunun sağlanması ve mali durumunun güçlendirilmesinin istenebileceği, verilen süre içerisinde, aracı kurum tarafından, gerekli önlemlerin alınmadığı veya mali durumun yüklenimlerini karşılayacak kadar zayıflamış olduğunun saptanması durumunda Kurulun, aracı kurumun borsa bankerliği belgesini geri almaya yetkili olduğu kurala bağlanmıştır.
2499 sayılı yasanın 32.maddesi uyarınca düzenlenen 29.6.1982 tarih ve 17739 sayılı Mükerrer Resmi Gazete'de yayımlanan Borsa Bankerliği Belgesi Verglmesine İlişkin Yönetmeliğin değişik 5.maddesi, Borsa Bankerliği Belgesinin hangi hallerde Kurul'ca iptal edileceğini düzenlemiş, 2499 sayılı Yasanın yukarıda yer alan 46.maddesi hükmüne atıfta bulunmuştur.
Söz konusu Yönetmeliğin 14.maddesinde, bankaların aracılık faaliyeti için Borsa Bankerliği Belgesi almalarına gerek olmadığı, bankaların aracılık faaliyetinde bulunmak için (a), (b), (c) ve (d) bendlerinde sayılan şartları yerine getirdiklerini belgelemek suretiyle kurul'a başvurmaları gerektiği düzenlenmiştir.
Dolayısıyla borsa üyesi olan bankaların Borsa Bankerliği Belgesi almaları söz konusu olmadığı için, Kurulca yapılacak denetimlerde de 46. maddede yer alan prosedürün bankalara uygulanması zorunlu bulunmamaktadır.
Bankaların aracılık faaliyetinde bulunmak için Borsa Bankerliği Verilmesine İlişkin Yönetmeliğin 14.madesinde yer alan düzenleme uyarınca;
a) Genel Müdürlüklerine veya yabancı bankalar için Türkiye'deki yönetim merkezlerine bağlı olarak bünyelerinde, münhasıran Kanuna göre menkul kıymetler konusunda aracılık işlemlerinde bulunmak üzere, ayrı birim oluşturmaları,
b) Bu birim için yeterli mekan, donanım ve personelin sağlanmış, aracılık işlemleriyle ilgili olarak ortaya çıkabilecek rizikolara karşı gerekli önlemlerin alınmış ve sağlıklı bir muhasebe, kayıt ve belge düzerinin kurulmuş olması,
c) Varsa merkez teşkilatı dışında, şubelerinin bulunduğu en az iki ilde, menkul kıymetlerin alım ve satımı konusunda, hizmet vermek üzere yukarıdaki (a) bendinde açıklanan menkul kıymetler merkez birimine bağlı olarak çalışan birer alt birim oluşturmaları ve bu alt birimler ile merkez birim arasında sürekli iletişimi, bilgi ve belge akımını sağlayacak bir sistemi tesis etmiş bulunmaları,
d) Merkez birimi ve buna bağlı birimlerde görev alacak yöneticilerin bu Yönetmelik'in 2 nci maddesinin (B) bendinin, (c), (d), (e), (f) ve (j) alt bentlerinde, diğer ihtisas personelinin ise aynı bendin (d) ve (e) alt bentlerinde sayılan şartları taşımaları gerekmektedir.
Aynı maddenin devamında, aracı bankanın bu netelikleri yitirmiş olması ve Yönetmeliğin 5.maddesinin 1 inci fıkrasının (b) bendinde belirtilen "Kanun'a, bu Yönetmelik'e ve Kanunla ilgili diğer mevzuata, menkul kıymetler borsalarına ilikşkin kanu ve yönetmeliklere ve ortaklık esas sözleşmelerinde yer alan hususlara, ilgili Bakanlık veya Kurul'ca yapılan düzenlemelere aykırı hareket edilmesi" hallerini tesbit edilmiş olması durumunda faaliyetlerinin geçici veya sürekli olarak durdurma yetkisi Sermaye Piyasası Kurulu'na verilmiştir.
Sermaye Piyasası Kurulunca, İmar Bankası Menkul Kıymetler Müdürlüğü'nün 1989 ve 1990 yılları hisse senedi aracılık faaliyetlerinin denetlenmesinden; Bankanın İstanbul Menkul Kıymetler Borsasındaki eski temsilcisi …'ın işlediği usulsüzlüklerin öğrenildiği 31.10.1989 tarihinden itibaren İstanbul Menkul Kıymetler Borsasındaki bütün hisse senedi aracılık faaliyetini durdurduğu, Borsa temsilcilerini geriye çektiği, Borsa'daki bürosunu kapattığı, 1989 yılında borsa kurallarına aykırı olarak bir çok müşterisine hisse senedi teslim yükümlülüklerini yerine getirmediği hususları tesbit edilmiştir.
Dava dosyasındaki bilgi ve belgelerin incelenmesinden, davacı bankanın aracılık hizmetleri için yeterli mekan ve personelinin olmadığı, muhasebe kayıtları ve belge düzeninin sağlıksız olduğu anlaşılmaktadır. Bağlıklı bir muhasebe kaydı olmayan ve yeterli personeli donanım ve mekanı bulunmayan davacı bankanın Borsa Bankerliği Verilmesine ilişkin Yönetmeliğin 14.maddesinin yukarıda yer alan hükmü gereğince İstanbul Menkul Kıymetler Borsası üyeliğinin iptali ve aracılık faaliyetlerinin durdurulması yolundaki dava konusu işlemde mevcut yasal düzenlemeye ve hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
Bu durumda, davacının mali durumunun ciddi bir şekilde zayıfladığı saptanmadan ve maddede açıklanan önlemleri aması için ugun bir süre verilmeden borsa üyeliğinin geri alınmayacağı yolundaki Mahkeme kararında hukuka uyarlık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, davalı idarenin 2577 sayılı Yasanın 49. maddesine uygun bulunan temyiz isteminin kabulü ile … Nolu İdare Mahkemesinin … gün ve ... sayılı kararının bozulmasına karar verildi.