Taraflar arasındaki "kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; (Mersin Aslîye Birinci Hukuk Mahkemesince davanın kabulüne dair verilen 23.11.2002 gün ve 2Ü02/971 E" 2002/1288 K. sayılı karann incelenmesi davaa vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay Onsekizinci Hukuk Dalresi"nin 06.02.2003 gün ve 2003/70 E., 384 K. sayılı ilamı ile; (,..Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuni gerektirîci sebeplere ve özellikle delillerin takdirinde bir isabetsizlik görülmemesine göre sair temyiz itirazları yerinde değildir.

Ancak;

Dava konusu 2010 ada 2 parsel sayılı taşınmazın dosya içerisinde bulunan tapu kaydına göre 405 m* olan alanının 215 m2si üzerinde ÇEAŞ lehine 21.05.1994 tarihli irtifak hakkının bulunduğu anlaşılmaktadır. Yerinde yapılan keşif sırasında fen bilirkişisine yapürılan incelemede taşınmaz üzerinden elektrik gerilim hattının geçmediği belirülmEş ise de, irtifak nedeniyle elektrik hattının henüz taşınmaz üzerinden geçirilmemiş olması ileride bu hakka dayalı olarak hat çekilmesine engel teşkil etmez,

Bu bakımdan söz konusu irtifak hakkının kaldırılmasının söz konusu olup olmadığı araştırılmadan, bu irtifak yokmuş gibi irtifakın değere olumsuz etkisinin hükme esas alınan bilirkişi raporunda nazara alınmamış olması doğru görülmemiştir

Mahkemece, taraflarrn açıklamasına da başvurmak suretiyle irtifakın halen devam edip etmediği lehine İrtifak hakta kurulan ÇEAŞ"dan sorulup, halen İrtifak hakkının devam ettiğinin saptanması halinde bilirkişi kurutlarından bu irtifakın taşınmazın değeri üzerindeki olumsuz etkisini gözeten ek raporlar alınıp hasıl olacak sonuca göre hüküm kurulmalıdır...) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yemden y3pı|

|an yargılama sonunda, mahkemece önceki kararda dlrenil mistir.

Temyiz Eden; Davacı vekili

Hukuk Genel Kurulu"nca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:

Dava, kamulaştırma bedelinin tespiti ve taşınmaz malın idare adına tescili istemine ilişkindir.

Davacı vekili; müvekkili İdare tarafından trafo yeri İçin kamulaştırılan davalrya ait 2010 ada 2 parsel sayılı taşınmaza idarece belirlenen değer üzerinden pazarlıkla satın alma yolu denenmiş olmasrna rağmen, takdir edilen bedelin davalı tarafrndan kabul edilmemesi nedeniyle anlaşma sağlanamadığını ileri sürerek, kamulaştırma bedelinin tespiti ile taşınmazın müvekkili adına tesciline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

Davalı vekili; arsa niteliğinde ve çok kıymetli bir konumda bulunan dava konusu taşınmazın kamulaştırma bedelinin metrekarede 60,000.000 TL olarak tespiti ile davacıdan tahsiline karar verilmesini cevaben bildirmiştir.

Mahkemenin, dava konusu taşınmazın tapu kaydında ÇEAŞ lehine yazılr irtifak hakkının, taşınmazın değerine olumsuz ettâsini gözönûnde bulundurmadan bedel tespiti cihetine giden bilirkişi raporunu benimsemek suretiyle "davanın kabulüne" dair verdiği karar, Özel Daire"ce yukanda yazılı nedenle bozulmuş; yerel mahkemece aşınmazın imar uygulamasına tabi tutulmadan önce ÇEAŞ lehine tesis edilen irtifak hakkının kadastral parsel kaydrna şerh verildiği ve irtifak nedeniyle fiilen enerji nakil hattının geçirildiği, yükümlü taşınmazın İfraz ve imar uygulaması sonucu oluşan dava konusu 2010 ada 2 numaralı parsel kaydına bu şerhin intikal ettirilmiş olmasına karşın, kadastral kök parselden geçirilen enerji nakil hattının dava konusu parsel üzerinde değil İfraz sonucu oluşan başka bir parselde kaldığının keşfen belirlendiği, bu aşamadan sonra İrtifak nedeniyle 2 numaralı parselden enerji nakil hattı geçirilmesi olanağı bulunmadığından İrtifak nedeniyle değer düşüklüğünün bedele yansıtılmasının gerekmediği" gerekçesiyle direnme karan verilmiştir.

Özel Daire ile yerel mahkeme arasındaki uyuşmazlık; tapuda Çukurova Elektrik A.ş. lehine kayıtlı bulunan irtifak hakkının devam edip etmediğinin ve bu hakkın kaldırılmasına dair herhangi bir işlem bulunup bulunmadığının araştırılması ve sonucuna güre, irtifak nedeniyle değer düşüklüğünün taşınmazın kamulaştırma bedeline yansıtılmasının gerekip gerekmediği noktasında toplanmaktadır.

Bilindiği gibi irtifak, bir eşya üzerinde hak sahibine o eşyadan yararlanma yetkisi sağlayan bir ayni haktır. İrtifak hakkının içeriğini oluşturan yetJdler, ilke olarak sınırlıdır. Ancak, ayni hak olarak herkese karşı İleri sürü-lebilen mutlak etkiye sahiptir.

Türk Medeni Kanunu"nun 779 ve devamı maddelerinde irtifak türleri, taşınmaz lehine İrtifak hakkı, intifa hakkı, oturma hakkı, üst hakkı, kaynak hakkı ve diğer İrtifaklar olarak belirlenmiş; mülkiyetten farklı olarak İrtifaklar İçin kanun, genel hüküm koymamıştır. Buna karşılık, eşyaya bağlı irtifaklara ilişkin hükümlerin (MK m. 779-793), diğer kişisel irtifaklarda da uygulanacağı Türk Medeni Kanunu"nun 338/son maddesinde belirtilmiştir.

Türk Medeni Kanunu"nun 780. maddesine göre, kural olarak irtifak hakkının kazanılması için tapu kütüğüne tescil şart olmakla birlikte, aynı maddenin ikinci fıkrasında "İrtifak hakkının kazanılmasında ve tescilinde, aksi öngörülmüş olmadıkça taşınmaz mülkiyetine İlişkin hükümler uygulanır" hükmü ile yapılan yollama dolayısıyla sicil dışı kazanma halleri irtifak hakkının kazanılmasında da söz konusu olacaktır.

Bu noktada, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu"nun 4, maddesinde,

kamulaştırma amaanın elde edilmesi için yeterli olduğu takdirde taşınmazın belirli bir kısmı, yüksekliği, derinliği veya kaynaklar üzerinde kamulaştırma yolu ile irtifak kurulabileceği belirtildiğinden; kamulaştırmanın tamamlanması ile irtifak hakkının doğduğu ve sonradan yapılacak tescilin açıklayıcı mahiyette bulunduğu kuşkusuzdur (Prof. Dr, M. Kemal Oğuzman, Prof. Dr. Özer Selİçi, Prof, Dr. Şaibe Oktay Özdemir, Eşya Hukuku, istanbul 2004, s: 606).

Burada önemle vurgulanmalıdır ki; İrtifakın kullanılması, fiilen yüklü taşınmazın bir kısmında söz konusu olsa dahi, yük bütün taşınmaz üzerinedir. Keza İrtifak hakkı yararlanan taşınmazın bir kısmının ihtiyaçları için kurulmuş olsa dahi, taşınmazın tümü lehine mevcuttur. İrtifak bölünmez bir haktır (Oğuzman/Seliçİ/Özdernfr, a,g.e,, s: 602).

İrtifak hakkı, tapu sicilindeki kaydın terkini veya yüklü ya da yararlanan taşınmazın yok olması ile sona erebiieceği (MK m, 783) gibi, sözleşmede öngörülen sürenin dolması da bir sona erme sebebidir. Tüm bunların dışında, irtifak hakkının sağladığı yarar büsbütün ortadan kalkmış ya da bu hakkın, doğurduğu yüke oranla pek az çıkar sağlamış olması durumunda, İrtifakın terkini İçin istemde bul unutabileceği Medeni Kanun"un 7S5, maddesinde öngörülmüştür.

İrtifakın sağladığı yarann kaybı sebebiyle terkini talep kuralının bazı uygulama halleri Medeni Kanun"un 793- maddesinde ayrıca düzenlenmiş; "Yüklü taşınmaza bölünmesi" başlığını taşıyan anılan maddede, "Yüklü taşınmazın parsellere bölünmesi halinde kuraf, irtifak hakkına her parsel üzerinde devam etmesidir.

Ancak, irtifak hakkı belirli parseller üzerinde kullanmıyorsa, durum ve koşullara göre de kullanılamayacaksa, bu parsellerin maliklerinden her biri, kendi taşınmazı üzerindeki irtifak hakkının terkinini isteyebilir.

Tapu sicil memuru, bu istemi irtifak hakkı sahibine bildirir ve onun bir ay içinde itiraz etmemesi halinde İrtifak hakkını terkin eder." hükmü öngörülmüştür.

Bu açık hüküm karşısında; somut olayda olduğu gibi, yükümlü taşınmazın parsellenmesi halinde, irtifak hakkr her parsel üzerinde eskisi gibi kalacaktır. Diğer bîr ifadeyle, yüklü taşınmazın bölünmesi sonunda meydana gelen bütün parsellerin irtifak hakkıyla yüklü kalması, asıldır. Burada, az yukarıda değinilen, İrtifakın bölünmezliği prensibi söz konusudur. Böylece oluşan her parsel üzerinde İrtifak hakkı sahibi, irtifak hakkından Kaynaklanan yetkilerini kullanabilecektir.

Şu kadar ki, irtifak hakkı yalnız bölünen bir parsel üzerinde yük teşkil ediyor, hak ancak bu parsel üzerinde kullanılıyorsa, diğer yüklü parsellerin maliklerinden her biri, kendi parsellerinden irtifakın terkinini telep edebilir (MK m. 793/2). Terkin talebi tapu memurluğuna yapılır ve irtifak hakkı sahibine tebliğ edilir- Bir ay İçinde itiraz olunmazsa tapu memuru terkini yapar (MK m. 793/3). İtiraz halinde, yüklü parsel maliki mahkemeye başvurarak Medeni Karun"un 785. maddesi uyarınca bir terkin karan almalıdır (Oğuzman/ Seliçi/Özdemir, a.g.e., s: 614).

Medeni Kanun"un 793- maddesinde (eski TKM m. 716) bir yüktü taşınmazın bölünmesi öngörülmüş olduğundan ve hukuki tarifine göre yüklü taşınmaz bölünürse, ancak bir İrtifak hakkı var olabileceğinden genel olarak bütün irtifak haklarına bu madde uygulanabilir (Dr. Suad Bertan, Ayni Haklar, Ankara 1976, s: 1338).

Sonuç olarak, Türk Medeni Kanunu"nun 793. maddesine göre, yüklü taşınmazın bölünmesi halinde, irtifakın, ortaya gkan bütün parsellerin her bîri üzerinde yük olarak devam ettiği, salt ifraz ve taksim nedeniyle irtifak hakkının son bulmayacağı; bu hak, ortaya çıkan parsellerden bir ya da birkaçı üzerinde fiili olarak kullanılmasa dahi, tapudan terkin edilmedikçe bu parsellerin irtifak hakkıyla yüklü kalacağı, her türlü duraksamadan uzaktır.

Tüm bu açıklamalar ışığında somut durum değerlendirildiğinde; davalı adına kayıtlı bulunan ve 3194 sayılı İmar Kanunu"nun 18. maddesi uyannca ifraz ve imar uygulaması sonucu oluşan 405 metrekare yüzölçümündekl 2010 ada 2 parsel sayılı taşınmazın tamamının trafo yeri için davacı idarece kamulaştırdığı ve taşınmaz kaydmda, 216 metrekarelik kısım üzerinde ÇEAŞ lehine 21.05.1994 tarihli irafak şerhinin bulunduğu anlaşılmaktadır. Yargılama sırasında fen bilirkişiden alınan kroklll raporda, enerji nakJl hattının kamu-laştınlan 2 numaralı parsel üzerinden değil, taşınmaza komşu l numaralı parselin güney batı sınırının dışından geçirildiği İfade edilmiştir.

Az yukarıda değinildiği üzere, ÇEAŞ lehine İrtifak tesis edilen taşınmazın ifraz ve imar uygulaması nedeniyle bölünmesi sonunda meydana gelen dava konusu 2 numaralı parsel üzerinde irtifak, dosyada mevcut kayıtlara göre, yük olarak devam etmektedir. Ne var ki mahkemece, yükümlü taşınmazın ifraz ve imar uygulamasına tabi tutulmadan Önceki kayıt ve belgeleri irtifak hakkını gösterir şekilde getirtilmemiş ve bu hakkın kaidırıimasına dair herhangi bir işlem yapılıp yapılmadığı araştırılmadan, eksik inceleme ile salt çap üzerinden değerlendirme yapılmak ve anılan fen bilirkişi raporu esas alınmak suretiyle, ifraz sonucu oluşan 2 numaralt parselde irtifak hakkının devam etmediği

sonucuna ulaşılmıştır.

Hal böyle olunca mahkemece yapılması gereken iş; Çukurova Elektrik A.Ş. lehine irtifak tesis edilen yükümlü taşınmaza ait kayıt ve belgelerin irtifak hakkını ilk tesisinden İtibaren gösterir şekilde getirtilmesi, irtifak hakkının terkini yönünde Tapu Sicil Müdürlüğü"ne yapılmış başvuru ya da Medeni Kanun"un 785. maddesi uyarınca açılmış bir davanın bulunup bulunmadığının, bu cümleden olarak irtifak hakkının kaldın!masının söz konusu olup olmadığının taraflar ve lehine irtifak hakkı bulunan Çukurova Elektrik A.ş."den araştırılması; dava konusu 2 parselde fiili olarak İrtifak hakkının kullanılmadığından bahisle davalılar tarafından terkin istemi ile yapılmış bir başvuru bulunmadığı takdirde, yukanda açıklanan ilkeler uyannca, bölünen taşınmaz üzerinde İrtifakın devam ettiği gözönünde tutularak, bilirkişi kurullarından bu irtifak hakkının taşınmazın değeri üzerindeki olumsuz etkisini gözeten ek raporlar alınması ve kamulaştırma bedelinin bu şekilde tespiti olmalıdır.

O halde; yerel mahkemece bu gerekliliklere uyulmaksızın, eksik inceleme ve hatalı değerlendirme sonucu verilen önceki kararda direnilmesf usul ve yasaya aykırıdır. Direnme kararı bu nedenle bozulmalıdır.

Sonuç? Davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile direnme kararının Özel Daire bozma kararında ve yukanda gösterilen nedenlerden dolayı HUMK"mn 429. maddesi gereğince (BOZULMASINA), istek halinde temyiz peşin harcın iadesine, 16.04.2008 gününde yapılan ikinci görüşmede oyçokluğu ile karar verildi.