BAM Hukuk Mahkemeleri İzmir 7. Asliye Ticaret Mahkemesi 2020/322 Esas 2022/704 Karar Sayılı İlamı

T.C.
İZMİR
7. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ

ESAS NO : 2020/322 Esas
KARAR NO : 2022/704

DAVA : Alacak (Sözleşmeden Kaynaklanan Katkı Payı ve Cezai Şart istemli)
DAVA TARİHİ : 16/07/2020
KARAR TARİHİ : 21/09/2022

Mahkememizde görülmekte olan Alacak davasının yapılan açık yargılaması sonunda,
GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ:
DAVA:
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; müvekkil şirketle, davalı ... Turizm Gıda Tic. ve San. Ltd. Şti. arasında tanzim ve imza olunan 31.12.2015 başlangıç tarihli sözleşme gereğince “...” isimli işletmede, sözleşme süresince sözleşme konusu ürünleri (..., ...,vs.) satın almayı, diğer rakip ürünleri (...,vs) ve bunlara ilişkin her türlü malzemeyi satın almamayı, bulundurmamayı, tanıtımını üstlenmemeyi, işletmeyi devretmemeyi, işbu sözleşme hükümlerinden herhangi birisine aykırı hareket ettiği takdirde müvekkil şirketten almış olduğu katkıyı iade ile birlikte 15.000,00 USD cezai şartı müvekkil şirkete nakten ve def’aten ödemeyi kabul ve taahhüt ettiği, sözleşme doğrultusunda davalıya, 45.499,00.-TL nakit bazlı katkıda bulunulduğu, 45.499.000.-TL katkının davalı tarafından, müvekkil şirketten alındığı Teslim Alındı Tutanağı , davalının müvekkil şirket (bayii ... Gıda Ltd.Şti.) adıına tanzim ettiği (kapalı) Hizmet Bedeli faturaları ve sair evrakla da sabit olduğu, müvekkil şirket sözleşmeden doğan yükümlülüklerini eksiksiz ifa ettiği halde, davalı şirketin, sözleşme konusu işletmede müvekkil şirketin pazarladığı sözleşme konusu ürünleri (..., ...,vs.) satın almadığı, satmadığı bulundurmadığı, işletmede rakip ürünlerin (...,vs.) satıldığı ve bulundurulduğu, bu suretlerle sözleşmenin ihlal edildiği, Bakırköy 4.Sulh Hukuk Mahkemesinin... D.İş sayılı dosyası ve bilirkişi incelemesi ile tespit olunduğu, diğer davalı ...'ın ise tanzim ve imza ettiği 31.12.2015 tarihli müşterek borçlu müteselsil kefil senedi ile, davalı ... Ltd.Şti.nin müvekkil şirkete karşı sözleşmelerden,diğer taahhütlerden, kanundan ve benzeri nedenlerden dolayı doğmuş,doğacak her türlü borçlarını müşterek ve müteselsil borçlu ve müteselsil kefil sıfatıyla aynen kabul ettiği, fazlaya ilişkin hakları saklı kalarak davalı ... müddeabbihin 45.499,00.-TL ve ferrilerinden sorumlu olmak üzere), 15.000,00.-USD cezai şartın dava tarihinden itibaren tahakkuk edecek en yüksek döviz mevduat faizi ile birlikte (fiili ödeme tarihindeki TCMB döviz satış kuru üzerinden TL karşılığının) davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsiline, 45.499,00.-TL katkı tutarının dava tarihinden itibaren tahakkuk edecek ticari avans faizi ile birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsiline, delil tespit gideri, delil tespit avukatlık ücretinin davalılara yüklenmesine karar verilmesini talep etmiştir.
CEVAP:
Davalı ... vekili cevap dilekçesinde, diğer davalı şirketin eski hissedarı olan müvekkilin, şirketteki tüm hissesini 2018 yılında devrettiği, davalı tarafça sunulan sözleşmenin süresi ise 31/12/2015 - 31/12/2017 dönemi arası 2 yıl olduğu, davacının, sözleşmenin ihlal edildiğinin, Bakırköy 4.Sulh Hukuk Mahkemesinin ... Dİ. sayılı dosyası ve bilirkişi incelemesi ile tespit edildiğini iddia ettiği gözetildiğinde, ihlalin, sözleşme süresinden yıllar sonra ve müvekkilin tüm hissesini satmasından 2 yıl sonra, 2020 yılında gerçekleştiğinin tespit edildiğinin anlaşıldığı, 6098 s. Türk Borçlar Kanunu'nun 600.maddesinde, "Süreli kefalette kefil, sürenin sonunda borcundan kurtulur." hükmünün yer aldığı, diğer yandan, davalı tarafça ibraz olunan kefalet sözleşmesinin hukuken geçersiz olduğu, keza, davacı şirket tarafından hazırlanan ilgili belge matbu form niteliğinde olup, müvekkilin sözleşmede değişiklik yapma olanağı olmadığı, davacı şirketin dayatması ile belgeyi imzalamak zorunda kaldığı, haksız ve yasal dayanaktan yoksun bulunan işbu davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Diğer davalı ... Turz. İnş. Gıda Tic Ve San Ltd Şti. usulüne uygun olarak çıkartılan tebligatlara rağmen davaya vermemiş, duruşmalara katılmamıştır.
DELİLLER VE GEREKÇE :
Uyuşmazlığın, taraflar arasındaki ticari sözleşme gereği davalı şirketle yapılan anlaşma ile davacının ürünlerini satın almayı , rakip ürünleri almamayı vb ... hükümlerden kaynaklı taahhütün ihlal edildiği, sözleşmenin fesih edilip edilmediği iddiasıyla davacı tarafından verilen katkının iadesi ile birlikte cezai şart koşullarının oluşup oluşmadığı, davalıların bu borçtan sorumlu olup olmadığı, hususlarında toplandığı görülmüştür.
Bakırköy 4.SHM ye müzekkere yazılarak ... D.İş sayılı dosyası fiziken celbedilerek incelenmiştir.
Dosya ve davacıya ait ticari defter ve dayanakları üzerinde uyuşmazlık konularında SMMM bilirkişi aracılığıyla inceleme yaptırıldığı, bilirkişinin mahkememize verdiği 17/01/2022 havale tarihli raporunda özetle; davacı tarafın 6102 sayılı TTK.'na göre tutulması zorunlu olan ticari defterlerinden elektronik ortamda tutulmuş olan 2016-2017-2018-2019-2020 yıllarına ait yevmiye ve büyük defterlerin açılış ve kapanış beratlarının süresi içerisinde Gelir İdaresi Başkanlığına gönderilmiş olduğu, fiziki ortamda tutulan 2016-2017-2018-2019-2020 yıllarına ait envanter defterlerinin Noterden açılış onaylarının süresi içerisinde yaptırılmış olduğu, davacı tarafın 2016-2017-2018-201 9-2020 yıllarına ait ticari defterlerinin TTK'na göre usulüne uygun olarak tutulduğu, defter kayıtlarının birbirini doğruladığı, takdiri sayın Mahkemeye ait olmak üzere sahibi lehine delil olma özelliği taşıdığı, davacı tarafın davalı taraftan talep etmiş olduğu katkı alacağı ile ilgili olarak yapılan incelemede; davacı taraf ve davalı taraf arasında 31.12.2015 tarihinde akdedilmiş bulunan “Satın Alma Sözleşmesi”nin 9. Maddesine göre “... Paz.A.Ş. işletmeye destek olmak amacı ile yeniden satıcı'ya 45.499 TL nakit bazlı (KDV dahil) ön iskonto bedeline mahsuben nakit/iskonto katkıda bulunacaktır.” şeklindeki hükme ve davacı ile davalı taraflar arasında 29.03.2016 tarihinde imzalanmış olan “Teslim Alındı Tutanağına” göre, davalı tarafın davacı taraftan “45.499.00 TL. tutarındaki katkıları eksiksiz olarak teslim aldım” şeklindeki imzalı beyanı bulunmasına rağmen, davalı tarafından dava dışı bayiye toplam 16 adet 48.015,07 TL tutarında, (48.015,07-45.499,00) =2.516,07 TL tutarında fazladan “Hizmet Bedeli” açıklamalı kapalı faturaların düzenlenmiş olduğu, bu durumda, davacı ile davalı taraflar arasındaki 29.03.2016 tarihinde imzalanmış olan “Teslim Alındı Tutanağına” göre, davalı tarafın davacı taraftan “45.499,00 TL. tutarındaki katkıları eksiksiz olarak teslim aldım” şeklindeki imzalı beyanı dikkate alındığında; dava dışı bayi tarafından davacı şirkete 29.02.2016 tarih ve ... nolu kdv dahil 19.414,92 TL tutarında ve 31.03.2016 tarih ve ... nolu kdv dahil 55.643,70 TL tutarında olmak üzere toplam 2 adet (19.414,92+55.643,70)= 75.058,62 TL tutarındaki faturalar ile Teslim Alındı Tutanağı yönünden davalı ve dava dışı taraflar ile davacı ve dava dışı taraflar arasında (75.058,62- 45.499,00)= 29.559,62 TL. Tutarında, davalı tarafından dava dışı bayiye, ön iskonto bedeline mahsuben nakit/iskonto katkısına karşılık düzenlenmiş olan toplam 16 adet 48.015,07 TL tutarında “Hizmet Bedeli” açıklamalı kapalı faturalar dikkate alındığında ise, faturalar yönünden davalı ve dava dışı taraflar ile davacı ve dava dışı taraflar atasında (75.058,62-48.015,07)= 27.043,55 TL. tutarında farklılık bulunduğu, davacı vekili tarafından 45.499.,00 TL. katkı tutarının, dava tarihinden itibaren tahakkuk edecek ticari avans faizi ile birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsilinin talep edilmiş olması nedeniyle, 45.499,00 TL. katkı tutarı konusunun ve davalı şirketin işletmede pazarladığı sözleşme konusu ürünleri (..., ... vs.) satın almadığı, satmadığı, bulundurmadığı ve işletmede rakip ürünlerin (... vs.) satıldığı ve bulundurulduğu, sözleşmenin ihlal edip edilmediği ve sözleşmedeki diğer konulardaki hukuki yönden değerlendirmenin sayın Mahkemenin takdirinde olduğu, sayın Mahkeme tarafından taraflar arasında akdedilmiş bulunan sözleşmedeki Alıcı “sözleşme konusu ürünleri aylık yıllık ve toplam asgari miktarlarda satın alacaktır” hükmü gereğince aşağıda gösterildiği şekilde inceleme yapıldığı, davacı ... A.Ş. tarafından tarafıma sunulan aşağıdaki davalı ... Turizm Gıda Tic.Ve San.Ltd.Şti Firmasının 31.12.2015-31.12.2017 Tarihleri Arası Mal Alım Tablosunda davalı firmanın 2015 yılında 100 litre, 2016 yılında 6.232 litre, 2017 yılında 5.654,08 litre olmak üzere toplamda 11.986,08 litre ürün satın aldığı, yeniden Satıcı yukarıda belirtilen 40.000 Litre Toplam Asgari Satın Alma Taahhüdüne ulaşamaz ise ... A.Ş. tarafından aleyhine satın alma miktarına ulaşılmaması gerekçesiyle cezai şart müeyyidesine başvurabilir. Yeniden satıcı yukarıdaki asgari satın alma tutarlarına yalnızca yine yukarıdaki tabloda yer alan ürünleri satın alarak ulaşılabileceğini kabul, beyan ve taahhüt eder.” şeklinde olduğu, davacı tarafın sunmuş olduğu 31.12.2015-31.12.2017 Tarihleri Arası Mal Alım Tablosuna göre; davalı tarafın 2015 yılında 100,00 litre, 2016 yılında 6.232,00 litre, 2017 yılında 5.654,08 litre olmak üzere toplamda 11.986,08 litre ürün satın aldığı, ancak davalı tarafın toplam asgari satın alma taahhüdüne göre 40.000 litre bira satışının taahhüt edilmiş olması nedeniyle taahhüdünün (11.986,08 Lt / 40.000 Lt).= %29,9652 oranında gerçekleştirilmiş olduğu, ancak % 70,0348 oranında ise gerçekleştirilemediğinin tespit edildiği, davacı vekili tarafından 15.000,00 USD. cezai şartın, dava tarihinden itibaren tahakkuk edecek en yüksek döviz mevduat faizi ile birlikte (fiili ödeme tarihindeki TCMB döviz satış kuru üzerinden TL. karşılığının) davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsili talep edilmiş olması nedeniyle, davalı tarafa, sözleşmenin 11. ve 13. maddelerine göre, cezai şartın uygulanıp, uygulanmayacağı konusunda hukuki yönden değerlendirmenin Sayın Mahkemenin takdirinde olduğu hususları tespit edildiğini belirtmiştir.
Yenibosna Vergi Dairesi'nden davalı ... Turz.İnş... Şti.ne ait 2015 yılından itibaren davalı şirkete ait BA-BS formları, vergi matrahına ilişkin belgeler ve bilanço esasına göre bildirdiği gelir kayıtlarına ilişkin tüm bilgi ve belgelerin gönderilmesinin istenildiği, Yenibosna Vergi Dairesi'nden gelen 13/06/2022 tarihli yazı cevabı dosya arasına alınmıştır.
Mahkememizce daha önce dosyaya bilirkişi olarak atanan SMMM bilirkişisine dosyanın tevdii ile sözleşme hükümlerine göre davalının cezai şarttan sorumlu olduğunun kabul edilmesi halinde ödemesi gereken cezai şart miktarı ile davalının işletmesinin ekonomik gücüne göre hesap edilecek cezai şarttan sorumlu tutulması halinde bu bedelin davalının ve işletmesinin mahvına yol açıp açmayacağı konularında bilirkişi tarafından dava konusu ile sınırlı olmak üzere ilgili vergi dairesi, kurum ve kuruluşlardaki davalılara ait belge ve kayıtlar üzerinde yerinde inceleme yapılarak ayrıntılı, gerekçeli, denetime ve hüküm kurmaya elverişli nitelikte ek rapor aldırıldığı, bilirkişinin mahkememize verdiği 09/08/2022 havale tarihli ek raporunda, Vergi Dairesi Müdürlüğünden gelen yazı ve kayıtlara göre davalı şirketin 31.11.2019 tarihi itibariyle mükellefiyetinin re'sen sonlandırılmış bulunduğunun yazılı olduğu dikkate alınarak takdir edilecek cezai şart tutarının davalı tarafın ekonomik olarak mahvına sebebiyet verip vermediği konusunda yapılan inceleme ve tespitlere göre de: davalı şirketin bağlı bulunduğu Yenibosna Vergi Dairesinden gelen 2015-2016-2017-2018 yıllarına ait Kurumlar Vergisi Beyannamelerindeki bilançolarına göre; davalı şirketin 5.000,00 TL. tutarında sermaye ile kurulmuş ve ticari faaliyete başlamış olduğu, Öz kaynaklarının 2015 yılında: -798.932,58 TL. 2016 yılında: -1.232.806,27 TL. 2017 yılında: -2.346.702,43 TL. 2018 yılında -2.392.526,50 TL. yani şirketin öz kaynaklarının her yıl sonunda menfi (eksi) olarak gerçekleşmiş olduğunun görüldüğü, davalı şirketin öz kaynaklarının her yıl sonunda menfi (eksi) olduğu ve en son 31/12/2018 tarihi itibariyle de Öz Kaynaklarının (Mal Varlığının) -2.392.526,50-TL tutarında yani şirketin öz kaynaklarının (Mal varlığının) menfi (eksi) olarak gerçekleşmiş olduğu dikkate alındığında sözleşmedeki 15.000 ABD Doları veya yukarıda hesaplandığı üzere 10.505,22 ABD Doları tutarında cezai şartın tahsili cihetine gidilmesi halinde, davalı şirketin ticari faaliyetini devam ettirmesinin mümkün görülmediği ve davalı şirketin bağlı bulunduğu Vergi Dairesi Müdürlüğünden gelen yazıya göre de davalı şirketin 31/11/2019 tarihi itibariyle mükellefiyetinin re'sen sonlandırılmış bulunduğu bilgisinin verildiği, ayrıca, davalı şirketin brüt satışları 2015 yılında: 1.384.613,69 TL, 2016 yılında: 1.780.969,14 TL, 2017 yılında: 1.765.933,97 TL. ve 2018 yılında 1.823.461,29 TL. olmak üzere toplamda 6.754.978,09-TL. tutarında, satışların maliyetinin -5.827.454,90 TL. tutarında, brüt satış karının 927,523,19 TL. tutarında, faaliyet giderlerinin -2.653.255,54 TL. tutarında, dönem net zararlarının ise -1.725.732,35 TL. tutarında gerçekleşmiş olduğu ve yine davalı şirketin geçmiş yıllardaki zararları toplamından -2.485.743,93 TL.'den geçmiş yıllar karları olan 130.844,10 TL. tutarının düşülmesi ile geçmiş yıllardaki zararlarının -2.354.899,83 TL. ( Bu zararların içerisinde 2015 yılından önceki dönemlerde bulunduğu) 2018 yılındaki dönem zararının işe -45.824,07 TL. olarak gerçekleşmiş olduğunun da dikkate alınması gerekmekte olup, davalı şirketin ekonomik durumunun iyi olmadığı görüş ve kanaatine varılmış olduğu, konunun hukuki yönden değerlendirilmesinin Sayın Mahkemenin takdirinde olduğu hususları tespit edildiğini belirtmiştir.
Taraflar arasında düzenlenen satın alma sözleşmesi ile tarafların yükümlülükleri açık ve anlaşılır şekilde belirtilmiş, sözleşmenin 13.maddesinde davalının sözleşme hükümlerinden yükümlülük veya taahhütleri konusunda karara varılmış, yine 11.maddede cezai şart hususu hükme bağlanmıştır. Davalının kararlaştırılan miktarda ürün satış taahhüdünü yerine getirememesi karşısında davacı tarafın sözleşmeyi feshetme ve cezai şart talep etme hakkının doğduğu kabul edilmiş ise de tüm dosya kapsamı, toplanan deliller, mahkememizce usul, yasa ve dosya kapsamına uygun görülen, gerekçeli ve denetime elverişli nitelikteki bilirkişi raporunda yapılan tespitler ile davalıya ait işletmenin niteliği ve yaptığı ürün satış miktarı, elde ettiği yıllık kar, sözleşme kurulurken davalıya ait işletme ile davacının sıfatı ve ekonomik gücü kıyaslandığında belirlenen cezai şartın tarafların statüsüne uygun olmayıp, aşırı yüksek oranda olduğu, cezai şartın tamamına hükmedilmesi halinde bunun davalının ve işletmesinin mahvına sebep olacağı açık olmakla ki, vergi kaydında mükellefiyetin re'sen sonuçlandırıldığı anlaşılmakla TBK'nun 182(3)maddesi gereği davalının mahvına yol açmayacak bir miktara indirilmesinin gerektiği, sözleşmede cezai şartın yabancı para ile belirlenip, yabancı paranın zaman zaman yüksek oranda artış göstermesi nedeniyle tahsili zamanındaki Türk Lirası karşılığı ile ülkemizdeki ekonomik koşullar ve paranın genel satın alma gücüne göre cezai şartın 1.500,00 USD'ye indirilmesine, davacı tarafın cezai şarta ilişkin fazlaya ilişkin isteminin reddine, cezai şartın mahkememizce indirime tabi tutulmasına davanın kısmen kabulü kısmen reddine; 45.499,00 TL katkı bedelinin dava tarihinden itibaren işleyecek ticari avans faiziyle birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsili ile davacıya ödenmesine, 1.500,00 USD cezai şart isteminin kabulü ile dava tarihinden itibaren 3095 sayılı Kanuni Faiz Ve Temerrüt Faizi Hakkında Kanunun 4/a maddesi uyarınca işleyecek faiziyle birlikte fiili ödeme tarihindeki TCMB efektif satış kuru TL karşılığının davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsili ile alınarak davacıya ödenmesine, davalı ...'ın 45.499,00 TL ve ferilerinden sorumlu olmasına, delil tespit giderlerinin yargılama giderlerinde nazara alınmasına, fazlaya ilişkin talebin reddine,
Dair aşağıdaki hüküm kurulmuştur.
HÜKÜM: Gerekçesi yukarıda açıklandığı üzere
Davanın Kısmen Kabulü Kısmen Reddine;
1- 45.499,00 TL katkı bedelinin dava tarihinden itibaren işleyecek ticari avans faiziyle birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsili ile davacıya ödenmesine
2-1.500,00 USD ceza şart isteminin kabulü ile dava tarihinden itibaren 3095 Sayılı Kanuni faiz ve temerrüt faizi hakkında kanunun 4/a maddesi uyarınca işleyecek faiziyle birlikte fiili ödeme tarihindeki TCMB efektif satış kuru TL karşılığının davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsili ile alınarak davacıya ödenmesine,
Davalı ...'ın 45.499,00 TL ve ferilerinden sorumlu olmasına,
Fazlaya ilişkin talebin reddine,
2-Harçlar Kanunu gereğince alınması gereken 3.812,99 TL karar ve ilam harcından peşin yatırılan 2.570,15-TL harcın indirilmesi ile geriye kalan 1.242,84-TL karar ve ilam harcının, davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsili ile Hazineye gelir kaydına,
3-Davanın kabul edilen bölümü için davacı yararına A.A.Ü.T.'nin 13 (1) mad. uyarınca takdir edilen 9.200,00-TL vekalet ücretinin, davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine,
4-Davanın reddedilen bölümünün TBK'nun 182(3)maddesi hükmü gereği takdiren indirilen cezai şart alacağına ilişkin olması nedeniyle davalı ... yararına vekalet ücreti verilmesine yer olmadığına,
5-Davanın reddedilen bölümünün TBK'nun 182(3)maddesi hükmü gereği takdiren indirilen cezai şart alacağına ilişkin olması nedeniyle, arabuluculuk ücretinin tamamından davalı tarafların sorumlu olduğu dikkate alınarak; 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu'nun 18/A (14) maddesi uyarınca 1.320,00-TL arabuluculuk ücretinin, davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsili ile Hazineye gelir kaydına,
6-Davanın reddedilen bölümünün TBK'nun 182(3)maddesi hükmü gereği takdiren indirilen cezai şart alacağına ilişkin olması nedeniyle, yargılama giderlerinin tamamından davalı tarafların sorumlu olduğu dikkate alınarak; davacı tarafça yapılan 2.624,55-TL peşin ve başvurma harcı, 2 KEP gideri 1,00-TL, 20 tebligat gideri 338,00-TL, 2 müzekkere/posta ücreti 70,20-TL, bilirkişi ücreti 900,00-TL , Bakırköy 4.Sulh Hukuk Mahkemesi'nin ... D.İş sayılı delil tespiti dosyasında sarf edilen 899,50-TL olmak üzere toplam 4,833,25-TL yargılama giderinin davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine,
7-HMK.nun 333.maddesi uyarınca davacı tarafından yatırılan gider avansının sarf edilmeyen kısmının karar kesinleştiğinde talep halinde davacıya iadesine,
Dair, karar HMK 341vd maddeleri gereğince tebliğ tarihinden itibaren iki hafta içerisinde Mahkememize veya aynı nitelikteki başka yer Mahkemesine verilecek dilekçe ile İzmir Bölge Adliye Mahkemeleri nezdinde istinaf yolu açık olmak üzere taraf vekillerinin yüzüne karşı açıkça okunup usulen anlatıldı. 20/09/2022


Katip ...
(e-imzalıdır)


Hakim ...
(e-imzalıdır)