Mahkemesi : Çaldıran Asliye Hukuk Mahkemesi

Dava, prime esas kazancın tespiti istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın kısmen kabulüne dair verilen karara karşı davalı ... Başkanlığı vekili ile fer’i müdahil Kurum vekili tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, Erzurum Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesince istinaf taleplerinin ayrı ayrı esastan reddine karar verilmiştir.
Erzurum Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesince verilen kararın, davalı ... Başkanlığı vekili ile fer’i müdahil Kurum vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
I-İSTEM:
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle, müvekkilinin davalı ... Başkanlığı’nda 24.05.1989- 10.10.2009 tarihleri arasında aralıksız, ayda 30 gün temizlikçi olarak çalıştığını ve emekli olduğunu, emekli olmadan önceki son maaşının net 1.295,41 TL olduğunu, müvekkilinin kadrolu ve sendika üyesi olduğunu, davalı işverenin müvekkilinin prime esas kazancını asgari ücret üzerinden gösterdiğini ve primlerini ilk işe girdiği tarihten emekli olduğu tarihe kadar asgari ücret üzerinden ödediğini, müvekkilinin almış olduğu son net maaşının 1.029,12 TL olmasına rağmen davalı işveren tarafından 2009 yılı asgari ücreti olan 546,48 TL olarak gösterildiğini ve sigorta priminin asgari ücret üzerinden yatırıldığını, müvekkilinin kadrolu ve sendika üyesi olmasına karşın asgari ücret üzerinden maaş almasının hayatın olağan akışına aykırı olduğunu belirterek müvekkilinin kadrolu ve sendikalı olmasından kaynaklanan maaşa ilave olan ek ödemelerin de kazancının tespiti sırasında göz önünde bulundurularak gerçek maaşının tespiti ile asgari ücret üzerinden yatırılmış bulunan primlerin gerçek maaşına göre düzeltilmesini talep etmiştir.
II-CEVAP:
Davalı ... Başkanlığı vekili cevap dilekçesinde özetle, 657 sayılı kanuna tabi işçiler bakımından hizmet akdinden doğan uyuşmazlıklara bakmada görevli mahkemenin İdare Mahkemesi olduğunu, davacının davasının işten çıkma tarihinden itibaren 5 yıl içinde açması gerektiğini, bu nedenle davacının talep haklarının zamanaşımına uğradığını, müvekkili belediye hakkında yapılan Sayıştay denetiminde müvekkili belediyenin prime esas kazancı eksik gösterdiğine, Belediye Başkanlığı ve primleri eksik gösterilen müstahdemlerin SGK aleyhine zenginleştiğine, yapılan hesaplama sonucu tespit edilen miktarın %20’sinin belediye tarafından, %14’ünün ise maaş alanlar tarafından yatırılması gerektiğine karar verildiğini; müvekkili belediyenin bu karara uyduğunu ancak davacının bu karara uymadığını, davacının kendi kusuru ile alacaklarına kavuşamadığını; ayrıca belediye çalışanlarının tamamının bordrolarının bulunduğunu, çalışanların imzaları karşılığında maaşlarının ödendiğini, kendi imzası ile aldığı paraya itiraz etmeyen davacının sonradan dava açmasının kötü niyete dayandığını belirterek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
SGK vekili cevap dilekçesinde özetle, davada 5 yıllık hak düşürücü sürenin geçtiğini, kurum kayıtlarına göre davacının davalıya ait işyerinde kesintisiz çalışmasının bulunmadığını, maaş bordrolarında davacının imzası olduğundan iddiasının aksine ödenen ücrete icazet gösterdiğini, senelerce aynı davalı belediyede çalışan davacının eksik ücret üzerinden prim yatırıldığını fark etmemiş olmasının hayatın olağan akışına aykırı olduğunu, maaş bordrosundan anlaşılan ücretin davacının çalıştığı ücret ile paralellik teşkil ettiğini belirterek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
III-MAHKEME KARARI :
A-İLK DERECE MAHKEME KARARI:
İlk derece Mahkemesi tarafından, “Davacının ücret bordroları, toplu iş sözleşmesi, bilirkişi raporu ve tüm dosya kapsamı incelendiğinde, davacının daha yüksek ücret almasına rağmen davalı ... tarafından prime esas kazancının asgari ücret üzerinden bildirildiği, bazı dönemlerde ise davacının iddiasının aksine tam olarak bildirildiği anlaşılmıştır.” gerekçesi belirtilerek,
“1-Davanın kısmen kabulü ile;
Davacı ..."un davalı ... Başkanlığı işverenliğinde kuruma bildirilen kazançlarına ek olarak,
24/05/1989 - 31/12/1989 tarihleri arasında 442.376,00 (eski) TL,
01/01/1992 - 31/12/1992 tarihleri arasında 5.235.982,00 (eski) TL,
01/01/1993 - 31/12/1993 tarihleri arasında 15.289.358,34 (eski) TL,
01/01/1994 - 31/12/1994 tarihleri arasında 12.728.044,01 (eski) TL,
01/01/1995 - 31/12/1995 tarihleri arasında 19.597.230,00 (eski) TL,
01/01/1996 - 31/12/1996 tarihleri arasında 16.558.140,00 (eski) TL,
01/01/1998 - 31/12/1998 tarihleri arasında 138.993.560,00 (eski) TL,
01/01/1999 - 31/12/1999 tarihleri arasında 642.555.000,00 (eski) TL,
01/01/2000 - 31/12/2000 tarihleri arasında 702.592.500,00 (eski) TL,
01/01/2001 - 31/12/2001 tarihleri arasında 1.282.289.704,53 (eski) TL,
01/01/2002 - 31/12/2002 tarihleri arasında 2.014.550.435,10 (eski) TL,
01/01/2003 - 31/12/2003 tarihleri arasında 1.751.503.500,00 (eski) TL,
01/01/2004 - 31/12/2004 tarihleri arasında 2.023.288.500,00 (eski) TL,
01/01/2005 - 31/12/2005 tarihleri arasında 4.822,20 TL,
01/01/2006 - 31/12/2006 tarihleri arasında 4.516,82 TL,
01/01/2007 - 31/12/2007 tarihleri arasında 4.187,25 TL,
01/01/2008 - 31/12/2008 tarihleri arasında 3.849,38 TL,
01/01/2009 - 13/11/2009 tarihleri arasında 3.117,36 TL kuruma bildirilmeyen prime esas kazancının bulunduğunun tespitine, fazlaya ilişkin talebin reddine,” şeklinde karar verilmiştir.
B-BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ KARARI:
Bölge Adliye Mahkemesi tarafından,
“1-Yerel mahkemenin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararına yönelik davacının ve müdahil idarenin istinaf başvurularının Hukuk Muhakemeleri Kanun’un 353-(1)-b.1 maddesi gereğince ayrı ayrı esastan reddine,”
şeklinde karar verilmiştir.
IV-TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ:
Davalı vekili temyiz dilekçesinde özetle, davacının almış olduğu maaşa göre SGK primlerinin yatırıldığını, Sayıştay raporu ile müvekkili belediyenin prime esas kazancı eksik gösterdiği ve SGK aleyhine ortaya çıkan zenginleşmenin belediye ve maaş alanlar tarafından yatırılması gerektiğine karar verildiğini, belediyenin bu karara uyduğunu; ancak davacının bu karara uymayarak kendi kusuru ile hak ve alacaklarına kavuşamadığın, davacı tanıklarından İsmet ve Burhan’ın müvekkili belediye ile arasında husumet bulunduğunu ve beyanlarına itibar edilemeyeceğini, davanın zamanaşımına uğradığını belirterek kararın bozulmasını talep etmiştir.
SGK vekili temyiz dilekçesinde özetle, ilk derece mahkemesi tarafından verilen kararın infaza elverişli olmadığını, yeterli inceleme yapılmadan karar verildiğini belirterek kararın bozulmasını talep etmiştir.
V-İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME:
506 sayılı Kanun"un 77. maddesinde "Sigortalılarla işverenlerin bir ay için ödeyecekleri primlerin hesabında:
a) Sigortalıların o ay için hak ettikleri ücretlerin,
b) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan sigortalılara o ay içinde ödenenlerin,
c) İdare veya kaza mercilerince verilen karar gereğince (a) ve (b) fıkralarında yazılı kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerin, brüt toplamı esas alınır.
(Değişik : 29.07.2003 - 4958 / 36 md. Y.T. 01.01.2004) Şu kadar ki, ölüm, doğum ve evlenme yardımları, yolluklar, kıdem, ihbar ve kasa tazminatları, ayni yardımlar ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca miktarları yıllar itibariyle belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, sigorta primlerinin hesabına esas tutulacak kazançların aylık tutarının tespitinde nazara alınmaz. Bunların dışında her ne ad altında ödeme yapılırsa yapılsın tüm ödemeler prime tabi tutulur.
(Değişik : 29.07.2003 - 4958 / 36 md. Y.T. 01.01.2004) Her sigortalının prim hesabına esas tutulacak aylık kazanç toplamının bin liraya kadar olan lira kesri nazara alınmaz.
Günlük, haftalık veya aylık olarak belirli bir ücrete dayanmış olmayıp da komisyon ücreti ve kâra katılma gibi belirsiz zaman ve miktar üzerinden ücret alan sigortalıların prim ve ödeneklerinin hesabında esas tutulacak günlük kazançları, 78"inci madde hükmü saklı kalmak şartiyle, Bakanlar Kurulu kararıyle belli edilir.
Şu kadar ki, sigortalının ayrıca belirli bir kazancı varsa, bu takdirde prim ve ödeneklerin hesabında esas tutulacak günlük kazancı, yukarıki fıkraya göre hesabedilecek günlük kazancına belirli kazancı üzerinden hesaplanacak günlük kazancın ilavesi suretiyle bulunur.
Bu kanun gereğince primlerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç, sigortalının, bir ay için prime esas tutulan kazancının otuzda biridir.
Günlük kazancın hesabına esas tutulan ay içindeki bazı günlerde çalışmamış ve çalışmadığı günler için ücret almamış sigortalının günlük kazancı, o ay için prime esas tutulan kazancı ücret aldığı gün sayısına bölünerek hesaplanır.
Sigortalıların günlük kazançlarının hesabında esas tutulan gün sayıları, aynı zamanda, bunların prim ödeme gün sayılarını gösterir.
Bir ay içinde çeşitli işverenlerin işinde çalışan sigortalının bu kanun gereğince alınacak primlerine esas tutulacak aylık ve günlük kazancının tesbitinde her işverenden elde ettiği aylık ve günlük kazanç tutarı ayrı ayrı nazara alınır ve primler buna göre hesaplanır." hükmü düzenlenmiştir.
5510 sayılı Kanun dönemi açısından ise 5510 sayılı Kanunun 80/1. maddesinde;
“4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançları aşağıdaki şekilde belirlenir.
a) Prime esas kazançların hesabında;
1) Hak edilen ücretlerin,
2) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemelerin ve işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların,
3) İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yukarıdaki (1) ve (2) numaralı alt bentlerde belirtilen kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerin, brüt toplamı esas alınır.
b) Ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz.
c) (b) bendinde belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur. Diğer kanunlardaki prime tabi tutulmaması gerektiğine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınmaz
d) Ücretler hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulur. Diğer ödemeler ise öncelikle ödendiği ayın kazancına dahil edilir ve ücret dışındaki bu ödemelerin yapıldığı ayda üst sınırın aşılması nedeniyle prime tabi tutulamayan kısmı, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilâve edilir. Toplu iş sözleşmelerine tabi işyerleri işverenlerince veya kamu idareleri veya yargı mercilerince verilen kararlara istinaden, sonradan ödenen ücret dışındaki ödemelerin hizmet akdinin mevcut olmadığı veya askıda olduğu bir tarihte ödenmesi durumunda, 82 nci madde hükmü de nazara alınmak suretiyle prime esas kazancın tabi olduğu en son ayın kazancına dahil edilir. Bu durumlarda sigorta primlerinin, yukarıda belirtilen mercilerin kararlarının kesinleşme tarihini izleyen ayın sonuna kadar ödenmesi halinde, gecikme cezası ve gecikme zammı alınmaz ve 102 nci madde hükümleri uygulanmaz." hükmü düzenlenmiştir.
Yukarıda yapılan açıklamalar ışığında somut olaya dönüldüğünde, davalı işyerinin kamu kurumu olmasından hareketle, davacının 17.02.1992 tarihinden itibaren Belediye-İş sendikası üyesi olduğu anlaşılmakla, dava konusu döneme ilişkin Toplu İş Sözleşmesi hükümlerine bağlı olarak ücret, ilave tediye, prim ve ikramiye ödemelerinin davalı işverenlikçe ödenip ödenmediği araştırılmalı, hiç ödenmemiş ise davanın reddedileceği gözetilmeli; iş akdinin son bulmasından sonra ödenmiş olmaları halinde ise ancak son aya maledilerek prime esas kazanç olarak tespiti gerekirken, eksik inceleme ve araştırma sonucu yazılı şekilde hüküm kurulması, usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
O hâlde, davalı ... Başkanlığı ve Fer"i müdahil Kurum vekillerinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve Erzurum Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesinin istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararının kaldırılarak İlk Derece Mahkemesince verilen hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: Erzurum Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi kararının HMK’nın 373/1 maddesi gereği kaldırılarak temyiz edilen ilk derece mahkemesi hükmünün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde davalıya iadesine, dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 25.12.2019 gününde oybirliğiyle karar verildi.