MAHKEMESİ : ... 9. Hukuk Dairesi
DAVA TÜRÜ : İŞE İADE


Taraflar arasında görülen dava sonucunda verilen kararın, temyizen incelenmesi davalılar vekilleri tarafından istenilmekle, temyiz taleplerinin süresinde olduğu anlaşıldı. Dava dosyası için Tetkik Hakimi ... tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

Y A R G I T A Y K A R A R I

Davacı İsteminin Özeti:
Davacı vekili, davacının davalıya ait işyerinde saha işçisi olarak çalıştığını, davalılardan ...nin asıl işveren, ... Kontamine ... San. Tic. Ltd. Şti’nin ise alt işveren olduğunu, iş sözleşmesinin işverence haklı ve geçerli bir sebep bulunmadan feshedildiğini ileri sürerek, feshin geçersizliğinin tespiti ile davacının işe iadesine, ayrıca feshin mali sonuçları yönünden davalıların birlikte sorumlu olduklarına karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı Cevabının Özeti:
Davalı ... San. Tic. Ltd. Şti. vekili, feshin işletmesel karara dayalı olduğunu, sektörde yaşanan ekonomik kriz ve davalı şirketin ticari kayıtları dikkate alındığında, feshin geçerli sebebe dayandığının açık olduğunu ileri sürerek davanın reddini savunmuştur.
Davalı ...vekili davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
İlk Derece Mahkemesi Kararının Özeti:
Mahkemece, davanın kabulü ile feshin geçersizliğine, davacının davalı şirketteki işine iadesine, işe başlatılmama halinde davaların müştereken müteselsilen sorumlu olduğu tazminat miktarının davacının dört aylık brüt ücreti olarak belirlenmesine, davacının süresi içinde başvurması halinde hak kazanacağı en çok dört aya kadar ücret ve haklarının davalılardan müştereken müteselsilen tahsili gerektiğinin tespitine karar verilmiştir.
İstinaf Başvurusu:
İlk Derece Mahkemesinin kararına karşı, davalılar vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
Bölge Adliye Mahkemesi Kararının Özeti:
Bölge Adliye Mahkemesince, istinaf dilekçesinde bildirilen sebeplerle sınırlı olarak yapılan inceleme sonucunda, feshin geçersiz olduğuna dair ilk derece mahkemesi kararının usul ve esas yönünden yerinde olduğu gerekçesiyle, davalıların istinaf başvurusunun HMK’nın 353/1-b(1) hükmü gereği esastan reddine karar verilmiştir.
Temyiz:
Karar yasal süresi içerisinde davalı ...vekili ile davalı ... San. Tic. Ltd. Şti. vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Gerekçe:
Dosyadaki yazılara, hükmün dairemizce de benimsenmiş bulunan yasal ve hukuksal gerekçeleriyle dayandığı maddi delillere ve özellikle bu delillerin takdirinde bir isabetsizlik görülmemesine göre davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde değildir.
Taraflar arasındaki uyuşmazlık davalı ...vekili ile davalı ... San. Tic. Ltd. Şti. arasında asıl işveren alt işveren ilişkisi kurulup kurulmadığı noktasındadır.
4857 sayılı İş Kanunu"nun 2/6 maddesi uyarınca, “Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir.
Alt işverene verilen iş, işyerinde mal veya hizmet üretiminin yardımcı işlerinden olmalıdır. Asıl işin bölünerek alt işverene verilmesi durumunda ise, verilen iş işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren bir iş olmalıdır.
Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin gerçekleşmesi için, asıl işverenin mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işi yada asıl işin bir bölümünü alt işverene vermesi gerekir. Verilen iş, mal veya hizmet üretimine ilişkin olmayan bir iş ise, bu tür bir ilişki doğmaz.
Alt işveren-asıl işveren arasındaki ilişki, niteliğine göre, eser, taşıma, kira gibi sözleşmelere dayanır. Alt işveren üstlendiği işi sözleşme koşulları doğrultusunda, ama kendi adına ve bağımsız bir biçimde yürütür. Çalıştırdığı işçilerle kendi adına iş sözleşmesi yapar; gerekli talimatları verir; işçilere ücretlerini kendisi öder; ücret bordrolarını düzenler; ... primlerini yatırır.
Öncelikle asıl iş, yardımcı iş ve anahtar teslimi iş kavramları üzerinde durmak gerekir.
Asıl iş, mal ve hizmet üretiminin esasını oluşturan iştir ve bu iş doğrudan üretim organizasyonu içinde yer alır ve üretimin zorunlu unsurdur. Asıl işverenin faaliyet alanına göre belirlenir.
Yardımcı iş, işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin olmakla beraber, doğrudan üretim organizasyonu içerisinde yer almayan, üretimin zorunlu bir unsuru olmayan, ancak asıl iş devam ettikçe devam eden ve asıl işe bağımlı olan iştir. Anahtar teslimi işten bahsedilmesi için;
Alt işverenin asıl işverenden aldığı işin, Asıl işverenin sigortalı çalıştırdığı işe göre ayrı ve bağımsız bir nitelik taşıması, İşyerindeki üretimle ilgisinin olmaması veya asıl işin tamamlayıcısı niteliğinde bulunmaması, verilen işin asıl iş yada yardımcı iş niteliğinde olmayıp, başkaca bağımsız bir iş olması gerekir.
Burada önemli olan asıl işverene ait “iş” kavramının hangi iş olduğudur. Asıl işverene ait olan ve alt işverenin yapacağı iş, asıl işverenin ürettiği mal ve hizmet süreci içinde veya tamamlayıcı olmalıdır.
İşin bir bölümünde işçi çalıştırmayan, işin tamamını anahtar teslimi ve ihale yolu ile başkasına devreden ve işten elini çeken kişi asıl işveren olarak nitelendirilemez.
Görüldüğü gibi anahtar teslimi işte, işverenin asıl faaliyet alanı olan mal ve üretim alanı dışında bir yapım işi sözkonusudur.
Bu anlamda asıl işverenin faaliyet alanı olmadığı ve devamlılık göstermediği sürece anahtar teslimi sureti ile verilen yapım ve inşaat işleri, mal ve hizmet üretimine ilişkin işler olarak kabul edilemez. Zira bir kişinin faaliyet alanı yapım ve inşaat işi ise bu zaten asıl iş kapsamında değerlendirilir. Asıl iş için ise mal ve hizmet üretim unsuru aranmaz.
Somut uyuşmazlıkta, ilk derece mahkemesince feshin geçerli sebebe dayanmadığı gerekçesiyle davacının işe iadesine, ayrıca davalılar arasında alt-üst işveren ilişkisi bulunduğu sonucuna varılarak davalıların işe iadenin mali sonuçları yönünden birlikte sorumlu olduklarına karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesince, davalılar arasındaki sözleşme celbedilerek, sözleşme içeriğine göre davacının işyerinin davalılardan ... Çimento San. Türk A.Ş sahasında kurulan üretim sahası olduğu, davacı işçinin davalı ..."nin kendisine ait bağımsız bir sahada değil ... Çimento San. Türk A.Ş"nin sahasında kurulan ... (Atıktan Türetilmiş Yakıt) ve çamur kurutma tesisinde geçirildikten sonra ... Çimento San. Türk A.Ş"ye ek yakıt olarak sunulması kapsamında çalıştığı, bu itibarla davalılar arasında kanunda tarif edildiği şekilde alt-üst işveren ilişkisi bulunduğu sonucuna varılmış ise de, bu konuda yapılan inceleme ve araştırmanın eksik ve yetersiz olduğu anlaşılmaktadır. İstinaf incelemesi aşamasında dosyaya celbedilen 22.08.2012 tarihli “Atık Toplama Ön İşlemden Geçirme ve Bertaraf İşlerine Ait Sözleşme”ye göre işin konusu, “... tarafindan ... ve cevresindeki illerde oluşan tüm tehlikeli-tehlikesiz atıkların toplanmasi, ... sahasinda ... tarafindan kurulacak ... (Atiktan Turetilmis Yakit) ve Camur Kurutma Tesisinde on islemden geçrildikten sonra, isbu sözlesmede belirtilen sartlar cercevesinde ..."ye teslim edilmesi ve bu atıkların ..."nin Cevre ve Sehircilik Bakanligi tarafindan verilen lisansi Kapsaminda ek yakit olarak kullanilmasidir. Bu amac kapsaminda gerekli olan tüm yatırım ve isletme maliyetleri ... tarafindan karsilanacaktir. (... Hazirtama Tesisi, Camur Kurutma Tesisi) ..., ..."nin kendi sahasi icerisinde yine ..."nin uygun gorecegi alana işlediği atiklari teslim ettikten sonra, bu atıkların ek yakit olarak kullamımı icin gerekecek besleme sisteminin kurulmasi ..."ye aittir”. Anılan düzenleme Bölge Adliye Mahkemesince, taraflar arasındaki ilişkinin asıl işveren alt işveren ilişkisi olarak kabulü yönünden yeterli görülmüş ise de; davalı ...Ş., diğer davalı şirketin yaptığı işin mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı iş veya asıl işin bir bölümünü oluşturmadığını, aksine davalı şirketin ... ve çevresindeki illerde oluşan tüm tehlikeli ve tehlikesiz nitelikteki kalofirik değere sahip atıkları tesisinde işleyerek çimento fabrikalarında veya başka firmalarda yakıt olarak kullanılabilecek hale getirdiğini, davalının atıkları işleyerek yakıt haline getirip satma faaliyeti kapsamında sadece ... Çimento A.Ş ile değil, aynı anda birçok şirket ile çalıştığını, şirketin bu iş için görevlendirdiği işçileri sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştırmadığını, davacının da tüm çalışmasını davalı ...Ş.’ye hasretmediğini, aksine işçilerin aynı anda birden fazla şirkette görevlendirildiğini ileri sürerek taraflar arasında alt işveren-asıl işveren ilişkisi bulunmadığını savunmuştur. Bu bakımdan davalının ileri sürdüğü hususlara yönelik araştırma yapılmaksızın, salt atıkların bağımsız bir sahada değil, ... Çimento San. Türk A.Ş"nin sahasında kurulan ... (Atıktan Türetilmiş Yakıt) ve çamur kurutma tesisinde geçirildikten sonra ... Çimento San. Türk AŞ"ye ek yakıt haline getirildiği gerekçesiyle, taraflar arasında kanuna uygun bir asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunduğu sonucuna varılması yeterli değildir. Dava konusu hizmet alım sözleşme hükümleri ile özellikle davalı ... Sanayi A.Ş.’nin davalı ... şirketinin işçilerinin sadece bu işte değil, aynı anda başka şirketler nezdinde çalıştırdığı noktasındaki savunmasının da incelenmesi ve taraflar arasında kanuna uygun bir asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunup bulunmadığının değerlendirilmesi bakımından, gerekirse mahallinde keşif de yapılarak uzman bilirkişi marifetiyle düzenlenecek bilirkişi raporu alındıktan sonra, toplanan tüm deliller, dosya kapsamı ile bir arada yeniden değerlendirilmek suretiyle sonuca gidilmelidir. Mahkemece eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi isabetsiz olup, kararın bu sebeple bozulması gerekmiştir.
HÜKÜM: Yukarıda belirtilen nedenlerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararı ile İlk Derece Mahkemesi kararının, yukarıda yazılı sebepten dolayı BOZULMASINA, dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine, karardan bir örneğin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 03.07.2018 tarihinde oybirliğiyle kesin olarak karar verildi.