MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
İHBAR OLUNANLAR : 1-Maliye Bakanlığı vekili Avukat ... 2-Gümrük ve Ticaret Bakanlığı vekili Avukat ... Damat 3-Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi vekili Avukat ...

Davacı ... vekili Avukat ... tarafından, davalı ... aleyhine 22/04/2016 gününde verilen dilekçe ile yağlı boya tablolarının iadesinin istenmesi üzerine mahkemece yapılan yargılama sonunda; davanın reddine dair verilen 30/06/2016 günlü kararın Yargıtayca incelenmesi davacı vekili tarafından süresi içinde istenilmekle temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra tetkik hakimi tarafından hazırlanan rapor ile dosya içerisindeki kağıtlar incelenerek gereği görüşüldü.
Dava; Türk Medeni Kanunu"nun (TMK) 683. maddesine dayalı olarak açılan istihkak istemine ilişkindir. Mahkemece davanın reddine karar verilmiş, hüküm davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Davacının, dava konusu eserlerin iadesi talebinin zımnen reddi işlemine karşı idari yargıda açtığı dava, herhangi bir idari işlem veya eylemden doğmayan, istihkak davası niteliğinde bulunan, özel hukuk hükümlerinden kaynaklanan uyuşmazlığın görüm ve çözümünün adli yargının görevinde bulunduğundan bahisle reddedilmiş, bu karar aşamalardan geçerek kesinleşmiştir.
Davacı vekili; ressam olan müvekkilinin sanat galerilerinde sergilemek amacıyla 33 adet yağlı boya tablosunu 02/02/1996 tarihinde yetkili kurumlardan izin alarak yurt dışına çıkardığını, 02/02/1998 tarihinde ise anılan eserlerin yurda girişinin yapıldığını, ancak gümrük geçici çıkış rejiminden kaynaklanan sürenin aşılması nedeni ile İstanbul Atatürk Havalimanı Gümrük Müdürlüğünce eserlere el konulduğunu, müvekkilinin eserleri talep etmesi üzerine 11/06/1998 tarihinde anılan tabloların ardiye bedeli ödenmek suretiyle iadesine adı geçen İdarece karar verildiğini; müvekkilinin ardiye bedelini ödeyememesi nedeniyle tabloların uzun yıllar teslim alınamadığını ve bu süre zarfında tabloların Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Tasfiye Yönetmeliği"nin 32. maddesi uyarınca Kültür Bakanlığı İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Galerisine teslim edildiğini belirterek mülkiyeti müvekkiline ait tabloların iadesini talep etmiştir.
Davalı vekili; davanın önce idari yargıda açılıp reddedilmesi üzerine adli yargıda devam ettirildiğini, bu nedenle hak düşürücü süre ve zamanaşımı itirazlarının bulunduğunu, müvekkili Kurumun, söz konusu tabloların mülkiyetine sahip olmadığı için iade davası açılmasında davacı tarafın hukuki yararının bulunmadığını, söz konusu eserlerin sergilenmek amacıyla önce İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Galerisine; sonra Mimar Sinan Üniversitesi Resim Heykel Müzesine devredildiğini beyan ederek davanın reddine karar verilmesi gerektiğini savunmuştur.
Mahkemece; dava konusu tabloların Atatürk Havalimanı Gümrük Müdürlüğü tarafından iadesine karar verildiği 11/06/1998 tarihinden davacının tabloların teslimi için idareye başvurduğu 27/01/2010 tarihine kadar talepte bulunulmadığı ve bu sürede tabloların Kültür Bakanlığına devredildiği sabit olduğundan TMK’nın 777. maddesi uyarınca davacının tablolar üzerindeki fikrî mülkiyet hakkı devam etse de fiziki mülkiyet hakkının 5 yıllık zamanaşımına uğradığı ve davacının tabloların iadesini talep edemeyeceği gerekçesi ile davanın reddine karar verilmiştir.
Dava; sanat galerilerinde sergilenmek amacıyla yurt dışına çıkarılan 33 adet yağlı boya tablonun ressamı olan davacı tarafından, hâlen Mimar Sinan Üniversitesi Resim Heykel Müzesinde sergilenen tabloların iadesi istemine ilişkindir.
Anayasa’nın 35. maddesi uyarınca herkes mülkiyet hakkına sahip olup bu hak, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir.
TMK’nın 683. maddesi, “Bir şeye malik olan kimse, hukuk düzeni sınırları içinde, o şey üzerinde dilediği gibi kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma yetkisine sahiptir. Malik, malını haksız olarak elinde bulunduran kimseye karşı istihkak davası açabileceği gibi, her türlü haksız el atmanın önlenmesini de dava edebilir.” hükmünü amirdir.
Öte yandan, TMK"nın 777. maddesinde “Başkasının taşınır bir malını davasız ve aralıksız beş yıl iyiniyetle ve malik sıfatıyla zilyetliğinde bulunduran kimse, zamanaşımı yoluyla o taşınırın maliki olur.” şeklinde mülkiyet hakkının taşınır mallarda kazandırıcı zamanaşımı yolu ile edinilmesinin şartları belirlenmiştir.
Dosyanın incelenmesinde; 33 adet yağlı boya tablonun ressamı olan davacı tarafından, sergilenmek amacıyla 02/02/1996 tarih ve 7098 sayılı geçici çıkış beyannamesi ile yurt dışına çıkarıldığı, davacının ek süre talebinin 10/06/1996 tarihinde reddedildiği, 02/02/1998 tarihinde söz konusu eserlerin yurda getirildiği, ancak Gümrük Yönetmeliği"nin (mülga) 977. maddesi uyarınca giriş rejimi hükümlerine aykırı olarak süre koşuluna uyulmadığı için 02/02/1998-11/06/1998 tarihleri arasında Yeşilköy Ambar Müdürlüğünde alıkonulup muhafaza edildiği, bilahare 11/06/1998 tarihli 1998/102 sayılı Devlet Bakanlığı onayı ile tabloların yurda girişine izin verilerek davacıya teslimine karar verildiği, ancak davacıdan ardiye ücreti talep edildiği, ödenmemesi üzerine de tabloların “gümrükte kalan eşya” kabul edilerek Tasfiye Tüzüğü (mülga) uyarınca Maliye Bakanlığına devredildiği, 22/12/1998 tarih ve 7781 sayılı Maliye Bakanlığı işlemi ile de 1615 sayılı mülga Gümrük Kanunu"nun 140. maddesi uyarınca devlet malı addedilerek, Tasfiye Tüzüğü"nün (mülga) 22/c maddesi uyarınca “satışa çıkarılması uygun görülmeyen eşya” kapsamında değerlendirilerek bedelsiz olarak Kültür Bakanlığına devredildiği, söz konusu eserlerin 11/02/1999 tarihinden itibaren Kültür Bakanlığı İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Galerisinde ve hâlen de Mimar Sinan Üniversitesi İstanbul Resim Heykel Müzesinde sergilenmekte olduğu anlaşılmaktadır.
Dava her ne kadar istihkak talebiyle açılmış ise de fikir ve sanat eseri niteliğindeki yağlı boya tabloların mülkiyeti konusunda taraflar arasında ihtilaf bulunmamaktadır. Uyuşmazlık; gümrük mevzuatı uyarınca ardiye bedeli ödenmediği için eserlerin gümrükte terk edilmiş eşya sayılıp sayılmayacağı ve bununla birlikte eser müellifi olarak davacıya ait eserlerin olağanüstü zamanaşımı yoluyla fiziki mülkiyetinin idareye geçip geçmeyeceğine ilişkindir.
Olağanüstü zamanaşımı yoluyla taşınır mülkiyetinin kazanılmasının en önemli koşulu, taşınır malın malik sıfatıyla nizasız fasılasız elde bulundurulmasıdır. Dava konusu eserlerin ardiye ücreti ödenmemesi nedeniyle idare tarafından el konulduğu ve gümrükte kalan eşya muamelesine tabi tutulduğu açıktır. Dolayısıyla dava konusu eserlere idarece el konulması davacının rızası dışındadır. Gerek en başından itibaren dava konusu eserler ile ilgili yapılan işlemler, gerekse de yazışmalardan anlaşıldığı üzere davalı idare de dava konusu eserlere malik sıfatıyla zilyet olmadığını teyit etmekte, taraflar arasında süregelen bir anlaşmazlık olduğu doğrulanmaktadır. Bu durumda fikri mülkiyete konu söz konusu eserlerin malik sıfatıyla elde bulundurulduğu olgusundan bahsedilemeyeceğinden TMK’nın 777. maddesindeki şartların oluştuğundan da söz edilemez.
Öte yandan taraflar arasındaki uyuşmazlığın temeli, dava konusu eserlerin fiziki mülkiyeti değil, eserlerin gümrükte bekletilmesi nedeniyle oluşan ardiye ücretinin ödenmemesi, diğer bir deyişle idarenin alacağının tahsil edilememesi meselesidir. Belirtmek gerekir ki idare, ardiye bedeli olarak oluşan alacağını, kamu gücünü da kullanmak suretiyle davacıdan her zaman alabilir. Sırf ardiye ücreti gerekçe gösterilerek fikri mülkiyete konu eserlerin, terk edilmiş eşya işlemine tabi tutularak fiziki mülkiyetinin davalı idareye geçtiğini benimsemek, Anayasa’nın 35. maddesinde koruma altına alınan mülkiyet hakkına getirilmiş ölçüsüz, orantısız ve makul olmayan bir sınırlama olarak kabul edilmelidir.
Dolayısıyla dava konusu olayda TMK"nın 777. maddesinde belirtilen şartlar gerçekleşmediği gibi idare alacağı nedeniyle eserlerin fiziki mülkiyetinin idareye geçtiğini benimsemenin, mülkiyet hakkına getirilmiş orantısız ve ölçüsüz müdahale olduğu değerlendirildiğinden mahkemece dava konusu 33 adet yağlı boya tablonun fiziki mülkiyetinin davacıya ait olduğu kabul edilmeli ve davacıya iadesine karar verilmelidir. Belirtilen nedenlerle Mahkemece davanın kabul edilmesi gerekirken davanın reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup kararın bozulmasını gerektirmiştir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda açıklanan nedenlerle davacı yararına BOZULMASINA ve peşin alınan harcın istek halinde geri verilmesine 11/02/2020 gününde oy birliğiyle karar verildi.