Danıştay 2. Daire 2018/322 Esas 2019/6787 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
İKİNCİ DAİRE
Esas No : 2018/322
Karar No : 2019/6787

DAVACI : ...
DAVALI: Adalet Bakanlığı
VEKİLİ: Av. ...
DAVANIN KONUSU: Zabıt katibi olarak görev yapmakta iken Adalet Bakanlığı Taşra Teşkilatı Personeli Adli Yargı Yazı İşleri Müdürlüğü yazılı ve sözlü sınavına katılan, ancak sözlü sınavda başarısız sayılan davacı tarafından;
1-Sözlü sınavda başarısız sayılmasına ilişkin işlemin,
Bu işlemin dayanağı olan 25/03/2004 günlü, 25413 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliğinin,
2- "Atama yapılacak kadroların belirlenmesi, duyuru ve başvuru" başlıklı 9. maddesinin, beşinci fıkrasının,
3- "Sınav kurulları ve görevleri" başlıklı 16. maddesinin, ikinci fıkrasının,
4- "Atama sırası" başlıklı 22. maddesinin, beşinci fıkrasının iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI:
Davacı tarafından; Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliğinin dava konusu edilen maddelerinin birbiriyle çelişkili hükümler içerdiği, sözlü sınav kurulunun teşekkülünde atamaları Adalet Komisyonlarının teklifi üzerine yapılan personele ilişkin görev yaptıkları Adalet Komisyonlarına bir yetki verilmediği, yine Yönetmeliğin dayanağı olan Kanunların hiçbirinde davalı idareye sınavı merkezde yaptırma yetkisinin de verilmediği, sözlü sınav uygulamasının; kariyer ve liyakat ilkelerine aykırı, subjektif değerlendirmelere açık ve hakkaniyete aykırı sonuç doğurmaya müsait bir uygulama olduğu, sorulan sorulara doğru yanıt verdiği, verilen kısa sürede kurul üyelerinin adaylar hakkında değerlendirme yapamayacağı belirtilerek dava konusu işlemde ve bu işlemin dayanağı Yönetmelik maddelerinde hukuka uyarlık bulunmadığı ileri sürülmüştür.

DAVALININ SAVUNMASI:
Yönetmelik hükümleri uyarınca, yazılı ve sözlü olarak iki aşamalı yapılan görevde yükselme sınavlarında başarılı olunması gerektiği, yazı işleri müdürlüğü için yapılan yazılı ve sözlü sınavlarının yürürlükte olan mevzuat hükümlerine uygun olarak gerçekleştirildiği, her adaya sorulan soruların kayda geçirildiği ve sorulan sorulara adayların verdiği yanıtlara hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin tutanakta ayrı ayrı gösterildiği, davacının sözlü sınavdan 64 puan almak suretiyle başarısız sayılmasına ilişkin işlemde ve dava konusu Yönetmelik maddelerinde hukuka aykırlık bulunmadığı, ayrıca davacının 15/08/2017 tarihinde görevinden ayrılarak ... Belediyesine Başkan Yardımcısı olarak atandığı belirtilerek davanın reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ: ...
DÜŞÜNCESİ: Dava konusu Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliğinin "Atama yapılacak kadroların belirlenmesi, duyuru ve başvuru" başlıklı 9. maddesinin, beşinci fıkrasının ehliyet yönünden reddi; dava konusu diğer düzenlemelerde ve bu düzenlemelere dayalı olarak tesis edilen işlemde ise hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın bu kısmının esastan reddi gerektiği düşünülmektedir.
DANIŞTAY SAVCISI: ...
DÜŞÜNCESİ: Dava, ... Adliyesinde zabıt katibi olarak görev yapan davacı tarafından, Adli Yargı Yazı İşleri ve İdari İşler Müdürleri sözlü sınavında başarısız sayılmasına ilişkin 07/03/2017 günlü işlemin ve işleme dayanak olan Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği'nin 9. maddesinin beşinci fıkrasında yer alan "Başvurular istenen unvan ve mahal belirtilmek suretiyle yapılır. Aynı unvan için birden fazla yere yapılan başvurular geçersiz sayılır. Atamaları doğrudan Bakanlıkça yapılan personel merkez teşkilat kadroları için, atamaları adalet komisyonlarının teklifi üzerine yapılan personel ise görev yaptıkları adalet komisyonlarının yetki alanındaki taşra kadroları için yapılacak görevde yükselme sınavına başvurabilir." ibaresinin, 16. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan "Sözlü sınav kurulu; Bakanlıkça uygun görülecek Personel Genel Müdür Yardımcılarından birinin başkanlığında, Personel Genel Müdürlüğü Daire Başkanı ile hâkim sınıfından üç üyenin katılımıyla toplam beş üyeden oluşur. Aynı usulle yedek üyeler de belirlenir. Gerektiğinde aynı usulle birden fazla sözlü sınav kurulu oluşturulabilir." ibaresinin ve 22. maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan "İlan edildiği halde ilk atama sırasında doldurulamayan kadrolara, ilgili sınav kurulunca başarılı sayılıp da ataması yapılamayanlardan görev yaptığı adalet komisyonu yetki alanıyla sınırlı kalmak kaydıyla her mahal için yeniden tercihleri alınmak suretiyle ve en yüksek puandan başlayarak atama yapılır. Sınav sonucunda bir mahal için ilan edilen kadro sayısı kadar kazanan olmaması halinde, bu kadrolara başka adalet komisyonu yetki alanında görev yapıp sınavı kazandıkları hâlde kadro yetersizliği nedeniyle ataması yapılamayan personelin atamaları yapılamaz." ibaresinin iptali istemine ilişkindir.
Anayasanın 124. maddesinde; Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkartabileceği hüküm altına alınmıştır.
Dava konusu Yönetmeliğin dayanakları arasında yer alan 657 sayılı Yasa'nın "Temel İlkeler" başlıklı 3. maddesinde, "Sınıflandırma", "Kariyer" ve "Liyakat" ilkeleri bu Kanunun temel ilkeleri olarak belirlenmiştir.
657 sayılı Yasa, Devlet memurluğunu bir meslek olarak kabul etmekte ve bunlara, sınıfları içinde en yüksek derecelere kadar ilerleme imkanı sağlanmasını, sınıflar içinde ilerleme ve yükselme işlemlerinin liyakat sistemine dayandırılmasını öngörmektedir. Yukarıda adı geçen Genel Yönetmeliğin 1. maddesinde, bu Yönetmeliğin amacının, liyakat ve kariyer ilkeleri çerçevesinde, hizmet gerekleri ve personel planlaması esas alınarak personelin görevde yükselme ve unvan değişikliklerine ilişkin usul ve esasları belirlemek olduğu ifade edilmiştir.
2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu' nun 114. maddesinde, Adalet Komisyonlarının görevleri belirlenip hükme bağlanmış olmakla birlikte, atamaları doğrudan Bakanlıkça yapılanlar dışındaki adlî ve idarî yargı ile ceza infaz kurumları ve tutukevleri personeli hakkında yürütülecek olan iş ve işlemler yönünden, Adalet Komisyonları görevli ve yetkili kılınmış, Adalet Komisyonları bünyesinde görev yapan, fakat atamaları doğrudan Bakanlıkça yapılan personel ise, bu maddenin uygulanması yönünden kapsam dışı tutulmuşlardır.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 2992 sayılı Adalet Bakanlığının Teşkilatı ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun, 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri, Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun hükümleri ile 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanununun 114 üncü maddesine dayanılarak, liyakat ve kariyer ilkeleri çerçevesinde, hizmet gerekleri ve personel planlaması esas alınarak, Adalet Bakanlığı personelinin görevde yükselme ve unvan değişikliklerine ilişkin usul ve esaslarının belirlenmesi amacıyla hazırlanmış olan Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği, 25/03/2004 günlü, 25413 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe konulmuş olup, anılan yönetmeliğin 9. maddesinin iptali istenilen beşinci fıkrasında , "Başvurular istenen unvan ve mahal belirtilmek suretiyle yapılır. Aynı unvan için birden fazla yere yapılan başvurular geçersiz sayılır. Atamaları doğrudan Bakanlıkça yapılan personel merkez teşkilat kadroları için, atamaları adalet komisyonlarının teklifi üzerine yapılan personel ise görev yaptıkları adalet komisyonlarının yetki alanındaki taşra kadroları için yapılacak görevde yükselme sınavına başvurabilir." hükmü ; Sınav kurulları ve görevleri başlıklı 16. maddesinin iptale konu 2. fıkrasında, (Değişik fıkra:RG-14/5/2016-29712)" Sözlü sınav kurulu; Bakanlıkça uygun görülecek Personel Genel Müdür Yardımcılarından birinin başkanlığında, Personel Genel Müdürlüğü Daire Başkanı ile hâkim sınıfından üç üyenin katılımıyla toplam beş üyeden oluşur. Aynı usulle yedek üyeler de belirlenir. Gerektiğinde aynı usulle birden fazla sözlü sınav kurulu oluşturulabilir." hükmü; Anılan yönetmeliğin 22. maddesinin iptali istenilen 4. fıkrasında da, (Değişik:RG-13/4/2014-28971) "İlan edildiği halde ilk atama sırasında doldurulamayan kadrolara, ilgili sınav kurulunca başarılı sayılıp da ataması yapılamayanlardan görev yaptığı adalet komisyonu yetki alanıyla sınırlı kalmak kaydıyla her mahal için yeniden tercihleri alınmak suretiyle ve en yüksek puandan başlayarak atama yapılır. Sınav sonucunda bir mahal için ilan edilen kadro sayısı kadar kazanan olmaması halinde, bu kadrolara başka adalet komisyonu yetki alanında görev yapıp sınavı kazandıkları hâlde kadro yetersizliği nedeniyle ataması yapılamayan personelin atamaları yapılamaz." hükmü yer almıştır.
İdarenin, memurların üst görevlere yükselmesini belirli şartlara bağlama konusunda takdir yetkisi bulunduğu kuşkusuz olup; bu yetkinin hukukun genel ilkelerine, üst hukuk normlarına, kamu yararı ve hizmet gereklerine aykırı olarak kullanılması halinde iptali söz konusu olacaktır.
Uyuşmazlık yukarıda aktarılan mevzuat hükümleri çerçevesinde değerlendirildiğinde, uyuşmazlığa konu Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği'nin iptale konu madde hükümlerinde dayanağı 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 2992 sayılı Adalet Bakanlığının Teşkilatı ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun, 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri, Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş ve Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun hükümleri ile 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanununun 114 üncü maddesi hükümlerine aykırılık teşkil etmediği, dolayısıyla üst hukuk normlarına uygun olduğu anlaşıldığından, iptali istenilen söz konusu maddelerde yer alan düzenlemelerde hukuka, kamu yararı ve hizmet gereklerine aykırılık bulunmamaktadır.
Davanın, davacının sözlü sınavda başarısız sayılmasına ilişkin işlem yönünden incelenmesine gelince; Adalet Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatı adli yargı yazı işleri/idari işler müdürlüklerinde boşalan kadrolar için görevde yükselme yazılı sınavından 60 ve üzerinde puan almak suretiyle başarılı olan adaylara, yapılan sözlü sınav öncesinde, Sözlü Sınav ve Değerlendirme Kurullarınca 220 adet "Alan Bilgisi", 660 adet "Genel Kültür" sorularının ve "Genel Kültür" cevaplarının hazırlandığı, sözlü sınava giren adaylara (1) Alan Bilgisi ve (1) Genel Kültür sorusunun sorulduğu verilen yanıtların kurulun her üyesi tarafından değerlendirildiği ve verilen puanların aritmetik ortalaması alınarak adayların sözlü puanlarının belirlendiği anlaşılmakta olup, davacının sözlü sınavdan (64) puan alarak başarısız sayılmasına ilişkin işlemde hukuka aykırılık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, davanın reddi yolunda karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Hüküm veren Danıştay İkinci Dairesi'nce; Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten sonra dosyadaki bilgi ve belgeler de incelenmek suretiyle işin gereği düşünüldü:

MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ:
... Adliyesi emrinde zabıt katibi olarak görev yapmakta iken yazı işleri müdürlüğü kadrosu için yapılan Adalet Bakanlığı Taşra Teşkilatı Personeli Adli Yargı Yazı İşleri Müdürlüğü yazılı ve sözlü sınavına katılan, ancak sözlü sınavda başarısız sayılan davacının; sözlü sınavda başarısız sayılmasına ilişkin işlemin, bu işlemin dayanağı olan 25/03/2004 günlü, 25413 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliğinin, "Atama yapılacak kadroların belirlenmesi, duyuru ve başvuru" başlıklı 9. maddesinin, beşinci fıkrasının; "Sınav kurulları ve görevleri" başlıklı 16. maddesinin, ikinci fıkrasının; "Atama sırası" başlıklı 22. maddesinin, beşinci fıkrasının iptali istemiyle görülmekte olan davayı açtığı anlaşılmaktadır.
Davacı tarafından, her ne kadar dava dilekçesinin "Konu" ve "Netice ve Talep" kısmında "Atama sırası" başlıklı 22. maddesinin, dördüncü fıkrasının iptali istenilmekte ise de; dava dilekçesinin içeriğinin incelenmesinden anılan maddenin beşinci fıkrasında yer alan "İlan edildiği halde ilk atama sırasında doldurulamayan kadrolara, ilgili sınav kurulunca başarılı sayılıp da ataması yapılamayanlardan görev yaptığı adalet komisyonu yetki alanıyla sınırlı kalmak kaydıyla her mahal için yeniden tercihleri alınmak suretiyle ve en yüksek puandan başlayarak atama yapılır. Sınav sonucunda bir mahal için ilan edilen kadro sayısı kadar kazanan olmaması halinde, bu kadrolara başka adalet komisyonu yetki alanında görev yapıp sınavı kazandıkları hâlde kadro yetersizliği nedeniyle ataması yapılamayan personelin atamaları yapılamaz." ibaresinin iptalinin istenildiği görülmüş olup, uyuşmazlık bu çerçevede incelenmiştir.

İNCELEME VE GEREKÇE :
İLGİLİ MEVZUAT:
Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 124. maddesinin davanın açıldığı tarihte yürürlükte bulunan haliyle Başbakanlık, Bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerine kendi görev alanlarını ilgilendiren konularda yönetmelik çıkarma yetkisi verilmiştir. İdareler bu yetki çerçevesinde yönetmelik çıkarabilecekleri gibi, kamu hizmetinin daha etkin ve verimli yürütülmesi amacıyla yönetmeliklerde değişiklikler de yapabilirler. Yönetmeliklerin, "Anayasa, Yasa ve hukukun genel ilkelerine aykırı hükümler içermemesi" ve "öngörülen şekil şartına uyularak çıkarılması" dışında, söz konusu düzenleme yetkisinin kullanılmasına kamu hukuku yönünden herhangi bir engel bulunmadığı açıktır.
Bir hiyerarşik normlar sistemi olan hukuk düzeninde, alt düzeydeki normların, yürürlüklerini üst düzeydeki normlardan aldığı kuşkusuzdur. Normlar hiyerarşisinin en üstünde evrensel hukuk ilkeleri ve Anayasa bulunmakta ve daha sonra gelen kanunlar yürürlüğünü Anayasa'dan, yönetmelikler ise yürürlüğünü kanunlardan almaktadır. Dolayısıyla; bir normun, kendisinden daha üst konumda bulunan ve dayanağını oluşturan bir norma aykırı veya bunu değiştirici nitelikte bir hüküm getirmesi mümkün bulunmamaktadır.
15/03/1999 günlü, 99/12647 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Esaslarına Dair Genel Yönetmeliğin davacının sınava katıldığı tarihte yürürlükte bulunan halinin "Sınav şartı" başlıklı 8. maddesinde, "Görevde yükselme veya unvan değişikliği suretiyle atanacakların yazılı ve sözlü sınavda başarılı olmaları gerekir" kuralına; "Sözlü sınav" başlıklı 12/A maddesinde, "Yazılı sınavda en yüksek puan alan adaydan başlamak üzere ilan edilen kadro veya pozisyon sayısının beş katına kadar aday sözlü sınava alınır. Son adayla aynı puana sahip olan personelin tamamı sözlü sınava alınır.
İlgili personel, sınav kurulunun her bir üyesi tarafından;
a) Sınav konularına ilişkin bilgi düzeyi,
b) Bir konuyu kavrayıp özetleme, ifade yeteneği ve muhakeme gücü,
c) Liyakati, temsil kabiliyeti, tutum ve davranışlarının göreve uygunluğu,
d) Özgüveni, ikna kabiliyeti ve inandırıcılığı,
e) Genel kültürü ve genel yeteneği,
f) Bilimsel ve teknolojik gelişmelere açıklığı, esas alınarak yüz tam puan üzerinden değerlendirilir. Her üyenin vermiş olduğu puanların aritmetik ortalaması alınarak personelin sözlü sınav puanı tespit edilir. Sözlü sınavda yüz üzerinden en az yetmiş puan alanlar başarılı sayılır." kuralına; "Başarı sıralaması" başlıklı 12/B maddesinde, Görevde yükselme suretiyle ilan edilen boş kadro veya pozisyon sayısı kadar atama yapılmasında başarı puanı esas alınır. Başarı puanı, yazılı ve sözlü sınav puanlarının aritmetik ortalaması esas alınmak suretiyle tespit edilir ve kurumların resmi internet sitesinde ilan edilir.
Başarı puanlarının eşit olması hâlinde, sırasıyla;
a) Hizmet süresi fazla olanlara,
b) Daha üst öğrenimi bitirmiş olanlara,
c) Üst öğrenim mezuniyet notu yüksek olanlara, öncelik verilmek suretiyle, en yüksek puandan başlamak üzere başarı sıralaması belirlenir.
Görevde yükselme sınavında başarılı olmalarına rağmen, ilan edilen kadro veya pozisyon sayısı nedeniyle ataması yapılamayacak personelden en fazla asıl aday sayısı kadar personel, kurumlarca ihtiyaç duyulması halinde başarı sıralaması listesinde yedek olarak belirlenebilir." kuralına yer verilmiştir.
Aynı Yönetmeliğin 15. maddesi ile kurumlara kendi görevde yükselme yönetmeliklerini çıkarma konusunda yetki verilmiş ve düzenleme yapılacak konuların çerçevesi de belirlenmiştir.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 2992 sayılı Adalet Bakanlığının Teşkilatı ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun, 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri, Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun hükümleri ile 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanununun 114 üncü maddesine dayanılarak, liyakat ve kariyer ilkeleri çerçevesinde, hizmet gerekleri ve personel planlaması esas alınarak, Adalet Bakanlığı personelinin görevde yükselme ve unvan değişikliklerine ilişkin usul ve esaslarının belirlenmesi amacıyla hazırlanmış olan Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği, 25/03/2004 günlü, 25413 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe konulmuştur.
Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği'nin dayanağını oluşturan ve hiyerarşik yönden de bağlı olduğu normlar içerisinde yer alan, 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanununun 113. maddesinde, adalet komisyonlarının kuruluşu düzenlenmiş, 114. maddesinde, "Adalet komisyonlarının görevleri şunlardır:
a) Atamaları doğrudan Bakanlıkça yapılanlar dışındaki adlî ve idarî yargı ile ceza infaz kurumları ve tutukevleri personelinin;
1) İlk defa Devlet memurluğuna atanacaklardan merkezî sınavda başarılı olanların ilgili yönetmelik hükümlerine göre düzenlenecek sözlü ve gerektiğinde uygulamalı sınavlarını yapmak, hukuk fakültesi ve adalet meslek yüksek okulu mezunlarına öncelik tanımak kaydıyla başarılı olanların atanmalarını teklif etmek.
2) Aslî Devlet memurluğuna atanmaları, sicil ve disiplin işlemleri, görevden uzaklaştırılmaları, aylık ve ödenekleri ile diğer özlük işlemlerini bu Kanun ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile ilgili mevzuat hükümlerine göre yerine getirmek.
3) Naklen veya hizmet gereği atamasını, ilgili mahkeme başkanı, hâkim veya Cumhuriyet savcısının görüşünü alarak, yetki alanı içerisinde yapmak.
4) Geçici olarak görevlendirmesini, yetki alanı içerisinde altı ayı geçmemek üzere yapmak.
b) Kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirmek.
İlk defa Devlet memurluğuna atanması teklif edilen personelin atanmaları Bakanlık onayı ile tamamlanır. Bu personelin atanması, eğitilmesi ile ilgili usûl ve esaslar yönetmelikte gösterilir.
Bu madde kapsamındaki personeli, ilgili adalet komisyonunun muvafakati, teklifi veya hizmetin gereği olarak başka bir adalet komisyonunun yetki alanına naklen atama veya geçici olarak görevlendirme yetkisi Adalet Bakanlığına aittir." hükmüne yer verilmiştir.
Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliğinin davacının sınava katıldığı tarihte yürürlükte bulunan halinin 4. maddesinin (ı) bendinde, görevde yükselme sınavı: Bu Yönetmelik hükümlerine göre görevde yükselme suretiyle yapılacak atamalarda yapılması gereken yazılı ve sözlü sınav olarak tanımlanmış, "Görevde yükselme sınavına başvuru ve atanma şartları" başlıklı 8. maddesinin, A bendinin, 4 numaralı alt bendinde, Görevde yükselme suretiyle atanacaklar için yazılı ve sözlü sınavda başarılı olmak şartının aranacağı belirtilmiş, "Atama yapılacak kadroların belirlenmesi, duyuru ve başvuru" başlıklı 9. maddesinin, beşinci fıkrasında, başvuruların istenen unvan ve mahal belirtilmek suretiyle yapılacağı, aynı unvan için birden fazla yere yapılan başvuruların geçersiz sayıacağı, atamaları doğrudan Bakanlıkça yapılan personelin merkez teşkilat kadroları için, atamaları adalet komisyonlarının teklifi üzerine yapılan personelin ise görev yaptıkları adalet komisyonlarının yetki alanındaki taşra kadroları için yapılacak görevde yükselme sınavına başvurabileceği belirtilmiştir.
Anılan Yönetmeliğin "Sözlü sınav" başlıklı 15/A maddesinde, Genel Yönetmeliğin 12/A maddesine paralel olarak; "Yazılı sınavda en yüksek puan alan adaydan başlamak üzere ilan edilen kadro veya pozisyon sayısının dört katı aday sözlü sınava alınır. Son adayla aynı puana sahip olan personelin tamamı sözlü sınava alınır.
İlgili personel, sınav kurulunun her bir üyesi tarafından;
a) Sınav konularına ilişkin bilgi düzeyi (25 puan),
b) Bir konuyu kavrayıp özetleme, ifade yeteneği ve muhakeme gücü (15 puan),
c) Liyakati, temsil kabiliyeti, tutum ve davranışlarının göreve uygunluğu (15 puan),
ç) Özgüveni, ikna kabiliyeti ve inandırıcılığı (15 puan),
d) Genel kültürü ve genel yeteneği (15 puan),
e) Bilimsel ve teknolojik gelişmelere açıklığı (15 puan),
esas alınarak yüz tam puan üzerinden değerlendirilir. Her üyenin vermiş olduğu puanların aritmetik ortalaması alınarak personelin sözlü sınav puanı tespit edilir. Sözlü sınavda yüz üzerinden yetmiş ve üzeri puan alanlar başarılı sayılır.” düzenlemesine; "Başarı sıralaması" başlıklı 15/B maddesinde, "Görevde yükselme suretiyle ilan edilen boş kadro veya pozisyon sayısı kadar atama yapılmasında başarı puanı esas alınır. Başarı puanı yazılı ve sözlü sınav puanlarının aritmetik ortalaması esas alınmak suretiyle tespit edilir ve Bakanlığın resmi internet sitesinde ilan edilir.
Başarı puanlarının eşit olması hâlinde, sırasıyla;
a) Hizmet süresi fazla olanlara,
b) Daha üst öğrenimi bitirmiş olanlara,
c) Üst öğrenim mezuniyet notu yüksek olanlara, öncelik verilmek suretiyle, en yüksek puandan başlamak üzere başarı sıralaması belirlenir" düzenlemesine; "Sınav kurulları ve görevleri" başlıklı 16. maddesinin, ikinci fıkrasında, "Sözlü sınav kurulu; Bakanlıkça uygun görülecek Personel Genel Müdür Yardımcılarından birinin başkanlığında, Personel Genel Müdürlüğü Daire Başkanı ile hâkim sınıfından üç üyenin katılımıyla toplam beş üyeden oluşur. Aynı usulle yedek üyeler de belirlenir. Gerektiğinde aynı usulle birden fazla sözlü sınav kurulu oluşturulabilir." düzenlemesine; dördüncü fıkrasında, "Sınav kurulları kurul üye tam sayısı ile toplanır ve oy çokluğuyla karar alır. Yazılı Sınav Kurulunun sekretarya hizmetleri Eğitim Dairesi Başkanlığınca, sözlü sınav kurullarının sekretarya hizmetleri Personel Genel Müdürlüğünce yürütülür." düzenlemesine; "Sınav kurullarının görevleri" başlıklı 17. maddesinin 3. fıkrasında, "Sözlü sınav kurulunun görevleri; sözlü sınava katılmaya hak kazananları belirlemek ve duyurmak, sözlü sınav tarihini belirlemek, sözlü sınav sorularını hazırlamak veya hazırlatmak, sözlü sınavları yapmak ve değerlendirmek, sözlü sınav sonucuna göre başarı listesinin düzenlenmesini ve ilanını sağlamak, sözlü sınava ilişkin itirazları sonuçlandırmak, sözlü sınava ilişkin diğer iş ve işlemleri yürütmektir.” düzenlemesine; "Sınav sonuçlarının açıklanması ve itiraz" başlıklı 20. maddesinin, ikinci fıkrasında, "Sözlü sınav sonuçları, Bakanlık internet sitesinde ilan edilir. Sınav sonuçlarının ilanından itibaren beş iş günü içerisinde sınav kuruluna itiraz edilebilir. İtiraz başvuruları on iş günü içerisinde sınav kurulunca incelenerek kesin olarak karara bağlanır ve sonuçları Personel Genel Müdürlüğü tarafından itiraz sahiplerine bildirilir." düzenlemesine, "Atama sırası" başlıklı 22. maddesinin, beşinci fıkrasında da, "İlan edildiği halde ilk atama sırasında doldurulamayan kadrolara, ilgili sınav kurulunca başarılı sayılıp da ataması yapılamayanlardan görev yaptığı adalet komisyonu yetki alanıyla sınırlı kalmak kaydıyla her mahal için yeniden tercihleri alınmak suretiyle ve en yüksek puandan başlayarak atama yapılır. Sınav sonucunda bir mahal için ilan edilen kadro sayısı kadar kazanan olmaması halinde, bu kadrolara başka adalet komisyonu yetki alanında görev yapıp sınavı kazandıkları hâlde kadro yetersizliği nedeniyle ataması yapılamayan personelin atamaları yapılamaz." düzenlemesine yer verilmiştir.

DAVA KONUSU DÜZENLEMELERİN İNCELENMESİ:
1 - 25/03/2004 günlü, 25413 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliğinin "Atama yapılacak kadroların belirlenmesi, duyuru ve başvuru" başlıklı 9. maddesinin, beşinci fıkrasının iptali istemi yönünden;
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 2. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde idari dava türleri tek tek sayılmış olup, iptal davaları; "idari işlemler hakında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından" açılan davalar olarak tanımlanmıştır.
İdari işlemlerin hukuka uygunluğunun yargı yolu ile denetlenmesini amaçlayan iptal davalarını açabilmek için iptali istenen işlemin davacının kişisel, meşru ve güncel menfaatini ihlal etmiş bulunması, yani davacı ile idari işlem arasında menfaat ilişkisinin olması gerektiği öğretide ve yargı içtihatlarında kabul edilen bir husustur.
Olayda, Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliğinin 13/04/2014 günlü, 28971 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Yönetmelikle değişen "Atama yapılacak kadroların belirlenmesi, duyuru ve başvuru" başlıklı 9. maddesi, beşinci fıkrasında yer alan "Başvurular istenen unvan ve mahal belirtilmek suretiyle yapılır. Aynı unvan için birden fazla yere yapılan başvurular geçersiz sayılır. Atamaları doğrudan Bakanlıkça yapılan personel merkez teşkilat kadroları için, atamaları adalet komisyonlarının teklifi üzerine yapılan personel ise görev yaptıkları adalet komisyonlarının yetki alanındaki taşra kadroları için yapılacak görevde yükselme sınavına başvurabilir." ibaresinin iptalinin istenildiği anlaşılmaktadır.
Anılan maddenin atama yapılacak kadroların belirlenmesi, duyuru ve başvuru şartlarına ilişkin esasları düzenlediği ve davacı ile davalı idare arasında sınava başvuru aşamasında bu esaslar yönünden bir uyuşmazlık bulunmadığı görülmüş olup, Adalet Bakanlığı Taşra Teşkilatı Personeli Adli Yargı Yazı İşleri Müdürlüğü yazılı ve sözlü sınavına katılan, ancak sözlü sınavda başarısız sayılan davacı ile dava konusu edilen 9. maddenin, beşinci fıkrası arasında yukarıda belirtilen anlamda bir menfaat ilişkisi yani davacının söz konusu Yönetmelik maddesiyle, kişisel meşru ve güncel bir menfaatinin ihlal edilmiş olması durumu bulunmadığından, dava konusu Yönetmelik hükmünün iptalinde menfaati bulunmamaktadır.
2- 25/03/2004 günlü, 25413 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliğinin "Sınav kurulları ve görevleri" başlıklı 16. maddesinin, ikinci fıkrasının iptali istemi yönünden;
15/03/1999 günlü, 99/12647 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Esaslarına Dair Genel Yönetmeliğin "Sınav kurulu ve görevleri" başlıklı 13. maddesinde, "Kurumlarca yaptırılacak sınavlara ilişkin görevde yükselme işlemlerini yürütmek üzere beş kişiden oluşan sınav kurulu veya kurulları teşkil edilir. Sınav kurulu veya kurulları, atamaya yetkili amir veya görevlendireceği kişinin başkanlığında, atamaya yetkili amirce belirlenecek personel birimi temsilcisi veya temsilcileri ile diğer üyelerden teşekkül eder. İhtiyaç duyulması halinde kurum dışından kamu görevlileri arasından kurullara üye veya üyeler görevlendirilebilir. Sınav kurulunu teşkil eden üyeler görevde yükselme sınavına alınacak personelden, öğrenim ve ihraz ettikleri unvanlar itibarıyla daha düşük seviyede olamazlar. Sınav kurulunun başkan ve üyelerinin görevde yükselme sınavına eşlerinin, ikinci dereceye kadar (bu derece dahil) kan ve sıhri hısımlarının katıldığının tespit edilmesi halinde, bu üye veya üyeler sınav kurulu üyeliğinden çıkartılır ve bunların yerine yeni üye veya üyeler görevlendirilir. Sınav kurulu; sınavların yapılması, sınav sonuçlarının ilanı, itirazların sonuçlandırılması ve sınavlara ilişkin diğer işleri yürütür. Sınav kurulu, üye tamsayısı ile toplanır. Kararlar oy çokluğuyla alınır. Kurumlar, gerekli görmeleri halinde taşra teşkilatında beş kişiden müteşekkil sınav kurulu veya kurulları oluşturabilir." hükmü yer almaktadır.
Anılan Genel Yönetmelikte, Sınav Kurulunun oluşumunun dava konusu Yönetmelik ile benzer şekilde düzenlendiği ve dava konusu Yönetmelikte, dayanağı olan Genel Yönetmeliğe aykırı bir husus bulunmadığı görülmektedir.
3- 25/03/2004 günlü, 25413 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliğinin "Atama sırası" başlıklı 22. maddesinin, beşinci fıkrasının iptali istemi yönünden;
2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanununun 114. maddesinde atamaları doğrudan Bakanlıkça yapılan ve Komisyonca yapılan personel ayrımına gidildiği, taşra atamalı kadrolarda görev yapan personelin sadece taşra atamalı kadrolar için görevde yükselme sınavına başvuruda bulunabileceği, merkez atamalı kadrolarda bulunan personelin ise sadece merkez teşkilatı için ilan edilen görevde yükselme kadrolarına başvurabileceği; bununla birlikte Adalet Komisyonları bünyesinde görev yapan, fakat atamaları doğrudan Bakanlıkça yapılan personelin de merkez atamalı kadrolar için ilan edilen görevde yükselme sınavına katıabileceği göz önüne alındığında; üst hukuk normlarına uyumlu bir şekilde hazırlanıp yürürlüğe konulan Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliğinin 22. maddesinin, beşinci fıkrasında hukuka, hizmetin gereklerine ve kamu yararına aykırılık görülmemiştir.

DAVA KONUSU BİREYSEL İŞLEMİN İNCELENMESİ:
Sözlü sınavda başarısız sayılmasına ilişkin işlemin iptali istemi yönünden;
657 sayılı Yasa'nın "Temel İlkeler" başlıklı 3. maddesinde, "Sınıflandırma", "Kariyer" ve "Liyakat" ilkeleri bu Kanunun temel ilkeleri olarak belirlenmiş; kariyer ilkesi, Devlet memurlarına yaptıkları hizmetler için lüzumlu bilgilere ve yetişme şartlarına uygun şekilde, sınıfları içinde en yüksek derecelere kadar ilerleme imkanı sağlamak; liyakat ilkesi ise, Devlet kamu hizmetleri görevlerine girmeyi, sınıflar içinde ilerleme ve yükselmeyi, görevin sona erdirilmesini yeterlik sistemine dayandırmak ve bu sistemin eşit imkanlarla uygulanmasında Devlet memurlarını güvenliğe sahip kılmak olarak tanımlanmıştır.
657 sayılı Yasa, Devlet memurluğunu bir meslek olarak kabul etmekte ve bunlara, sınıfları içinde en yüksek derecelere kadar ilerleme imkanı sağlanmasını, sınıflar içinde ilerleme ve yükselme işlemlerinin yeterlik sistemine dayandırılmasını öngörmektedir. Yukarıda adı geçen Genel Yönetmeliğin 1. maddesinde, bu Yönetmeliğin amacının, liyakat ve kariyer ilkeleri çerçevesinde, hizmet gerekleri ve personel planlaması esas alınarak personelin görevde yükselme ve unvan değişikliklerine ilişkin usul ve esasları belirlemek olduğu belirtilmiştir. Bu iki ilkenin temelinde, objektif kurallar çerçevesinde işin ehline verilmesi ve hak etme düşüncesi yatmakta olup, kamu hizmetlerinin etkin ve verimli bir şekilde görülmesinin gereklerinden biri de hizmetin yetişmiş, ehil kamu görevlilerince yerine getirilmesidir.
Dava konusu Yönetmelik ile sayılan kadrolara, görevde yükselme suretiyle atanacaklar için yazılı ve sözlü sınavda başarılı olma koşulunun getirildiği anlaşılmaktadır. Yönetmeliğin genel sistematik yapısına bakıldığında, yazılı ve sözlü sınavların ikisinin birlikte başarılması, belirlenen görevlere atanabilmenin temel koşulu olarak belirlenmiştir.
Sözlü sınav, yazılı sınavı tamamlayıcı nitelikte, bilgi ve liyakatı ölçmek, adayın mesleğe uygun yeteneğe ve kültürel birikime sahip olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılmaktadır. Bu çerçevede, sözlü sınavın temel amacı, yazılı sınav yapılmak suretiyle nesnel bir biçimde tespit edilenler arasından en başarılı adaydan başlayarak en uygun olanların seçilmesidir.
Sözlü sınavda başarısız sayılma işleminin, diğer tüm idari işlemlerin yargısal denetiminde olduğu gibi yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden yargısal denetiminin yapılması esastır. İdari işlemin yetki, şekil gibi salt usule ilişkin unsurları ile sınırlı olarak yapılacak bir yargısal denetim, hukuk devleti ilkesinin sağladığı güvenceyi temin etmeyecektir.
Bu itibarla, davacının girdiği sözlü sınav öncesinde, sınav komisyonunca sınavda sorulacak soruların önceden hazırlanması ve tutanağa bağlanması, her adaya sorulan soruların kayda geçirilmesi ve sorulan sorulara adayların verdiği yanıtlara hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin tutanakta ayrı ayrı gösterilmesi, böylece sözlü sınavın nesnel olarak yapılması ve yargısal denetimin tüm unsurlarıyla gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır.
Dosyanın incelenmesinden; Adalet Bakanlığı taşra teşkilatı adli yargı yazı işleri/idari işler müdürlüklerinde boşalan kadrolar için görevde yükselme yazılı sınavında başarılı olan adaylara, yapılan sözlü sınav öncesinde, Sözlü Sınav ve Değerlendirme Kurullarınca 220 adet "Alan Bilgisi", 660 adet "Genel Kültür" sorusunun hazırlandığı, sözlü sınava giren adaylara bir Alan Bilgisi ve bir Genel Kültür sorusunun sorulduğu, verilen yanıtların kurulun her üyesi tarafından değerlendirildiği ve verilen puanların aritmetik ortalaması alınarak adayların sözlü puanlarının belirlendiği anlaşılmaktadır.
Sözlü sınava ilişkin değerlendirme kriterlerinden, adayın "Sınav konularına ilişkin bilgi düzeyi" ile "Genel kültürü ve genel yeteneği"ne ilişkin değerlendirmeler dışındaki kriterlerin sınav kurulu üyelerinin gözlemlerine dayalı kanaatlerine ilişkin olduğu açıktır.
Bu durumda, yapılan sözlü sınav öncesinde, "Sınav konularına ilişkin bilgi düzeyi" ile "Genel kültür ve genel yetenek" kritelerini değerledirebilmek için sınavda sorulacak soruların önceden hazırlanması ve tutanağa bağlanmış olması, her adaya sorulan soruların kayda geçirilmesi ve sorulan sorulara adayların verdiği yanıtlara hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin tutanakta ayrı ayrı gösterilmiş olması karşısında, davacının sözlü sınavdan 64 puan almak suretiyle başarısız sayılmasına ilişkin işlemde hukuka aykırlık bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliğinin "Atama yapılacak kadroların belirlenmesi, duyuru ve başvuru" başlıklı 9. maddesinin, beşinci fıkrasının iptali istemi yönünden oybirliğiyle DAVANIN EHLİYET NEDENİYLE REDDİNE,
2. Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliğinin "Sınav kurulları ve görevleri" başlıklı 16. maddesinin, ikinci fıkrasının iptali istemi yönünden oybirliğiyle, aynı Yönetmeliğin "Atama sırası" başlıklı 22. maddesinin, beşinci fıkrasının iptali istemi yönünden de oyçokluğuyla DAVANIN REDDİNE,
3. Davacının sözlü sınavda başarısız sayılmasına ilişkin işlemin iptali istemi yönünden oybirliğiyle DAVANIN REDDİNE,
4. Aşağıda dökümü yapılan …-TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
5. Avukatlık Asgari Ücret Tarifesine göre belirlenen …-TL vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
6. Artan posta ücretinin davacıya iadesine,
7. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'na temyiz yolu açık olmak üzere, 03/12/2019 tarihinde karar verildi.

(X) KARŞI OY :

... Adliyesi emrinde zabıt katibi olarak görev yapmakta iken yazı işleri müdürlüğü kadrosu için yapılan Adalet Bakanlığı Taşra Teşkilatı Personeli Adli Yargı Yazı İşleri Müdürlüğü yazılı ve sözlü sınavına katılan, ancak sözlü sınavda başarısız sayılan davacının; sözlü sınavda başarısız sayılmasına ilişkin işlemin, bu işlemin dayanağı olan 25/03/2004 günlü, 25413 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği'nin, "Atama yapılacak kadroların belirlenmesi, duyuru ve başvuru" başlıklı 9. maddesi, 5. fıkrasının; "Sınav kurulları ve görevleri" başlıklı 16. maddesi, 2. fıkrasının; "Atama sırası" başlıklı 22. maddesi, beşinci fıkrasının iptali istemiyle görülmekte olan davayı açtığı anlaşılmaktadır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 2. maddesi, 1. fıkrası, (a) bendinde idari dava türleri tek tek sayılmış olup, iptal davaları; "idari işlemler hakında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından" açılan davalar olarak tanımlanmıştır.
İdari işlemlerin hukuka uygunluğunun yargı yolu ile denetlenmesini amaçlayan iptal davalarını açabilmek için iptali istenen işlemin davacının kişisel, meşru ve güncel menfaatini ihlal etmiş bulunması, yani davacı ile idari işlem arasında menfaat ilişkisinin olması gerektiği öğretide ve yargı içtihatlarında kabul edilen bir husustur.
"Atama sırası" başlıklı 22. maddesi, 5. fıkrasında, "İlan edildiği halde ilk atama sırasında doldurulamayan kadrolara, ilgili sınav kurulunca başarılı sayılıp da ataması yapılamayanlardan görev yaptığı adalet komisyonu yetki alanıyla sınırlı kalmak kaydıyla her mahal için yeniden tercihleri alınmak suretiyle ve en yüksek puandan başlayarak atama yapılır. Sınav sonucunda bir mahal için ilan edilen kadro sayısı kadar kazanan olmaması halinde, bu kadrolara başka adalet komisyonu yetki alanında görev yapıp sınavı kazandıkları hâlde kadro yetersizliği nedeniyle ataması yapılamayan personelin atamaları yapılamaz." düzenlemesine yer verilmiştir.
Anılan maddenin görevde yükselme veya unvan değişikliği sınavında başarılı olanların atamalarına ilişkin esasları düzenlediği görülmüş olup, Adalet Bakanlığı Taşra Teşkilatı Personeli Adli Yargı Yazı İşleri Müdürlüğü yazılı ve sözlü sınavına katılan, ancak sözlü sınavda başarısız sayılan davacı ile dava konusu edilen 22. maddenin, 5. fıkrası arasında yukarıda belirtilen anlamda bir menfaat ilişkisi bulunmadığı, diğer bir anlatımla, davacının söz konusu Yönetmelik hükmü ile kişisel, meşru ve güncel bir menfaatinin ihlal edilmediği, sübjektif dava ehliyetinin bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Bu durumda; dava konusu Yönetmeliğin "Atama sırası" başlıklı 22. maddesi, 5. fıkrası yönünden de davanın 2577 sayılı Yasanın15/1-c maddesi uyarınca "ehliyet" yönünden reddedilmesi gerektiği oyuyla, kararın bu kısmına katılmıyorum. 03/12/2019