MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi

Davacı vekili tarafından, davalı aleyhine 22.12.2004 gününde verilen dilekçe ile kira sözleşmesinin uyarlanması ve istirdat istenmesi üzerine yapılan duruşma sonunda; davanın kısmen kabulüne dair verilen 25.11.2008 günlü hükmün Yargıtayca incelenmesi davalı ... vekili ve davacı şirket vekili tarafından istenilmekle süresinde olduğu anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra dosya ve içerisindeki bütün kağıtlar incelenerek gereği düşünüldü:

K A R A R

Davacı, 15.09.2000 günlü ve 3 yıllık süreli kira sözleşmesiyle teslim aldığı 72 kalem demirbaş malzemeden 59 kalemini 10.04.2003 tarihinde davalı kiralayana iade ettiğini, artık sözleşmenin 25.maddesinin uygulama olanağı kalmadığını, anılan hükmün uyarlanarak iptal edilmesini ya da davalı kiralayana ödenmesi kararlaştırılan 5.000 DM’nin kira indirilmesine, ayrıca ödediği amortisman bedellerinden şimdilik 5.100,00 TL’nin iadesine karar verilmesini istemiştir.
Davalı, davanın reddini savunmuştur.
Mahkemece dava kısmen kabul edilmiş, 15.09.2004 tarihinden başlayan kira dönemindeki sözleşmenin 25.maddesinde yer alan 5.000 DM amortisman bedelinin 1468.57 DM’ye uyarlanmasını ve bu dönem için davalıya fazladan ödenen 3.331.00 TL’nin davalıdan tahsiline, fazla isteğinin reddine karar verilmiştir.
Hükmü, taraflar temyiz etmiştir.
1-Taraflar arasındaki 15.09.2000 günlü ve 3 yıl süreli sözleşme, BK’nun 270 vd maddelerinde düzenlenen hasılat kirasına ilişkindir. Sözleşmenin 3 yıl olan süresinin susma ile birer yıllık süreler için yenilendiği ve kiralananın halen davacı kiracı tarafından işletilmekte olduğu uyuşmazlık konusu değildir.
Eldeki davada davacı, işletmeye ait eşyaların defter tespitinin yapıldığını, bunları teslim aldığını, ancak kira devam ederken 10.04.2003 tarihinde defterde yer alan bazı demirbaşları davalı kiralayana iade ettiğini, elinde kalan ve deftere giren bazılarının da artık bir işe yaramadığını, böylelikle sözleşmenin 25.maddesinin uygulama olanağı kalmadığını ileri sürmüştür.
Gerçekten, BK. m.271 hükmüne göre “kirada alat, hayvan yahut zahire de dâhil ise iki taraftan her biri diğerine bu eşyanın tamam ve imzalı bir defterini vermek ve bunların kıymetlerini müştereken takdir ve tespit etmekle mükelleftir.”
Tutulan defterin de bazı fonksiyonları vardır.
Defter evvela kira başlangıcında kiralanan malların mevcudiyetini, kira anındaki durumlarının ne olduğunu, değerlerini gösterir. Eğer defterde kiracıya teslim edilen şeyler sıralanmış fakat durumları tespit edilmemişse karine olarak onların iyi bir durumda teslim edildiği kabul edilir.
Tutulan defter aynı zamanda kiralayana eşyaların teslimi konusunda ispat kolaylığı sağlar. BK. m.293 f.1’e göre de defter tutularak kiracıya teslim edilen eşyanın sonradan hasarlanmasından kiracı sorumlu olur. Zira kiracı, iade zamanında meydana gelen kıymet noksanının mücbir sebep veya kiralayanın kusuru ile meydana geldiğini ispat etmedikçe zararı tazmin yükümlülüğündedir.
Geri verme zamanında, vaktiyle tutulan deftere göre bir değer artışı husule gelmişse, kiracı, ancak bu fazla değer kendi masrafları ve emeği sonucunda ortaya çıkmış olduğu takdirde, onun tazminini isteyebilir (BK. m.293 f.3).
BK. m. 292 f.2 gereğince kural olarak, hâsılat kirasında iade zamanındaki eşya, başlangıçta teslim alınan eşya ne ise odur. Bir işletme kirası bahis konusu ise o işletme iade edilir.
BK. m. 292 f.1 ve m.293 f.1’deki “Kiralanan teslim edilirken defterdeki eşyanın kıymetleri takdir edilmiş ise kiracı, kiranın hitamında bunları aynı nevi ve kıymette olarak iade yahut kıymet noksanlarını tazmin ile mükelleftir” hükmü uyarınca da kiracının, kiralananı kira sözleşmesi sonunda defterdeki bütün eşya ile beraber geri verme borcu bulunmaktadır. Kiracı istisna olarak “….eksiklikten yahut kullanmaktan dolayı telef olan ehemmiyetsiz kıymetteki alat ve edavatın yerine başkalarını koymakla mükelleftir.”(BK. m.279.f.2).
BK. m. 292 f.2’deki “iyi işletildiği surette ictinabı mümkün olan kıymet noksanları için kiracı tazminat itası ile mükelleftir” hükmüne göre kiracı, kiralanan iyi işletildiği takdirde onda meydana gelecek kıymet noksanından sorumlu değildir. Bu halde kiracının yıpranma ve aşınmalardan dolayı tazminat ödemesi gerekmez. Kiracının sorumluluğu kiralananın işletilmesine, korunmasına yönelik borçlara aykırı davranması durumunda ortaya çıkar ve bunlar için tazminat ödemesi gerekir. Bununla beraber işletmenin iadesi anında kiralananda meydana gelen kıymet noksanı, kiracının her türlü önlemi almasına rağmen mücbir sebepten ortaya çıkmış veya kiralayananın kusuru ile meydana gelmişse, kiracı bunlardan dolayı sorumlu olmaz.
Hasılat kirasına ilişkin defter tespiti ve hasılat kirasında kiralanan şeyin iadesi anında nelerin talep edilebileceği konusundaki bu genel açıklamalardan sonra somut olaya gelince;
Sözleşmede kira süresinin 3 yıl olduğu, kiranın 1.yılı için 16.000, 2.yılı için 18.000 ve 3.yılı için 21.000 TL olarak kararlaştırıldığı, sözleşmenin 25.maddesinde de deftere giren demirbaşlar için her yıl 5.000 DM kullanma kirasının ödenmesinin kararlaştırıldığı görülmektedir. Bu nedenle, sözleşmenin 25.maddesindeki demirbaşlar için ödenecek kira da kira bedelinin bir parçasıdır. Bu kısma ait deftere giren demirbaşların durumları ise yukarıda sözü edilen BK’nun 292. ve 293.maddeleri hükümlerine göre ancak kiralananın iadesi anında değerlendirilebilir. Şu halde, sözleşmenin 25.maddesindeki hüküm de kira bedeli kapsamında kaldığından, bunun uyarlanma yoluyla değiştirilmesine olanak yoktur. Demirbaşların durumu da yukarıda belirtildiği gibi ancak kiralananın iadesi anında değerlendirilebileceğinden, bu aşamada kiracıya teslim edilen ve deftere giren demirbaşlara ilişkin olarak açılan dava da dinlenemez.
Yapılan bu açıklamalara göre davanın reddi yerine istek kısmen hüküm altına alındığından karar bozulmalıdır.
2-Yukarıdaki bozma nedenine göre davalının temyiz itirazlarının incelenmesi gerekmemiştir.
SONUÇ: Yukarıda 1.maddede belirtilen nedenlerle temyiz olunan kararın BOZULMASINA, 2 numaralı bent uyarınca davalının temyiz itirazlarının incelenmesine yer olmadığına, peşin yatırılan harcın istek halinde yatırana iadesine, 18.01.2010 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.