MAHKEMESİ : İŞ MAHKEMESİ
DAVA : Davacı, feshin geçersizliğine, işe iadesine ve yasal sonuçlarına hükmedilmesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkemece, davanın kabulüne karar verilmiştir.
Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş olmakla, dava dosyası için Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

A) Davacı İsteminin Özeti:
Davacı, iş akdinin sendikaya üye olması sebebi ile haksız olarak feshedildiğini ileri sürerek feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini talep etmiştir.
B) Davalı Cevabının Özeti:
Davalı, işlerin azaldığını, oluşan işgücü fazlalığı nedeniyle davacının sözleşmesinin feshedildiğini, sendikal feshin söz konusu olmadığını savunarak, davanın reddini talep etmiştir.
C) Yerel Mahkeme Kararının Özeti:
Mahkeme, emsal davalarda alınan bilirkişi raporlarına göre; davalı şirketin dava dışı ...den bağımsız ekonomik ve ticari organizasyonel yapıya sahip olmadığı, davacının davalı Şirkette kayden yer aldığı, emir ve talimatlarını dava dışı anılan Şirketten aldığı ve işe alma ve çıkarma kararlarının bu Şirket tarafından organize edildiği, davalı Şirketin üretimde kendisine ait makine ve teçhizatının bulunmadığı, davalı Şirketin ... Şirketinin asıl işlerinde hizmet verdiği, ... Şirketinin satış ve üretiminde azalma yaşandığı, asıl işverenin ekonomik anlamda istihdam azaltmasını gerektirecek tedbirleri alma zorunluluğu içinde olduğu, davacının çalışabileceği nitelikte aynı kadro unvanda fesihten kısa bir süre önce işçi alımı yapılmış olması karşısında davacının fiilen çalışma imkanı olduğu gerekçesiyle işe iade talebinin kabulüne; davalı Şirketin istihdam azaltılmasının 2013 yılından bu yana yapıldığı, işten çıkartılmalarda sendika üyelerinin tercih edildiği yönünde yeterli kanaat bulunmadığı gerekçesiyle de sendikal tazminat talebinin reddine karar verilmiştir.
D) Temyiz:
Kararı taraflar temyiz etmiştir.
E) Gerekçe:
Davalı işverence yapılan feshin sendikal nedenle yapılıp yapılmadığı hususunda taraflar arasında uyuşmazlık bulunmaktadır.
Sendika özgürlüğü Anayasaca güvence altına alınan sosyal ve klasik temel haktır. Anayasa madde ikideki ifadesini bulan “sosyal devlet” ilkesinin gerçekleşmesine aracı olur.
Anayasanın 51. maddesinin incelenmesinden de sendika özgürlüğünün klasik ve en önemlisi sosyal bir temel hak olduğu ortaya çıkmaktadır. Anılan maddenin içeriğinden sendika özgürlüğünün bireysel ve toplu sendika özgürlüğünü kapsayan çifte temel hak özelliği anlaşılmaktadır. İşçinin sendika kurma sendikaya üye olma özgürlüğüne pozitif sendika özgürlüğü denir. İşçiler önceden izin almadan sendikalar ve üst kuruluşlar kurma hakkına sahip oldukları gibi, sendikalar serbestçe üye olabilecekler, üyelikten çekilebileceklerdir.
6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 25. Maddesine göre ise;
(1) İşçilerin işe alınmaları; belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, belli bir sendikadaki üyeliği sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri veya herhangi bir sendikaya üye olmaları veya olmamaları şartına bağlı tutulamaz.
(2) İşveren, bir sendikaya üye olan işçilerle sendika üyesi olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler arasında, çalışma şartları veya çalıştırmaya son verilmesi bakımından herhangi bir ayrım yapamaz. Ücret, ikramiye, prim ve paraya ilişkin sosyal yardım konularında toplu iş sözleşmesi hükümleri saklıdır.
(3) İşçiler, sendikaya üye olmaları veya olmamaları, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde işçi kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten çıkarılamaz veya farklı işleme tabi tutulamaz.
(4) İşverenin fesih dışında yukarıdaki fıkralara aykırı hareket etmesi hâlinde işçinin bir yıllık ücret tutarından az olmamak üzere sendikal tazminata hükmedilir.
(5) Sendikal bir nedenle iş sözleşmesinin feshi hâlinde işçi, 4857 sayılı Kanunun 18, 20 ve 21 inci Madde hükümlerine göre dava açma hakkına sahiptir. İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğinin tespit edilmesi hâlinde, 4857 sayılı Kanunun 21 inci Maddesine göre işçinin başvurusu, işverenin işe başlatması veya başlatmaması şartına bağlı olmaksızın sendikal tazminata karar verilir. Ancak işçinin işe başlatılmaması hâlinde, ayrıca 4857 sayılı Kanunun 21 inci Maddesinin birinci fıkrasında belirtilen tazminata hükmedilmez. İşçinin 4857 sayılı Kanunun yukarıdaki hükümlerine göre dava açmaması ayrıca sendikal tazminat talebini engellemez.
(6) İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiği iddiası ile açılacak davada, feshin nedenini ispat yükümlülüğü işverene aittir. Feshin işverenin ileri sürdüğü nedene dayanmadığını iddia eden işçi, feshin sendikal nedene dayandığını ispatla yükümlüdür.
(7) Fesih dışında işverenin sendikal ayrımcılık yaptığı iddiasını işçi ispat etmekle yükümlüdür. Ancak işçi sendikal ayrımcılık yapıldığını güçlü biçimde gösteren bir durumu ortaya koyduğunda, işveren davranışının nedenini ispat etmekle yükümlü olur.
(8) Yukarıdaki hükümlere aykırı olan toplu iş sözleşmesi ve iş sözleşmesi hükümleri geçersizdir.
(9) İşçinin iş kanunları ve diğer kanunlara göre sahip olduğu hakları saklıdır”.
Bireysel sendika özgürlüğü, kolektif sendika özgürlüğünün temelidir ve bu ikisi bir bütünü oluşturur. Çalışanların örgütlenmesi önündeki tüm engeller, toplu sözleşme düzeninin varlığını tehdit eder. Sendikal nedenle yapılan fesih, bu engellerden biridir. Feshin ilk bakışta iş sözleşmesi ve işçi üzerinde etkisini göstermesi yanıltıcıdır. Bu haksız fiil, temelde sendikaya ve nihayet toplu sözleşme düzenine yönelmektedir. Farklı ifadeyle, işveren işçiyi işe alırken ve çalıştırırken sendikal nedenle ayrım yapıyorsa ya da bu nedenle işçiyi işten çıkarıyorsa, aslında sendikayı işyerinden çıkarmak ya da toplu sözleşme düzenini etkisiz kılmak istemektedir. Haksız fiilin sebebi ve hakkın özü bakımından yapılan bu tespit, devletin yükümünün, hak sahibinin yetkilerinin ve ilgili hukuk kuralının barındıracağı yaptırımın belirlenmesinde temel dayanak olmalıdır. Yaptırım belirlenirken, sendikal nedenle yapılan feshin, ilk bakışta iş sözleşmesi ve işçi üzerinde etkisini gösteren fakat temelde sendikaya ve nihayet toplu sözleşme düzenine yönelik bir haksız fiil olduğunu gözden kaçırmamak gerekir.
Somut olayda, davacı iş sözleşmesinin sendikal nedenlerle yapıldığını ileri sürerken, davalı işgücü fazlalığını fesih sebebi olarak göstermiştir.
Mahkemece, toplanan deliller ve bilhassa emsal 2013/632 ve 2013/634 esas sayılı dosyalardaki bilirkişi raporları hükme esas alınarak kararın verildiği anlaşılmıştır.
Kararda atıf yapılan dava dosyalarından sadır olan kararların temyizen denetiminde, Dairemizin 2014/34088 ve 2014/34091 E. sayılı ilamları ile; sendikal fesihle ilgili dosya kapsamının hüküm kurmaya elverişli olmadığı gerekçesiyle bozma kararı verildiği görülmüştür.
Bu kapsamda, gerek işbu dosya gerekse bahse konu emsal dosyalardaki bilgi ve belgelerden Mahkemece feshin geçerli nedenle yapılmadığının kabul edilmesi isabetli ise de, davacı iddiası ve davalı ile dava dışı ... arasındaki muvazaalı ilişkinin tespiti karşısında sendikal tazminata ilişkin araştırma yetersiz olup, hüküm kurmaya elverişli değildir.
Dosya kapsamından, davalı Şirketin işletme düzeyinde bir işveren olduğu, ...’nın bu işletmede toplu iş sözleşmesi yapmak için ...’na 06.03.2013 tarihinde yetki tespiti talebinde bulunmasını müteakiben, adıgeçen ...ın 07.03.2013 tarihli cevabî yazısı ile gerekli çoğunluğu sağladığına ilişkin tespitin Sendikaya bildirildiği görülmüştür.
Davacı ise, davalı işverenin ...nın örgütlendiğini öğrenmesi üzerine süre kazanmak için yetki tespitine karşı ... İş Mahkemesi’nin 2013/224 E. sayılı dosyasına kayden itiraz davası açtığını, bu süreçte yetki işlemlerini engellemek için muvazaalı iş ve işlemler yaptığını, özellikle işleri azalmadığı halde ...’da bulunana fabrikadaki makineleri sökerek ...’daki işyerlerine götürüp üretimleri burada taşeron işçilere yaptırarak sipariş ve üretimin azaldığı görünüşünü yarattığını, ...’da üretilen bir çok ürünün önceki anlaşmalardan ötürü ...da üretilmiş gibi satıldığını, böylelikle ... işyerinde bulunan 122 üye işçiden hiçbir üyenin kalmadığı, bu üyelerden 23 üyenin baskı ile anlaşmayla, 28 üyenin işten atılarak, 10 üyenin istifa ettirilerek kalan üyelerin ise dava dışı ... işverenine geçirilip üyeliklerinin düşürülmesinin sağlanarak yapıldığını, velhasıl işverenin sendikal örgütlenmeyi bertaraf etmesi neticesinde 122 üyeden hiçbir üyenin kalmadığını iddia etmiştir.
...nın dosyaya mübrez yazılarından, davalı Şirketin işletme düzeyinde işveren olduğu, ... ve ... da aynı iş kolunda işyerlerinin bulunduğu, bu işyerlerindeki toplan işçi sayısının 305, ...nın üye sayısının da 122 olduğu anlaşılmıştır. Davacının adıgeçen ...ya üyeliği ise 21.02.2013 tarihindedir.
Öte yandan, Dairemizce temyizen denetimi yapılan 2014/34088, 2014/34089, 2014/34090, 2014/34091, 2014/25286, 2014/25287 E. sayılı dosyalarda davalı Şirket ile dava dışı ... Şirketi arasındaki ilişkinin muvazaalı olduğuna ilişkin tespitin yapıldığı ve kararların bu yönüyle kesinleştiği görülmüştür.
Bu durumda, davacı iddiaları somut olup, araştırılması gerekirken yapılan sendikal araştırmada dava dışı ... Şirketi’ne ilişkin işyeri kayıt ve belgelerinin incelenmediği görülmüştür.
Buna bağlı olarak Mahkemece yapılacak iş; bilirkişilere yerinde inceleme yetkisi verilerek yahut gerekli görülür ise keşif icra edilmek suretiyle özellikle yetki tespitinin işletme düzeyinde yapıldığı ve işverenin muvazaalı taşeronlaşma girişimindeki iddia ve tespitler nazarı dikkate alınarak kayıtların incelenmesi ile davacı iddiası doğrultusunda işyerinde çalışan ve sendikaya üye olan işçilerin sayısı, hangi tarihlerde üye oldukları, üyelikten çekilen işçilerin olup olmadığı, işyerinde çalışmakta olan işçilerin bulunup bulunmadığı, işyerinde önceki dönemlerde toplu iş sözleşmelerinin bağıtlanıp bağıtlanmadığı, yeni işçi alınıp alınmadığı ve alınmışsa yeni işçilerin sendikalı olup olmadığı, üyelikten istifa eden işçilerin istifa sonrası çalışmaya devam edip etmediği, ... olup da dava dışı ... Şirketine geçirilen işçi olup olmadığı, şayet var ise ne kadar olduğu gibi hususlar tespit edilip sonuca göre feshin sendikal nedene dayanıp dayanmadığı belirlenmelidir.
Eksik inceleme ve araştırma ile sonuca gidilmesi hatalıdır.
F) Sonuç:
Temyiz olunan kararın, yukarıda yazılı sebepten dolayı BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine 16.04.2015 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.