MAHKEMESİ :Ticaret Mahkemesi


Taraflar arasındaki kayıt kabul davasının yapılan yargılaması sonunda ilamda yazılı nedenlerden dolayı davanın kısmen kabulüne yönelik olarak verilen hükmün süresi içinde taraf vekillerince temyiz edilmesi üzerine dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü.
-K A R A R-
Davacı vekili, müvekkili bankanın bünyesinde bulunan bankalarca müflis şirkete asıl borçlu ve kefil sıfatıyla halen mer"i olup iade edilmeyen teminat mektupları verilmek suretiyle gayri nakdi kredi sağlandığını, verilen teminat mektuplarının toplam bedelinin 170.630,37 TL olduğunu, bunların dönem komisyonu ve vergisinin ....478,87 TL olduğunu, şirkete verilen ve iade edilemeyen ... adet çek nedeniyle müvekkilinin kanundan kaynaklanan her bir çek için 470,00 TL olmak üzere toplam ....760,00 TL sorumluluğu bulunduğunu, bu alacakların iflas masasına kaydı için yapılan başvurunun haksız olarak reddedildiğini ileri sürerek, tüm alacakların ipotekle ve rehinle temin edildiğinden, söz konusu alacaklarının rüçhanlı olarak müflis şirketin iflas masasına kayıt ve kabulüne karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Davalı vekili, davanın reddini savunmuştur.
Mahkemece, iddia, savunma, benimsenen bilirkişi raporu ve dosya kapsamına göre; davanın kısmen kabulü ile davacının 166 kayıt no"lu talebine esas teşkil eden mer"i teminat mektupları ile 167.580,37.-TL ve iade edilmeyen ... adet çek yaprağından doğacak sorumluluk nedeniyle ....760,00.-TL olmak üzere toplam 171.340,37.-TL nin depo edilmesinin rehinle temin edilmiş şarta bağlı alacak olarak davalı müflisin iflas masasına sıra cetveline İİK"nın 206. maddesi uyarınca rüçhanlı alacak olarak kayıt ve kabulüne karar verilmiştir.
Kararı, taraf vekilleri temyiz etmiştir.
...-Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle gerektirici sebeplere, delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına göre, davacı vekilinin temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
...-Davalı vekilinin temyiz itirazlarına gelince;
Dava, kayıt kabul istemine ilişkindir.
Mülga 3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun’un, ‘Bankanın Sorumlu Olduğu Miktar’ başlıklı .... maddesinde;
“Muhatap banka, süresinde ibraz edilen çekin karşılığının bulunmaması halinde her çek yaprağı için üçyüzmilyon liraya kadar ve kısmen karşılığının bulunması halinde ise bu miktarı her çek yaprağı için üçyüzmilyon liraya tamamlayacak biçimde ödeme yapmakla yükümlüdür. Bu husus, hesap sahibi ile muhatap banka arasında çek defterinin teslimi sırasında yapılmış olan dönülemeyecek bir gayri nakdi kredi sözleşmesi hükmündedir.
Yukarıda belirtilen sorumluluk miktarı, Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığınca yayımlanan toptan eşya fiyatları yıllık endeksindeki değişmeler göz önünde tutularak Türkiye Cumhuriyet Merkez ... tarafından her yıl Ocak ayında belirlenir ve Resmi Gazetede yayımlanır.” hükmüne yer verilmiştir.
Bahsi geçen madde ile bankanın karşılıksız çıkan her çek yaprağı için sorumlu olduğu miktar belirlenmiştir.
Aynı Kanun’un ‘İbraz ve Ödeme’ başlıklı .... maddesinde ise;
“Çek hesabı açılan bankaya muhatap banka denir.
Koşullarına uygun ve karşılığı var olan çek, muhatap bankanın herhangi bir şubesine ibraz edildiğinde hamilin vergi kimlik numarası saptandıktan sonra ödenir. Ancak, çek hesabı açılmış olan şube dışında herhangi bir şubeye ibraz edilen çek, o şubece karşılığı sorulmak suretiyle ödenir.
Çekin karşılığının tamamen veya kısmen bulunmaması halinde bankanın ödeme yükümlülüğü, ... uncu maddede belirlenen sorumluluk miktarı saklı kalmak üzere, çek hesabında bulunan miktarla sınırlıdır. ... uncu maddede belirlenen miktar dahil olmak üzere kısmi ödeme halinde, çekin ön ve arka yüzünün onaylı fotokopisi ücretsiz olarak hamile verilir. Çek hamili, bu fotokopiyle müracaat borçlularına veya kambiyo senetleri hakkındaki takip usullerine başvurabileceği gibi; Cumhuriyet savcılığına şikayette bulunurken dilekçesine bu fotokopiyi ekleyebilir ve bunu ... daireleri ile mahkemelerde ispat aracı olarak kullanabilir. Mahkeme veya ... dairesinin istemi halinde çekin aslı bu mercilere gönderilir.” düzenlemesine yer verilmiştir. Bu Kanun, ........2009 tarih ve 27438 sayılı Resmi Gazete"de yayımlanan ........2009 tarih ve 5941 sayılı Çek Kanunu"nun .... maddesiyle yürürlükten kaldırılmış olup "İbraz, Ödeme, Çekin Karşılıksız Olduğunun Tespiti ve Gecikme Cezası" başlıklı .... maddesi ile de aynı nitelikte hüküm konulmuştur.
Madde içeriğinden de açıkça anlaşılacağı üzere, bankadan ....madde gereğince sorumlu olduğu miktarın çek hamili tarafından talep edilebilmesi için öncelikle çek yapraklarının asıllarının muhatap bankaya teslim edilmesi, oradan alınacak onaylı fotokopi ile hamilin diğer yapacağı işlemleri yapması gerekmektedir.
Burada çek asıllarının muhatap bankaya (davacıya) teslim edilip edilmediği olgusunun kimin tarafından ispatlanması gerektiği, öteki deyişle ispat yükünün kime ait olduğu sorusu akla gelmektedir.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK)’nın ‘İspat Yükü’ başlıklı 190.maddesinde;
“İspat yükü, kanunda özel bir düzenleme bulunmadıkça, iddia edilen vakıaya bağlanan hukuki sonuçtan kendi lehine hak çıkaran tarafa aittir.” denilmiştir.
Çek asıllarının muhatap bankaya teslim edilmesi vakıasının davacı lehine hak doğuracağı açıktır.
Bu durumda, davacının .... madde kapsamında sorumluluk bedelinin kayıt ve kabulünü talep edebilmesi için çek asıllarının hamiller tarafından muhatap bankaya (davacıya) teslim edildiğini kanıtlaması gerekir.
Bu durumda, mahkemece belirtilen hususlar çerçevesinde çek asıllarının hamillerce bankaya bırakılarak kısmi ödemenin talep edilmesi halinde bankanın ödeme yükümlülüğünün bulunduğu, bu şartların oluşmaması durumunda ise ödeme yükümlülüğünün bulunmadığı ve doğmadığı gözetilmelidir.
Bu sorumluluk bankanın şahsî sorumluluğu niteliğindedir. Ödeme yükümlülüğü bankaya yasayla verildiğine göre bu borç bankanın borcu olup, keşideci davalı ile banka arasındaki sözleşmede açık bir düzenleme bulunmaması halinde davacının davalı keşideciye rücû imkânı bulunmamaktadır. Kredi sözleşmesinde rücua ilişkin bir düzenleme bulunduğu iddia ve ispat edilmemiştir.
Davalının dayandığı gerekçelerden biri olan TTK’nın 726. maddesinde yazılı olan ... aylık zamanaşımı süresi, çek hamilinin keşideci ve cirantalara yapacağı takiplerde çek vasfının korunduğu süre olup, dayanağını 3167 sayılı Yasa’nın ....maddesinden alan yaprak başına sorumluluk yönünden zamanaşımı ise, banka ile çek hesabı sahibi arasında çek hesabı açılırken düzenlenen gayri nakdi kredi sözleşmesinin atipik bir sözleşme olması nedeniyle BK’nın 125. maddesindeki ... yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Davacı, bu ... yıllık süreye dayanmış ise de, bu süre çek hamilinin muhatap bankaya karşı açacağı tazminat davasında
gündeme gelebilecek bir süre olup, bu hususta ayrı özel bir düzenleme olmaması karşısında 3167 sayılı Yasanın ....maddesi uyarınca genel hükümlere tabi olduğu için ... yıllık zamanaşımı süresi o tür davalar için söz konusudur. Somut olayda ise, davacı muhatap banka, hesap sahibi davalıdan, hamillere karşı sorumlulukla ilgili ... yıllık zamanaşımı süresi içerisinde çeklerin ibraz edilmesi halinde ödemek zorunda kalacağı iddiasıyla, sorumluluk miktarının taliki şarta bağlı alacak olarak kayıt ve kabul isteminde bulunmuştur. İşbu davada iddia edilen anılan riskin iflas tarihinden önce doğup doğmadığı, doğmamış ise doğma olasılığının bulunup bulunmadığı üzerinde durulmalıdır.
Davacı banka tarafından dosyaya ibraz edilen çek teslim belgelerinin 2007 yıllarına ait olduğu, çeklerin müflis şirketin iflas tarihi olan 09.07.2009 tarihi ya da öncesi itibariyle şirket yetkilileri tarafından keşide edildiği varsayıldığında ileride ibraz edilmeleri halinde ibraz süreleri geçmiş olacağından davacı bankanın ödeme yükümlülüğünün bulunmadığı, çeklerin iflas tarihinden önce, ancak ileri bir tarih atılarak keşide edildiğinin varsayılması halinde de iflasla birlikte şirket yetkililerinin temsil yetkileri kalmayacağından ileride bu çeklerin ibrazı halinde, yetkisiz kişiler tarafından imzalanmış çekleri, davacı Bankanın ödemesinin sözkonusu olmayacağı, sonuç olarak davacı Bankanın karşılıksız çıkma ihtimali bulunduğunu ileri sürdüğü çeklerden dolayı herhangi bir riskinin bulunmadığı, doğmamış ve doğma olasılığı bulunmayan bir sorumluluktan bahisle masaya alacak kaydı talebinde bulunamayacağı anlaşıldığından, iade edilmeyen ... adet çek yaprağı ile ilgili talebin reddine karar verilmesi gerekirken, yanılgılı gerekçeyle davanın kabulüne karar verilmesi doğru olmamıştır.
Öte yandan, mahkemece, davacı bankanın davalı lehine vermiş olduğu ve halen geçerli olan teminat mektuplarından kaynaklı alacağın şarta bağlı alacak olarak iflas masasına kaydı isabetli olmakla birlikte, dosya kapsamından dava dışı... adına kayıtlı taşınmazın müflis şirket adına açılmış ya da açılacak her türlü kredinin teminatını teşkil etmek üzere davacı banka lehine ipotek tesis edildiği anlaşılmıştır. Müflisin borcu için .... bir kişinin rehin vermesi halinde rehinli mal iflas masasına giremez. Alacak, iflas masasına adi alacak olarak kaydedilir. Alacaklı rehnin paraya çevrilmesi yoluyla rehni paraya çevirerek alacağını alırsa tasfiye sonunda onun hissesine düşen para kendisine verilmez. Kanuni halef durumundaki rehnin maliki .... şahsa ödenir. Buna göre mahkemece, halen geçerli olan teminat mektuplarından kaynaklı alacağın şarta bağlı alacak olarak iflas masasına kayıt ve kabulü ile yetinilmek gerekirken .... kişi tarafından verilen ipoteğe bağlı olarak yanılgılı gerekçe ile alacağın depo edilmesinin rehinle temin edilmiş olarak sıra cetveline İİK"nın 206. maddesi uyarınca rüçhanlı alacak olarak kayıt ve kabulüne karar verilmesi doğru olmamıştır.
SONUÇ: Yukarıda (...) numaralı bentte açıklanan nedenlerle, davacı vekilinin tüm temyiz itirazlarının reddine, (...) numaralı bentte açıklanan nedenlerle, davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün, davalı yararına BOZULMASINA, davacıdan alınması gereken harç peşin yatırıldığından yeniden harç alınmasına yer olmadığına, davalıdan alınan peşin harcın istek halinde iadesine, kararın tebliğinden itibaren ... gün içerisinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 05.07.2013 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.