MAHKEMESİ :Sulh Hukuk Mahkemesi

Taraflar arasındaki menfi tespit davasının yapılan yargılaması sonunda ilamda yazılı nedenlerden dolayı davanın reddine yönelik olarak verilen hükmün süresi içinde davacı vekilince temyiz edilmesi üzerine dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü.
-K A R A R-
Davacı vekili, müvekkilinin davalının kefaleti ile ... ... A.Ş."den toplam ....000,00 TL kredi aldığını, kooperatifin alamadığı taksitleri icraya verdiğini, müvekkilinin ... dosyasında ödeme yaptığını, gayrimenkulünün satılıp ....560,00 TL"nin kooperatife intikal ettiğini, ancak genelge gereği müracaat etmeleri halinde indirim yapılacağından, ... ve avukatlık ücretleri hariç ....654.00 TL"yi müvekkilinin dava hakkını saklı tutarak son gün olan ....04.2011 tarihinde yatırdığını ileri sürerek, ....773,00 TL borcu dışında borcu bulunmadığının tespitini talep ve dava etmiştir.
Davalı vekili, davanın reddini istemiştir.
Mahkemece, iddia, savunma, dosya kapsamına göre; bilirkişi tarafından verilen raporda ... dosyaları olmadığından icraya konu tahakkuk eden borç ve faizlerin tespit edilemediği, HUMK ve HMK uyarınca davacı ... davalının iddialarını ispata yaracak tüm delillerini mahkemeye ibraz etmek zorunda olduğu, her iki tarafa iddialarını ispata yarayacak tüm delillerini ibraz etmeleri için süre verildiği,davacının mahkemeye davalı tarafça yapılan ... dosyalarının numaraları ve muhteviyatları hakkında herhangi bir bilgi vermediği, davacı tarafa bu hususu açıklaması konusunda süre verildiği halde davacının bu kapsamda mahkemeye herhangi bir bilgi vermediği, Türkiye sınırları içerisinde davacı hakkında davalı tarafça yapılan ... takiplerini re"sen araştırma zorunluluğu bulunmadığı, davanın tespit davası olup ispat yükünün davacı tarafın üzerinde olmasına rağmen belirtilen sebeplerden ötürü davacı tarafın davalı tarafa davaya konu kredi borcunu fazlasıyla ödediğini ispat edemediği gerekçesiyle, davanın reddine karar verilmiştir.
Kararı, davacı vekili temyiz etmiştir.
...) Dava, menfi tespit istemine ilişkindir.
6100 sayılı HMK"nın "Hâkimin Davayı Aydınlatma Ödevi" başlıklı 31/.... maddesi "Hâkim, uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda, maddi veya hukuki açıdan belirsiz yahut çelişkili gördüğü hususlar hakkında, taraflara açıklama yaptırabilir; soru sorabilir; delil gösterilmesini isteyebilir." şeklinde düzenlenmiş ve bunun hakimin görevi olduğu açıkça vurgulanmıştır. Maddede, hakimin maddi anlamda davayı sevk yetkisi düzenlenmektedir. Bu yetkisiyle hakim, olayın ve hukuki uyuşmazlığın olgusal ve hukuki boyutlarını gerekli olduğu ölçüde taraflara birlikte ele alabilecek, tarafların zamanında uyuşmazlığın çözümü için önemli vakıaların tamamı hakkında açıklama yapmalarını, özellikle ileri sürülen vakıalardaki eksiklikleri tamamlamalarını, delilleri ikame etmelerini ve gerekli talepleri ileri sürmelerini sağlayabilecektir.
HMK"nın 194. maddesinde de somutlaştırma yüküne yer verilmiştir. Bir davada, ispat faaliyetinin tam olarak yürütülebilmesi, mahkemenin uyuşmazlığı doğru tespit ederek yargılama yapabilmesi, karşı tarafın ileri sürülen vakıalara karşı kendini savunabilmesi için, iddia edilen
vakıaların açık ve somut olarak ortaya konulması gerekir. Genel geçer ifadelerle, somut bir şekilde ortaya koymadan iddia veya savunma amacıyla vakıaların ileri sürülmesi durumunda, yargılamanın sağlıklı bir şekilde yürütülmesi mümkün olmayacağı gibi, vakıaların anlaşılması için ayrıca bir araştırma yapılması ve zaman kaybedilmesi söz konusu olacaktır. Taraflar, haklarını dayandırdıkları hukuk kuralının aradığı koşul vakıalara uygun, somut vakıaları açıkça ortaya koymalıdırlar. Bu vakıaların somut olarak ileri sürülmesi, ilgili taraf için bir yüktür; bu yükü yerine getirmeyen sonuçlarına katlanacaktır.
Somut olayda, bilirkişi ön raporunun üçüncü sayfasında davacının ... dosya numaraları bildirilmiş, sonuç kısmında ... dosyaları olmadığından icraya konu tahakkuk eden borç ve faizlerin tespit edilemediği açıklanmış, davalı kooperatifçe davacının kullandığı kredilerle ilgili gönderilen dosyada 135 sıra no"da ... dosya numaralarının bildirildiği görülmüştür. Bilirkişi ön raporunun sunulmasından sonraki oturumda davacı asılın rapora karşı bir diyeceği olmadığını belirttiği, bir sonraki celse davacı vekilinin raporu kabul etmediğini belirterek, yeniden bilirkişi incelemesini yapılmasını istediği, mahkemece yukarıda açıklanan gerekçeyle davanın reddine karar verildiği anlaşılmıştır.
Hemen belirtilmelidir ki, Türk yargı sistemine göre, hukuk yargılamasında hâkim kendiliğinden bir davayı inceleyip, uyuşmazlığı çözemez. Bunun kaçınılmaz sonucu olarak da, hâkim tarafların istekleri ile bağlı tutulmuştur. HMK"nın tasarruf ilkesi ile ilgili .../.... (HUMK"nın 72.) maddesi ile taraflarca getirilme ilkesi ile ilgili .../.... (HUMK"nın 72/..., 75/....) maddesi uyarınca kamu düzeninin gerektirdiği haller dışında hakimin re"sen yargılamayı sürdürmesi olanaklı olmadığına, tarafların davayı hazırlamaları ve takip etmeleri gerektiğine göre, hakimin davacının yapmadığı işlemi kendiliğinden ikmal etmesi olanaklı değildir.
Az önce açıklanan genel kuruldan ayrık olarak, kanunlarımızda hâkimin re"sen araştırma yapabileceği hallere de yer verilmiştir. Bu gibi hallerde olayın özelliğine göre hakim, incelemelerin gerektirdiği masrafların taraflarca ödenmemesi halinde sonradan haksız çıkan taraftan alınmak üzere, Hazineden karşılanmak suretiyle gereğini yerine getirir. (HMK"nın 325., HUMK"nın 425. maddesi)
Temyize konu dava, menfi tesbit istemine ilişkin olup; genel hükümlere tabidir. Yukarıda belirtildiği şekilde "re"sen araştırma kuralı"nın uygulanmasını gerektiren bir dava türü olmadığı gibi, ... dosyalarının celbi işlemi de bu kapsamda değildir. Diğer anlatımla, menfi tesbit davası, niteliği itibariyle ... dosyasında yapılan işlemle sıkı sıkıya bağlı ise de, bu husus doğrudan ... dosyasının dava dosyası içine getirilmesinin mahkemenin yükümlülüğünde olduğunu kabule olanak sağlamaz. Davanın/delillerin taraflarca hazırlanması ilkesi kural olarak burada da geçerlidir.
Ne var ki, kural bu olmakla birlikte mahkeme tarafların masraf yatırması gerekmeksizin ... dosyasını celp etme olanağına sahipse, örneğin ... dosyasının bulunduğu ... Müdürlüğü aynı bina içinde veya posta gerektirmeyecek yakınlıkta ise bu halde taraflardan masraf yatırması beklenemeyeceğinden delil olarak gösterilen ... dosyasının mahkemece dosya arasına alınması olanaklı olduğundan, salt bu halle sınırlı olmak üzere masraf yatırılmadan da mahkemece, ... dosyası celp edilebilir.
Aksine, ... dosyasının davayı gören mahkemeye getirilmesi bir posta işlemini ve dolayısıyla da masrafı gerektiriyorsa bu halde mahkemenin re"sen ve giderleri kamudan karşılamak suretiyle dosyayı celbi olanaklı değildir. Davanın/delillerin taraflarca hazırlanması ilkesi gereği ... dosyasının bulunduğu yerden celbi için gerekli giderlerin bu dosyaya delil olarak dayanan davacı tarafça yatırılması gerekir.
Bu durumda, mahkemece, gerekirse davacı taraftan ... dosyalarının bulunduğu yer ile ilgili açıklama alınıp, davalının gönderdiği dosyanın 135 sıra numarasında bildirilen ...
dosyaları ile ve ayrıca bilirkişi ön raporunda belirtilen ve ..."de olmaları kuvvetle muhtemel olan ... dosyaları ... ... Müdürlüğü"nde ise buradan; başka yer ... Müdürlüğü"nde olması halinde ise usulüne uygun bir kesin süre verilmek suretiyle alınacak masraf ile bulundukları yerden getirtilerek, bilirkişi incelemesine verilip ek rapor alınması ve sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken, ... dosyalarının bulunduğu yerin açıklanması ve başka yer ... müdürlüğünde ise getirtilmesi için masraf yatırılmak üzere davacı tarafa usulüne uygun olarak kesin süre verilmeden eksik incelemeye dayalı olarak yazılı şekilde hüküm kurulması, HMK"nın 31. (HUMK"nın 75/...,...) maddesindeki hakimin davayı aydınlatma ödevine uygun düşmediğinden doğru olmamıştır.
...) Bozma nedenine göre, davacı vekilinin diğer temyiz itirazlarının şimdilik incelenmesine gerek görülmemiştir.
SONUÇ: Yukarıda (...) numaralı bentte açıklanan nedenlerle, davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün, davacı yararına BOZULMASINA, (...) numaralı bentte açıklanan nedenlerle, diğer temyiz itirazlarının şimdilik incelenmesine yer olmadığına, peşin alınan harcın istek halinde iadesine, karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere 08.05.2013 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.