
Esas No: 2015/7618
Karar No: 2015/10815
Karar Tarihi: 17.03.2015
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2015/7618 Esas 2015/10815 Karar Sayılı İlamı
"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : İŞ MAHKEMESİ
DAVA :Davacı, Bakanlığın tespit kararının ortadan kaldırılarak, müvekkili ..."nin dahil olması gereken iş kolunun mahkemece tespitini istemiştir.
Yerel mahkemece, davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Hüküm süresi içinde davacı ve davalılardan ... avukatları tarafından temyiz edilmiş olmakla, dava dosyası için Tetkik Hakimi .... tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Y A R G I T A Y K A R A R I
A) Davacı İsteminin Özeti:
Davacı vekili, davacı şirkete,... sendikası tarafından 19.03.2010 tarihli ve 13196 sayılı yazılı ile ... işyerleri ile ilgili Sendikalar kanunun 4.maddesi uyarınca iş kolu tespit başvurusunda bulunması üzerine, Bakanlıkça yapılan inceleme sonucunda 02.08.2010 karar tarihli 2010/61 karar nolu,iş kolu tespit kararı verildiğini, yasa gereğince bu kararın 06.08.2010 tarihli, resmi gazetede yayımlandığını, ...nın iş kolu tespit kararına göre, ...’de Bakanlıkça yapılan incelemede; Şirkete ait işyerlerinin sevk ve idaresinin gerçekleştirildiği ... adresinde bulunan yönetim merkezi büro işyerinin “iş kolları tüzüğü’nün 17 sıra numaralı ”ticaret,büro,eğitim ve güzel sanatlar” iş kolunda, ... adresinde ,sofralık yumurta üretimi ve süt inekçiliği ile, ... adresinde damızlık tavuk üretimi ve kuluçkalık yumurta üretimi işlerinin” iş kolları tüzüğü"nün 01 sıra numaralı “TARIM VE ORMANCILIK,AVCILIK VE BALIKÇILIK” iş kolunda yer aldıklarının tespiti yapıldığını, bu tespitin 2821 sayılı sendikalar kanunun 4. maddesi gereğince yapıldığını ve resmi gazetede yayımlandığını, Sendikalar kanunun 60.maddesine de İşkolları belirtilmiştir. Bunlar 28 iş kolundan ibaret olmakla birlikte,”Bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de asıl işin dahil olduğu işkolundan sayılır hükmünün yer aldığını şirkete ait işyerlerinin sevk ve idaresinin gerçekleştirildiği ... adresinde bulunan yönetim merkezi büro işyerinin “işkolları tüzüğü’nün 17 sıra numaralı ”TİCARET,BÜRO İŞYERİ,AYRI BİR İŞYERİ olmayıp,aynı adreste bulunan işyerinde yapılan yemeklik karışım bitkisel sıvı yağ, ham ayçiçeği yağı, ekstraksiyon ay çiçeği küspesi üretimi ile büyük baş, kanatlı hayvan yemi imalı ve mamul ürünlerinin pazarlaması işlerle organik bir bütünlük arz ettiğini beyan ile Bakanlığın tespit kararının ortadan kaldırılarak, müvekkili ... nin dahil olması gereken iş kolunun mahkemece tespitini talep etmiştir.
B) Davalı Cevabının Özeti:
Davalı hazine vekili ... nın inceleme raporu, tutanak ve iş kolu tespit kararlarına göre işkolu tespitinin usulüne uygun olduğunu beyanla davanın reddini savunmuştur.
Diğer davalı vekili cevap dilekçesi sunmamış olup, 16/12/2010 tarihli celsede, 29/03/2010 tarih 13196 sayılı yazılarıyla iş kolunun tespit edilmiş olduğunu burada asıl ve yardımcı işlerle birlikte davacı işyerinin Gıda iş kolu kapsamında olduklarını savunmuştur.
Dahili davalı ... Sendikası vekili ; davacının "... " yolundaki işyerlerinin 01 Nolu Tarım ve Ormancılık , Avcılık ve Balıkçılık işkoluna girdiğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
Dahili davalı ... Sendikası cevap dilekçesinde özetle ; dava konusu işyerinin tamamının iş kolları tüzü 4 nolu gıda iş kolunda olduğunun tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
Diğer dahili davalılar duruşmaya katılmamıştır.
C) Yerel Mahkeme Kararının Özeti:
Mahkemece, toplanan kanıtlar ve bilirkişi raporuna dayanılarak, davacı şirketin " ... " adresindeki ana fabrikada yapılan işin " Gıda " iş koluna girdiği , fabrikanın büro işlerinin yürütüldüğü yerin ayrı bir işyeri olmadığı , asıl işin bir tamamlayıcısı olduğu , bu nedenle asıl işin dahil olduğu iş kolundan sayılması gerektiği , " ..." adresindeki , sofralık yumurta üretimi ve süt inekçiliği işlerinin de gıda üretimine yönelik olduğu dolayısıyla " Tarım ve Ormancılık , Avcılık ve Balıkçılık " işkoluna girmeyeceği , sonuç olarak davacı şirketin " ... " adreslerindeki yapılan işlerin de İş Kolları Tüzüğü " nün " Gıda " işleri işkoluna girdiği; davacının .... adresinde damızlık tavuk üretimi ve kuluçkalık yumurta üretimi işlerinin yapıldığı işyerine gelince , bu işyerinde yapılan işlemlerin hayvan yetiştirme ve hayvan üretmeye yönelik yumurta üretme işleri olduğu , İş Kolları Tüzüğü " nün 01 sıra numarasındaki Tarım ve Ormancılık , Avcılık ve Balıkçılık işkoluna tabi olduğuna ilişkin tespit kararının yerinde olduğu , işyerinde yapılan işler nedeniyle İş Kolları Tüzüğü " nün " Gıda " işkolunda sayılmasının mümkün bulunmadığı gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
D) Temyiz:
Kararı davacı, davalı ... temyiz etmiştir.
E) Gerekçe:
1- Dosyadaki yazılara, toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere göre davacı ve davalılardan ...nın aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2- İşkolu kavramı sendikaların faaliyet alanlarını belirleyen temel bir öğedir. Birbirine benzer işler bir hukuki kalıp altında toplu iş hukukuna sunulmaktadır.
İş kolu tespitinde birim olarak işyerinin alınacağı normatif düzenlemelerin tartışmasız bir sonucudur. 4857 Sayılı Yasanın 2.maddesinin gerekçesinde iş yeri tanımı teknik bir amaca, diğer bir deyişle mal ve hizmet üretimine yönelik ve değişik unsurlardan meydana gelen bir birim olduğu belirtilmiştir. İşyerinin sınırlarının saptanmasında “işyerine bağlı yerler” ile “eklentiler” ve “araçların” bir birim kapsamında oldukları belirtildikten sonra özellikle bir işyerinin mal ve hizmet üretimi için ayrı bir alanı da kullanması halinde bunların tek işyerimi yoksa bir birinden bağımsız işyerleri mi sayılacağı konusunda “amacta birlik”, aynı teknik amaca bağlı olarak üretimde bulunma, nitelik yönünden bağlılık ile “yönetimde birlik”, aynı yönetim altında örgütlenmiş olma koşullarının aranacağı düzenlenmiştir. Öte yandan teknolojik ve ekonomik gelişmeler bir işyeri çerçevesinde mal ve hizmet üretimi, pazarlama ve müşterilere sunulması yönünden çok yönlü bir yapısal değişikliği gerektirmesi nedeniyle bir işyerinin amacının gerçekleşmesinde işlerin görülmesi işyerinin kurulu bulunduğu “yerin” dışına taşmış, özellikle “işveren kurulan iş organizasyonu” içerisinde işyeri niteliğinde olmayan irtibat bürolarına veya yurt genelinde veya ilin içinde işlerin yürütüldüğü örgütlenmeye kadar genişletmek gereksinimi duyulmuştur. Bu bağlamda 2.maddede “iş yeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir bütündür” hükmü getirilmiştir (Bu konuda ayrıntılı bilgi için Bkz.Esener, Turhan: İş Hukuku Bası 3 Ankara 1978 sh 83-84; Ekonomi, Münir: İş Hukuku, Ferdi İş Hukuku C 1, İstanbul 1987 sh 59; Çelik, Nuri: İş Hukuku Dersleri Bası 21, İstanbul 2008 sh 56-57; Narmanlıoğlu, Ünal: İş Hukuku II Ferdi İş İlişkileri Bası 3 İzmir 1998 sh 121; Süzek Sarper; İş Hukuku Bası 4 Ankara 2008 sh 173-178; Mollamahmutoğlu Hamdi İş Hukuku Bası 3 Ankara 2008 sh 191-201; tüm genişliği ve ayrıntılarıyla Yenisey/Doğan, Kübra: İş Hukukunda İşyeri ve İşletme, Yayınlanmış Doçentlik Tezi, İstanbul 2007 sh 23-37).
İşyerinin özelliğini veren temel öğe teknik amaçtır. Mal ve hizmetin kazanç amacıyla yahut başka bir amaçla üretilmesi arasında bir fark bulunmamaktadır. Başka bir anlatımla hizmet üretimi veya mal üretimi tek başına teknik bir amaç olabilir. Sonuç olarak işyeri teknik bir amacı gerçekleştiren temelde örgütsel bir birlikteliktir. İşyeri sürelikli bir organizasyon içerisinde örgütlenmeyi gerektirir. Organizasyon özünde maddi ve maddi olmayan öğelerin yanında emeğin varlığını da içinde barındırır.
Aynı işverene ait iki üretim birimi aynı teknik amacı elde etmek için örğütlenmişse yahut bu yerlerde aynı teknik amacın farklı üretim amaçları gerçekleşiyorsa amaçta birlik sağlanmıştır.
Farklı üretim birimlerinin tek bir işyeri sayılması için aynı arazi sınırları içinde bulunmaları gerekmemektedir. Fakat birimler arasındaki uzaklık işlerin tek elden yürütümünü engelleyecek boyutta olmamalı çünkü farklı birimler arasında amaçta birlik bulunsa dahi yönetimde birliğin sağlanmasının zorluğu tartışmasızdır.
Toplu İş Hukuku anlamında işyerinin işçilerin dayanışmadan kaynaklanan ortak menfatleri oluşmasına olanak sağlayan ve faliyetlerini sürdürebileceği bir sürekliliğe sahip ve işverene de asıl işin girdiği iş kolunda sendikal muhatap yaratacak bir birim olması gerekmektedir. Alman ve Fransız Hukukunda işyerinin neresi olduğu ve sınırlarının belirlenmesi sosyal tarafların özerkliğine terk edilmiştir. Oysa hukukumuzda işyeri mutlak ve tartışmasız olarak kabul edilmektedir. İşyeri kavramı fonksiyonel bir kavramdır ( Doğan, Yenisey: sh 443,447). İşletme ise genel olarak iktisadi bir amacın gerçekleşmesi için aynı işverene ait birden fazla işyerinin örgütlenmesi ile oluşmuş bir ünite olarak tanımlanmaktadır. İşyerini işletmeden ayıran temel ölçütlerden biri izlenen amaçtır. İşletme mutlaka ekonomik bir amaç gütmesi gerekmez. İşyeri işletmenin genel olarak bağımsız bir bölümü olarak düşünülmesi gerekir. Ticaret Hukukundaki işletmeden farklı bir amaç gütmektedir. Çünkü ticari işletmelerde işçi çalıştırma zorunluluğu bulunmamaktadır.
İşyeri ve işletme ayırtımında organizasyon kavramıyla bir ayrıştırmaya gitmek de mümkün değildir. Çünkü işletmenin de işyerinin de bir organizasyon içerisinde örgütlenmesi mümkündür. Ancak işletmenin işyerine göre büyüklüğü aynı şekilde organizasyondaki büyüklüğünü gerektireceği kaçınılmazdır. Öte yandan işverenin ötesinde işletmenin profosyonel bir yönetim kadrosu oluşturacağı da gerçektir.
Temel sorun 4857 Sayılı Yasadaki işyeri kavramının genişliğinin Toplu İş Hukukuna yansımamasıdır. İşletme ve işyeri ayrımının bu bağlamda sorun çıkarması kaçınılmazdır.
Özetleyecek olursak işyerindeki faaliyet hangi teknik amacı taşıyorsa asıl iş odur. İşyeri organizasyonu içerisinde asıl işin gerçekleşmesini sağlayan diğer işler ise yardımcı işlerdir. Mal ve hizmetler için yatırım araçları ve işçi sayısı bu konuda ölçüt olabilir. Ancak bir işyerinde başka bir işverene ait ayrı bir işkolunda faaliyet var ise ayrı iş kolundan söz edilebilir. İşletme iş kolu tespiti için asıl iş ve yardımcı iş kavramına yer verilemez.
Somut olayda mahkemece belirlenen gün ve saatte işyerlerine gidilerek keşif icra edildiği belirtilmişse de dosyada keşif tutanağına rastlanmamıştır. ... adresinde ve ... adresinde bulunan iki işyeri ile ilgili temel sorun bu işyerlerinde yapılan işlerin birbirini tamamlayan nitelikte işler olup olmadıklarıdır.Davacı temyiz dilekçesinde damızlık tesislerinde mevcut tavuklardan elde edilen yumurtaların , bir kısmının sofralık ve damızlık yumurta olarak satıldığının ve ihraç edildiğini ileri sürmüştür.
Mahkemece öncelikle söz konusu işyerlerine ilişkin SGK kayıtları, ticaret sicil kayıtları, ana sözleşme ile işyerlerindeki organizasyonu ve varsa işyerlerinin birbirleriyle ilgilerini gösterir yönetsel belgeler ile işkolu itirazına konu edilen ... ve ... adresinde çalışan işçilerin görevlerini içerir listeler getirtilerek , ... ve ... adresinde bulunan iş yerlerinde endüstri mühendisi, bölgenin bağlı bulunduğu il tarım müdürlüğünde görevli ziraat mühendisi ve iş hukukçusundan oluşan üçlü bilirkişi heyetiyle keşif yapılarak iki işyerinin ayrı işyerleri mi, tek bir işyeri mi ,bağlı işyeri mi oldukları değerlendirilerek iş kolunun tespiti hususunda karar verilmesi gerekirken eksik incelemeyle yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
F) Sonuç:
Temyiz olunan kararın, yukarıda yazılı sebepten dolayı BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine 17/03/2015 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.