Taraflar arasında görülen davada;
Davacı, davalılara ait Yaylacık mh. 293 ada 40 parsel sayılı taşınmazın konumunun Kıyı Kanunu, Yönetmelik ve Anayasa’nın 43. maddesine aykırı olduğunu, idarece tespit edilen kıyı kenar çizgisinin uygulanarak, taşınmazın kıyıda kalan kısmının tapusunun iptaline karar verilmesini istemiştir.
Davalılar, davanın reddini savunmuşlardır.
Mahkemece, çekişme konusu taşınmazın kadastro tespitinin kesinleşme tarihine göre 3402 Sayılı Yasanın 12/3. maddesinde öngörülen hak düşürücü sürenin geçtiği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Karar, davacı tarafından süresinde temyiz edilmiş olmakla, Tetkik Hakimi .... raporu okundu. Düşüncesi alındı. Dosya incelendi. Gereği görüşülüp, düşünüldü.
Dava, çekişmeli taşınmazın kıyı-kenar çizgisine göre kıyıda kaldığı iddiasına dayalı tapu iptal ve terkin isteğine ilişkindir.
Mahkemece, davanın hak düşürücü sürenin geçtiği gerekçesiyle reddine karar verilmiştir.
Dosya içeriği ve toplanan delillerden, tapulama çalışmaları sırasında 3 parsel sayılı taşınmazın 28.08.1954 tarihinde üçüncü kişiler adına tespit edildiği, Akçaabat Gezici Kadastro Hakimliği’nin 15.09.1956 tarih ve 1956/28-184 E.K. sayılı kararı ile 3 parselin fen bilirkişisi krokisinde (b) harfi ile gösterilen 4232 M² lik kısmının tarla niteliği ile üçüncü kişiler adına, krokide (a) harfi ile gösterilen 4308 M² lik kısmının ise Hazine adına tespit ve tesciline karar verildiği ve bu kısmın 514 parsel sayılı taşınmaz olarak kumluk vasfı ile 08.10.1957 tarihinde tapuya hükmen tescil edildiği, bilahare Hazine tarafından 22.10.1958 tarihinde Türk Petrol ve Madeni Yağlar T.A.Ş.’ne satıldığı, 14.07.1967 tarihinde ifraz edilerek 293 ada 599 ila 611 parsellere ayrıldığı, bu ifraz parsellerinden olan 609 parsel sayılı taşınmazın yenileme ile 40 parsel sayılı taşınmaz olduğu, 40 parselin son olarak 10.08.1970 tarihinde satış suretiyle davalı F.B. ve diğer davalıların murisi N. B. adına tescil edildiği, mahkemece yapılan uygulama sonucu uzman bilirkişilerce düzenlenen raporlara göre, çekişmeli taşınmazın kıyı kenar çizgisine göre 3621 Sayılı Yasa’nın 4. maddesinde tanımı yapılan kıyıda kaldığı anlaşılmaktadır.
O halde, 3 sayılı parselle ilgili görülen dava sonucunda 4308 M² lik bölümün kumluk vasfında olduğu belirlenmiş olmasına göre, bu niteliğiyle sicile bağlanmasına yasal olanak bulunmamasına karşın sicil kaydı oluşturulmuş ise de, bu kaydın temelinin illetten yoksun olduğu, bir başka söyleyişle yolsuz tescil sonucu oluştuğu, bu kayda hukuksal bir değer izafe edilemeyeceği, taşınmazın niteliği itibariyle kumluk olması nedeniyle bunu görerek satın alan kişinin sicile bağlanamayacağını bilmesi gerekmesine göre, iyiniyet kuralından, yani Türk Medeni Kanunu’nun 1023. maddesinin koruyuculuğundan da yararlanamayacağı açıktır. Esasen sözü edilen Gezici Arazi Kadastro Mahkemesinin tescil kararı, sicil oluşturulması ile tevhit ve ifraz işlemleri kadastro tespitinden sonra gerçekleşen olaylardır. Başka bir anlatımla eldeki davada kadastro tespitinden önceki sebeplere değil,sonraki nedenlere dayanılmış olup. Somut olayda 3402 Sayılı Yasanın 12/3. Maddesi hükmünün ve bu hükme ilaveler yapan 14.3.2009 tarihinde yürürlüğe giren 5841 Sayılı Yasanın uygulanamayacağı tartışmasızdır.
Hal böyle olunca, anılan Gezici Kadastro Mahkemesi’nin 15.09.1956 tarih ve 1956/28-184 E.K. sayılı ilamıyla Hazine adına kumluk vasfı ile tescil edilen 514 parsel sayılı taşınmazdan ifrazen oluştuğu anlaşılan çekişme konusu 293 ada 40 parsel bakımından davanın kabulüne karar verilmesi gerekir.
Ancak, Mülkiyet hakkı gerek Anayasa ve yasalarla iç hukuk yönünden, gerekse Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve ek protokolleri ile kabul edilmiş temel haklardandır. (Anayasa Md. 35/1, AİHS Ek Prot. 1-1). Türk Medeni Yasasının 683. maddesinde de bir şeye malik olan kimsenin hukuk düzeninin sınırları içerisinde o şey üzerinde dilediği gibi kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma yetkisi belirtilmiş, malikin malını haksız olarak elinde bulunduran kimseye karşı istihkak davası açabileceği gibi her türlü haksız el atmanın önlenmesini de dava konusu edebileceği hüküm altına alınmıştır.
Öte yandan, Yargıtay İçtihatları Birleştirme Hukuk Genel Kurulunun 28.11.1997 tarih 5/3 Sayılı Kararında da ifade edildiği gibi, kıyılar doğal nitelikleri itibariyle herkesin kullanımına açık, diğer taraftan da bu nitelikleri nedeniyle özel mülkiyet alanı dışında ve özel mülkiyete konu olamayacak yerlerdir. Kıyılar, herhangi bir tahsis işlemine gerek olmaksızın doğrudan doğruya herkesin serbestçe yararlanmasına sunulmuş sahipsiz kamu mallarıdır. Bunun sonucu; kıyının zamanaşımı yoluyla kazanılması, tapu sicili hükümlerine bağlı tutulması, haczedilmesi mümkün değildir. Kıyılar, bu özelliklerinden dolayı Anayasanın 43.maddesinde ayrı bir bölümde düzenlenmiş, düzenlemede yukarıda sayılan nitelikler vurgulanmıştır.
Bilindiği ve yukarıda sözü edilen yasa ve sözleşmelerin hakkı tanımlayan maddelerini takip eden fıkralarda ifade edildiği gibi, mülkiyet hakkı da kamu yararının bulunduğu hallerde sınırlandırılabilir veya tamamen kaldırılabilir.
Ne varki, bu sınırlandırma veya kaldırma gerçekleştirilirken; T.C.Anayasasının 90/5.maddesi ile iç hukukun üstünde sayılan AİHS. Hükümlerince AİHM tarafından oluşturulan 30.5.2006 tarih 1262/02 sayılı kararda ifade edildiği üzere; “… bir kişiyi mülkünden yoksun bırakan bir önlemin…”, “kamu yararına meşru bir amaç gütmesi gerektiği…”, bu önlem alınırken “… başvurulan yollar ve gerçekleştirilmesi amaçlanan hedef arasında makul bir oransallık ilişkisi olması gerektiği…”, kişinin “… kişisel ve haddinden fazla yük taşıma zorunda kalması halinde gerekli dengenin kurulamayacağı…” açıktır .
Diğer bir anlatımla, kamu yararı ile mülkiyet hakkından kısmen veya tamamen yoksun bırakılan kişinin hakkı arasında makul, kabul edilebilir, hak ve adalet dengesini sağlayacak bir oranın kurulması asıldır.
Bu arada, üzerinde durulması gereken konulardan biri de; çekişme yaratılan tapu kaydına bağlanan ve böylece kişi adına mülkiyet hakkı oluşturulan kıyı kapsamındaki yere ait tapunun niteliğinin belirlenmesidir.
Devlet tarafından verilen, doğru esasa ve geçerli kayda dayalı tapu ile sağlanan mülkiyet hakkına değer verileceği kuşkusuzdur. Böyle bir yer kıyı kapsamında kalmakla, temel vasfı yani kamu malı olma niteliği değişmemekle birlikte, kişinin söz konusu tapuya dayalı hakkının yukarıda ifade edildiği gibi korunması gerekeceği muhakkaktır.
Aksi düşünce tarzının, devletin verdiği tapunun geçersizliğini ileri sürerek, hiçbir karşılık ödemeksizin iptalini istemesi, geçerli kayda dayalı mülkiyet hakkı ile bağdaşmayacağı gibi, devletin saygınlığını zedeler nitelikte bir tutum olacaktır.
Bu durumda, kıyılar kamunun yararlanacağı yerlerden olup buralarda yukarda belirtilen nitelikte tapu kaydı oluşturulmuş ise tapunun iptalinde, Anayasanın 43., Tapu Kanununun 33., Kadastro Kanununun 16.maddesi gözönüne alınarak, kamu yararının bulunduğunun kabulü gerekir. Ancak, kişinin mülkiyet hakkı sona erdirilirken karşılıklı hak dengesinin sağlanması için mülkiyet hakkı sahibine tazmini nitelikte bir bedelin ödeneceği de kuşkusuzdur. Tazminatın nedeni yasa dışı bir işlemden değil, hak dengesinin sağlanmasından kaynaklandığından, taşınmazın tam değerini karşılaması da gerekli değildir. Bu düşünce, AİHM.’sinin bir kararında “…Ulusal hukuk ihlalin yol açtığı sonuçları tam olarak gidermeye imkan tanımıyorsa 41. madde AİHM.’ni uygun gördüğü adil bir tazminata hükmetmeye yetkili kılar…” şeklinde dile getirilmiştir.
Hal böyle olunca, yukarıda belirtilen ilkeler doğrultusunda somut olay incelendiğinde, kamu yararı nedeni ile, Hazine adına kumluk olarak tescilden gelen davalının tapusunun iptal edilmesinden dolayı, davalının ancak, tazminat talebinde bulunabileceği gözetilerek, davanın kabulüne karar verilmesi gerekirken, yazılı olduğu üzere hüküm kurulması doğru değildir.
Davacının, temyiz itirazları bu nedenle yerindedir. Kabulü ile hükmün açıklanan neden ötürü HUMK."nun 428.maddesi gereğince BOZULMASINA, 18.1.2010 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
