MAHKEMESİ :ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ

Taraflar arasındaki alacak davasının mahkemece yapılan yargılaması sonucunda, mahkemenin görevsizliğine yönelik olarak verilen kararın, süresi içinde davalılar vekilince temyiz edilmesi üzerine; temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra, dosya içerisindeki kağıtlar okunup gereği düşünüldü:

Y A R G I T A Y K A R A R I

Davacı; 19/12/2005-26/03/2013 tarihleri arasında kesintisiz olarak ... Denizcilik bünyesinde bulunan davalıların işleteni olduğu gemilerde aşçı olarak çalıştığını, her iki şirketin de yönetim kurulu üyeleri ve yetkililerinin aynı olduğunu, en son davalılardan ... Gemi İşletmeciliği ve Tic. A.Ş.’nin işletmiş olduğu ... ... ... adlı dökme yük gemisinde çalışmakta iken iş akdinin davalılar tarafından haksız olarak feshedildiğini ve hak ettiği tazminat ve bazı işçilik alacaklarının ödenmediğini ileri sürerek, kıdem ve ihbar tazminatları ile ücret, ikramiye, fazla çalışma, hafta tatili, yıllık izin, ulusal bayram ve genel tatil alacaklarının davalılardan tahsilini istemiştir.
Davalılar; davacının çalıştığını beyan ettiği gemilerin yabancı bayraklı oluğunu, en son olarak ... Ltd. Şirketi’ne ait ... ... ... gemisinde çalıştığını, daha öncesinde ... Ltd. Şirketine ait ... ... Türkiye gemisi ve ... Ltd. Şirketi’ne ait ... ... America gemisinde çalıştığını, bu nedenle görevli mahkemenin deniz ihtisas mahkemeleri olduğunu, ... Gemi İşletmeciliği ve Tic. A.Ş."nin bu şirketlerin işini yapan, acentelik hizmeti veren şirket durumunda olması nedeniyle davada hasım olmasının mümkün olmadığını, davacının her iki davalı şirkette de hiçbir çalışması bulunmadığını savunarak davanın reddini dilemiştir.
İş mahkemesince; davacının işten haklı olarak çıkarıldığı davalı tarafından ispatlanmadığından kıdem ve ihbar tazminatına hak kazandığı, ücret alacaklarının ödenmediği görüldüğünden ücret alacağının bulunduğu, fazla mesai yaptığı ve genel tatillerde, hafta tatillerinde çalıştığı tanık beyanları ile anlaşıldığı ve bedellerinin ödendiği davalı tarafından ispatlanmadığından bu alacaklara da hükmetmek gerekeceğinden davanın kısmen kabulüne; 22.574,42 TL kıdem tazminatının, 6.431,97 TL ihbar tazminatının, 5.597,97 TL ücret, 38.773,00 TL fazla mesai, 2.444,92 TL genel tatil ücreti, 8.144,50 TL hafta tatili ücreti alacaklarının davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya verilmesine, dair verilen karar, davalılar vekilinin temyizi üzerine; Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin, 15/01/2018 tarihli, 2015/16211 esas, 2018/76 karar sayılı ilamıyla "... davacı işçinin çalıştığı gemilerin uyrukları, grostonalitonu ve çalışan gemi adamı sayısı açıklığa kavuşturularak, davacının çalıştığı gemilerin yukarıda belirtilen hükümlere göre, Deniz İş Kanunu kapsamında olup olmadığı, bu gemilerin davalı şirketlerle irtibatı araştırılıp belirlenmeli ve davacının çalıştığı gemilerin Deniz İş Kanunu kapsamında kalmadığı saptandığı takdirde, uyuşmazlıkta genel hukuk mahkemeleri görevli olacağından görevsizlik kararı verilmelidir. Aksi halde ise davacı ... adamının tazminat ve alacakları Deniz İş Kanunu’nun 14, 16, 20, 28, 40 ve 43. maddeleri hükümleri dikkate alınarak hesaplanmalı, gerekçelendirilmeli ve sonucuna göre karar verilmelidir." gerekçesi ile bozulmuştur.
İş mahkemesince; bozmaya uyulduğu belirtilerek, davacının çalıştığı gemilerin Deniz İş Kanunu kapsamında olmadığı saptandığından, uyuşmazlıkta genel hukuk mahkemelerinin görevli olması nedeniyle mahkemenin görevsizliğine karar verilmiş; hüküm temyiz edilmeden kesinleşmiş ve dosya görevli asliye hukuk mahkemesine gönderilmiştir.
Mahkemece; davaya konu uyuşmazlık içerisinde 6 adet Türk Bayraklı gemi bulunması nedeni ile Türk Bayraklı gemilerdeki işçi alacakları davalarına iş mahkemelerince bakılması nedeni ile dosyanın tefrik edilerek mahkemenin görevsizliğine, dosyanın İstanbul Anadolu 15. İş Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiş; hüküm, davalılar vekilince temyiz edilmiştir.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca “deniz ve hava taşıma işlerinde çalışanlar” hakkında bu kanun hükümleri uygulanmaz. Deniz taşıma işlerinde çalışanlar 854 sayılı Deniz İş Kanunu’na tabidir. Gemiler aracılığı ile yapılan deniz taşıma işleri ayrı bir yasaya tabi olduğundan, 4857 sayılı Yasanın kapsamı dışında bırakılmıştır. Deniz İş Kanunu’nun 46’ncı maddesi uyarınca, “Bu kanun kapsamına giren gemi adamlarıyla bunların işveren veya işveren vekilleri arasında bu kanundan veya hizmet akdinden doğan davalar hakkında, 5521 sayılı Kanun hükümleri uygulanır. Hizmet akdinde ayrıca bir hüküm yoksa dava geminin bağlama limanında iş davalarını bakmaya yetkili mahkemede görülür”.
Deniz İş Kanunu 1. maddesinin 1. fıkrası uyarınca, bir geminin Deniz İş Kanunu"nun kapsamına girebilmesi için denizlerde, göllerde ve akarsularda çalıştırılması, bu geminin Türk bayrağı taşıması, geminin yüz ve daha yukarı grostonilatoluk olması gerekir. Maddenin 2. fıkrasına göre de:
a) Aynı işverene ait gemilerin grostonilatoları toplamı yüz veya daha fazla olduğu takdirde, bu gemilerle, bu gemilerde çalışan ve çalıştıranlar Deniz İş Kanunu hükümlerine tabi olacaklardır.
b) İşverenin çalıştırdığı gemi adamı sayısı beş veya daha fazla bulunduğu takdirde başka bir şart aranmaksızın, başka bir anlatımla geminin grostonilatosuna bakılmaksızın, bu gemi Deniz İş Kanunu kapsamına giren bir işyeri olacaktır.
Gemi yabancı ülke bayrağı taşıyor veya gemi Türk bayraklı olsa dahi yüz grostonalitonluk değilse yada diğer belirtilen istisnai şartları taşımıyor ise bu gemide çalışanlar hakkında Deniz İş Kanunu uygulanamaz. Taşıma işinde çalışan bu gemideki işçiler de 4857 sayılı İş Kanunu kapsamı dışında kaldığından, haklarında Borçlar Kanunu hükümleri uygulanır. Borçlar Kanunu hükümlerinin uygulanması ile ilgili uyuşmazlıkta ise görevli mahkemeler genel mahkemelerdir.
İş ilişkisine dayalı bir uyuşmazlıkta işçi deniz taşıma işinde çalışır, ancak çalıştığı gemi Deniz İş Kanunu kapsamında kalmaz ise uyuşmazlığın Borçlar Kanunu hükümlerine göre genel mahkemede çözümleneceği açıktır.
Görev kamu düzenine ait olduğundan resen dikkate alınmalıdır.
Somut olayda; davacının çalıştığı gemilerin hangi ülke bayraklı ve kaç grostonilatonluk olduklarının belirlenmesi için sicil kayıtlarının getirtilerek, gerekli araştırmalar yapıldıktan sonra görev hususunda bir karar verilmesi gerekirken, hem iş mahkemesince hem de temyize konu kararın verildiği mahkemece; davacı beyanına göre mahkemelerinin görevli olup olmadığının belirlenmesi usul ve yasaya aykırı olup, eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi bozma nedeni yapılmıştır.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle hükmün HUMK"nın 428. maddesi gereğince davalılar yararına BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz eden davalılara iadesine, 6100 sayılı HMK"nın Geçici Madde 3 atfıyla 1086 sayılı HUMK"nın 440. maddesi gereğince karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere, 01/07/2021 tarihinde oy birliği ile karar verildi.