Mahkemesi :İş Mahkemesi
No : 2016/547-2017/21


Dava, davacının idari para cezası konusu işyerinde sigortalı kimsenin çalışmadığının tespiti istemine ilişkindir.
Mahkemece, Yargıtay 21. Hukuk Dairesinin (kapatılan) bozma ilâmına karşı “direnilmesi” üzerinde dosya Hukuk Genel Kuruluna gönderilmiştir.
Hukuk Genel Kurulunun 21.10.2020 tarih ve 2018/(21)10-340 E. , 2020/805 K. sayılı ilâmı ile “Direnme uygun bulunduğundan davalı Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı vekilinin işin esasına ilişkin temyiz itirazlarının incelenmesi için dosyanın Yargıtay 10. Hukuk Dairesine Gönderilmesine,” karar verilmiştir.
Hükmün, davalı Kurum tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
Somut olayda uyuşmazlık, sosyal güvenlik denetim memurunca düzenlenen 08.10.2014 tarih ve 2014/AS/234 sayılı raporun iptaline yönelik eldeki davanın açılmasında Mahkemece yapılan araştırma ve incelemenin hüküm kurmaya yeterli ve elverişli olup olmadığı noktasında toplanmaktadır. Mahkemece verilen kararın eksik araştırma ve yanılgılı değerlendirmeye dayalı olduğu anlaşılmaktadır.
5510 sayılı Yasa"nın "Kurumun Denetleme ve Kontrol Yetkisi" başlıklı 59.maddesine göre bu Kanunun uygulanmasına ilişkin işlemlerin denetimi, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurları eliyle yürütülür. Askerî işyerlerine ait sigorta işlemlerinin denetim ve kontrolü, askerî iş müfettişleri tarafından da yapılabilir.
Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarının görevleri sırasında tespit ettikleri Kurum alacağını doğuran olay ve bu olaya ilişkin işlemler, yemin hariç her türlü delile dayandırılabilir. Bunlar tarafından düzenlenen tutanaklar aksi sabit oluncaya kadar geçerlidir. İşverenler ve sigortalılar ile işyeri sahipleri, tasfiye ve iflâs idaresinin memurları, işle ilgili gerçek ve tüzel kişiler, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarına bilgi verilmek üzere çağrıldıkları zaman gelmek, gerekli olan defter, belge ve delilleri getirip göstermek ve vermek, görevlerini yapmak için her türlü kolaylığı sağlamak ve bu yoldaki isteklerini geciktirmeksizin yerine getirmekle yükümlüdürler. Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurları görevlerini yaparken, tüm kamu görevlileri gerekli kolaylığı gösterir ve yardımcı olurlar.
Bu Kanunun uygulanması bakımından, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurları, 4857 sayılı İş Kanununda belirtilen denetim, teftiş ve kontrol yetkisini de haizdir.
5502 sayılı Kanun"un 17.maddesi ve Sosyal Güvenlik Kurumu Rehberlik Ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliği"nin 7.maddesinde Kurumun Rehberlik ve Teftiş Başkanlığının görevleri sayılmış olup bu görevler Kurumun denetim ve ve kontrol ile görevlendirilmiş memurları eliyle yapılır.
Öte yandan 5510 sayılı Yasanın 86’inci maddesi ile “Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca, fiilen yapılan denetimler sonucunda veya işyeri kayıtlarından yapılan tespitlerden ya da kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatı gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde veya kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar tarafından düzenlenen belge veya alınan bilgilerden çalıştığı anlaşılan sigortalılara ait olup, bu Kanun uyarınca Kuruma verilmesi gereken belgelerin yapılan tebligata rağmen bir ay içinde verilmemesi veya noksan verilmesi halinde, bu belgeler Kurumca re’sen düzenlenir ve muhteviyatı sigorta primleri Kurumca tespit edilerek işverene tebliğ edilir. İşveren, bu maddeye göre tebliğ edilen prim borcuna karşı tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde, ilgili Kurum ünitesine itiraz edebilir. İtiraz, takibi durdurur. İtirazın reddi halinde, işveren kararın tebliğ tarihinden itibaren bir ay içerisinde yetkili iş mahkemesine başvurabilir. Yetkili mahkemeye başvurulması, prim borcunun takip ve tahsilini durdurmaz. Mahkemenin Kurum lehine karar vermesi halinde, 88 inci ve 89 uncu maddelerin prim borcuna ilişkin hükümleri uygulanır” düzenlemesine yer verilmiştir.
Anayasal haklar arasında yer alan sosyal güvenliğin yaşama geçirilmesindeki etkisi gözetildiğinde, sigortalı konumunda geçen çalışma sürelerinin saptanmasına ilişkin davalar, kamu düzenine ilişkin olduğundan, özel bir duyarlılık ve özenle yürütülmesi zorunludur. Bu bağlamda, temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için,bu tür davalarda tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyip, gerek görüldüğünde, re’sen araştırma yapılarak kanıt toplanabileceği de göz önünde bulundurulmalıdır.
Eldeki davada, davalı işyerinin kuaför olduğu da dikkate alınarak bu iş yerinin kapsam, kapasite ve niteliği araştırılmalı, vergi kayıtları ile gelir-gider durumu, işyerinde törpü, makyaj, epilasyon gibi birden fazla kişinin çalışmasını gerektiren faaliyetlerin yürütülüp yürütülmediği araştırılmalı, komşu işyeri çalışan ve işyeri sahipleri, konut sahipleri zabıta marifetiyle tespit edilerek resen tanık sıfatıyla beyanlarına başvurulmalı, davacıya ait işyerinin Kurum tarafından düzenlenen denetim raporunda da adı geçen dava dışı ...’e devredildiği iddiası karşısında dava dışı ...’e ait vergi mükellefiyet kaydı ve varsa taraflar arasındaki devir sözleşmesi, işyerine ait kira sözleşmeleri gibi belgeler getirtilmeli ve toplanan tüm deliller birlikte değerlendirildikten sonra elde edilecek sonuca göre bir karar verilmelidir.
Mahkemece, bu maddi ve hukuki olgular göz ardı edilerek eksik araştırma ve inceleme sonucu yazılı şekilde hüküm kurulması, usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
O halde, davalı Kurum vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ : Hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, 08/04/2021 gününde oybirliğiyle karar verildi.