Danıştay 10. Daire 2015/413 Esas 2020/5488 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2015/413
Karar No : 2020/5488

DAVACI : … Tarım Hayvancılık Süt Ürünleri ve
İnşaat San. Tic. Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. …

DAVALILAR : 1- … Kurumu
VEKİLİ : Av. …
2- … Bakanlığı / …
VEKİLLERİ: Huk. Müş. V. …
DAVANIN KONUSU :
Davacı tarafından, Katılım Öncesi Yardım Aracı Kırsal Kalkınma Programı kapsamında sunulan 120 büyükbaş kapasiteli süt üretim tesisi projesinin kabul edilmemesine ilişkin … tarih ve … sayılı işlemin iptali ile bu işlemin dayanağı olan Katılım Öncesi Yardım Aracı Kırsal Kalkınma Programı Süt Üreten Tarımsal İşletmelere Yatırım 12. Başvuru Çağrı Rehberinin "Teklif Almada Çıkar İlişkisi" başlıklı kısmının iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI : Davacı şirket tarafından, IPARD kriterlerine göre değerlendirilip Proje Değerlendirme ve Seçim Komisyonu (PDSK) onayından geçmiş bir projenin idarece yeniden değerlendirmeye tabi tutularak reddine ilişkin işlemin ve hakkında sonradan görülen bir takım olumsuz verilerin teklif almada çıkar ilişkisi olduğu değerlendirmesi sonucunu doğuran düzenleyici işlemin, bireysel işlemin dayanağı olduğundan bahisle hukuka aykırı olduklarını öne sürerek iptalini istemektedir.

DAVALILARIN SAVUNMASI : Davalı idareler tarafından, hazırlanan çağrı rehberlerinin Avrupa Komisyonunca onaylanarak uygulandığı, davacının da bu şartları bilerek taahhütname imzaladığı, düzenlemenin hukuka uygun olduğu, Odak Proje firmasının diğer projelerinde olumsuzluk tespit edilmemesinin davacı hakkındaki olumsuzluğu gizlemeyeceği, çıkar ilişkisi tespit edilmesi halinde hangi aşamada olursa olsun sözleşmenin feshedilerek ödemenin geri istenilebileceği, proje imzalanması aşamasında davacının vergi borcu bulunduğu, finansman kaynaklarının yeterli olmadığı savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : …
DÜŞÜNCESİ : Dava, Katılım Öncesi Yardım Aracı Kırsal Kalkınma Programı (IPARD) kapsamında davacı şirket tarafından hazırlanıp sunulan 120 büyükbaş kapasiteli süt üretim tesisi projesinin kabul edilmemesine dair … günlü, … sayılı Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu işlemi ile bu işlemin dayanağı olan Katılım Öncesi Yardım Aracı Kırsal Kalkınma Programı (IPARD) Süt Üreten Tarımsal İşletmelere Yatırım 12. Başvuru Çağrı Rehberinin "Teklif Almada Çıkar İlişkisi" başlıklı kısmının iptali istemiyle açılmıştır.
Davacı şirket, IPARD kriterlerine göre değerlendirilip Proje Değerlendirme ve Seçim Komisyonu (PDSK) onayından geçmiş bir projenin idarece yeniden değerlendirmeye tabi tutularak reddine ilişkin işlemin ve hakkında sonradan görülen bir takım olumsuz verilerin teklif almada çıkar ilişkisi olduğu değerlendirmesi sonucunu doğuran düzenleyici işlemin, bireysel işlemin dayanağı olduğundan bahisle hukuka aykırı olduklarını öne sürerek iptalini istemektedir.
5648 sayılı Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunun 1. maddesinde; ulusal kalkınma plan, program ve stratejilerinde öngörülen ilke ve hedefler çerçevesinde, Avrupa Birliği ve uluslararası kuruluşlardan sağlanan kaynakları da kapsayacak şekilde, kırsal kalkınma programlarının uygulanmasına yönelik faaliyetleri gerçekleştirmek üzere Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumunun kuruluş, görev, yetki ve sorumluluklarına ilişkin usûl ve esasları düzenlemek, bu Kanunun amacı olarak hükme bağlanmış ve 2. maddenin 1. fıkrasının (ç) bendinde; "Komisyon: Proje Değerlendirme ve Seçim Komisyonu", (e) bendinde ise; "Kurum: Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu" olarak tanımlanmış olup 11. maddede; "a) Program kapsamında desteklenecek proje ve faaliyet listelerini ve bunlara ilişkin raporları görüşmek ve desteklenecek projeleri onaylamak. b) Uygulamada koordinasyonu sağlayıcı, işbirliğini geliştirici tedbirler ve karşılaşılan sorunların çözümü konusunda Kuruma görüş sunmak." Komisyonun görev ve yetkileri arasında sayılmış olup 16. maddenin 1. fıkrasında; "Avrupa Birliği tarafından kırsal kalkınma için sağlanan malî kaynakların programlanması, kullanılması ve malî yönetimine ilişkin usûl ve esaslar ile Kurumun yetki ve sorumlulukları Avrupa Birliği ile imzalanan anlaşmalar çerçevesinde belirlenir. Bu anlaşmalara göre yetkili kılınan ulusal makam ve kurumlar tarafından fonların kullanımı konusunda Kurumun ulusal akreditasyonu sağlanır ve izlenir." hükmü ile 18. maddenin 1. fıkrasında; "Kurum, ilgili mevzuat, Avrupa Birliği müktesebatı ve anlaşmalar çerçevesinde uygulamanın etkin, etkili ve doğru bir şekilde gerçekleştirilmesi, ödemelerin zamanında ve uygun bir şekilde yapılması, desteklenen proje ve faaliyetlerin sözleşme hükümlerine uygun bir şekilde yürütülmesinin sağlanması, buna ilişkin kontrol ve izlemenin gerçekleştirilmesi, ilgili kurum ve makamlara görevleri ile ilgili bilgi, belge ve raporların tam ve zamanında intikali ile görevli ve sorumludur." hükümlerine yer verilmiştir.


Öte yandan, aday ve potansiyel aday ülkelerin yer aldığı IPA Çerçeve Tüzüğüne dayalı olarak Türkiye'nin de dahil olduğu Akit Taraflar arasında imzalanan anlaşmalar kapsamındaki "Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ve Avrupa Komisyonu Arasında Türkiye Cumhuriyeti'ne Yönelik AB Mali Yardımına İlişkin İşbirliği ve Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA) Beşinci Bileşeni - Kırsal Kalkınma Bileşeni - (IPARD) Kapsamındaki Yardımın Uygulanması İçin Kurallar Hakkında Anlaşma"nın (Sektörel Anlaşma) "Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu'nun Görev ve Sorumlulukları" başlıklı 14. maddesinde; bu maddede sayılan görev ve sorumlulukların yanısıra uygulama ve ödeme görevlerinin bulunduğu, bu görevler arasında ise, "(c) Projelerin onaylanması için yapılan başvuruların, ilgili hüküm ve uygunluk koşulları uyarınca ve gerekli hallerde kamu alımlarına ilişkin hükümler de dahil olmak üzere Anlaşmalara uygunluğunu kontrol etme;", (g) Başvuru şartlarına uygunluğun belirlenmesi amacıyla proje kabulünden önce ve sonra yerinde denetimler gerçekleştirme;", "(j) Uygulanan tedbirlerdeki ilerlemenin göstergeler çerçevesinde raporlanması;" gibi görevler sayılmış ve 18. maddesinde; "Genel Kontrol İlkeleri" başlığı altında uygunluk kriterlerinin teyidi için tüm başvuruların idari ve yerinde kontrollerini kapsayan prosedürlerin bulunduğu, yine bu maddenin 3. fıkrasında; desteğin amaçlarıyla bağdaşmayacak bir avantaj elde etmek üzere bu tür ödemeler için gereken koşulları gerçeğe aykırı biçimde oluşturduğu belirlenen talep sahibi veya vekillerine hiçbir ödeme yapılmayacağı, bir proje için yapılan nihai ödeme sonrasında dahi kontrollerin gerçekleştirileceği, "İdari Kontroller" başlıklı 19. maddesinin 1. fıkrasında; onay başvuruları üzerindeki idari kontrollerin bir takım doğrulamaları gerektirdiği, bunlar arasında özellikle; "(b) IPARD Programında düzenlenen seçim kriterine uygunluk;", "(c) destek talep edilen operasyonların, özellikle ve uygun durumlarda, ulusal mevzuat tarafından veya IPARD Programında belirlenen kamu alımı, devlet yardımı ve diğer uygun zorunlu standartlar hakkındaki ilgili ulusal kurallara ve Avrupa Birliği kurallarına uygunluğu;", aynı maddenin 5. fıkrasında ise; "Usulsüzlük belirtileri, uygun herhangi başka bir idari işlem ile takip edilir." kuralı ile "Ortak Koşullar" başlıklı 22. maddesinde; IPARD Programlarının yönetimi, uygulanması ve izlenmesi konusunda bir faaliyette belirli kişilere sorumluluk verilmesi halinde Türkiye'nin bu kişiler ve gerçekleştirilmekte olan faaliyete katılan birimler arasında herhangi bir hiyerarşik bağın olmadığı durumlar da dahi bu kişilerin sorumluluklarıyla bağlantılı görevlerini yerine getirmelerini sağlayacağı, Türkiye'nin yönetim ve kontrol sisteminin ilgili yapılarının, yetkililerinin ve birimlerinin akreditasyonundan önce bunların işlevleri, usulleri ve sorumluluklarının Avrupa Birliğinin IPARD Programı tarafından finanse edilecek işlemlerle ilgili mali çıkarlarını korumak için kabul edilen tüm düzenlemeleri içerdiğine iknaya zorunlu olduğu, 49. maddesinde; Türkiye'nin Avrupa Birliğinin mali çıkarlarının etkili biçimde korunması, usulsüzlüklerin önlenmesi, takibi, usulsüzlük veya ihmal sonucu kaybedilen tutarların geri alınmasını sağlamak, IPARD Programı desteğinin Avrupa Birliği mevzuatına uygun yönetimi ve kontrolü için gerekli tüm önlemleri almak zorunda olduğu, bu Anlaşma metninin eklerine bakıldığında; Ek-1 Akreditasyon Kriterleri içinde "3. Kontrol Faaliyetleri" başlığıyla "Başvuru ve Taleplerin Onaylanması Usulleri" içinde proje onayı, talep, fatura ve destek belgeler ve kontrol raporları için başvuruların alınması, kaydedilmesi ve işlemden geçirilmesi için kullanılacak tüm belgelerin bir listesini de içeren projenin denetimi için tüm belgelerin bulunduğu bir proje dosyasının tutulması sağlanarak ödeme izninin de yine doğrulanma sağlandıktan sonra verileceği, buna göre her aşamada tedbirlere uygunluğu sağlayacak nitelikte yönetim ve kontrol mekanizmasının çalışacağı kuralı belirlenmiştir.
IPARD Programı, bu kapsamda yer alan “Tarımsal İşletmelerin Yeniden Yapılandırılması ve Topluluk Standartlarına Ulaştırılmasına Yönelik Yatırımlar” tedbiri kapsamında; süt üreten tarımsal işletmelerin ve et üreten tarımsal işletmelerin, Programın uygulandığı illerde desteklenmesi, sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak ve bu bağlamda kapasite oluşturmayı hedeflemek, işletmeleri Avrupa Birliği standartlarına yükseltmeyi amaçlamak için uygulamaya konulmuş bir destek projesidir.
Bu bağlamda, Tarımsal İşletmelerin Yeniden Yapılandırılması ve Topluluk Standartlarına Ulaştırılmasına Yönelik Yatırımlar Tedbirinin amaçlarından biri; tarımsal işletmelere destek vermek suretiyle sürdürülebilirliklerini ve birincil tarımsal ürünlerin üretiminde genel performanslarını geliştirmek, ilgili AB standartlarına yükseltmek ve iyi tarım uygulamalarını yaygınlaştırmak, bölgesel kırsal gelişim dengesizliklerinin ve mevcut az gelişmiş alanlardaki göçün engellenmesine katkı sağlamak olup bu tedbirin "Süt üreten tarımsal işletmelere yatırım" ve "Et üreten tarımsal işletmelere yatırım" şeklinde iki alt tedbirden oluştuğu görülmektedir.

Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) tarafından Katılım Öncesi Yardım Aracı Kırsal Kalkınma Programı (IPARD) "Tarımsal İşletmelerin Yeniden Yapılandırılması ve Topluluk Standartlarına Ulaştırılmasına Yönelik Yatırımlar" tedbiri kapsamında "Süt Üreten Tarımsal İşletmelere Yatırım" başlıklı Başvuru Çağrı Rehberinde (2014 V 3.3) ise; süt üreten tarımsal işletmelere yatırım yapmak isteyen tarımsal işletmeler tarafından destek almak üzere yapılacak başvurulara ilişkin kurallar yer almakta olup TKDK tarafından, destek almak için sunulan başvurulara yönelik yapılacak tüm kontrollerin, IPARD Programı kapsamında Ulusal Yetkilendirme Görevlisi ve Denetim Otoritesi olarak belirlenen Kurumlar ile Avrupa Komisyonu tarafından da yapılabileceği, başvuru sahiplerinin bu Kurumlar tarafından yapılacak kontrollerde de rehberde belirtilen gerekli şartları sağlamak zorunda oldukları belirtilmektedir.
Başvuru Çağrı Rehberinin "03 IPARD Kapsamında Uygun Olan ve Uygun Olmayan Harcamalar" bölümü "3.1 Harcamalar" başlığı altında yer alan ve dava konusu olan; "Teklif Almada Çıkar İlişkisi: Başvuru sahibinin potansiyel tedarikçilerle/yüklenicilerle veya potansiyel tedarikçilerin/yüklenicilerin birbirleriyle olan ailevi, manevi, politik, milli, ekonomik veya menfaat sağlayan her türlü ilişkileri veya ortaklıkları nedeniyle tarafsız görüş verme kapasitesini etkileyen olayı ifade eder." kuralı ile "7.5 Başvurunun Reddedilmesi" başlıklı kısmında; "Projenin IPARD programı hedeflerini taşımaması, ekonomik ve mali açıdan yetersiz olması ve sürdürülebilir olmaması", "Projenin tedbir ve alt tedbirlerle ilgili olmaması", "Başvuru sahibinin mali düzeyi ve işletme kapasitesinin yatırımı gerçekleştirmeye yeterli olmaması" ve "8.1 Sözleşme İmzalanması" başlıklı bölümünde; projeleri desteklenmek üzere kabul edilen başvuru sahiplerine bildirim yapılarak hazırlanmış taslak sözleşmenin gönderileceği, taslak sözleşmeye 10 gün süreyle itiraz hakkının olduğu, yapılacak itirazların 10 gün içinde TKDK tarafından karara bağlanacağı, daha sonra başvuru sahibinin 5 iş günü içinde sözleşmeyi imzalamak üzere davet edileceği, ancak sözleşmenin imzalama aşamasında başvuru sahibinin uygunluk şartları ve başvuru paketinde sunduğu belgelerin geçerliliğinin yeniden kontrol edileceği, gerekli şartları sağlamayan başvuru sahibi ile sözleşme imzalanmayacağı, başvuru sahibinin vadesi geçmiş vergi borcu ve/veya sosyal güvenlik prim borcunun sözleşme aşamasında da bulunmaması gerektiği hususları kurala bağlanmıştır.
Dosya incelendiğinde; davacı şirketin süt üreten tarımsal işletmeler faaliyetini içeren destek başvurusunun, Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu tarafından yapılan ilk değerlendirmesi sonucunda IPARD Programı kapsamında desteklenmek üzere seçilerek kabul edildiğine ve taslak sözleşme de hazırlanmak suretiyle sözleşmeye davet edildiğine dair … tarih ve … sayılı Yozgat İl Koordinatörlüğü işlemini takiben davacı şirketin itirazları da alındıktan sonra anılan başvuru paketi ve eklerinin, bu defa Proje Hizmetleri Genel Koordinatörlüğü tarafından manipülasyon; teklif almada çıkar ilişkisi, iş planı; finansman kaynaklarına göre mali açıdan sürdürülebilir proje olup olmadığı, idari uygunluk; vergi borcu kriteri yönlerinden kontrol ve değerlendirilmesi sonucunda IPARD Programı ve yatırımın amaçlarını zedeleyecek nitelikte; Başvuru Çağrı Rehberiyle getirilen kurallara ve tedbirlere aykırı olarak sürdürülebilir ve gerçek olmadığı tespit edilerek desteklenmeye uygun bulunmadığı belirtilen başvurunun reddine dair işlemin tesisi üzerine bu ret işleminin ve dayanağı Başvuru Çağrı Rehberinin "Teklif Almada Çıkar İlişkisi" başlıklı kısmının iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmıştır.
Hukukun üstünlüğünün egemen olduğu bir devlette hukuk güvenliğinin sağlanması hukuk devleti ilkesinin yerine getirilmesi zorunlu koşullardandır. Yapılan düzenlemelerde istikrar, belirlilik ve öngörülebilirlik göz önünde bulundurularak hukuki güvenlik sağlanır. Bireyin insan olarak varlığının korunmasını amaçlayan hukuk devletinde vatandaşların hukuk güvenliğinin sağlanması zorunludur. Devlet açık ve belirgin hukuk kurallarını yürürlüğe koyarak bunları uyguladığı zaman hukuk güvenliği sağlanır.
Olayda ise, IPARD (Kırsal Kalkınma İçin Katılım Öncesi Yatırım Aracı) Programı kapsamında süt üreten tarımsal işletmelere ilişkin olarak yapılacak yardımdan yararlanacak bu kapsamdaki işletmelerin desteklenmesi ve projenin sürdürülebilirliğinin esas olduğu dikkate alındığında, bu programın uygulanması esnasında gerek başvuru sahibinin, gerekse yukarıda alıntısına yer verilen Anlaşmaya taraf olan ülkemizin sorumluluğunun her aşamada devam ettiği, dolayısıyla üst hukuk normlarıyla desteklendiği görülen tedbirler kapsamındaki kurallara uyulmasının zorunlu olduğu kuşkusuzdur.



Kaldı ki, davacı şirketin hukuka aykırılık iddialarının, IPARD Programı kapsamında yaptığı destek başvurusuna ait hakkında tespit edilen olumsuz bilgi ve belgelerin hukuken geçersiz olduğunu ortaya koyacak nitelikte olmayıp dava konusu düzenlemenin hukuka aykırılığına yönelik soyut iddialardan ibaret olduğu sonucuna varılmıştır.
Bu durumda, gerek iç hukuk, gerekse uluslararası düzeyde Anlaşmalarla kabul edilen ve desteklenen IPARD Programının, kırsal kalkınmayı desteklemeyi ve bu sektörde yer alan girişimcilere yardım sağlamayı, yardımın gerçek ve sürdürülebilir düzeyde olmasını sağlamaya yönelik tedbirleri ve yaptırımları da beraberinde getirdiği, bu tedbir ve yaptırımların uygulanmasının ise projenin her aşamasında kontrol ve yönetimi gerekli kıldığı, bu bağlamda Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumunun kontrol ve reddetme, hatta sözleşme yapılıp muhatabına ödeme gerçekleşmiş olsa bile bunu geri alma yetkisinin olduğunun anlaşılması karşısında dava konusu başvurunun reddine dair işlemde ve bu işlemin dayanağı Başvuru Çağrı Rehberinde yer alan düzenlemede ilgili mevzuata, hukuk güvenliği ilkesine ve hukuka aykırı bir yön bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
Davacı şirketin süt üreten tarımsal işletmeler faaliyetini içeren destek başvurusunun, Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu tarafından yapılan ilk değerlendirmesi sonucunda IPARD Programı kapsamında desteklenmek üzere seçilerek kabul edildiğine ve taslak sözleşme de hazırlanmak suretiyle sözleşmeye davet edildiğine dair … tarih ve … sayılı Yozgat İl Koordinatörlüğü işlemini takiben davacı şirketin itirazları da alındıktan sonra anılan başvuru paketi ve eklerinin, bu defa Proje Hizmetleri Genel Koordinatörlüğü tarafından manipülasyon; teklif almada çıkar ilişkisi, iş planı; finansman kaynaklarına göre mali açıdan sürdürülebilir proje olup olmadığı, idari uygunluk; vergi borcu kriteri yönlerinden kontrol ve değerlendirilmesi sonucunda IPARD Programı ve yatırımın amaçlarını zedeleyecek nitelikte; Başvuru Çağrı Rehberiyle getirilen kurallara ve tedbirlere aykırı olarak sürdürülebilir ve gerçek olmadığının tespit edildiğinden bahisle desteklenmeye uygun bulunmadığı belirtilen başvurunun reddine dair işlemin tesisi üzerine bu ret işleminin ve dayanağı Başvuru Çağrı Rehberinin "Teklif Almada Çıkar İlişkisi" başlıklı kısmının iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmıştır.




İNCELEME VE GEREKÇE:
İlgili Mevzuat:
5648 sayılı Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun'un 1. maddesinde; ulusal kalkınma plan, program ve stratejilerinde öngörülen ilke ve hedefler çerçevesinde, Avrupa Birliği ve uluslararası kuruluşlardan sağlanan kaynakları da kapsayacak şekilde, kırsal kalkınma programlarının uygulanmasına yönelik faaliyetleri gerçekleştirmek üzere Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumunun kuruluş, görev, yetki ve sorumluluklarına ilişkin usûl ve esasları düzenlemek, bu Kanunun amacı olarak hükme bağlanmış ve 2. maddesinin 1. fıkrasının (ç) bendinde; "Komisyon: Proje Değerlendirme ve Seçim Komisyonu", (e) bendinde ise; "Kurum: Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu" olarak tanımlanmış olup 11. maddesinde; "a) Program kapsamında desteklenecek proje ve faaliyet listelerini ve bunlara ilişkin raporları görüşmek ve desteklenecek projeleri onaylamak. b) Uygulamada koordinasyonu sağlayıcı, işbirliğini geliştirici tedbirler ve karşılaşılan sorunların çözümü konusunda Kuruma görüş sunmak." Komisyonun görev ve yetkileri arasında sayılmış olup 16. Maddesinin 1. fıkrasında; "Avrupa Birliği tarafından kırsal kalkınma için sağlanan malî kaynakların programlanması, kullanılması ve malî yönetimine ilişkin usûl ve esaslar ile Kurumun yetki ve sorumlulukları Avrupa Birliği ile imzalanan anlaşmalar çerçevesinde belirlenir. Bu anlaşmalara göre yetkili kılınan ulusal makam ve kurumlar tarafından fonların kullanımı konusunda Kurumun ulusal akreditasyonu sağlanır ve izlenir." hükmü ile 18. maddesinin 1. fıkrasında; "Kurum, ilgili mevzuat, Avrupa Birliği müktesebatı ve anlaşmalar çerçevesinde uygulamanın etkin, etkili ve doğru bir şekilde gerçekleştirilmesi, ödemelerin zamanında ve uygun bir şekilde yapılması, desteklenen proje ve faaliyetlerin sözleşme hükümlerine uygun bir şekilde yürütülmesinin sağlanması, buna ilişkin kontrol ve izlemenin gerçekleştirilmesi, ilgili kurum ve makamlara görevleri ile ilgili bilgi, belge ve raporların tam ve zamanında intikali ile görevli ve sorumludur." hükümlerine yer verilmiştir.
Öte yandan, aday ve potansiyel aday ülkelerin yer aldığı IPA Çerçeve Tüzüğüne dayalı olarak Türkiye'nin de dahil olduğu Akit Taraflar arasında imzalanan anlaşmalar kapsamındaki "Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ve Avrupa Komisyonu Arasında Türkiye Cumhuriyeti'ne Yönelik AB Mali Yardımına İlişkin İşbirliği ve Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA) Beşinci Bileşeni - Kırsal Kalkınma Bileşeni - (IPARD) Kapsamındaki Yardımın Uygulanması İçin Kurallar Hakkında Anlaşma"nın (Sektörel Anlaşma) "Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu'nun Görev ve Sorumlulukları" başlıklı 14. maddesinde; bu maddede sayılan görev ve sorumlulukların yanısıra uygulama ve ödeme görevlerinin bulunduğu, bu görevler arasında ise, "(c) Projelerin onaylanması için yapılan başvuruların, ilgili hüküm ve uygunluk koşulları uyarınca ve gerekli hallerde kamu alımlarına ilişkin hükümler de dahil olmak üzere Anlaşmalara uygunluğunu kontrol etme;", (g) Başvuru şartlarına uygunluğun belirlenmesi amacıyla proje kabulünden önce ve sonra yerinde denetimler gerçekleştirme;", "(j) Uygulanan tedbirlerdeki ilerlemenin göstergeler çerçevesinde raporlanması;" gibi görevler sayılmış ve 18. maddesinde; "Genel Kontrol İlkeleri" başlığı altında uygunluk kriterlerinin teyidi için tüm başvuruların idari ve yerinde kontrollerini kapsayan prosedürlerin bulunduğu, yine bu maddenin 3. fıkrasında; desteğin amaçlarıyla bağdaşmayacak bir avantaj elde etmek üzere bu tür ödemeler için gereken koşulları gerçeğe aykırı biçimde oluşturduğu belirlenen talep sahibi veya vekillerine hiçbir ödeme yapılmayacağı, bir proje için yapılan nihai ödeme sonrasında dahi kontrollerin gerçekleştirileceği, "İdari Kontroller" başlıklı 19. maddesinin 1. fıkrasında; onay başvuruları üzerindeki idari kontrollerin bir takım doğrulamaları gerektirdiği, bunlar arasında özellikle; "(b) IPARD Programında düzenlenen seçim kriterine uygunluk;", "(c) destek talep edilen operasyonların, özellikle ve uygun durumlarda, ulusal mevzuat tarafından veya IPARD Programında belirlenen kamu alımı, devlet yardımı ve diğer uygun zorunlu standartlar hakkındaki ilgili ulusal kurallara ve Avrupa Birliği kurallarına uygunluğu;", aynı maddenin 5. fıkrasında ise; "Usulsüzlük belirtileri, uygun herhangi başka bir idari işlem ile takip edilir." kuralı ile "Ortak Koşullar" başlıklı 22. maddesinde; IPARD Programlarının yönetimi, uygulanması ve izlenmesi konusunda bir faaliyette belirli kişilere sorumluluk verilmesi halinde Türkiye'nin bu kişiler ve gerçekleştirilmekte olan faaliyete katılan birimler arasında herhangi bir hiyerarşik bağın olmadığı durumlar da dahi bu kişilerin sorumluluklarıyla bağlantılı görevlerini yerine getirmelerini sağlayacağı, Türkiye'nin yönetim ve kontrol sisteminin ilgili yapılarının, yetkililerinin ve birimlerinin akreditasyonundan önce bunların işlevleri, usulleri ve sorumluluklarının Avrupa Birliğinin IPARD Programı tarafından finanse edilecek işlemlerle ilgili mali çıkarlarını korumak için kabul edilen tüm düzenlemeleri içerdiğine iknaya zorunlu olduğu, 49. maddesinde; Türkiye'nin Avrupa Birliğinin mali çıkarlarının etkili biçimde korunması, usulsüzlüklerin önlenmesi, takibi, usulsüzlük veya ihmal sonucu kaybedilen tutarların geri alınmasını sağlamak, IPARD Programı desteğinin Avrupa Birliği mevzuatına uygun yönetimi ve kontrolü için gerekli tüm önlemleri almak zorunda olduğu, bu Anlaşma metninin eklerine bakıldığında; Ek-1 Akreditasyon Kriterleri içinde "3. Kontrol Faaliyetleri" başlığıyla "Başvuru ve Taleplerin Onaylanması Usulleri" içinde proje onayı, talep, fatura ve destek belgeler ve kontrol raporları için başvuruların alınması, kaydedilmesi ve işlemden geçirilmesi için kullanılacak tüm belgelerin bir listesini de içeren projenin denetimi için tüm belgelerin bulunduğu bir proje dosyasının tutulması sağlanarak ödeme izninin de yine doğrulanma sağlandıktan sonra verileceği, buna göre her aşamada tedbirlere uygunluğu sağlayacak nitelikte yönetim ve kontrol mekanizmasının çalışacağı kuralı belirlenmiştir.
Dava Konusu Düzenlemenin İncelenmesi:
Hukukun üstünlüğünün egemen olduğu bir devlette hukuk güvenliğinin sağlanması hukuk devleti ilkesinin yerine getirilmesi zorunlu koşullardandır. Yapılan düzenlemelerde istikrar, belirlilik ve öngörülebilirlik göz önünde bulundurularak hukuki güvenlik sağlanır. Bireyin insan olarak varlığının korunmasını amaçlayan hukuk devletinde vatandaşların hukuk güvenliğinin sağlanması zorunludur. Devlet açık ve belirgin hukuk kurallarını yürürlüğe koyarak bunları uyguladığı zaman hukuk güvenliği sağlanır.

Davalı Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu, 30/08/2011 tarihinde Avrupa Birliği Komisyonundan yetki devri alarak akredite olmuştur. Kurumun, Avrupa Birliği tarafından tahsis edilen kırsal kalkınma fonlarını ve ulusal bütçe kaynaklarını uygun projelerde kullandırılmasından sorumlu olduğu, desteklenen projelerin tamamının Hazine Kontrolörler Kurulu denetçileri ve Avrupa Komisyonu denetçileri tarafından detaylı bir şekilde denetlendiği, bu denetimlerde başvuru sahipleri ile tedarikçiler arasında çıkar ilişkisi bulunduğunun veya teklifin bağımsız olarak hazırlanmadığının tespit edilmesi durumunda ülkemize tahsis edilen Avrupa Birliği fonlarında ciddi kesintilere gidildiği anlaşılmaktadır.
Dava konusu düzenleme bu kapsamda incelendiğinde, IPARD (Kırsal Kalkınma İçin Katılım Öncesi Yatırım Aracı) Programı kapsamında süt üreten tarımsal işletmelere ilişkin olarak yapılacak yardımdan yararlanacak işletmelerin desteklenmesi ve projenin sürdürülebilirliğinin esas olduğu, bu programın uygulanması esnasında gerek başvuru sahibinin, gerekse yukarıda alıntısına yer verilen Anlaşmaya taraf olan ülkemizin sorumluluğunun her aşamada devam ettiği, dolayısıyla Avrupa Birliği Tüzüklerinde yer alan ve davalı idarece de Avrupa Birliği Komisyonu ile yapılan müzakereler çerçevesinde Kurum mevzuatına eklendiği görülen dava konusu düzenlemede üst hukuk normlarına aykırılık bulunmamıştır.
Dava Konusu İşlemin İncelenmesi:
Uyuşmazlıkta, davalı idarece, davacı şirketin yapmış olduğu başvurunun onay aşamasında projede çıkar ilişkisi bulunduğu, davacının vergi borcu olduğu ve finansman kaynaklarının yeterli olmadığı tespit edildiğinden bahisle dava konusu işlemin tesis edildiği görülmektedir.
Davacı tarafından, onaydan geçmiş bir projenin yeniden incelenemeyeceği, kendilerine açıklama ve cevap hakkı verilmediği, danışmanlık yapan firmanın mail adresinin kullanılmasının manipülasyon olarak nitelendirilemeyeceği, odak proje ile ilgili idarece açılmış bir soruşturma bulunmadığı, bu firmaca hazırlanan projelerin kabul edilmeye devam edildiği, sözleşme aşamasında vergi borcu bulunmadığı, sonradan oluşan vergi borçlarının ise ödendiği, idarece sorgu yapılan dönemde vergi borçlarının bulunmasının normal olduğu vadesi geçmiş bir borcun bulunmadığı ileri sürülmektedir.
Katılım Öncesi Yardım Aracı Kırsal Kalkınma Programı Süt Üreten Tarımsal İşletmelere Yatırım 12. Başvuru Çağrı Rehberinin "Sözleşmelerin İmzalanması" başlıklı bölümünde; sözleşme imzalanması aşamasında, başvuru sahibinin uygunluk şartları ve başvuru paketinde sunmuş olduğu belgelerin geçerliliğinin yeniden kontrol edileceğinin belirtildiği görüldüğünden davacının onaydan geçmiş bir projenin yeniden incelenemeyeceği yönündeki iddiası yerinde görülmemiştir.
Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu tarafından yayınlanan Teklif Alma Kuralları Rehberi'nin "Çıkar İlişkileri" başlıklı 12. Bölümünde; başvuru paketini hazırlayan (iş planı, teknik proje) danışman firma ile diğer potansiyel tedarikçiler/yükleniciler arasında her hangi bir çıkar ilişkisi olmaması gerektiği kuralına yer verilmiştir.
Uyuşmazlıkta, davalı idarece davacı firmanın tespit edilen vergi borcunun vadesinin geçip geçmediğinin araştırılmadığı, Lot 1'de yer alan farklı iki modelin teknik özelliklerinin aynı olduğu yönündeki tespitin somut verilere dayanmadığı, davacı şirketin finansman kaynaklarının yeterli olmaması durumunun detaylı bir şekilde açıklanamadığı görülmekteyse de; Odak Proje Danışmanlık isimli firmanın davacı şirkete danışmanlık hizmeti verdiği projeye aynı zamanda teklif de vermesinin, yukarıda değinilen mevzuat uyarınca "teklif vermede çıkar ilişkisi" olarak değerlendirilmesi gerektiği anlaşıldığından, dava konusu işlemde sonucu itibarıyla hukuka aykırılık görülmemiştir.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
3. Yargılama giderlerinin davacı üzerinde bırakılmasına,
4. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca … TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idarelere verilmesine,
5. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra istemi halinde davacıya iadesine,
6. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen otuz (30) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 01/12/2020 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.