MAHKEMESİ :İş Mahkemesi

Davacı, ölüm aylığının kesilme işleminin iptaliyle, kesilen aylığın yeniden bağlanmasına, borçlu olmadığının tespitine karar verilmesini istemiştir.
Mahkeme ilamında belirtildiği şekilde, isteğin kısmen kabulüne karar vermiştir.
Hükmün, taraf vekillerince temyiz edilmesi üzerine temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hakimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tesbit edildi.

K A R A R

1-Dosyadaki yazılara, toplanan delillere, hükmün dayandığı gerektirici nedenlere göre tarafların aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazlarının reddine,
2-Dava; davacının aldığı ölüm aylığını, 5510 sayılı Kanunun 56/2 fıkrası uyarınca iptal eden kurum işleminin iptali ile aylığının tekrar bağlanması, davacının davalı kuruma borçlu olmadığının tespiti ve davacı aleyhine başlatılan icra takibinin dava sonuçlanıncaya kadar durdurulması istemine ilişkindir.
Mahkemece, davanın kısmen kabulü ile, davacıya bağlanan yetim aylığının kesilmesine ilişkin kurum işleminin iptaline, aylığın kesildiği tarihten itibaren yeniden bağlanmasına, davacıya ödenen aylıkların 20.10.2008 ile 20.09.2011 tarihleri arasındakilerin geri alınabileceğinin, davacının bu arada ödenen aylıkların toplam miktarı kadar borçlu olduğunun tespitine karar verilmiştir.
Dosyadaki kayıt ve belgelerden; davacının yaşlılık aylığı alan babasının 02.07.2001 tarihinde öldüğü, davacının da 19.07.2001 tarihinde eşi ile anlaşmalı olarak boşandığı, boşanma kararının temyiz edilmeksizin 04.10.2001 tarihinde kesinleştiği, 17.09.2010 tarihli inceleme emri üzerine kontrol memuru tarafından düzenlenen 18.08.2014 tarih ve 2014/12 sayılı raporda; "davacının boşanmış olduğu eşi ile aynı adreste birlikte yaşadığının," belirtildiği, bu idari soruşturma esnasında, Kurum kontrol memurlarınca “davacının halen kaldığı tespit edilen evin ve aboneliklerin davacının boşanmış olduğu eşine ait olduğunun” tespit edildiği görülmüştür.
Davanın, yasal dayanağı 5510 sayılı ... ve ...addesinin ikinci fıkrasıdır. Fıkrada “Eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eş ve çocukların, bağlanmış olan gelir ve aylıkları kesilir. Bu kişilere ödenmiş olan tutarlar, 96"ncı madde hükümlerine göre geri alınır.” düzenlemesine yer verilmiştir. Anılan madde 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 5510 sayılı Yasanın 56 maddesinin Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle iptali istemiyle ..."ne yapılan 2009/86 Esas numaralı başvurunun, 28.04.2011 tarihinde verilen karar ile reddedilmiştir.


5510 sayılı Kanunun 56"ncı maddesinin ikinci fıkrası, daha önceki ...kanunlarında yer almayan, boşanılan eşle fiilen (eylemli olarak) birlikte yaşama olgusu, gelir/aylık kesme nedeni olarak düzenlendiği gibi, eylemli olarak birlikte yaşama, aynı zamanda gelir/aylık bağlama engeli olarak da benimsenmiştir. Burada, eylemli olarak birlikte yaşama olgusunun/durumunun tanımlanması, hukuki sınır ve çerçevesinin çizilip ortaya konulması önem arz etmektedir. Taraflar arasında hangi hukuki sebep ve maddi vakıaya dayanmış olursa olsun sona ermiş evlilik birliğinin hak ve yükümlülüklerinin sürdürüldüğü beraberlikler veya kesinleşmiş yargı kararına bağlı olarak gerçekleşmiş boşanmanın var olan/olası sonuçlarını ortadan kaldırıcı/giderici nitelikteki birliktelikler madde kapsamında değerlendirilmeli, ortak çocuk/çocuklar yönünden, boşanma kararına bağlanan veya bağlanmayan kişisel ilişkilerin yürütülmesini sağlamaya yönelik olarak, eşlerin belirli aralıklarda ve günlerde zorunlu şekilde bir araya gelmeleri durumunda ise kanun koyucunun bu türden ilişkinin varlığının gelir/aylık bağlanmaması veya kesilmesi nedeni olarak öngörmediği kabul edilmeli, boşanılan eşle kurulan/yürütülen ilişkinin, eylemli olarak birlikte yaşama kavramı kapsamında yer alıp almadığı dikkatlice irdelenerek saptama yapılmalıdır.
Anılan 56"ncı maddede, oldukça yalın olarak “eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen” ibareleri yer almakta olup, kanun koyucu tarafından örneğin; “... kanunları kapsamında ölüm aylığına hak kazanmak amacıyla eşinden boşanan”, “hak sahibi sıfatını haksız yere elde etme amacıyla eşinden boşanan”, “gerçek boşanma iradesi söz konusu olmaksızın (muvazaalı olarak) eşinden boşanan” veya bunlara benzer ifadelere yer verilmemiş, sade olarak kaleme alınan metinle uygulama alanı genişletilmiştir. Maddede boşanma amacına/saikine yönelik herhangi bir düzenlemeye yer verilmediğinden, gerek Kurumca, gerekse yargı organlarınca uygulama yapılırken; eşlerin boşanma iradelerinin gerçekliğinin/samimiliğinin araştırılıp ortaya konulması söz konusu olmamalı, boşanmanın muvazaalı olup olmadığına ilişkin herhangi bir araştırma/irdeleme ve boşanma yönündeki kesinleşmiş yargı kararının geçerliliğinin sorgulaması yapılmamalı, özellikle, kesinleşmiş yargı organının verdiği karara dayanan “boşanma” hukuki durum ve sonucunun eşlerin gerçek iradelerine dayanıp dayanmadığının araştırılmasının bir başka organın yetki ve görevi içerisinde yer almadığı, kaldı ki, 4721 sayılı Türk Medeni Kanununda “anlaşmalı boşanma” adı altında hukuki bir düzenlemenin de bulunduğu dikkate alınmalıdır. Şu durumda sonuç olarak vurgulanmalıdır ki, boşanma tarihi itibarıyla gerçek/samimi boşanma iradelerine sahip olan (evlilik birliği temelinden sarsılan) veya olmayan tüm eşlerin, maddenin yürürlük tarihi olan 01.10.2008 tarihinden itibaren her ne sebeple olursa olsun eylemli olarak birlikte yaşadıklarının saptanması durumunda gelirin/aylığın kesilmesi zorunluluğu bulunmaktadır.
Gelirin/aylığın kesilme tarihi ile Kurumun geri alım (istirdat) hakkının kapsamına ilişkin olarak; eylemli birlikte yaşama olgusunun gerçekleşme/başlama tarihi esas alınarak bu tarih itibarıyla gelir/aylık kesme veya iptal işlemi tesis edilip ilgiliye, anılan tarihten itibaren yapılan ödemeler yasal dayanaktan yoksun/yersiz kabul edilmeli, ancak, söz konusu madde 01.10.2008 günü yürürlüğe girdiğinden, eylemli birliktelik daha önce başlamış olsa dahi maddenin yürürlük günü öncesine gidilmemeli, başka bir anlatımla 01.10.2008 tarihi öncesine ilişkin borç tahakkuku söz konusu olmamalı, böylelikle açıklığa kavuşturulacak yersiz ödeme dönemine ilişkin olarak 5510 sayılı Kanunun 96"ncı maddesine göre uygulama yapılmalıdır. İnceleme konusu 56"ncı maddede, “eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle” ibareleri yer aldığından, birden fazla evlilik ve doğal olarak birden fazla boşanmanın gerçekleşmiş olması durumunda, boşanılan herhangi bir eşle eylemli olarak birlikte yaşama durumunda madde hükmünün uygulanacağı gözetilmelidir.
Sonuç olarak; 5510 sayılı ... Ve ... Kanununun 56"ncı maddesinin ikinci fıkrasına dayalı açılan bu tür davalarda eylemli olarak birlikte yaşama olgusunun tüm açıklığıyla ve özellikle taraflar arasındaki uyuşmazlık konusu dönem yönünden ortaya konulması önem arz etmektedir. Bu nedenle ...’nın 20"nci maddesi ile 5510 sayılı Kanun, 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu, 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri Ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun, 4857 sayılı İş Kanunu, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ve diğer ilgili mevzuat hükümleri göz önünde bulundurulmak suretiyle yöntemince araştırma yapılmalı, tarafların göstereceği tüm kanıtlar toplanmalı, bildirilen ve dinlenilmesi istenilen tanıkların ifadeleri alınmalı, davacı ile boşandığı eşinin yerleşim yerlerinin saptanmasına ilişkin olarak; muhtarlıktan ikametgâh senetleri elde edilmeli, ilgili Nüfus Müdürlüklerinden sağlanan nüfus kayıt örnekleri ile yerleşim yeri ve diğer adres belgelerinden yararlanılmalı, adres değişiklik ve nakillerine ilişkin bilgilere ulaşılmalı, özellikle ilgili ...ketleri, tarihleriyle birlikte istenilmeli, ilgililerin su, elektrik, telefon aboneliklerinin hangi adreste kimin adına tesis edildiği saptanmalı, seçmen bilgi kayıtları getirtilmeli, varsa çalışmaları nedeniyle resmi/özel kurum ve kuruluşlara verilen belgelerde yer alan adresler dikkate alınmalı, boşanan eşler 4857 sayılı Kanun hükümleri kapsamında yer almakta iseler adlarına ödeme yapılabilecek özel olarak açılan banka hesabı bulunup bulunmadığı belirlenmeli, boşanan eşlerin kayıtlı oldukları bölge/bölgeler yönünden kapsamlı ... araştırması yapılmalı, anılan mahalle/köy muhtar ve azalarının tanık sıfatıyla bilgi ve görgülerine başvurulmalı, böylelikle “boşanılan eşle eylemli olarak birlikte yaşama” olgusunun gerçekleşip gerçekleşmediği, toplanan kanıtlar ışığı altında değerlendirildikten sonra elde edilecek sonuca göre karar verilmelidir.
Somut olayda; dava konusu Kurum işleminin; “davacıya bağlanan ölüm aylığının 20.10.2008 tarihi itibari ile kesilerek 20.10.2008 – 19.10.2014 tarihleri arasında yersiz ödenen aylıklar toplamı 49.061,32 TL’nin faizi ile borç çıkarılması,” davacı talebinin; “Kurum işleminin iptali ile aylığının tekrar bağlanması, davacının davalı kuruma borçlu olmadığının tespiti ve davacı aleyhine başlatılan icra takibinin dava sonuçlanıncaya kadar durdurulması,” Mahkemece kurulan hükmün ise; “davanın kısmen kabulü ile, davacıya bağlanan yetim aylığının kesilmesine ilişkin kurum işleminin iptaline, aylığın kesildiği tarihten itibaren yeniden bağlanmasına, davacıya ödenen aylıkların 20.10.2008 ile 20.09.2011 tarihleri arasındakilerin geri alınabileceğinin, davacının bu arada ödenen aylıkların toplam miktarı kadar borçlu olduğunun tespitine” şeklinde olduğu, hükmün, mevcut Kurum işlemi ve davacının talebi karşısında çelişkili olduğu ve infazının kabil olmadığı görülmüştür.
Ayrıca davacı ile eski eşinin boşandıktan sonra 30.06.2006 tarihinde davacının halen ikamet ettiği evi her biri ½ oranında hisse sahibi olacak şekilde satın almalarının hayatın olağan akışına uygun olmamasına karşın bu yönden araştırma yapılmadığı, davacının boşandığı eşinin kaldığı ve çalışmalarının geçtiği adreslerde araştırma yapılmadığı, resen dinlenen tanıkların beyanlarının yetersiz olduğu, davacı ile boşandığı eşinin birlikte yaşadıkları son tarih olarak kabul edilen 20.09.2011 tarihinin neye göre tespit edildiğinin denetlenemediği anlaşılmıştır.
Yapılacak iş; davacı ile boşandığı eşinin boşandıktan sonra hayatın olağan akışına aykırı olacak şekilde 30.06.2006 tarihinde birlikte ev almalarının sebeplerini araştırmak, hem davacının hem de boşandığı eşinin kayıtlı adreslerinde yukarıdaki açıklamalar kapsamında ayrıntılı araştırma yapmak, hem davacının hem de boşanmış olduğu eşinin kayıtlı adreslerindeki komşuları arasından kolluk aracılığı ile tespit edilecek tanıkların beyanlarını almak, birlikte yaşadıkları son tarih olarak kabul edilen 20.09.2011 tarihinin neye göre tespit edildiğini açıklamak ve açık, net ve infazı kabil olacak şekilde hüküm kurmaktan ibarettir.
Bu maddi ve hukuki olgular göz önünde bulundurulmaksızın, mahkemece eksik inceleme ve araştırma sonucu davanın kabulüne karar verilmesi, usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
O halde, taraf vekillerinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: Temyiz edilen hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde davacıya iadesine, 12.10.2015 gününde oybirliğiyle karar verildi.