MAHKEMESİ : İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesi
: 2.
İLGİLİ VAKIF : Mülhak Şehit Sokullu Mehmet Paşa Vakfı
DAVA TÜRÜ : Galleye Müstehak Vakıf Evladı Olduğunun Tespiti
İLK DERECE
MAHKEMESİ : Biga 2. Asliye Hukuk Mahkemesi

Taraflar arasında görülen ve yukarıda açıklanan davada yapılan yargılama sonunda Biga 2. Asliye Hukuk Mahkemesi hükmüne karşı, davalılardan Vakıflar Genel Müdürlüğü vekili tarafından istinaf yoluna başvurulması sonunda İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesince istinaf başvurusunun kabulüne karar verilmiş, bu kez davacıların Bölge Adliye Mahkemesi kararını temyizi üzerine Dairece dosya incelendi, gereği düşünüldü.

K A R A R

Küçük Azra Güneş adına anne ve babası tarafından açılan davada, in mülhak Şehit Sokullu Mehmet Paşa Vakfı’nın vakıf evladı olduğunun tespiti istenmiş, 14/08/2015 tarihli ıslah dilekçesi ile söz konusu vakfın galle fazlasına müstehak vakıf evladı olduğunun tespiti talep edilmiştir.
Davalı ... vekili, davacının soybağını kanıtlaması gerektiğini belirterek davanın reddini istemiş, davalı mütevelli ise bir itirazının olmadığını belirtmiştir.
Mahkemece yapılan yargılama sonucunda davanın kabulüne dair verilen karar hakkında davalı ... vekili tarafından istinaf kanun yoluna başvurulmuş, İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesince, istinaf başvurusunun kabulüne, ilk derece mahkeme kararının kaldırılmasına, davanın kısmen kabulüne, davacı in Sadrazam Sokullu Şehit Tavil Mehmet Paşa bin Sinan Bey vakfı evladı olduğunun tespitine dair verilen karar, davacılar tarafından temyiz edilmiştir.
Dava, mülhak vakfın galle fazlasına müstehak vakıf evladı olduğunun tespiti istemine ilişkindir.
5737 sayılı Vakıflar Kanunu"nun 3.maddesine göre mülhak vakıf, Mülga 743 sayılı TMK’nin yürürlük tarihinden önce kurulmuş olan, yönetimi vakfedenlerin soyundan gelenlere şart edilmiş ve bu kişiler tarafından; mazbut vakıf ise bu kanun uyarınca Genel Müdürlükçe yönetilecek ve temsil edilecek vakıflar ile mülga 743 sayılı TMK’nin yürürlük tarihinden önce kurulmuş ve 2762 sayılı Vakıflar Kanunu gereğince Vakıflar Genel Müdürlüğü"nce yönetilen vakıflar olarak tanımlandıktan sonra, aynı Kanun"un 6. ve 7. maddelerinde ise mazbut vakıfların Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yönetilip temsil edileceği hükme bağlanmıştır.
Vakıflarla ilgili açılan davalarda yetkili mahkeme belirlenirken 6100 sayılı HMK’de iki ayrı düzenlemenin dikkate alınması gerekmektedir.
Kesin yetki kuralının öngörüldüğü 14/2. madde de, özel hukuk tüzel kişilerinin, ortaklık veya üyelik ilişkileriyle sınırlı olmak kaydıyla, mevcut bir ortağına veya üyesine karşı veya bir ortağın yahut üyenin bu sıfatla diğerlerine karşı açacakları davalar için, ilgili tüzel kişinin merkezinin bulunduğu yer mahkemesinin kesin yetkili olduğu bu özel ve sınırlı hal dışında kesin yetki kuralının mevcut olmadığı, maddede düzenlenen yetkinin, kesin nitelikte olup kamu düzenine ilişkin olduğundan Mahkemece yargılamanın her safhasında re"sen dikkate alınması gerekmektedir.
Kesin yetki kuralı dışındaki genel yetkili mahkeme ise, 1086 sayılı HUMK’un 9.maddesini karşılayan 6100 sayılı HMK’nin 6. maddesinde düzenlenmiş, buna göre; yetkili mahkeme davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesidir. Ayrıca aynı Kanunun 19/4. maddesine göre de yetkinin kesin olmadığı davalarda, davalı süresi içinde ve usulüne uygun olarak yetki itirazında bulunmazsa, davanın açıldığı mahkeme yetkili hale gelir. Hakim doğrudan (re"sen) yetkisizlik kararı veremez.
4721 sayılı TMK’nin 51. maddesinde; tüzel kişinin yerleşim yerinin, kuruluş belgesinde başka bir hüküm bulunmadıkça işlerinin yönetildiği yer olduğu hükme bağlanmıştır. İntifa haklarının (tevliyet, sükna ve galle) tespit ve tahsili için; mülhak vakıflar aleyhine açılacak davalarda yetkili mahkeme, vakfın yerleşim yeri (kurulduğu yer) mahkemeleri kesin yetkilidir.
Dava konusu vakıf, Mülga 743 Sayılı TMK’nin yürürlük tarihinden önce kurulmuş ve yönetimi vakfedenin soyundan gelenlere şart edilmiş vakıf yani “mülhak vakıf”tır. Dosyada bulunan ve Vakıflar Genel Müdürlüğünden gelen 10.03.2015 havale tarihli belgede dava konusu mülhak vakfın İstanbul"da (İstanbul Adliyesi yargı çevresinde) kurulu olduğunun bildirildiği anlaşılmaktadır. 6100 sayılı HMK’nin 114. maddesi gereği yetkinin kesin olduğu hâllerde, mahkemenin yetkili bulunması dava şartı olup, dava şartlarının 115.madde gereği yargılamanın her aşamasında re"sen dikkate alınması gerekir. Yine aynı Kanunun 19. maddesi gereği yetkinin kesin olduğu davalarda, mahkeme yetkili olup olmadığını, davanın sonuna kadar kendiliğinden araştırmak zorunda olduğu hükme bağlanmıştır. Bu durumda mahkemece, vakfın merkezi (kurulu olduğu yer) İstanbul Asliye Hukuk Mahkemelernin yetkili olması sebebi ile yetkisizlik kararı verilmesi gerekirken, işin esasına girilip hüküm kurulması doğru görülmemiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle davacıların temyiz isteminin kabulü ile 6100 sayılı HMK"nin 373/2. maddesi uyarınca İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesi kararının BOZULMASINA, sair temyiz itirazlarının bozma nedenine göre şimdilik incelenmesine yer olmadığına, dosyanın kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, peşin harcın istek halinde temyiz edene iadesine, 08.04.2019 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.