MAHKEMESİ :İcra Hukuk Mahkemesi


Taraflar arasındaki sıra cetveline şikayetin bozma kararına uyularak yapılan yargılaması sonunda ilamda yazılı nedenlerden dolayı şikayetin kabulüne yönelik olarak verilen hükmün süresi içinde şikayet olunanlar vekillerince temyiz edilmesi üzerine dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü.
-K A R A R-
Şikayetçi ... vekili, dava dışı borçluya ait taşınmazların satışından sonra düzenlenen sıra cetvelinde lehlerinde tesis edilmiş ipoteklerin bedellerinin ödenmediğini, hacizlerinin de düştüğünden bahisle artan paradan kendilerine pay ayrılmadığını, ayrıca hacizlerinin 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 21/1. maddesi uyarınca ilk hacze iştirak ettirilmesi gerektiğini ileri sürerek, sıra cetvelinin iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
Şikayet olunanlar vekili, şikayetin reddini istemişlerdir.
Mahkemece, şikayetin reddine dair verilen karar, şikayetçi vekilinin temyiz istemi üzerine, Yargıtay 19. Hukuk Dairesinin 19.03.2009 tarih ve 938 E, 1965 K sayılı ilamıyla, 4389 sayılı Bankalar Kanunu’nun 15/3. maddesi uyarınca, şikayetçi Fonun alacakları kamu alacaklarının tabi olduğu takip ve tahsil usullerine tabi olup, bu alacaklar için konulan hacizlerin 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 21/1. maddesinde gösterilen ilk hacze iştirak hakkından yararlanabileceklerinin düşünülmemesinin doğru olmadığı gerekçesiyle bozulmuş, mahkemece bozma kararına uyularak, şikayetin kabulüne karar verilmiştir.
Kararı, şikayet olunanlar vekilleri temyiz etmiştir.
Mahkemece karar başlığında şikayet olunan SGK Başkanlığı’nın gösterilmemesi, HMK"nın 297/1-b bendine aykırı olmuş ise de, HMK"nın 304. maddesi uyarınca talep üzerine ya da re"sen mahkemece karar başlığına bu şikayet olunanın eklenmesi mümkün olup, bu husus bozma nedeni yapılmamıştır.
Öte yandan, şikayetçi ... tarafından dava dışı borçlu aleyhine ipoteğin paraya çevrilmesi yolu ile takip başlatıldığı halde, takibe konu taşınmazın satılması sonrasında düzenlenen sıra cetvelinde pay ayrılmadığı, oysa alacağın 4389 sayılı Bankalar Kanunu"nun 15/3 ve 7. maddesi kapsamında amme alacağı olduğu, ilk hacze iştirak etmesi gerektiği belirtilerek sıra cetvelinin iptali istenmiştir. Şikayetçi ..."nin alacağının kamu alacağı olup olmadığı üzerinde durulmalıdır.
01.11.2005 tarih ve 25983 sayılı Resmi Gazete"de yayınlanan 5411 sayılı Bankacılık Kanunu"nun 168/A fıkrasında, 4389 sayılı Bankalar Kanunu ve bunu değiştiren tüm kanunların bu kanunun geçici maddesindeki düzenlemeler hariç olmak üzere yürürlükten kaldırdığı belirtilmiştir.
5411 sayılı Bankacılık Kanunu"nun, geçici 11/1. maddesinde, "Bu Kanunun yayımı tarihinden önce, 26.12.2003 tarihine kadar temettü hariç ortaklık hakları ile yönetim ve denetimi Fona intikal eden ve/veya bankacılık işlemleri yapma ve mevduat kabul etme izin ve yetkileri ilişkili Bakan, Bakanlar Kurulu veya Kurul tarafından kaldırılarak tasfiyeleri Fon eliyle yürütülen veya Fon tarafından tasfiye işlemleri başlatılan bankalar hakkında başlatılan işlemler sonuçlanıncaya ve her türlü Fon alacakları tahsil edilinceye kadar bu Kanunla
yürürlükten kaldırılan 4389 sayılı Kanunun 14, 15, 15/a, 16, 17, 17/a ve 18 inci maddeleri, ek 1, 2, 3, 4, 5 ve 6 ncı maddeleri ile geçici 4 üncü maddesi hükümlerinin uygulanmasına devam edilir." hükmü düzenlenmiştir.
5411 sayılı Bankacılık Kanunu"nun geçici 11. maddesi gereğince uygulanmasına devam edilen 4389 sayılı Bankalar Kanunu"nun 15/3. maddesinin ilk cümlesi, "Fon her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır. 14 üncü maddenin (6) numaralı fıkrasının (b) bendi ile verilen yetkiler saklı kalmak kaydıyla, Fon kaynakları ile her türlü alacaklarının ve hisseleri kısmen veya tamamen Fona intikal eden bankaların; yönetim ve denetimini doğrudan ya da dolaylı olarak tek başına veya birlikte elinde bulunduran ortaklarından, bu ortakların yönetim ve denetimini doğrudan ya da dolaylı olarak tek başına veya başkalarıyla birlikte elinde bulundurdukları şirketlerden ve iştiraklerinden, yönetim ve denetim kurulu üyeleri, genel müdür ve yardımcıları, kredi komitesi başkan ve üyeleri ile imzaları bankayı ilzam eden memurları ve bunların eş ve çocuklarından olan alacakları ile hisseleri Fona intikal eden diğer bankaların bunlardan olan alacaklarından Fon tarafından devralınanlar ile (7) numaralı fıkranın (b) bendinde belirtilen kişilere ait olup Fon tarafından devralınan alacakların takip ve tahsilinde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulanır." hükmünü içermektedir.
Somut olayda, şikayetçi tarafça, bu hükme dayalı olarak fonun her türlü alacağının 6183 sayılı Yasa"ya tabi olduğu iddia edilmektedir. Oysa, doktrinde Yrd. Doç. Dr. Barış Bahçeci"nin Türkiye Barolar Birliği Dergisi"nin 2012(101)"de yayınlanan "..."nin Özel Hukuktan Kaynaklı Alacaklarını Tahsilde Yetkisini Aşması Sorunu" konulu makalesinde de açıklandığı üzere;
Türk İcra Hukuku, ikili bir ayrıma dayanmakta, özel hukuktan kaynaklı alacakların takip usulü 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu, amme alacaklarının takip ve tahsil usulü ise 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun"la düzenlenmektedir.
6183 sayılı Kanun"un kapsamını düzenleyen 1. maddesinde özel alacaklar ile amme alacakları ayrılmakta, 6183 sayılı Kanun"un sadece amme alacaklarının tahsilinde uygulanacağı ortaya konulmaktadır. Kanun"a göre, özel alacak- amme alacağı ayrımında esas alınacak iki ölçüt bulunmaktadır. Bunlardan birincisi Kanun metninde de belirtildiği üzere sadece devlet, il özel idareleri ve belediyelerin amme alacaklısı olabilecekleridir. Bunun dışındaki kuruluşlar, başkaca konularda kamu gücünü kullanma yetkisine sahip olsalar dahi, amme alacaklısı sayılamazlar.
Bununla beraber çeşitli kanunlarda, devlet, il özel idareleri ve belediyeler dışında kalan kuruluşların alacaklarının tahsilinde de 6183 sayılı Kanunun uygulanacağına yönelik atıflar yapılabilmektedir. Ancak bu tür atıflar sadece diğer kuruluşlara ait alacaklarının tahsilinde 6183 sayılı Kanun"da öngörülen cebri icra yollarının kullanılmasına olanak tanımakta, bu kuruluşlara ait alacakları amme alacağı statüsüne sokmamaktadır.
Kaldı ki, bir alacağın salt devlet, il özel idaresi ya da belediyeye ait olması dahi bu alacağın 6183 sayılı Kanun kapsamında bir amme alacağı olarak tanımlanmasını ya da bu
Kanun dairesinde tahsilini sağlamayacaktır. 6183 sayılı Kanun"un 1. maddesine göre devletin, il özel idarelerinin ve belediyelerin sözleşmeden, haksız fiilden ve haksız iktisaptan kaynaklanan alacakları 6183 sayılı Kanun"un kapsamına girmemektedir.
...; devlet, il özel idaresi ya da belediye tüzel kişiliği içinde yer almadığına göre, 6183 sayılı Kanun’un 1. maddesine göre, Fon"un her türlü alacağının amme alacağı sayılamayacağının kabulü gerekir. Bununla beraber 4389 Kanun’un 15/3. maddesinin ilk cümlesinin Fon alacaklarının tahsilinde 6183 sayılı Kanun’un uygulanacağı yönündeki düzenlemesi, Fonun hiçbir ayrım yapılmadan tüm alacaklarının tahsilinde 6183 sayılı Kanun’un uygulanmasının mümkün olup olmadığı sorusunu akla getirmektedir.
Kamu gücünü kullanan –devlet- dahil olmak üzere hiçbir kuruluşun –sözleşme, haksız fiil ve sebepsiz zenginleşme dahil- tüm alacaklarını 6183 sayılı Kanun dairesinde tahsil yetkisi bulunmazken, ...’nin her türlü alacağında 6183 sayılı Kanun’u kullanması mümkün müdür? sorusu haklı olarak zihinlere takılmaktadır. “Fon alacağı” birbirini bütünleyen iki kelimeden oluşan bir kavram olarak görüldüğünde ve 6183 sayılı Kanun’un lafzı ve ruhu da gözetildiğinde ise “fon alacağı” kavramının ...’nin tüm alacaklarını kapsamayacağı sonucuna ulaşılacaktır.
Gerçekten 4389 sayılı Kanun’un 15/3 maddesinin ilk cümlesi Kanun’un diğer maddelerinden bağımsız bir biçimde okunduğunda, ilk olarak Fonun her türlü alacağının tahsilinde 6183 sayılı Kanun’un uygulanmasına izin verildiği izlenimini doğurmaktadır. Oysa, Kanun"un sistematik yorumu halinde durum farklıdır. Özel hukuk kaynaklı alacakların 6183 sayılı Kanun’a göre tahsil edilmek istenmesi 5411 ve mülga 4389 sayılı kanunlara aykırıdır. 4389 sayılı Kanun’da, “fon alacağı” özel bir kavram olarak düzenlenmiş ve fon alacağı statüsüne giren alacakların 6183 sayılı Kanun’a göre tahsil edilebileceği hüküm altına alınmıştır.
4389 sayılı Kanun"un 15/7-b bendinde “Hisseleri kısmen veya tamamen Fona intikal eden bir bankanın yönetim ve denetimini doğrudan veya dolaylı olarak tek başına veya birlikte elinde bulunduran ortaklarının veya yöneticilerinin, yönetim kurulu, kredi komiteleri, şubeler, diğer yetkili ve görevliler aracılığıyla veya sair suretlerle banka kaynaklarını ve varlıklarını doğrudan veya üçüncü kişilere rehnetmek, teminat göstermek, ekonomik gücü olmayan kişilere kredi vermek, karşılığında kredi temin etmek amacıyla kredi kullandırmak, yurt içi veya yurt dışı banka ve malî kuruluşlar nezdinde depo veya sair adlarla hesap açtırmak veya bu hesapları teminat göstermek ve sair şekillerde kullanmak suretiyle veya başkaca dolanlı işlemlerle edindikleri veya bu suretle üçüncü kişilere edindirdikleri para, mal, her türlü hak ve alacakların temininde kullanılan banka kaynakları ve varlıkları nedeniyle doğan alacak Fon alacağı sayılır. Bu alacaklar hakkında 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulanır.” hükmüne yer verilmiş, diğer anlatımla banka hâkim ortakları ve yöneticilerinin usulsüz kredilerle bankaların içini boşaltması ile doğan alacakların Fon alacağı sayılacağını hükme bağlanmıştır.
Kaldı ki, 4389 sayılı Kanun’da 5020 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikle, Fon alacağı yanında 15/a maddesi hükmü ile ayrıca bir de "hazine alacağı" kavramı ihdas edilmiş, böylelikle Fon birimlerinin yetersiz kaldığı durumlarda, dolanlı işlemlerle bankalardan boşaltılan kaynakların 6183 sayılı Kanun dairesinde Hazine tarafından da takip edilebilmesine imkan tanınmıştır. "Hazine alacağı" kavramını getiren düzenlemede, sadece muvazaalı işlemlerle elde edilen ya da edindirilen banka kaynaklarından bahsedilmekte, batık bankalarla muvazaalı bir işlem yapmamakla birlikte, bu bankalara kredi borcu olan kişilerden olan alacakların hazine alacağı olarak nitelendirilmediği de dikkat çekmektedir.
4389 sayılı Kanun’da 6183 sayılı Kanun dairesinde takip edilebilecek başkaca fon alacaklarından da söz etmek mümkündür. Örneğin, 15/2. maddesi hükmünde sözü geçen Fon tarafından kesilen para cezaları ya da bankaların ödemek zorunda oldukları sisteme giriş payları bu kapsamda değerlendirilebilir.
4389 sayılı Kanun’u, 15. maddesi dışında ilga eden 5411 sayılı Kanun’da da, aynı yaklaşım sürdürülmektedir. 5411 sayılı Kanun’un 101, 108 ve 130. maddelerinde Fonun kaynak ve alacakları sayılmıştır. Buna göre, Kanun’un 101. maddesiyle bankaların fona ödemeleri gereken katılma paylarının, Kanunun 108. maddesiyle, el konulan bankaların hâkim ortakları ve bunların yöneticilerine yöneltilecek takiplerin, 130. maddesiyle de idari para cezaları, mevduat ve katılım sigorta primlerinin ve kamu hukukundan doğan sair kalemlere ilişkin takiplerin 6183 sayılı Kanun’a göre takip edileceği düzenlenmiştir.
Böylelikle ...’ye devredilen bankaların tüm alacakları aynı hukuksal statüye alınmamış, banka hâkim ortağı, yöneticisi veya bunların yakın eş ya da çocukları olmayan üçüncü şahıs borçluların özel borçları için 6183 sayılı Kanun’un uygulanması düzenlenmemiştir. Bir başka anlatımla, hangi kalem alacakların “fon alacağı” sayılacağı 4389 sayılı Kanun’la belirlenmiş, banka hâkim ortağı üst düzey yöneticisi veya bunların eş ya da çocuğu olmayan ve dolanlı işlemlere dayanmayan üçüncü kişilere ait borçların Fon alacağı sayılacağına ilişkin hiçbir düzenleme yapılmamıştır. Buna rağmen, adi bir borç niteliği taşıyan ve banka hâkim ortağı yöneticisi ve bunların eş ya da çocuklarına ait olmayan borçların da fon alacağı gibi tahsil edilmek istenmesi hukuken doğru bir usul değildir.
Konuyu 6183 sayılı Kanun perspektifinden de ele almak mümkündür. 6183 sayılı Kanun’un "Kanunun Şumulü (kapsamı)" başlıklı 1. maddesi açık bir biçimde sözleşmeden, haksız fiilden ve haksız iktisaptan doğan kamu alacaklarının 6183 sayılı Kanun’a göre tahsil edilemeyeceğini vaz etmektedir.
4389 sayılı Kanun’un 15/7-b bendinde yer verilen banka kaynaklarının dolanlı işlemlerle banka hakim ortakları ve yöneticileri tarafından yapılan muvazaalı işlemlerle boşaltılması halinde, bu işlemler görünüşte bir sözleşmeye dahi dayansa, gerçek mahiyetleri farklı olduğundan, ...’ye bu kısım alacakların 6183 sayılı Kanun’a göre tahsil yetkisi tanınmasında hukuka aykırılık yoktur. Gerçekten, dolanlı işlemlerle elde edilen bu kısım haksız kazançlar hukuken geçerli sayılabilir bir sözleşmeye dayanmayacağı gibi, bu şekilde elde edilen haksız kazançlar 4389 sayılı Kanun’da yapılan açık atıfla 6183 sayılı Kanun dairesinde tahsil edilebilir.
Oysa hiçbir dolanlı işlem olmaksızın batık bir bankadan aradaki kredi sözleşmesi gereğince kredi kullanan borçlunun bu borcunun bir sözleşmeden doğduğu açıktır. Dolayısıyla batık bankanın Fona intikal etmesi ile beraber alacaklı sıfatının kamuya geçmiş olması, bu alacağın 6183 sayılı Kanun’a göre tahsil edilebileceği sonucunu doğurmayacaktır. Bir başka anlatımla, bir sözleşme kaynaklı alacak, eğer 4389 sayılı Kanun’da sayılan dolanlı bir işlem niteliği taşımıyorsa amme alacağı niteliği kazanamaz.
Fon’un her türlü alacağının amme alacağı kabul edilmesi halinde banka kaynaklarının dolanlı işlemlerle kullanılmasında hiçbir dahli olmayan herhangi bir bankadan otomobil ya da ihtiyaç kredisi almış kişilerin de 6183 sayılı Kanun’a göre takip edileceği gibi bir sonuç çıkar. Bir başka anlatımla, Fonun her türlü alacağının 6183 sayılı Kanun’a göre tahsil etmek istenmesi, halen faaliyette olan herhangi bir banka yerine örneğin ... Bank’tan kullanılan (otomobil, ihtiyaç ya da konut) kredi nedeniyle borçlu olan ancak banka hakim ortakları ya da bunların yöneticisi eş ya da çocuğu olmayan herhangi bir kişi ya da şirketi, dolanlı işlemler yaptığı belirlenen banka hakim ortakları ile aynı kefeye sokmaktadır.
Üstelik bankalara borçlu olan çok sayıda kredi müşterisinin borç miktarının ihtilaflı olması, bu kişilerin aslında sorumlu bulunmadıkları tutarları 6183 sayılı Kanun’a göre ödemek durumunda kalmaları sonucunu doğurabilir. Gerçekten bir bankanın özellikle faiz hesabını hatalı yaparak müşterisini olması gerekenden daha fazla borçlu kabul etmesi ve bu bankanın daha sonra Fona intikal etmesi halinde, aslında hukuk mahkemelerinde çözülmesi gereken ihtilaf, bu alacağın Fon tarafından temlik alınması ile birden bire kamusal nitelik kazanacak ve esası itibariyle ilgisi olmadığı halde idari yargının incelemesine konu olacaktır. Özel hukuk kurallarına göre cereyan etmiş ve özel hukuk kurallarına göre çözülmesi gereken bir ilişkinin taraflardan birinin birden bire kamuya dönüşerek, borç iddiasının kamu hukuku kurallarına göre çözülmesi hukuk güvenliği açısından da kabul edilemez.
Bu durumda ...’nin batık bankaların hakim ortak, yönetici ve bunların eş ve çocukları dışındaki kişilerden olan alacakları Fon alacağı kapsamına girmemekte, özel hukuk kaynaklı bu alacakların tahsilinde, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanun"u değil, 2004 sayılı İcra İflas Kanunu hükümlerini uygulaması gerekmektedir.
Doktrinde yer alan bu görüş Dairemizce de benimsenmiştir. Nitekim, 4389 sayılı Bankalar Kanunu"nun 15/3. maddesinin ilk cümlesinin yazılış şeklinden de hisseleri Fona intikal eden bankaların alacaklarının 6183 sayılı Yasa"ya tabi olacağının öngörüldüğü anlaşılmaktadır. Kanun koyucu, Fonun kimden olursa olsun her türlü alacağının 6183 sayılı Yasa"ya tabi olması gerektiği amacında olsa idi, anılan madde hükmünde geçen "her türlü alacaklarının" ibaresinden sonra gelen "ve" ibaresinin yerine, "veya" ibaresini kullanması, "ve" ibaresinden sonra konumları ve sıfatları belirtilen kişi ve şirketlerden olan alacaklar ile ilgili sınırlamalara yer vermemesi gerekirdi. Bu durumda, Fon"un konumları ve sıfatları belirtilen anılan kişi ve şirketlerden olan her türlü alacağı fon alacağı sayılmak istenmiştir. Bu şekilde yorum yapılması halinde anılan maddenin yazılış şekline kendi ve Yasa"nın bütünlüğü içerisinde doğru anlam yüklenmiş olacaktır.
Bu durumda, davacı ..."ye devredilen bankaların alacağı olan ve bu şikayete konu edilen alacakların, 4389 sayılı Bankalar Kanunu"nun 15/3. maddesi kapsamında fon alacağı olmadığı anlaşılmaktadır.
Dairemizin fon alacağı kavramına ve bunun niteliğine ilişkin son görüşü Dairemizin 26.09.2013 tarih ve 2023 E, 5811 K sayılı ilamında olduğu üzere yukarıda açıklandığı gibi olmakla birlikte, Yargıtay 19. Hukuk Dairesinin 19.03.2009 tarih, 938 E, 1965 K sayılı aksi yöndeki görüşü içeren kesinleşmiş bozma kararına uyularak mahkemece karar verilmiş olup, bozma kararına uyulmakla şikayetçi yararına usuli kazanılmış hak oluşmuştur.
Bu açıklamara ve dosyadaki yazılara, İcra Mahkemesince uyulan bozma ilamı doğrultusunda inceleme yapılıp karar verilmiş olmasına, bozmanın kapsamı dışında kesinleşmiş olan yönlere ilişkin temyiz itirazları incelenemeyeceğine göre, şikayet olunanlar vekillerinin temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle, şikayet olunanlar vekillerinin tüm temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uygun bulunan hükmün ONANMASINA, aşağıda yazılı onama harcının temyiz eden ..."den alınmasına, kararın tebliğinden itibaren 10 gün içerisinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 06.11.2013 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.