Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 2020/7501 Esas 2022/937 Karar Sayılı İlamı

MAHKEMESİ :ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ

Taraflar arasında görülen davada Balıkesir 1. Asliye Hukuk Mahkemesi’nce bozmaya uyularak verilen 30.06.2020 tarih ve 2016/792 E. - 2020/217 K. sayılı kararın Yargıtayca incelenmesi davacı vekili tarafından istenmiş ve temyiz dilekçesinin süresi içinde verildiği anlaşılmış olmakla, dava dosyası için Tetkik Hakimi ... tarafından düzenlenen rapor dinlendikten ve yine dosya içerisindeki dilekçeler, duruşma tutanakları ve tüm belgeler okunup, incelendikten sonra işin gereği görüşülüp, düşünüldü:
Davacı vekili, müvekkilinin her çeşit vasıtanın kurtarılması, çekilmesi, muhafazası ve otopark işletmeciliği alanında faaliyet gösteren gerçek kişi tacir olduğunu, davalının ise muhtelif tarihlerde ve çeşitli sayıda vasıtayı çektirerek muhafaza edilmek üzere müvekkiline teslim ettiğini, ancak herhangi bir ücret ödemediğini ileri sürerek, beher vasıtanın otoparka çekilmesi için çekici ücreti ile beher vasıtanın muhafaza ücreti olmak üzere toplam 7.500,00 TL alacağın davalıdan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiş, 16.02.2018 tarihli ıslah dilekçesi ile çekici ücreti ile muhafaza ücreti bedeli talebini 2.509.877,00 TL artırarak, 2.517.377,00 TL 'nin davalıdan tahsilini istemiştir.
Davalı vekili, husumet itirazlarının bulunduğunu, idarenin bu davanın davalısı olmadığını, davanın araç sahiplerine yöneltilmesi gerektiğini, ayrıca dava dilekçesinde hangi araçların otopark ve çekici ücretlerine ait alacağın istendiğinin belli olmadığını, araçların teslim tarihlerinin belli olmadığını bu yönden zamanaşımı itirazlarının bulunduğunu, Balıkesir Emniyet Müdürlüğü'ne bağlı ekipler tarafından 2006-2007-2008-2009-2010 yılı sonuna kadar toplam 17.699 aracın Pekdemir Otoparkına 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun değişik maddelerine istinaden çektirildiğini, yasal süresi içinde başvuran araç sahiplerinden otopark ve çekici ücretlerinin tahsil edilerek sahiplerine teslim edildiğini, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun 34-91- 20/e-61-48/5 vb. maddelerinden bağlı bulunan araçların 2918 sayılı kanuna eklenen ek-14. maddesine istinaden satışları yapılır denildiğinden çeşitli tarihlerde bağlanan araçların 6 aylık yasal süreyi doldurduktan sonra satışı yapılmak üzere yazı ile Milli Emlak Müdürlüğü'ne bildirildiğini, davacının araçların satışı yapılıp otopark ve çekici ücretleri ödendikten sonra tesliminin yapılacağı hususunu bilerek araç kabulü yaptığını, otopark ve çekici ücreti ödenmeksizin otoparktan teslim alınan araç olmadığından bir borcun da olmadığını savunarak davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Mahkemece, iddia, savunma, uyulan bozma ilamı ve tüm dosya kapsamına göre, otopark ve çekici ücretleri ile araçların güncel değerlerinin belirlenmesi, davalı idarenin görev ve sorumluluğunda olmayıp, bu araçların otopark ücretlerinin ödenmesi konusu, Karayolları Trafik Kanunu'nun Ek-14 maddesi kapsamında Milli Emlak Müdürlüğü'nün bağlı olduğu T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın görev ve sorumluluğunda olduğu gerekçesiyle davanın husumet yönünden reddine karar verilmiştir.
Karar, davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Dava, davacıya ait otoparkta muhafaza edilen araçların ödenmeyen ücretleri ile çekici ücretlerinin tahsili istemine ilişkin olup, mahkemece otopark ve çekici ücretlerinin ödenmesi konusu, Karayolları Trafik Kanunu'nun Ek-14 maddesi kapsamında Milli Emlak Müdürlüğünün bağlı olduğu Çevre Şehircilik Bakanlığının görev ve sorumluluğunda olduğu gerekçesiyle davanın husumet yönünden reddine karar verilmiştir.
Bir kişinin belli bir davada gerçekten davacı veya davalı sıfatına sahip olup olmadığı hususu usul hukukunun değil, dava konusu hakkın özüne ilişkin bir maddi hukuk meselesidir. Bir davanın tarafları o davada gerçekten taraf sıfatına sahip değilse, mahkeme dava konusu hakkın esasına girip karar veremez. Davayı sıfat yokluğundan reddetmesi gerekir. Davacı olma sıfatı dava konusu hakkın sahibine, davalı sıfatı ise sübjektif hak kendisinden istenebilecek kişiye aittir. Kuşkusuz bu hak sözleşmeden, haksız fiilden, sebepsiz iktisaptan veya kanundan doğabilir. Bir alacak davasında davalı olma sıfatı o alacağın gerçek borçlusuna aittir. Alacak davası, o alacağın gerçek borçlusundan başka bir kişiye karşı açılırsa, dava konusu alacağın mevcut olmadığından dolayı değil, davalının davalı sıfatına sahip olmadığından dolayı reddedilir. Taraf sıfatı dava şartı değildir. Ancak taraf sıfatı itiraz niteliğinde olduğundan hakim diğer itirazlar gibi dosyadan anlaşılabildiği sürece resen dikkate alır.( Prof. Dr. Baki Kuru, Hukuk Muhakemeleri Usulü, I. Cilt, s. 1195)
Öte yandan Anayasanın muhtelif maddelerinde (m.29/4, 46/1, 82/1, 128/1, 161/1) “Devlet ve diğer kamu tüzel kişileri” ifadesi yer almaktadır. Bu ifadeden, Devletin kamu tüzel kişiliğine sahip olduğu anlaşılmaktadır. Devlet kişi topluluğu şeklinde bir kamu tüzel kişisidir. Devlet, kendisini oluşturan kişilerin dışında ayrı bir hukuki kişiliğe sahiptir. Kişiler, devlet tüzel kişiliğinin organlarını oluştururlar ve devlet adına işlem ve eylemler yaparlar. Tüzel kişi olması hasebiyle devlet, haklara ve borçlara ehil olup, hukukî muameleler yapabilir, mahkemelerde davacı veya davalı olabilir. Devlet, başkent teşkilatı (Cumhurbaşkanlığı, Cumhur Başkanlığı Kabinesi, Bakanlıklar…), taşra teşkilatı (il, ilçe,..) ve bunlara bağlı kimi kuruluşlar (Emniyet Genel Müdürlüğü, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü… gibi) ile birlikte tek bir tüzel kişiliği ifade etmektedir. Bu merciler, kendi görev alanları itibariyle devlet tüzel kişiliği adına işlem ve eylemler yapmaktadırlar. Bu anlamda, bakanlıkların devlet tüzel kişiliğinin dışında ayrıca bir tüzel kişiliğe sahip oldukları söylenemez.
Somut olayda, dava dosyası içindeki belgelerden Balıkesir Valiliği İl Trafik Komisyon Başkanlığının 06/07/2006 tarih, 2006/77 sayılı kararı uyarınca davacının otoparkının yediemin otoparkı olarak hizmet vermesine karar verildiği, aynı sayılı kararda ayrıca muhafaza altına alınacak araçların türüne göre de günlük muhafaza ücretinin belirlendiği görülmüştür. Yukarıda açıklanan kanuni düzenlemeler çerçevesinde bakanlıkların tekbaşına bir tüzel kişiliğinin bulunmayıp Devletin kamu tüzel kişiliğinin bir organı olduğu, anılan tarihte Milli Emlak Genel Müdürlüğünün Maliye Bakanlığına bağlı bir müdürlük olduğu ve ayrıca Balıkesir Valiliği İl Trafik Komisyonu Başkanlığının 06/07/2006 tarih 2006/77 sayılı kararı uyarınca davacının yediemin otoparkı olarak hizmet vermesi hususu birlikte değerlendirildiğinde husumetin devlet tüzel kişiliğine izafeten (temsilen) Maliye Hazinesine yöneltilmesinde bir yanlışlık bulunmadığı kuşkusuzdur. Bu durumda, mahkemece işin esasına girilerek olumlu-olumsuz bir karar verilmesi gerekirken, yazılı gerekçeyle davanın husumet yönünden reddine karar verilmesi doğru olmamış, kararın davacı yararına bozulması gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıdaki bentte açıklanan nedenlerle davacı vekilinin temyiz isteminin kabulü ile kararın temyiz eden davacı yararına BOZULMASINA, ödediği peşin temyiz harcının isteği halinde temyiz eden davacıya iadesine, 09/02/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.