Danıştay 10. Daire 2015/594 Esas 2020/6049 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2015/594
Karar No : 2020/6049

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … Basın Yayın … Ofset Mat. … Gazetesi Amb. Turz. Gıda Hayv. İnş. Oto Nak. Taş. Emlak Konf. Hırd. Or. Ürün. İml. San. Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVALI) : … Valiliği

İSTEMİN KONUSU : ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Amasya ili, Merzifon ilçesinde faaliyet gösteren ...Gazetesine Basın İlan Kurumu Kontrol Kurulu tarafından yapılan denetim sonucunda Amasya Valiliği İl Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğünce 39.034,14 TL tutarında mahsup işlemine tabi tutulmasına ilişkin … tarih ve …-….-… sayılı işlemin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; davacı gazetede belli tarihlerde yayınlanan haber ve yazıların diğer gazetelerden alıntı olduğu, bu şekilde yapılan iktibasın %10 oranının üzerinde olduğu, Basın İlan Kurumu Kontrol Kurulu tarafından hazırlanan raporda, alıntı yapılan haberlerin hangi gazeteden alındığının detaylı bir şekilde somut olarak ortaya konulduğu, davacı gazetede belli dönemlerde yukarıda aktarılan Genel Kurul kararı uyarınca belirlenen asgari 3 fikir işçisi çalıştırılma şartının yerine getirilmediği, fikir işçisi niteliğindeki kişinin görevleri dışında başka işlerde istihdam edildiği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, iktibas haberlerinin yasal sınırlar içerisinde kaldığı, iddialarının değerlendirilmeden ve bilirkişi incelemesi yapılmadan karar verildiği ileri sürülerek İdare Mahkemesi kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, davacının mahsup işlemine karşı 10 gün içerisinde Valiliğe yada Kuruma itiraz etmesi gerektiği, yapılan itirazın reddi halinde Basın İlan Kurumu Yönetim Kuruluna başvurarak yeniden itiraz etmesi gerektiği, davacının buradan çıkacak karar göre dava açılabileceği, idari başvuru yolları tüketilmediği belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Amasya ili, Merzifon ilçesinde yayınlanan ...Gazetesi'nin imtiyaz sahibi tarafından, aynı ilçede yayınlanan ...Gazetesi'nin denetlenmesinin talep edilmesi üzerine yapılan denetim sonucunda Basın İlan Kurumu Kontrol Kurulu tarafından düzenlenen 10/03/2014 tarihli raporda, ...Gazetesi'nin Basın İlan Kurumu Teşkiline Dair 195 sayılı Kanun Uyarınca Yayınlanacak İlan ve Reklamlar ile Bunları Yayınlayacak Mevkuteler Hakkında 67 sayılı Genel Kurul Kararının 17, 20, 23, 26, 36, 71 ve 73. maddelerinin ihlal ettiği tespitine yer verilmiştir.
Basın İlan Kurumu Kontrol Kurulu tarafından hazırlanan raporda, davacının 56 gün boyunca Genel Kurul Kararının 49. maddesinde belirlenen %10 iktibas oranını aştığının tespit edildiği, gazetede fikir işçisi olarak çalışan personelin başka işlerde istihdam edildiği, Genel Kurul Kararı ile belirlenen kriterler uyarınca gazetenin belli bir nitelik ve kalitede olması için öngörülen asgari 3 fikir işçisi çalıştırma şartının 01/01/2009 – 03/03/2009 tarihleri arasında 62 gün, 8-9/04/2009 tarihleri arasında 2 gün, boyunca yerine getirilmediği hususlarının belirlenmesi nedeniyle ...Gazetesine 39.034,14 TL mahsup işlemi uygulanması üzerine bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT:
195 sayılı Basın İlan Kurumu Teşkiline Dair Kanunun 49. maddesinde; “Bu kanuna veya bu kanuna dayanılarak yapılacak yönetmeliğe veyahut Kurum Genel Kurulunun bu kanunda yazılı hususlarda ittihaz edeceği kararları ile yükletilen ödevlere yahut da basın ahlak esaslarına, riayet etmiyen gazete ve dergilerle prodüktörler ve kamu idare ve teşekkülleri ve 42 nci maddede anılan sair ortakların sorumluları hakkında, diğer mevzuat hükümlerine halel gelmemek üzere, aşağıda yazılı olduğu şekilde muamele yapılır:
a) Kurum tarafından o gazete veya dergiye verilecek ilan ve reklamlar, kesinleşen Yönetim Kurulu Kararına dayanılarak, Kurum Genel Müdürlüğünce, iki ayı geçmiyecek bir süre ile kesilir. Ayrıca, bu kanunla temin edilen menfaatlerden de aynı şekilde faydalandırılmaz.
b) Prodüktörlük müessesesinin iki ayı geçmemek üzere kapatılması için, Kurul Genel Müdürlüğünce iş, Yönetim Kuruluna intikal ettirilir. Kesinleşen Kurul Kararını, o yerdeki valilik infaz eder.
(a) ve (b) bentlerinde yazılı hallerde, Yönetim Kurulu Kararına, tebliğinden itibaren on gün içinde o yerdeki en yüksek dereceli Asliye Hukuk Hakimliğine itiraz edilebilir. Hakim, en geç on beş gün içinde evrak üzerinden kararını verir, bu karar, kesindir.
c) Kurum Genel Müdürlüğünün bildirmesi üzerine kamu idare ve teşekkülleri ile ortaklıkların sorumluları hakkında kendi statülerine göre disiplin muamelesi uygulanır. Böyle bir statü yoksa, o teşekkülün denetleme bakımından bağlı bulunduğu veya iştigal sahasına girdiği Bakanlık, uygun gördüğü bir disiplin muamelesi uygular. İlgili Bakanlığın yapacağı tebligata uyulması mecburidir.
Yapılacak disiplin muamelelerinin neticesi Kuruma bildirilir. Kurumun, disiplin muameleleri aleyhinde yetkili mercilere veya Bakanlığa itiraz hakkı vardır.” hükmüne yer verilmiştir.
Basın İlan Kurumu Teşkiline Dair 195 Sayılı Kanun Uyarınca Yayınlanacak İlan ve Reklamlar ile Bunları Yayınlayacak Mevkûteler Hakkında Genel Kurul Kararının 1. maddesinde, "Bu Karar, 195 sayılı Kanun uyarınca Basın İlânKurumu veya valiliklerin yayınına aracı olduğu ilân ve reklâmların dağıtım ve yayınlanma esasları ile bunları yayınlayacak mevkutelerin vasıflarını, ödevlerini ve uygulamaya ilişkin diğer hususları düzenler" hükmü, 14. maddesinde; "Gazetelerin, haksız veya fazla olarak yayınladığı resmî ilânlar "mahsup", yayınlama hakkı bulunmasına rağmen yayınlayamadığı resmî ilânlar ise "telâfi" edilir.
Mahsup ve telâfi işlemleri, gazetelerin mağduriyetini önlemek üzere, ilgiligazetenin bu işlemlere ilişkin karar tarihindeki aylık resmî ilân kontenjanının yarısı üzerinden izleyen aylarda yapılır. Ancak, mahsup veya telâfi miktarı, ilgili gazetenin karar tarihinden geriye doğru üç aylık resmî ilân kontenjanını aştığı takdirde, mahsup veya telâfi işlemi karar tarihindeki resmî ilân kontenjanının tamamı üzerinden yapılır.
Bir yerde yayınlama hakkı olan tek gazetenin bulunması halinde, bu gazete hakkında alınan mahsup kararı, mahsup tutarı kadar resmî ilânın, ilgili gazetede yayınlatılmaması suretiyle uygulanır.
Mevzuat hükümlerinin ihlali sebebiyle gazetelere mahsup işlemi uygulanmış olması, aynı konuda, 195 sayılı Kanun'un 49 uncu maddesinin (a) bendi uyarınca cezai yaptırım uygulanmasına engel teşkil etmez." hükmü, 17. maddesinde; "Günlük gazeteler ile diğer mevkutelerin içeriği yayınlandıkları yerlere göre, ilgili bölümlerde ayrı ayrı gösterilmiştir.
Ancak, bir gazetede yer alan ilân, reklâm, aynı mahiyetteki resim, yazı ve benzeri hazır kalıpların yüzölçümünün, o gazetenin kendi kategorisi için belirlenmiş olan asgarî yüzölçümünün üçte birini geçmemesi ve her sayfasının yayın yerinde dizilip tertiplenmiş olması ve yine Matbaalar Kanunu hükümlerine uygun olarak çalışan bu yerdeki matbaalarda basılması gerekir (...)
Gazetelerin zorunlu içeriğinde yer alan yazı, fotoğraf, resim ve benzerlerinin hangi yayın organından alındığının gösterilmesi zorunludur. Herhangi bir telif veya abonelik ücreti ödenmeksizin, internet ortamından veya yazılı eserlerden yapılan alıntılar ile gazetenin kendi türüyle bağdaşmayacak her türlü yazı, resim ve benzerlerine, bu Karar’ın ilgili bölümlerinde belirtilen zorunlu içerikte yer verilemez" hükmü, 49. maddesinde; "Gazetelerde, iktibas suretiyle yayınlanan haber, röportaj ve diğer yazılar, iktibas eden gazetenin yüzölçümünün %10’undan fazla olamaz.
İktibasta, iktibasın yapıldığı her türlü yayın kaynağının adı ve tarihi açıkça belirtilir (...)" hükmü, 71. maddesinde; "Her gazete ait olduğu kategoriye göre, yüzölçümünün en az üçte ikisini, yayın yeri ve çevresindeki güncel ve sosyal haberlere, ekonomi, kültür, sanat, magazin ve spor haberlerine, inceleme, araştırma, yorum, röportaj ve benzeri yazılara ayırmak zorundadır. Bu zorunlu içeriğin dışında kalan yüzölçümünün diğer bölümü ise ilân, reklâm ve aynı mahiyetteki yazı ve kalıplar ile iç ve dış olaylara ilişkin haberlere, şiir, derleme, fıkra, atasözü ve benzeri genel konulardaki yazılara ayrılır. İktibaslarla ilgili hususlarda 49 uncu madde hükümleri uygulanır(...)" hükmü ile, 73. maddesinde; “Gazeteler, aşağıda belirtilen görevlerde, fikir işçisi sıfatıyla sarı basın kartı taşıyan veya fikir işçilerine ilişkin çalışma ve sosyal güvenlik mevzuatına ya da kamu yayın organlarının haber hizmetlerinde kamu hukuku statüsüne göre en az dört ayı devamlı olmak üzere toplam on iki ay çalışmış yahut iletişim fakülteleri veya diğer fakültelerin iletişimle ilgili bölümlerinden mezun olmuş veyahut meslek yüksekokullarının iletişimle ilgili bölümlerinden mezun olmak şartıyla basın yayın organlarında fikir işçisi statüsünde İŞKUR İşbaşı Eğitim Programı kapsamındaki çalışma süreleri de dahil en az dört ay ara vermeden çalışmış, asgari sayıda fikir işçisini kadrolarında çalıştırmak zorundadır.” kuralı yer almaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Basın İlan Kurumu Teşkiline Dair 195 Sayılı Kanun Uyarınca Yayınlanacak İlan ve Reklamlar ile Bunları Yayınlayacak Mevkûteler Hakkında Genel Kurul Kararının 49. maddesinde gazetelerde, iktibas suretiyle yayınlanan haber, röportaj ve diğer yazılar, iktibas eden gazetenin yüzölçümünün %10’undan fazla olamayacağının belirtildiği ve buna dayanarak, davacı şirkete ait gazetede farklı tarihlerdeki yayınlarda yer alan haberlerle ilgili olarak, Basın İlan Kurumu Kontrol Kurulu tarafından hazırlanan raporda, söz konusu gazetede yayınlanan haber ve yazıların diğer gazetelerden alıntı olduğu, bu şekilde yapılan iktibasın %10 oranının üzerinde olduğu, alıntı yapılan haberlerin hangi gazeteden alındığının detaylı bir şekilde somut olarak ortaya konulduğunun ifade edildiği gerekçesiyle, İdare Mahkemesince davacının iddiaları yerinde bulunmayarak reddedildiği görülmektedir.
Dava dosyasının incelenmesinden, Basın İlan Kurumu Kontrol Kurulunun anılan denetim raporunda 08/11/2011 tarihli yayında ihlal davacının alıntı yaptığı haberlerin gazetenin yüzölçümünün %10’undan fazla olamayacağı kuralının ihlal edildiği tespiti üzerine davacıya 988,52 TL mahsup işlemi uygulandığı görülmektedir. Ancak mahsup işlemine konu 08/11/2011 tarihli yayının kurban bayramına denk geldiği ve dini bayramlarda gazete yayınlanmadığı dikkate alındığında yapılan mahsup işleminin hukuka uygun olmadığı anlaşılmaktadır.
Bu durumda, hukuka aykırılıkların ortaya konulması bakımından, gazetenin yayın tarihleri de dikkate alınarak, Basın İlan Kurumu Kontrol Kurulu tarafından hazırlanan raporunda yer alan aykırılıklar yönünden, davacının alıntı yaptığı haberlerin gazetenin yüzölçümünün %10’undan fazla olamayacağı kuralının ihlaliyle ilgili olarak gerek duyulması halinde bilirkişi incelemesi yaptırılmak suretiyle dava konusu işlemlerin hukuka uygunluk denetiminin yapılması gerekirken, eksik inceleme ve değerlendirme sonucunda davanın reddi yönündeki Mahkeme kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne,
2. Davanın reddine ilişkin temyize konu …. İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanun'un (geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin 1. fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 (on beş) gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere, 10/12/2020 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.