Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 2020/7321 Esas 2022/921 Karar Sayılı İlamı

MAHKEMESİ :TİCARET MAHKEMESİ

Taraflar arasındaki davada Sigorta Tahkim Komisyonu İtiraz Hakem Heyeti'nce verilen 20.02.2020 gün ve 2020/İHK-4084 sayılı karar, davalı vekili tarafından süresinde temyiz edilmiş olmakla, saklanmak üzere tevdi edildiği İstanbul Anadolu 6. Asliye Ticaret Mahkemesi tarafından temyiz incelemesi yapılmak üzere Dairemize gönderilmiş olup, dosya için Tetkik Hakimi ... tarafından düzenlenen rapor dinlendikten ve yine dosya içerisindeki dilekçeler, duruşma tutanakları ve tüm belgeler okunup, incelendikten sonra işin gereği görüşülüp, düşünüldü:
Davacı vekili, müvekkili ile davalı sigorta şirketi arasında yapılmış olan 26 adet İlçe Bazlı Kuraklık Verim Sigorta Poliçeleri kapsamında teminat altına alınan risklerin, ilçe genelinde doğrudan neden olacağı verim kaybının teminat altına alındığını, poliçe süresi içerisinde kuraklığa bağlı verim kaybı yaşandığını, poliçelerin tazminat hesabı başlığında "Tazminat ödemesinde sözkonusu tazminat hesabının ilçeye ait ilgili yılda Tarım Sigortaları Havuzu tarafından belirlenen ilçenin gerçekleşen verim ortalaması ile ilçenin eşik verim değeri arasındaki farkın baz alınacağının" belirtildiğini, Nusaybin Kaymakamlığı İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü tarafından yapılan kuraklık tespiti sonucu, uyuşmazlık konusu parsellerde kuraklık nedeniyle %100 zarar oluştuğunun tespit edildiği, bağımsız eksper tarafından düzenlenen 2017-2018 yılı Nusaybin ilçesi kuraklık raporunda da ilçe genelinde kuraklık sebebiyle oluşan zarar oranının %85-%100 arasında olduğunun belirtildiği, poliçede uyuşmazlık konusuna ilişkin müvekkiline herhangi bir bilgilendirme yapılmadığını, üreticinin sigorta şirketi karşısında zayıf konumda bulunduğunu, bu nedenle poliçedeki aleyhe hususların uygulanmaması gerektiğini, zarar hesaplarının Tarim Sigortaları Havuzu tarafından belirlenen referans parsellerde değil, ilçe bazında kuru tarım alanlarında yaşanan kuraklık sebebiyle ilçenin gerçekleşen verim ortalaması (poliçe kapsamına göre kurak alanların verim ortalamasının alınması, sulak alanların gözönünde bulundurulmaması) ile ilçenin eşik değeri arasındaki farkın, poliçede belirtilen ekili alanın ve ürün birim fiyatının çarpılarak hesaplanacak teminat bedelinin müvekkiline ödenmesi gerektiğini ileri sürerek, başvurunun kabulü ile fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla şimdilik 5.000.-TL maddi tazminatın davalı sigorta şirketinden tahsilini talep ve dava etmiş; rapor sonrası talebini 62.333,20 TL'ye yükseltmiştir.
Davalı vekili, Devlet Destekli İlçe Bazlı Kuraklık Verim Sigortası kapsamına alınan risklerin doğrudan neden olacağı verim kaybının Türkiye İstatistik Kurumu("TÜİK") ve Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) verileri esas alınarak ve tespit edilen ilçenin eşik verim değerine kadar teminat altına alınacağı, sigortalının poliçede belirtilen parseline özgü verim kayıp taleplerinin dikkate alınmayacağı, Genel Şartların "Verim Tespiti" başlıklı B.3.maddesi uyarınca; ilçenin gerçekleşen verim ortalamasının belirlenmesi amacıyla, her yıl hasat döneminde TARSİM tarafından belirlenen referans parsellerde TARSİM eksperleri tarafından verim tespiti yapıldığını, ilgili yıl için ilçenin gerçekleşen verim ortalamasının, ilçenin eşik verim değerinin altında kalması durumunda ilçede bulunan tüm sigortalı üreticilerin tazminat almaya hak kazandığını, yapılana verim tespitleri sonucunda 2018 üretim yılında buğday ürünü için Nusaybin ilçesinde dekar başına 221 kg verim tespit edildiğini, Devlet Destekli İlçe azlı Kuraklık Verim Sigortası Tarife ve Talimatları ile 2018 üretim yılı Nusaybin ilçesi için ilan edilen eşik verim değerin 22 kg olarak belirlendiğini, aradaki 3 kg/dekar farka yönelik olarak ilçedeki tüm sigortalılara ödeme yapıldığını, dava konusu poliçeler kapsamında da poliçede daini mürtehin sıfatıyla yer alan Tarım Kredi Kooperatifi'ne 24.09.2018 tarihinde toplam 1.033,00 TL ödeme yapıldığını belirterek, davanın reddini savunmuştur.
Uyuşmazlık Hakem Heyetince, iddia, savunma, bilirkişi raporu ve tüm deliller kapsamında; sözkonusu sigorta türünde sigortalının ihbar yükümlülüğü bulunmadığı, rizikonun gerçekleştiğinin tespitinin kendi tayin ettiği eksperler vasıtaysıyla TARSİM'e ait olduğu, davalının sigortalıyı aydınlatma yükümlülüğünü yerine getirmediği, Genel Şartların "Verim Tespiti" başlıklı B.3.maddesinde; "İlçenin gerçekleşen verim ortalamasının belirlenmesi amacıyla her yıl hasat döneminde Tarım Sigortaları Havuzu tarafından belirlenen referans parsellerde verim tespit edilir" şeklinde belirtildiği, ancak ilçe bazında referans parsellere ait gerçekleşen verim değerine ilişkin verilerin davalı tarafça delil olarak sunulmadığından itirazlarının dikkate alınamayacağı gerekçesi ile başvurunun kısmen kabulü ile 42.540,89 TL'nin davalı sigorta kuruluşundan tahsil edilerek başvurana ödenmesine karar verilmiştir.
Karara karşı davalı sigorta şirketi tarafından itiraz edilmiştir.
İtiraz Hakem Heyetince, tüm dosya kapsamına göre yapılan itiraz incelemesi sonucunda; TARSİM'in ilçe bazlı geçekleşen verim ortalaması değerlerinin gerçeği yansıtmadığı, tespite ilişkin ayrıntı ve dayanakların davalı sigortacı tarafından sunulmadığı, TARSİM tarafından verim ortalamasına ilişkin değerlere ne şekilde ulaşıldığının denetimine izin verilmediği, bu durumda sözkonusu sigortalarda ilçe bazında ortalama verim ve eşik verim değeri tespitinde TÜİK verileri esas alındığından, ilçe bazında gerçekleşen verim ortalaması tespitinde de TÜİK verilerinin esas alınması gerektiği, bu durumda başvuranın zararının tespitinde İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünün belirlediği parsel bazlı verim ortalaması yerine TÜİK'in belirlediği %79 verim kaybı ve makarnalık buğdayda 2018 yılında ilçe bazlı gerçekleşen verim ortalaması olan 70 kg/dekarın esas alınmasının doğru olduğu, dolayısıyla tazminat hesabında poliçede belirtilen ilçe eşik verim değeri (224 kg.) ile Nusaybin ilçesinde gerçekleşen verim ortalaması (70 kg.) arasındaki fark olan 154 kg.'ın verim kaybı olarak esas alınması gerektiği, netice itibariyle Genel Şartların "Verim Tespiti" başlıklı B.3.maddesinde; "İlçenin gerçekleşen verim ortalamasının belirlenmesi amacıyla her yıl hasat döneminde Tarım Sigortaları Havuzu tarafından belirlenen referans parsellerde verim tespit edilir" düzenlemesi gereğince, ilçe bazında referans parsellere ait gerçekleşen verim değerinin verilerini delil olarak dosyaya sunmadığından ve dolayısıyla ortalama verim değerine giden sürecin nasıl başladığı ve ne şekilde belirtilen sonuca ulaşıldığının bilinmemesi ve bilinmesine müsaade edilmemesi karşısında, somutlaştırma yükümlülüğünü yerine getirmeyen davalı sigorta şirketinin itiraz başvurusunun reddine karar verilmiştir.
Karara karşı, davalı sigorta şirketi tarafından temyiz kanun yoluna başvurulmuştur.
Dava, ilçe bazlı kuraklık verim sigorta poliçelerine dayalı tazminat istemine ilişkindir.
Bilindiği üzere, anılan sigorta çeşidi ile, Çiftçi Kayıt Sistemine kayıtlı olup sigortalan kuru tarım alanlarında üretimi yapılan hububat vs. gibi ürünlerde, ilçe bazında gerçekleşen aşırı nem, aşırı yağış, don, sıcak ısı dalgası, sıcak rüzgar ve tarımsal kuraklık riskleri nedeniyle doğrudan meydana gelen verim kayıplarının giderilmesi amaçlanmakta olup üründeki verim kaybının o ilçe için belirlenen yıllık ortalama verim değerinin %70’i olarak belirlenen eşik verim değerinin altında kalması halinde sigorta teminatı devreye girmekte ve o ilçe bazında sigortalı çiftçilerin tümüne poliçe kapsamında tazminat ödemesi yapılmaktadır. Taraflar arasındaki uyuşmazlık, 2017-2018 döneminde, dava konusu poliçelere konu taşınmazların bulunduğu Nusaybin ilçesi genelinde kuraklık nedeniyle oluşan ortalama verim kaybının ne miktarda olduğuna ilişkin olup anılan ilçenin yıllara sari buğday ürünü ortalama veriminin 320 kg/da., eşik verim değerinin ise 224 kg/da. olduğu konusunda taraflar arasında bir ihtilaf bulunmamaktadır.
Tazminat ödemelerinin poliçe özel ve konuya ilişkin sigorta genel şartlarına göre belirlenip yapılması gerektiği izahtan varestedir. Dava konusu sigorta poliçelerinde ve bu poliçelerin eki niteliğindeki 2018 yılına ait “Devlet Destekli İlçe Bazlı Kuraklık Verim Sigortası Genel Şartları”nın sigortanın konusuna ilişkin A.1.maddesinde; sigortalının poliçede belirtilen parseline özgü verim kayıp taleplerinin dikkate alınmayacağı belirtilmiş, A.3.1.c maddesinde ise; tazminat hesabına esas teşkil eden ilçenin gerçekleşen verim ortalaması, ilgili yılın hasat döneminde tarım sigortaları havuz eksperleri tarafından ilçenin referans parsellerinde belirlenen verimlerin ortalaması olarak tanımlanmıştır. Ayrıca yynı maddenin (ç) bendinde referans parsellerin havuz eksperleri tarafından belirleneceği, A.3.2.2. maddesinde de tazminat hesabında referans parsellerde belirlenen verimin esas alınacağı, eksperlerin yaptığı tespitler dışında yapılacak verim tespitlerinin dikkate alınmayacağı açıklanmış olup, referans parsellere yönelik işbu hükümler Genel Şartların B.3.maddesinde “Verim Tespiti” başlığı altında yer verilen açıklamalarla bir kez daha vurgulanarak hükme bağlanmıştır.
Somut dava bakımından, Nusaybin ilçesinde, 2018 yılı hasat döneminde tarım sigortaları havuz eksperleri tarafından yöntemince belirlenen referans parsellerde gerçekleşen ortalama verimin 221 kg/da. miktarında olduğu, bu rakamın eşik verim değerin üç puan altında kaldığı, ilçe bazındaki tüm sigortalılara olduğu gibi somut dava bakımından hak sahibi olan dain-i mürtehine bu fark rakam ve konuya ilişkin tarifede belirtilen hesap tablosu esas alınarak tazminat ödemesinin yapıldığı anlaşılmaktadır.
Hal böyle olmakla birlikte, Sigorta Tahkim Komisyonu nezdindeki uyuşmazlık hakemince verilen kararda, alınan ve benimsenen bilirkişi raporu dairesinde 2018 yılında Nusaybin ilçesinde, kuru buğday üretiminde verim kaybının %100 oranında olduğu, bir başka söyleyişle sigortalı üründe 2018 yılı hasat döneminde hiç verim alınamadığı kabul edilmek suretiyle hüküm kurulmuştur. Hakemce görevlendirilen bilirkişinin raporunda, 2018 yılı hasat dönemindeki sigortalı arazilerdeki verim kaybının %100 olduğu yolundaki değerlendirmenin, İlçe Tarım Müdürlüğü ile TÜİK’in bir kısım verilerine ve basında çıkan bazı açıklamalara dayandırıldığı anlaşılmakta ise de, yukarıda belirtilen poliçe özel ve sigorta genel şartları hükümlerinin açıklığı ve tarafları bağlayıcılığı karşısında sigorta genel şartlarının A.1 maddesine yanlış anlam yüklenmek suretiyle 2018 yılında Nusaybin ilçesinde kuru arazilerde ekili buğday ürününde kuraklığın etkisiyle hiç verim alınamadığının kabulü doğru olmadığı gibi, tarım sigortaları havuz eksperlerince gerçekleştirilen referans parsel belirlenmesine ve bu parsellerdeki 2018 yılı hasat döneminde gerçekleşen verim ortalamasının saptanmasına yönelik işlemlerle ilgili olarak bilirkişi tarafından yapılan nesnellikten uzak değerlendirmelere itibar edilmesi suretiyle hüküm kurulması ve davalının bu hükme yönelik
itirazının İtiraz Hakem Heyetince reddi doğru olmamış, davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile Sigorta Tahkim Komisyonu İtiraz Hakem Heyetince verilen kararın davalı yararına bozulmasına karar verilmesi gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle, davalı vekilinin temyiz itirazının kabulü ile Sigorta Tahkim Komisyonu İtiraz Hakem Heyetince verilen kararın BOZULMASINA, ödediği peşin temyiz harcın isteği halinde temyiz eden davalıya iadesine, 09.02.2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.