Danıştay 6. Daire 2019/777 Esas 2020/12736 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2019/777
Karar No : 2020/12736

DAVACI : ...

VEKİLİ : Av. ...

DAVALILAR : 1- …
2- … Bakanlığı

VEKİLİ : Av. …

3- … Genel Müdürlüğü

VEKİLİ : Av. ...

DAVANIN KONUSU : Bursa İli, ... İlçesi, ... Mahallesi, ... ada, ... parsel sayılı taşınmazı kapsayan alana ilişkin 11/01/2012 tarihli, 28170 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Bakanlar Kurulunun 08/12/2011 tarihli, 2011/2545 sayılı acele kamulaştırma kararının iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI : Dava konusu Bakanlar Kurulu'nun acele kamulaştırma yönünde tesis ettiği işlemin yasal dayanağı bulunmadığı, kararda idareyi işlem tesis etmeye yönlendiren kamu yararı ve kamu düzenine ilişkin bir gerekçeye yer verilmediği, acele kamulaştırma kararının alındığı tarihten yedi yıl sonra kamulaştırmaya ilişkin davaların açılması esasen işin acele olmadığını gösterdiği, kamulaştırılmak istenen alanın büyük ova koruma alanı olarak belirlendiği ve tarım dışı kullanılmasının mümkün olmadığı, ... Ovasından geçmeden ovanın kenarından farklı bir güzergah belirlenebileceği, kamulaştırma işleminin ovadaki sulama sistemlerinin iptal edilmesine ve tarım arazilerinin yollarının kapanmasına sebep olacağı, projenin yapımına ilişkin çevresel etki değerlendirmesi raporu alınmadığı, baraj sularının bir yıl önce bırakılması nedeniyle zemin su seviyesinin yükseldiği ve raylı hızlı tren için uygun olmayan bir zemine dönüştüğü, açıklanan tüm bu sebeplerden sonra proje güzergahının büyük ova koruma alanı dışına çıkartılarak, demiryolu güzergahının ... Ovasının dışından geçirilmesinin kamu yararına uygun olacağı ileri sürülmektedir.


DAVALILARIN SAVUNMASI : Davanın süresinde açılmadığı, davaya konu Bakanlar Kurulu kararı, kamu yararı ve hizmet gerekleri gözetilerek Anayasa ve ilgili mevzuata uygun olarak tesis edildiği, Kamulaştırma Kanununda öngörülen acelelik halinin gerçekleştiği, Marmara bölgesinin merkezi konumundaki gelişmiş tarım ve sanayiyle önemli bir merkez olan Bursa İlinin, İstanbul, Ankara ve İzmir'e hızlı demiryolu hatlarıyla bağlanmasının demiryolu taşımacılığına ve bunun yanı sıra bölge ve ülke ekonomisine önemli katkılar sağlayacağı gerekçesiyle Bandırma-Bursa-Ayazma-Osmaneli projesi kapsamında yapılması planlanan hızlı tren demiryolu hattının inşası amacıyla Bursa-... (Km:41+000-116+000) arasındaki güzergaha isabet eden taşınmazlar ile üzerindeki muhdesatın acele kamulaştırılması kararı alındığı, alanda yedi adet alternatif güzergah belirleme çalışmaları yapılarak teknik, ekonomik, yapılabilirlik, çevreye etki ve uyumluluk açısından en avantajlı güzergahın uygulanmasına karar verildiği, raporlar doğrultusunda mutlak tarım arazilerinin demiryolu projesinden olabildiğince az etkilenecekleri ve ... Havalimanında istasyon teşkil edilecek şekilde güzergahın yaklaşık 27 km'lik bölümünde arazi toplulaştırılması nedeniyle proje revizyonunun kararlaştırıldığı, dava konusu taşınmaza yönelik büyük ova koruma alanı içine alınmadan kamulaştırma kararı alındığı için büyük ova koruma alanı içinde olmadığı, dava konusu işlemin kamu yararı taşıdığının açık olduğu ve hukuka aykırılık bulunmadığı savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ ...'İN DÜŞÜNCESİ : Dava dosyanın incelenmesinden, 11/01/2012 tarihli, 28170 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Bakanlar Kurulu'nun 08/12/2011 tarihli, 2011/2545 karar sayılı kararıyla demiryolu taşımacılığına ve bunun yanı sıra bölge ve ülke ekonomisine önemli katkılar sağlayacağı gerekçesiyle Bandırma-Bursa-Ayazma-Osmaneli projesi kapsamında yapılması planlanan hızlı tren demiryolu hattının inşası amacıyla Bursa-... (Km:41+000-116+000) arasındaki güzergaha isabet eden taşınmazlar ile üzerindeki muhdesatın acele kamulaştırılması kararı alındığı, alanda yedi adet alternatif güzergah belirleme çalışmaları yapılarak en avantajlı güzergahın uygulanmasına karar verildiği, davacı taşınmazının bulunduğu alanın da bu güzergahın kapsamında olması nedeniyle acele kamulaştırıldığı anlaşılmakta olup, 2942 sayılı Yasanın 27. maddesinin uygulanabilmesi için gerekli olan olağanüstü durumun, acelelik halinin ve bu yönteme başvurulması ile amaçlanan kamu yararının bulunduğu, dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varıldığından davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI ...'IN DÜŞÜNCESİ : Dava, Bursa İli, ... İlçesi, ... Mahallesi, ... ada, ... parsel sayılı taşınmazı kapsayan alana ilişkin 11/01/2012 tarihli, 28170 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Bakanlar Kurulunun 08/12/2011 tarihli, 2011/2545 sayılı acele kamulaştırma kararının iptali istemiyle açılmıştır.
Anayasanın 13. ve 35. maddesı hükümleri uyarınca mülkiyet hakkının kamu yararı amacıyla Anayasaya uygun olarak yasayla sınırlandırılması mümkündür. Ancak buna ilişkin düzenlemeler öncelikle kamu yararına dayanmalıdır. Buna göre, bir taşınmaz üzerindeki mülkiyet hakkının kamulaştırma yolu ile kaldırılması (mülkiyetin el değiştirmesi) kamu yararının karşılanması zorunluluğunun özel mülkiyet hakkının korunmasından üstün tutulması şartına bağlıdır. Bu çerçevede, 2942 sayılı Kanunun 27. maddesi incelendiğinde, kamulaştırma işlemlerinde öngörülen yöntemlerin bir kısmının uygulanmayarak taşınmaza acele el konulabilmesi yolu istisnai olarak başvurulabilecek bir yöntem şeklinde düzenlendiğinden, madde hükmü ile üç durumda acele kamulaştırma yolu ile taşınmaza el konulmasına olanak tanınmıştır. Bu koşullardan ikisinde Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya özel kanunlarda öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olması halleri şeklinde açıkça sayılmak suretiyle üstün kamu yararının ve kamu düzeninin korunmasının gerçekleştirilmesi amacıyla acele kamulaştırma yoluna gidilebileceği belirtilmiştir. Bu kapsamda, üçüncü koşul olan aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar verilebilmesi için de kamu yararı ve kamu düzenine ilişkin olma halinin maddede yer alan diğer iki koşula paralel nitelik taşıması gerekmektedir.
İncelenen davada, 11/01/2012 tarihli, 28170 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Bakanlar Kurulu'nun 08/12/2011 tarihli, 2011/2545 karar sayılı kararıyla demiryolu taşımacılığına ve bunun yanı sıra bölge ve ülke ekonomisine önemli katkılar sağlayacağı gerekçesiyle Bandırma-Bursa-Ayazma-Osmaneli projesi kapsamında yapılması planlanan hızlı tren demiryolu hattının inşası amacıyla Bursa-... (Km:41+000-116+000) arasındaki güzergaha isabet eden taşınmazlar ile üzerindeki muhdesatın acele kamulaştırılması kararı alındığı, alanda yedi adet alternatif güzergah belirleme çalışmaları yapılarak en avantajlı güzergahın uygulanmasına karar verildiği, davacı taşınmazının bulunduğu alanın da bu güzergahın kapsamında olması nedeniyle acele kamulaştırıldığı anlaşılmakta olup, 2942 sayılı Yasanın 27. maddesinin uygulanabilmesi için gerekli olan olağanüstü durumun, acelelik halinin ve bu yönteme başvurulması ile amaçlanan kamu yararının bulunduğu, dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, davanın reddine karar verilmesi gerektiği, düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY: 11/01/2012 tarihli, 28170 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Bakanlar Kurulu'nun 08/12/2011 tarihli, 2011/2545 karar sayılı "2011 Yılı Yatırım Programında ... proje numarasıyla yer alan Bandırma-Bursa-Ayazma-Osmaneli Projesi kapsamında yapılması planlanan hızlı tren demiryolu hattının inşası amacıyla Bursa-... (Km:41+000-116+000) arasındaki güzergaha isabet eden taşınmazlar ile üzerindeki muhdesatın Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolu İşletmesi Genel Müdürlüğü tarafından acele kamulaştırılması; Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığının ... tarihli, ... sayılı yazısı üzerine, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27 inci maddesine göre, Bakanlar Kurulu'nca 08/12/2011 tarihinde kararlaştırılmıştır." içeriğini haiz acele kamulaştırma kararının iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasanın 35. maddesinde: "Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz." hükmü yer almaktadır.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Ek 1 No.lu Protokolünün "Mülkiyetin korunması" başlıklı 1. maddesinde: "Her gerçek ve tüzel kişinin mal ve mülk dokunulmazlığına saygı gösterilmesini isteme hakkı vardır. Herhangi bir kimse, ancak kamu yararı sebebiyle ve yasada öngörülen koşullara ve uluslararası hukukun genel ilkelerine uygun olarak mal ve mülkünden yoksun bırakılabilir. Yukarıdaki hükümler, devletlerin, mülkiyetin kamu yararına uygun olarak kullanılmasını düzenlemek veya vergilerin ya da başka katkıların veya para cezalarının ödenmesini sağlamak için gerekli gördükleri yasaları uygulama konusunda sahip oldukları hakka halel getirmez." hükmüne yer verilmiştir.
Anılan mevzuat hükümleri açısından bakıldığında, özel mülkiyet hakkının korunması gereken temel insan hakları arasında öngörüldüğü, anayasa ve uluslararası sözleşmelerde mülkiyet hakkını korumaya yönelik düzenlemelere yer verildiği, bu düzenlemelerde mülkiyet hakkına müdahalelerin olabileceğinin öngörüldüğü, ancak bu müdahalelerde kamu yararı gerekçesi, kanuni düzenleme gereği ve ölçülülük yada orantılılık gibi uluslararası hukukun genel ilkelerinin varlığının dikkate alınması gerektiği, aksi durumda müdahalenin mülkiyet hakkı ihlaline neden olacağı kabul edilmiştir. Nitekim Anayasa Mahkemesi kararları ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatlarıyla da bu hususların açık bir şekilde ortaya konulduğu görülmektedir.
Bu açıdan, kamu gücü kullanılarak özel mülkiyetteki taşınmazların kamu eline geçirilmesini ifade etmesi anlamında kamulaştırmanın yargısal incelemesinde, mülkiyet hakkına söz konusu müdahalede yukarıda yer alan hükümler çerçevesinde kamu yararının varlığının, kanuni düzenleme gereğinin ve orantılılık noktasında adil dengenin sağlanıp sağlanmadığının değerlendirilmesi gerekmektedir.
Diğer taraftan, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesinde ise, 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın 10 uncu madde esasları dairesinde ve 15 inci madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına 10 uncu maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabileceği, bu Kanunun 3 üncü maddesinin 2 nci fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak kamulaştırmalarda yatırılacak miktar, ödenecek ilk taksit bedeli olduğu düzenlemesine yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Usule ilişkin olarak:
Dava konusu 08/12/2011 tarihli, 2011/2545 sayılı Bakanlar Kurulu kararının 11/01/2012 tarihli, 28170 sayılı Resmi Gazete'de yayımlandığı, bakılan davanın 30/01/2019 tarihinde açıldığı iddiasıyla davalı idareler süre itirazında bulunmuştur.
Davalı idare tarafından ... Asliye Hukuk Mahkemesinin ... esas sayılı dosyasında acele kamulaştırma nedeniyle el koyma davası açılması üzerine, Mahkemece dava dilekçesi ve tensip zaptını içerir tebligatın davacıya 21/06/2018 tarihinde tebliğ edildiği görülmüştür.
Bu itibarla, davacı tarafından bu tebligat üzerine dava açma süresi içinde dava açıldığından, davalı idarelerin davada süre aşımı bulunduğu yönündeki itirazı yerinde görülmemiştir.
Esasa ilişkin olarak:
Uyuşmazlıkta, 11/01/2012 tarihli, 28170 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Bakanlar Kurulu'nun 08/12/2011 tarihli, 2011/2545 karar sayılı kararıyla demiryolu taşımacılığına ve bunun yanı sıra bölge ve ülke ekonomisine önemli katkılar sağlayacağı gerekçesiyle Bandırma-Bursa-Ayazma-Osmaneli projesi kapsamında yapılması planlanan hızlı tren demiryolu hattının inşası amacıyla Bursa-... (Km:41+000-116+000) arasındaki güzergaha isabet eden taşınmazlar ile üzerindeki muhdesatın acele kamulaştırılması kararı alındığı, alanda yedi adet alternatif güzergah belirleme çalışmaları yapılarak en avantajlı güzergahın uygulanmasına karar verildiği, davacı taşınmazının bulunduğu alanın da bu güzergahın bir parçası olduğu ve taşınmazın acele kamulaştırılmasına karar verildiği görülmüştür.
Diğer taraftan, davacı tarafından taşınmazların kamulaştırılması amacıyla TCDD Yönetim Kurulunun 16/09/2011 tarih ve 18/206 sayılı kararı ile alınan kamu yararı kararının, bu kararın Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından onaylanmasına ilişkin ... tarihli kararın ve kamulaştırma işlemi için yapılmış olan dava konusu taşınmazın ifrazına ilişkin işlemin iptali istemiyle açılan davada .... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla davanın reddine karar verilmiştir.
Dosyada yer alan tüm bilgi ve belgelerin değerlendirilmesinden, dava konusu Bursa-... arasının yapılmasıyla yolculuk sürelerinin kısalarak azalan yolcu-zaman maliyetlerinin genel ekonomiye bir fayda olarak yansıyacağı, karayollarından yolcu çekileceği ve karayolu kaza maliyetlerinde azalma olacağı, enerji tüketimi ve çevresel gaz salımı kapsamında genel ekonomik fayda getireceği, ulaşım altyapı projelerinde güzergah etüdü ve yapım aşamasında mevcut yol, demiryolu, köprü, viyadük, su borusu, kanalizasyon vb. tesisler ile üst üste düşmesi durumlarının olağan bir sonuç olduğu, bu durumların ekonomik ve teknik incelenmesi neticesinde deplase, viyadük, tünel gibi mühendislik çözümlerinin mevcut olduğu ve bunların davalı idarece belli bir ölçüde çalışılmış olduğu, ulaşım projelerinde farklı güzergah seçenekleri çalışıldığı ve teknik, ekonomik, yapılabilirlik, çevreye etki ve uyumluluk açısından en avantajlı güzergahın uygulanmasına karar verildiği sonucuna ulaşılmıştır.
Bu itibarla, davacının maliki olduğu parselin Bandırma-Bursa-Ayazma-Osmaneli Demiryolu Projesi kapsamında, yüksek hızlı tren hattının güzergahında kaldığı ve söz konusu güzergahta yer alan taşınmazların bir an evvel kamulaştırılarak yüksek hızlı tren hattının hizmete açılmasındaki üstün kamu yararı gözetildiğinde, anılan projeye uygun olarak davacıya ait parselin acele kamulaştırılması yolundaki Bakanlar Kurulu kararında hukuka aykırılık görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam …-TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
4. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 gün içerisinde Danıştay Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 14/12/2020 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.