Gelir Ve Aylıkların Birleşmesi - Yersiz Ödemelerin Geri Alınması - Zamanaşımı Hakkın Düşmesi Ve Avans - Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2008/12335 Esas 2010/8243 Karar Sayılı İlamı

10. Hukuk Dairesi 2008/12335 E., 2010/8243 K.

10. Hukuk Dairesi 2008/12335 E., 2010/8243 K.

• GELİR VE AYLIKLARIN BİRLEŞMESİ
• YERSİZ ÖDEMELERİN GERİ ALINMASI
• ZAMANAŞIMI, HAKKIN DÜŞMESİ VE AVANS

• 5510 S. SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU [ Madde 96 ]
• 506 S. SOSYAL SİGORTALAR KANUNU(MÜLGA) [ Madde 92 ]
• 506 S. SOSYAL SİGORTALAR KANUNU(MÜLGA) [ Madde 121 ]
• 818 S. BORÇLAR KANUNU [ Madde 63 ]

"İçtihat Metni"

Davacı, fuzuli ödenen aylıkların yasal faiziyle birlikte tahsiline karar verilmesini istemiştir.

Mahkeme, ilâmında belirtildiği şekilde davanın reddine karar vermiştir.

Hükmün, davacı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi Hatice Kamışlık tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.

Davacı Kurum sigortalısı iken iş kazası nedeniyle 14.07.1973 tarihinde vefat eden eşinden dolayı ölüm geliri bağlanan davalıya, yine aynı Kurum sigortalısı olup vefat eden babasından dolayı da 01.08.1986 tarihi itibariyle ölüm aylığı bağlanmış, 506 sayılı Yasanın 92. maddesi gereği babasından bağlanan ölüm aylığının yarı oranında ödenmesi gerekirken tam olarak ödendiğinin anlaşılması üzerine 01.08.1986-23.11.2006 tarihleri arasında davalıya bağlanan aylıkların yarı oranında indirilmesi sonucu bu dönemde fazladan ödenen 3.970,43 TL"nin tahsili talep edilmiştir.

Davanın yasal dayanağı 506 sayılı Yasa"nın 92. maddesi olup anılan madde hükmüne göre; malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile iş kazalarıyla meslek hastalıkları sigortasından hak kazanılan aylık ve gelirler birleşirse, sigortalıya veya hak sahibine bu aylık ve gelirlerden yüksek olanın tümü, eksik olanın da yarısı bağlanır. Bu aylıklar eşitse, iş kazalarıyla meslek hastalıkları sigortasından bağlanan gelirin tümü, malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarından bağlanan aylığın da yarısı verilir. Maddenin açık hükmü karşısında eşinden dolayı iş kazası sigortasından gelir bağlanan davalıya, babasından dolayı bağlanacak ölüm aylığının düşük olması nedeniyle yarı oranında ödenmesi gerekir.

Bu kapsamda, 5510 sayılı Yasanın 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 96. maddesindeki, "Kurumca işverenlere, sigortalılara, isteğe bağlı sigortalılara gelir veya aylık almakta olanlara ve bunların hak sahiplerine, genel sağlık sigortalılarına ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilere, fazla veya yersiz olarak yapıldığı tespit edilen bu Kanun kapsamındaki her türlü ödemeler;

a) Kasıtlı veya kusurlu davranışlarından doğmuşsa, hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla on yıllık sürede yapılan ödemeler, bu ödemelerin yapıldığı tarihlerden,

b) Kurumun hatalı işlemlerinden kaynaklanmışsa, hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla beş yıllık sürede yapılan ödemeler toplamı, ilgiliye tebliğ edildiği tarihten itibaren üç ay içinde yapılacak ödemelerde faizsiz, üç aylık sürenin dolduğu tarihten sonra yapılacak ödemelerde ise bu süre sonundan itibaren hesaplanacak olan kanunî faizi ile birlikte, ilgililerin Kurumdan alacağı varsa bu alacaklarından mahsup edilir, alacakları yoksa genel hükümlere göre geri alınır…

…" düzenlemesi üzerinde durma gereği de bulunmaktadır.

Konuya ilişkin 5510 sayılı Yasa öncesi mevzuata bakıldığında, 506 sayılı Yasanın 121. maddesinde yersiz ödeme halinde iade yükümünün kapsamını belirleyen bir düzenleme bulunmadığı gibi, anılan Yasa içeriğinde konuyu düzenleyen başka bir özel düzenlemenin de yer almadığı görülmektedir. 5510 sayılı Yasanın 96. maddesi ile 506 Yasada yer almayan yeni bir düzenleme getirilmiş, sebepsiz zenginleşmenin iyi niyetle veya kötü niyetle gerçekleşmesine bağlı olarak istirdadı mümkün ödeme miktarları belirlenmiştir. Kapsam belirlendikten sonra, ilgilinin Kurumdan alacağı yoksa geri alma işleminin genel hükümlere göre yapılacağı öngörülmüştür. 5510 sayılı Yasanın geçici maddelerinde ise, yersiz ödemelerin tahsili konusunda önceki hükümlerin uygulanması gereğini öngören herhangi bir kural yer almamaktadır.

Kurumun istirdadını isteyeceği yersiz ödemenin kapsamını belirlemedeki irade serbestisi de, 5510 sayılı Yasanın 96. maddesi hükmünün, Kurumun yersiz ödemeden kaynaklanan alacakları konusunda süren uyuşmazlıklara uygulanması gereğini doğurmaktadır.

5510 sayılı Yasanın 96. maddesiyle getirilen düzenleme, sebepsiz zenginleşmede iade konusuna ilişkin özel bir düzenleme olup; zamanaşımı hükmü olarak nitelenmesine olanak bulunmamaktadır. Maddenin genel hükümlere atfı, 5510 sayılı

Yasanın 97. ve diğer maddelerinde zamanaşımı konusunda özel bir düzenlemenin yer almamış olduğu durumlarda zamanaşımı konusunun, genel hükümlerden hareketle çözümünü gerektirmektedir.

İade borcunun kapsamı hak sahibinin aylığın bağlanmasında iyi niyetli olup olmadığına göre değişmektedir. Davalı, kötü niyetli ise iktisap ettiği aylıkları ister elinden çıkarsın isterse çıkarmasın faizi ile birlikte iade etmesi gerekir. Davalı iyi niyetli ise, ödenen aylıklar Borçlar Kanununun 63. maddesine göre geri alınamaz. Davalının, Kurumu yanıltarak kendisine her ikisinden de tam aylık ödenmesini sağlamış olduğunun kabulü durumunda, iyi niyetli olmadığı, davalının kendisinden beklenebilecek bilgi akışını sağladığının kabulü halinde ise kötü niyetli olduğu sonucuna varılacak ve değerlendirme yapılacaktır.

Davalının yersiz ölüm aylıklarından kaynaklanan iade borcunun kapsamı, 506 sayılı Yasa"nın 92. maddesi ile 5510 sayılı Yasanın 96. maddesi hükmü uyarınca belirlenmesi gereği üzerinde durulmaksızın, Mahkemece olayda uygulama yeri bulunmayan 5386 sayılı Kanun ile 506 sayılı Kanuna eklenen geçici 91. maddenin gözetilerek davanın reddine karar verilmiş olması usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.

O halde davacı Kurumun bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.

SONUÇ: Temyiz edilen hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, 08.06.2010 gününde oybirliğiyle karar verildi.