MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi

Taraflar arasındaki genel kurul kararının iptali davasının yapılan yargılaması sonunda ilamda yazılı nedenlerden dolayı davanın usulden reddine yönelik verilen hükmün süresi içinde 3. Kişi ...Kooperatifi vekilince temyiz edilmesi üzerine dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü.
- K A R A R -
Davacı, davalı kooperatif ana sözleşmesinin 40. maddesinin (i) fıkrasında yer alan “Yönetim kurulu üyesi olabilmek için geçimini ağırlıklı olarak tarımsal faaliyetlerden sağlamak” ve aynı maddenin (k) fıkrasında yer alan “Aday olacak kişilerin birlik ve kooperatif de istihdam edilen personel olmamak veya görevden ayrıldığı tarihten itibaren 4 yıllık bir seçim süresinin geçmiş olması” hükmünün TC Anayasasının 10, 67 ve 135. maddesine ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu"nun 4, 5, 23 ve 56. maddesine aykırılık teşkil ettiğini ileri sürerek ana sözleşmenin (40/i) ve (k) maddelerinde yer alan bu şartların nispi butlan sebebi ile geçerli olmadığından iptaline Anayasa ve 1163 sayılı Kanun"a aykırı olduğunu tespitine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Davalı vekili, duruşmadaki beyanında davayı kabul ettiklerini beyan etmiştir.
Mahkemece, HMK’nun 308/1. maddesi uyarınca kabul nedeniyle davanın kabulüne dair verilen karar, taraf vekillerince süresinde istinaf kanun yoluna başvurulmadığından 04.04.2017 tarihinde kesinleştikten sonra, dava dışı 3. kişi S.S. ...Kooperatifleri Birliği tarafından 07.09.2018 tarihinde istinaf yoluna başvurulması üzerine mahkemece 18.09.2018 tarihli ek karar ile istinaf talebinin reddine karar verilmiştir.
Bu kez, 3. kişi S.S. ...Kooperatifleri Birliği tarafından 18.09.2018 tarihli ek kararın istinaf edilmesi üzerine ... Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesinin 19.11.2018 tarihli 2018/1536 Esas 2018/1500 Karar sayılı ilamı ile istinaf talebinde bulunanın davanın tarafı olmaması nedeni ile kesinleşmiş karara karşı istinafa başvurulamayacağı gerekçesiyle istinaf başvurusunun usulden reddine karar verilmiştir.
Kararı, 3. kişi S.S. ...Kooperatifleri Birliği temyiz etmiştir.
Temyiz davasının konusu, kooperatif ortağının anasözleşme maddelerinin iptali için açtığı davanın kabulüne dair kararın üstbirlik tarafından istinaf edilip edilemeyeceğine ilişkindir.
Türk hukukunda, üyelerinin menfaatlerini korumak için kooperatifler; kooperatiflerin amaçlarını gerçekleştirmek, iktisadi faaliyette bulunmak, faaliyetlerini koordine etmek ve denetlemek, dış memleketlerle olan münasebetlerini düzenlemek, kooperatifçiliği geliştirmek ve eğitim yapmak, kooperatifçilik konularında tavsiyelerde bulunmak gibi hizmetlerin yerine getirilmesi için ise Kooperatif birlikleri, Kooperatifler merkez birlikleri, Türkiye Milli Kooperatifler Birliği, kurulacağı KK"nın 70. vd. maddelerinde hüküm altına alınmıştır. Bu maddeler incelendiğinde, bir kooperatifin ayrı tüzel kişiliği olmasına rağmen üst birliklerle sıkı iş birliği içinde olduğu, kooperatif birliklerinin ortakları olan kooperatiflerin yararlarını
korumanın dışında kooperatifçiliğin gelişmesi gibi kamu yararı amacının ön planda tutulduğu görülmektedir. Anılan hükümlerde üst birliklerin, kooperatiflerin faaliyetlerini koordine etmek ve onları denetlemek başlıca görevleri arasındadır.
Kamu menfaatinin esas alındığı kooperatifler hukuku sistemimizde; kooperatifler, kooperatif üst birlikleri, kooperatif merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği, küçükten büyüğe doğru iç içe geçmiş ortak amaçları, altlık-üstlük ilişkileri ve üsttekinin alttakini denetleme yetkisi olan menfaatleri ve faaliyet alanları kesişen hiyerarşik bir yapılanmadır. Hatta Kooperatifler Kanunu"nun 86. vd. maddelerinde bu hiyerarşik yapılanmanın en üstünde ise ilgili Bakanlığın kooperatifler ve üst birliklerini teftiş etme ve deneteme görev ve yetkisi mevcut olduğu gibi kooperatif ana sözleşmelerinin de ilgili Bakanlıkça hazırlanacağı KK"nın 88. maddesinde açıkça düzenlenmiştir.
Ana sözleşme, bir kooperatifin kuruluşunu, amacını, faaliyetlerini, organlarını, organların yetkilerini, üyelerinin hak ve borçlarını, kooperatifin tasfiye ve sona ermesini düzenleyen ve üst norm olan Kanuna aykırı olmaması gereken temel düzenlemedir. Kooperatifler Kanunu"nun 42. maddesinde ve kooperatif ana sözleşmelerinde, anasözleşme değişikliği yapma yetkisinin genel kurula ait olduğu ve bu yetkinin devredilemeyeceği açıkça yer almaktadır.
Dosyada taraf olmayan 3. kişi verilen kararı hukuki yararı bulunmak koşulu ile temyiz edebilir. HMK"da temyiz hususunun düzenlendiği maddelerde açıkça bunu engelleyen bir madde mevcut değildir. Dairemizin uygulaması bu yöndedir. Keza Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 2017/14-2219 Esas, 2018/1590 Karar sayılı 6.11.2018 tarihli kararında karardan menfaati etkilenen 3. kişinin iadeyi muhakeme talebinin temyiz talebi olarak değerlendirilmesi gerektiğini kabul etmiştir.
Anılan yasal düzenlemeler, ana sözleşme hükümleri Yargıtay uygulamaları ve kooperatiflerle üst birliklerin iç içe geçmiş menfaat alanları dikkate alındığında; bir kooperatifin temelini oluşturan ana sözleşme değişikliğinin, kanun ve ana sözleşmeye aykırı bir yöntemle bir üyenin açacağı ve kooperatif yönetim kurulunun yetkisi olmadığı halde "Davayı kabul" etmesi neticesinde değiştirilmesinde üst birliğin hukukunun etkileneceği açıktır. Bu nedenle bu davada taraf gösterilmese bile söz konusu karardan haberdar olan üst birliğin istinaf ve temyiz hakkının bulunduğunun kabulü gerekir.
Bu nedenlerle, üst birliğin kararı istinaf yoluna başvurma hakkı olduğu kabul edilerek esasa yönelik inceleme yapılması gerekirken, istinaf başvurusu yapanın bu hakkının bulunmadığı gerekçesi ile istinaf başvurusunun reddine karar verilmesi isabetsiz görülerek kararın bozulması gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle, ... Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesinin, istinaf başvurusunun usulden reddine ilişkin 19.11.2018 tarih ve 2018/1536 Esas, 2018/1500 Karar sayılı kararının BOZULMASINA, istinaf incelemesi yapılmak üzere dosyanın Bölge Adliye Mahkemesine GÖNDERİLMESİNE peşin alınan harcın istek halinde temyiz edene iadesine, 16.05.2019 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.