MAHKEMESİ :ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ

Taraflar arasında görülen istirdat davasının yapılan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hüküm davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir.

Y A R G I T A Y K A R A R I

Temyiz isteminin süresi içinde olduğu anlaşıldıktan sonra dosyadaki bütün kağıtlar okunup gereği düşünüldü.
Davacı vekili dilekçesi ile; davacı kurumda yönetim kurulu üyesi olan davalının, 65 yaşını doldurmuş olması nedeniyle, ....Bakanlığının 27.10.2003 tarihli onaylama yazısı ile .....yönetim kurulu üyeliğinin sona erdirildiğini; davalının, idare mahkemesine dava açarak işlemi iptal ettirdiğini; bu nedenle, Kasım 2003-Ocak 2005 tarihleri arası için tahakkuk eden (maaş ve ikramiye tutarı) 20.517 TL nin kendisine ödendiğini; ancak, idare mahkemesi kararının temyizi üzerine....12.Dairesince önce 26.04.2005 tarihli yürütmenin durdurulması kararı verildiğini, sonra kararın bozulduğunu; mahkemece bozmaya uyularak davanın reddedildiğini ve deracetten geçerek kesinleştiğini; davacı idarenin haksız yere ödediği 20.517.34 TL nin ihtarnamenin tebliği tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan istirdaten tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Davalı vekili cevap dilekçesinde; yetki itirazında bulunmuş, esası bakımından da; ....İçtihadı Birleştirme Genel Kurulu"nun 22.12.1973 tarih ve 1968/8 Esas, 1973/14 Karar sayılı kararında da belirtildiği gibi “idarenin yokluk, açık hata, memurun gerçek dışı beyanı veya hilesi hallerinde, süre aranmaksızın kanunsuz terfi veya intibaka dayanarak ödediği meblağı her zaman geri alabileceğine; ancak, yukarıda belirtilen istisnalar dışında kalan hatalı ödemelerin istirdadının, hatalı ödemenin ilk yapıldığı tarihten itibaren başlamak üzere 90 gün içinde kabil olduğu ve 90 günlük süre geçtikten sonra istirdat edilemeyeceğinin gözetilmesi gerektiği; kaldı ki, Yönetim Kurulu Üyesine ödenen özlük ve mali haklar, bilahare yürütmeyi durdurma kararı kaldırılmış olsa bile haksız bir zenginleşme sayılamadığından geri alınmasının talep edilemeyeceğini savunarak; davanın reddini istemiştir.

Mahkemece; davacı taraf, her ne kadar, mahkeme kararı ile davalıya ödediği paranın istirdat yoluyla iadesini istemiş ise de; talebin yasal koşulları oluşmadığından bahisle, davanın reddine karar verilmiş, hüküm davacı vekili tarafından süresinde temyiz edilmiştir.
Borçlar Kanunu’nun konuya ilişkin 61 ve ardından gelen maddelerindeki düzenlemelere göre, sebepsiz zenginleşme; geçerli olmayan veya tahakkuk etmemiş yahut varlığı sona ermiş bir nedene ya da borçlu olunmayan şeyin hataen verilmesine dayalı olarak gerçekleşebilir.
Sebepsiz zenginleşmede geri verme borcu, zenginleşmenin geçersiz bir nedene dayanması durumunda hemen; geleceğe yönelik bir neden bulunuyorsa onun oluşmadığı an; var olan bir neden bulunuyorsa da onun ortadan kalktığı zaman doğmuş olur. Edim yerine getirildiği sırada geçerli bir hukuksal nedenin bulunmasına karşın sonradan bu neden ortadan kalkmış olursa, bu durumda sebepsiz zenginleşme, nedenin ortadan kalktığı an meydana gelir (HGK. 6.2.2008 gün 2008/3–40 E.–102 K.).
Uyuşmazlık; kendisine, mahkeme kararına dayanılarak davacı idare tarafından ödenen paranın, mahkeme kararının bozulup davanın reddedilmesi nedeniyle, geri istenip istenemeyeceği noktasındadır.
Önemle vurgulanmalıdır ki, davalıya yapılan ödeme mahkeme kararına dayanmakla, ödeme anında davalının bir sebepsiz zenginleşmesinden, davacının da sebepsiz fakirleşmesinden söz edilmesi olanağı bulunmamaktadır.
Ne var ki, mahkemece verilen iptal ve parasal hakların tahsiline ilişkin karar, temyiz incelemesi sonucunda .... 12.Dairesince, davanın reddi gereğine işaretle bozulmuş, ilk derece mahkemesince de bozma kararına uyularak davanın reddi yönünde hüküm kurulmuştur. Bu durumda, ödemenin dayanağını teşkil eden karar ortadan kalkmış ve dolayısıyla ödeme yasal dayanaktan yoksun hale gelmiştir.
Hal böyle olunca da, yukarıda açıklanan yasal düzenlemelerde gözetildiğinde, davalının sebepsiz zenginleşmesinin, kendisine yapılan ödemenin dayanağı ilamın bozulmakla ortadan kalkması ve aksi yönde yeni bir hüküm oluşturulmasıyla sonradan ortaya çıktığının ve bu yeni olgu karşısında davalının iade borcu altına girdiğinin kabulü gerekir.
Sonuç itibariyle; davalı yönünden, ödeme anında var olan hukuksal dayanak-ödemeyi sağlayan ilam-davanın reddi gerektiğine ilişkin bozma kararıyla ortadan kalkıp, aksine hüküm kurulmakla, yapılan ödeme sebebini yitirmiş ve dolayısıyla ödemeyi haklı kılan neden de ortadan kalkmıştır. Böylece, sonradan gasp eden durumuna düşen davalının, aldığı parayı iade etmekle sorumlu olduğunun kabulü gerekir.
Mahkemece, yanılgılı değerlendirme sonucu yazılı şekilde davanın reddine ilişkin hüküm kurulmuş olması doğru görülmemiş, bozmayı gerektirmiştir.
Bu itibarla yukarıda açıklanan esaslar gözönünde tutulmaksızın yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsiz, temyiz itirazları bu nedenlerle yerinde olduğundan kabulü ile hükmün HUMK.nun 428.maddesi gereğince BOZULMASINA ve peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz edene iadesine, 04.06.2013 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.