Danıştay 10. Daire 2019/4658 Esas 2021/291 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2019/4658
Karar No : 2021/291

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Kurumu Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : …

İSTEMİN_KONUSU : … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı dava konusu işlemlerin iptali yolundaki kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı tarafından, 2011/12, 2012/01-12, 2013/01-12 dönemlerine ait aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içinde Kuruma verilmediğinden bahisle 5510 sayılı Kanun uyarınca 86.628,00 TL idari para cezası ile tecziyesine ilişkin Balıkesir Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Edremit Sosyal Güvenlik Merkezinin … tarih ve … sayılı işlemi ile bu işleme karşı yapılan itirazın reddine yönelik … tarih ve … karar nolu idari para cezası inceleme komisyonu kararının iptali istenilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; dava konusu para cezasının Balıkesir İl Milli Eğitim Müdürlüğü'nce rutin denetimler sonucunda Özel Öğretim/Özel Eğitim kurumlarında görev yapan personel listelerinin davalı idareye bildirilmesi üzerine tesis edildiği, anılan yazı sonrasında davalı idarece davacının iş yerinde söz konusu kişilerin çalışıp çalışmadığına veya kişilerin çalıştığı iddia edilen döneme ilişkin olarak taraflar arasında hizmet akdine dayanan bir çalışmanın olup olmadığına dair somut bir tespit yapılmadığı gibi davacının iş yerinde çalıştığı iddia edilen kişinin ifadelerinin alınması yoluna da gidilmediği, 5510 sayılı Kanun'un 59. maddesi uyarınca kamu idarelerinin denetim elemanları tarafından yapılan denetim ve incelemeler sırasında sigortasız çalıştırılanların tespiti halinde Kuruma bildirme yükümlülüğüne yer verildiği, kurumun bu bildirimleri esas almak üzere gerekli yasal işlemi yapacağı ibaresinden bildirimler üzerine doğrudan ilgililer hakkında para cezası verileceği anlamının çıkarılamayacağı, ilgililer hakkında mali külfet oluşturan bu cezaların verilebilmesi için tespit edilen hususların iş yerlerinde yapılacak tespitlerle her türlü şüpheden uzak ve somut bir biçimde ortaya konulmasının gerektiği, bu durumda, davalı idarece yeterli araştırma yapılmaksızın salt bir nev'i ihbar niteliğindeki Balıkesir İl Milli Eğitim Müdürlüğü'nce gönderilen belgerlerden hareketle dava konusu işlemlerin tesis edildiği, bu durumun …, …, …, … ve …'nin davacıya ait işyerinde çalışmakta olduğunun tespiti anlamına gelmeyeceği kanaatiyle davacının 86.628,00 TL idari para cezası ile tecziyesine ilişkin tesis edilen dava konusu … tarih ve … sayılı işlem ile bu işleme yapılan itirazın reddine yönelik … tarih ve … sayılı komisyon kararında hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varıldığı gerekçesiyle dava konusu işlemlerin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ_EDENİN_İDDİALARI : Davalı idare tarafından, kamu idarelerinin sigortasız olduğunu tespit ettiği kişileri Kuruma bildirmekle yükümlü olduğu, idari para cezası uygulanmasında herhangi bir hata bulunmadığı, kurum aleyhine harç yükletilmesinin usul ve kanuna aykırı olduğu, idare mahkemesi kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI_TARAFIN_SAVUNMASI : Davacı tarafından savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Danıştay Başkanlık Kurulunun 07/03/2019 tarih ve 2019/24 sayılı kararıyla Danıştay Onbeşinci Dairesinin kapatılması üzerine Danıştay Onuncu Dairesine gönderilen dava dosyasında, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Davacıya ait iş yerinde Balıkesir İl Milli Eğitim Müdürlüğü 3. ve 5. Grup Maarif Müfettişleri tarafından denetim yapıldığı, denetim sonucu görev yapan personel bilgileri ile mesleki bilgiler formunun Balıkesir Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne gönderildiği, formda ismi geçen kişilerin kayıtdışı çalıştığından bahisle 2011/12, 2012/01-12, 2013/01-12 dönemlerine ait aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içinde Kuruma verilmediğinin tespit edildiğinden bahisle davacının 86.628,00 TL idari para cezası ile cezalandırıldığı, bu işleme yapılan itirazın reddi üzerine bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT:
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun dava konusu işlemlerin tesis edildiği tarihlerde yürürlükte olan haliyle 86. maddesinde; "İşveren bir ay içinde 4 üncü ve 5 inci maddeye tabi çalıştırdığı sigortalıların ve sosyal güvenlik destek primine tabi sigortalıların; a) Ad ve soyadlarını, T.C. kimlik numaralarını, b) 80 inci maddeye göre hesaplanacak prime esas kazançlarını, c) Prim ödeme gün sayıları ile prim tutarlarını gösteren ve örneği Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenen asıl veya ek aylık prim ve hizmet belgesini, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamındakiler için en geç Kurumca belirlenecek günün sonuna kadar, diğer sigortalılar için ise ait olduğu ayı takip eden ayda Kurumca belirlenecek günün sonuna kadar Kuruma vermekle veya sigortalı çalıştırmadığı takdirde, bu hususu sigortalı çalıştırmaya son verdiği tarihten itibaren, onbeş gün içinde Kuruma bildirmekle yükümlüdür." hükmü, 102. maddesinin 1. fıkrasının “c” bendinde; “86 ncı maddesinin birinci fıkrası uyarınca verilmesi gereken belgeleri, Kurumca belirlenen şekilde ve usûlde vermeyenler ya da Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler veya belirlenen süre içinde vermeyenlere her bir fiil için;.... 4) Belgenin mahkeme kararı, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden, hizmetleri veya kazançları Kuruma bildirilmediği veya eksik bildirildiği anlaşılan sigortalılarla ilgili olması halinde, belgenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı, işverence düzenlenip düzenlenmediği dikkate alınmaksızın, aylık asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanır.” hükmü yer almaktadır.
Anılan Kanun'un 59. maddesinin 1. fıkrasında; "Bu Kanunun uygulanmasına ilişkin işlemlerin denetimi, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurları eliyle yürütülür.", hükmüne 7. fıkrasında da; "Kamu idarelerinin denetim elemanları, kendi mevzuatı gereğince işyerlerinde yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler sırasında, çalıştırılanların sigortalı olup olmadığını da tespit ederek, sigortasız çalıştırılanları Kuruma bildirmek zorundadır. Bu kurumlar ayrıca kendi mevzuatları gereğince yaptıkları inceleme ve tespitler sırasında bu Kanuna göre sigortalı sayılanların prime esas kazançlarının veya sigortalı gün sayılarının eksik bildirmesi sonucunu doğuran tespitlerini de en geç bir ay içinde Kuruma bildirirler. Kurum, bu bildirimleri esas almak üzere gerekli yasal işlemi yapar. İlgililerin itiraz hakları saklıdır." hükmüne yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dosyanın incelenmesinden, davacının işletmeciliğini yaptığı ve motorlu taşıt sürücüleri kursu olarak faaliyet gösteren iş yerinde Balıkesir İl Milli Eğitim Müdürlüğü 3. ve 5. Grup Maarif Müfettişleri tarafından yapılan denetim sonucunda iş yerinde görev yapan personel bilgileri ile mesleki bilgiler formunun Balıkesir Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne gönderildiği, formda ismi geçen kişilerin kayıtdışı çalıştığından bahisle dava konusu işlemlerin tesis edildiği, İdare Mahkemesince; Balıkesir İl Milli Eğitim Müdürlüğü'nce gönderilen belgelerden hareketle dava konusu işlemlerin tesis edildiği, bu durumun ismi geçen kişilerin davacıya ait işyerinde çalışmakta olduğunun tespiti anlamına gelmeyeceği kanaatiyle dava konusu işlemlerin iptaline karar verildiği anlaşılmaktadır.
5510 sayılı Kanun hükümlerine göre ceza verilebilmesi için cezaya esas alınan fiil ve olayların somut, kesin ve hiçbir duraksamaya yer vermeyecek şekilde davalı idarece tespiti gerekli ve zorunludur. Bu tespitler çalışanların şikayet ve itirazlarına, işverene ait kayıt ve defterlere, diğer kamu kurum ve kuruluşlarının işlemlerine bakılarak yapılabilecek ve aksi sabit oluncaya kadar bu tespitlere itibar edilecektir.
Burada öncelikle incelenmesi gereken husus, diğer kamu idarelerinin denetim elemanı kavramından kimlerin anlaşılması gerektiğidir. Yukarıda aktarılan 59. maddenin 7. fıkrasında yer alan "denetim elemanları" kavramının 5754 sayılı Kanun'un 08/05/2008 tarihinde yürürlüğe giren 65. maddesiyle yapılan değişiklik sonucunda getirildiği, değişiklikten önce bu kavramın, ilk fıkrada belirtilen "denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları" şeklinde olduğu dikkate alındığında "denetim elemanı" kavramının "denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlar" kavramından farklı olarak kendi mevzuatına göre denetim yapabilen kamu görevlilerini kapsadığı sonucuna ulaşılmaktadır.
Öte yandan, 5510 sayılı Kanun'un 59. ve 86. maddelerine dayanılarak hazırlanan Kamu İdarelerinin Denetim Elemanlarınca Yapılacak Tespitler Hakkında Yönetmeliğin 4. maddesinde, kamu idareleri denetim elemanının, kamu idarelerince tabi oldukları kanun ve diğer mevzuat uyarınca ülke, bölge ve il düzeyinde denetim, soruşturma ve inceleme yetkisi verilmiş denetim elemanı sıfatını haiz kişileri ifade ettiği görülmektedir.
Yukarıda aktarılan tüm hususlar birlikte değerlendirildiğinde, denetim elemanları; salt denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlar olan müfettiş, kontrolör, denetmen ve kontrol memurunu da kapsayan ancak daha geniş bir görevlendirme alanı içerisinde yer alan ve kendisine mevzuatı gereği ülke, bölge veya il düzeyinde denetim ve inceleme yetkisi verilmiş kamu idarelerinin diğer memurlarını da ifade etmektedir.
Burada incelenmesi gereken ikinci husus ise, denetim elemanlarınca yapılan bildirimler esas alınarak Kurumca işlem tesis edilip edilemeyeceğidir. 5510 sayılı Kanun'un 59. maddesinde belirtilen "Kurumun bu bildirimleri esas almak üzere gerekli yasal işlemi yapacağı" yolundaki hüküm ve anılan Yönetmeliğin 6. maddesinde yer alan, işyerinde fiilen veya kayden çalıştırıldığı tespit edilen sigortalılar ile sigortalı sayılanların prime esas kazançlarının veya sigortalı gün sayılarının eksik bildirilmesine ilişkin fiili tespitin ya da kayıt inceleme tutanağının ilgili ünite tarafından Kurum mevzuatına uygun olarak işleme alınacağı, bu tutanaklarda bir eksiklik olması halinde eksikliklerin tamamlatılması için ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına gönderileceği, ilgili kamu kurum ve kuruluşundan gelen yazıda belirtilen tespitler hakkında ayrıca denetim yapılmaksızın işlem yapılacağı yolundaki hükümler dikkate alındığında, denetim elemanlarınca yapılan bildirimlerin, idari işlemin tesisi için yeterli bulunması halinde, ek bir araştırma ve ayrıca bir denetim yapılmaksızın işlem tesisinin mümkün olduğu sonucuna ulaşılmaktadır.
Bu durumda, 5510 sayılı Kanun uyarınca denetim elemanı olarak kabul edilmesi gereken müfettişler tarafından yapılan tespitler ile dava dosyasında bulunan iş sözleşmeleri, Edremit İlçe Milli Eğitim Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı yazısı ve ekinde bulunan belgeler, davacının … havale tarihli (dilekçe tarihi …) ve … evrak kayıt sayılı dilekçesi ekinde dava konusu dönemlere ait aylık prim ve hizmet belgeleri ile eksik gün bildirim formlarının tanzim edilerek davalı idareye sunulduğu hususları bir bütün olarak değerlendirilerek karar verilmesi gerekirken, bu değerlendirmeler yapılmadan dava konusu işlemlerin iptali yolunda verilen İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalı idarenin temyiz isteminin kabulüne,
2. Dava konusu işlemlerin iptali yolundaki … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı temyize konu kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanun'un (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin 1. fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 15 (on beş) gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 08/02/2021 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.