Danıştay 6. Daire 2020/9820 Esas 2021/1747 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2020/9820
Karar No : 2021/1747

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Bakanlığı - …
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : … Demir ve Çelik A.Ş.
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Yakıt ve Atıklara İlişkin Dış Ticarette Standardizasyon (2005/3) Tebliği kapsamında davacı firma tarafından imzalanan taahhütnamenin 20. maddesi uyarınca 47.096 ABD Doları idari para cezası verilmesine ilişkin … günlü, … sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü işleminin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesince verilen davanın süre aşımı nedeniyle reddi yolundaki … tarih ve E:…, K:… sayılı karara yapılan istinaf başvurusunun reddine dair … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının Danıştay Ondördüncü Dairesinin 09/05/2018 tarih ve E:2018/676, K:2018/3520 sayılı kararıyla bozulması üzerine, bozma kararına uyularak, davacının istinaf başvurusunun kabulü ile İdare Mahkemesi kararının kaldırılarak yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın Mahkemesine gönderilmesi üzerine, ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; ilgili mevzuat hükümlerine yer verildikten sonra, dosyadaki bilgi ve belgelerin incelenmesinden, dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle işlemin iptaline karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının özeti: İstinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararının hukuka ve usule uygun olduğu ve istinaf dilekçelerinde ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı şirket tarafından, Ukrayna'dan 60.000,00 Mton antrasit kömürü ithali için Bakanlığa izin başvurusunda bulunularak taahhütname sunulduğu, ancak daha sonra fiili ithalatı gerçekleştirilerek 16/01/2006 tarihinde gümrükten çekilen 8.330,941 Mton antrasit kömürüne ilişkin, ihracatçı ülkeden yakıt yüklenirken yaptırılması gereken analiz belgesinin aslı ve tercümesinin gönderilmediği, aynı şekilde uygunluk yazısı ile proformo faturanın hiç gönderilmediği, analiz raporunun yakıtın millileştirme tarihinden itibaren 45 gün içinde gönderilmesi gerekirken yakıtın gümrükten çekildiği tarihten sonra 46. gün ulaştırıldığı, taaahhütname uyarınca idari para cezası verilmesine ilişkin dava konusu işlemin hukuka uygun olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ … DÜŞÜNCESİ : Uyuşmazlıkta; 08/01/1996 tarih ve 96/7794 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Rejimi Kararı'nın 5. maddesinin (f) bendi ile Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından çıkarılan Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Yakıt ve Atıklara İlişkin Tebliğin (Dış Ticarette Standardizasyon 2005/3) Ek-I Listesinde Yer Alan Kontrole Tabi Yakıtlara İlişkin Taahhütnamenin cezai hükümlerine ilişkin kısmının iptali istemiyle açılan davada, Danıştay Onuncu Dairesince verilen 06/10/2009 günlü, E:2006/1659, K:2009/8584 sayılı kararla, "... taahhütnamenin dava konusu kuralını, eşitler arasında kurulan bir sözleşme ilişkisinde, tarafların edimlerini hiç veya zamanında yerine getirmemeleri veya eksik yerine getirmeleri durumunda diğer tarafa belli miktar parayı ödemek taahhüdü, dolayısıyla cezai şart olarak nitelendirmenin mümkün olmadığı, kaldı ki, taahhütnamenin dayanağını oluşturan Tebliğin 10. maddesinde, taahhütnamenin iptali istenilen kuralına paralel biçimde kontrol belgesi dosyasının kapatılması için Çevre ve Orman Bakanlığı'na bildirimde bulunma yükümlülüğünün düzenlendiği, bu haliyle, dava konusu taahhütname kuralının bir idari yaptırımı içerdiği sonucuna ulaşıldığı, oysa Çevre ve Orman Bakanlığının, dış ticaretin düzenlenmesine ilişkin görev ve yetkisi çerçevesinde Bakanlar Kurulu'nca yürürlüğe konulan Karar'da öngörülenler dışında, bu Karara ve Karara dayalı olarak çıkarılan Tebliğe aykırı olarak, ayrıca idari yaptırım düzenleme görevi ve yetkisi bulunmadığı, buna göre taahhütnamenin dava konusu kuralında hukuka ve dayanağı düzenlemelere uyarlık bulunmadığı" gerekçesiyle iptaline karar verildiği, bu kararın da Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 09/04/2014 günlü, E:2010/937, K:2014/1484 sayılı kararıyla onandığı görülmektedir. Bu durumda; dava konusu bedelin istenilmesine dayanak teşkil eden Tebliğ eki taahhütname hükmünün, davalı idarenin idari yaptırım düzenleme görevi ve yetkisi bulunmadığından yargı kararıyla iptal edilmiş olması karşısında, hukuki dayanaktan yoksun olan dava konusu işlemin bu gerekçeyle iptali gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY:
Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Yakıt ve Atıklara İlişkin Dış Ticarette Standardizasyon (2005/3) Tebliği kapsamında davacı firma tarafından imzalanan taahhütnamede belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmediğinden bahisle taahhütnamenin 20. maddesi uyarınca 47.096 ABD Doları idari para cezası verilmesine ilişkin … günlü, … sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü işleminin tesis edilmesi üzerine iptali istemiyle dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT :
2872 sayılı Çevre Kanununun 3. maddesinde "zorunlu standartlar" çevrenin korunması ve çevre kirliliğinin önlenmesi ve giderilmesi için kullanılacak araçlar arasında gösterilmiş; 9/g maddesinde ise doğal kaynakların ve varlıkların korunması, kirliliğinin ve tahribatının önlenmesi ve kalitesinin iyileştirilmesi için gerekli idarî, hukukî ve teknik esasları belirlemekle Çevre ve Şehircilik Bakanlığı görevli ve yetkili kılınmıştır.
01/02/1996 günlü, 22541 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan ve dış ticarette uygulanacak teknik mevzuat, spesifikasyon ve standartların uluslararası ticarete gereksiz engel teşkil edecek bir yapıya dönüştürülmesini önlemek, ticaret hacmini artırmak; ihracatta, ürünlerin dış ülkelerdeki iyi şöhretini muhafaza etmek, çevreye zarar vermeyen, sağlıklı, emniyetli ürünler olmasını sağlayarak kalitesini ve rekabet gücünü yükseltmek, dış alıcıların ürünlerimizi tercih etmesini sağlamak; ithalatta ise, ithal malları ile yerli ürünler arasında farklılık yaratmayacak şekilde insan sağlığının ve emniyetinin, hayvan veya bitki varlığının veya çevrenin korunmasını ve ulusal güvenlik gereklerini sağlamak, düşük kaliteden kaynaklanan haksız rekabeti ve yanıltıcı uygulamaları önlemek, tüketiciyi koruyucu ve kaliteyi yükseltici tedbirleri almak için dış ticarette teknik düzenleme ve standardizasyon faaliyetlerinde yetkili mercii, uygulanacak esasları ve yapılacak işlemleri belirlemek, Gümrük Birliği çerçevesindeki teknik düzenlemelerin dış ticaret sistemine uyarlanmasını sağlamak amacıyla çıkarılan ve dava konusu işlemin dayanağı taahütnamenin düzenlendiği tarihte yürürlükte olan 96/7794 sayılı Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Rejimi Kararının 5. maddesinde; "Bu karar ve bu karara istinaden yayımlanacak yönetmelik, tebliğ, talimat ve taahhütnamelere aykırı davrananlar, sahte belge kullananlar, belgelerde tahrifat yapanlar hakkında ilgili Kanun hükümler saklı kalmak üzere ayrıca aşağıdaki müeyyidelerden biri veya birkaçı uygulanır," denilerek, (f) bendinde, taahhütname alınan durumlarda, taahhütnamede belirtilen meblağın, 6183 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde, ithalatçının bağlı bulunduğu vergi dairesince tahsil edilerek Müsteşarlık Döner Sermaye İşletmesine gelir kaydedileceği kurala bağlanmış; daha sonra, 24/12/1997 günlü, 23210 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Bakanlar Kurulunun 97/10308 sayılı Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Rejimi Kararında Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kararın 2. maddesiyle, anılan Kararın 5. maddesinin (f) bendi, "Taahhütname alınan durumlarda, taahhütnamede belirtilen ithal konusu malın CIF değerinin % 60'ının, firmanın bağlı bulunduğu vergi dairesince ilgiliye tebliğ tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden hesaplanacak TL karşılığının, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun Hükümleri çerçevesinde vergi dairesince tahsil edilerek, taahhütnamede zikredilen fona veya bütçeye gelir kaydedilmesi" yönünde yeniden düzenlenmiştir.
Yukarıda aktarılan Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Rejimi Hakkındaki Bakanlar Kurulu Kararının 2. maddesiyle Dış Ticaret Müsteşarlığı, dış ticarette teknik düzenlemeler ve standardizasyon faaliyetleri konusunda ilgili bakanlık ve kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlamaya, mevzuatın diğer Bakanlık ve Kuruluşlara bıraktığı yetkiler çerçevesinde yayımlanan teknik mevzuatın dış ticaret sistemine uyarlanmasına, ithalat ve ihracatta uygulama esaslarını belirlemeye, standart dışı atık, artık ve çevrenin korunması yönünden risk taşıyan maddelerin ithaline ve ihracına ilişkin gerekli düzenlemeler yapmaya, yetkili kılınmıştır. Bu yetkiye dayanılarak Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından çıkarılan ve 31.12.2004 günlü, 25687 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Yakıt ve Atıklara İlişkin 2005/3 sayılı Tebliğ ile bu Tebliğ ekindeki Ek I ve Ek II/A-B sayılı listelerde gösterilen ürünlerin ithali, Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından verilecek olan ve bu ürünlerin çevrenin korunması yönünden uygunluğunu gösteren Kontrol Belgesinin bulunması koşuluna bağlanmış; Kontrol Belgesinin süresinin 6 ay olduğu ve bu sürenin uzatılmayacağı belirtilmiş; Kontrol Belgesi verilmesi için aranacak bilgi ve belgeler arasında mülga Çevre ve Orman Bakanlığınca istenecek diğer bilgi ve belgelerden başka, bu Bakanlık tarafından istenilecek taahhütnameye de yer verilmiştir.
Taahhütnamenin 2. maddesinde; ''Kontrol Belgesi kapsamında ithal edeceğimiz her parti yakıtın analizini, yakıt ihracatçı ülkeden yüklenirken (gemi, karayolu vb. taşıma araçlarına) uluslararası gözetim şirketlerine uluslararası standartlara uygun olarak yaptıracağımızı ve bu analiz belgesini (aslı ve tercümesi) yakıt millileşmeden (gümrükten çekilmeden) önce Bakanlığınıza vereceğimizi,...' hükmü, 14.maddesinde; ''Kontrol Belgelerinin kapatılması için; a) Kontrol Belgesi kapsamı yakıtın tamamının ya da bir bölümünün ithalatından vazgeçilmesi veya Kontrol Belgesi'nin geçerlilik süresinin bitimi halinde, Bakanlığınız uygunluk yazısı, Kontrol Belgesi ve onaylı proforma faturanın asıllarını Kontrol Belgesi geçerlilik süresi bitiminden itibaren en geç 30 gün içerisinde, b) Kontrol Belgesi yakıtın tamamının ithalatının gerçekleşmesi halinde, gümrük giriş beyannamesi ile ihracatçı tarafından verilen faturanın ve Bakanlığınızca düzenlenen Kontrol Belgesi'nin ilgili gümrük idaresince onaylanmış bir nüshasını, Kontrol Belgesi geçerlilik süresi bitiminden itibaren en geç 30 gün içerisinde,... Bakanlığınıza gönderileceğini,'' hükmü, 15. maddesinde; '' a) İthal edilen yakıtın millileşmesi (gümrükten çekilmesi) aşamasında 4., 5., ve 6. maddeler çerçevesinde alınan numunelerin ... analiz sonuçlarını belirten belgeyi, yakıtın millileşmesi tarihinden itibaren en geç 45 gün içerisinde Bakanlığınıza ve ithalatın gerçekleştirildiği limanın bağlı olduğu ilin Valiliğine gönderileceğini...'' hükmü, 20. maddesinde; '' a) Madde 2, 3, ... ve 12'de belirtilen hususlara aykırı davranılması halinde (aykırı davranılan her madde ve her bent için) ithale konu yakıtın CIF değerinin %2'sini, b) 14. maddenin (a), (b) ve (c) bentlerinde ve15. maddenin (a) bendinde evraklarının zamanında gönderilmemesi durumunda 14. maddenin her bendi, 15. maddenin (a) bendi için ithale konu yakıtın CİF değerinin değerinin %2'sini c) 14. maddenin (a), (b) ve (c) bentlerinde ve15. maddenin (a) bendinde belirtilen belgeler, ilgili maddelerde belirtilen süreyi takip eden 6 ay içerisinde Bakanlığımıza gönderilmemesi halinde hiç gönderilmemiş sayılır ve bu durumda her bir belge için ithale konu yakıtın CİF değerinin %3'ünü, yatıracağımızı (...) kabul ve taahhüt ederiz'' düzenlemesi yer almaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dosyanın incelenmesinden; davacı şirketin, fabrikalarının ihtiyacında kullanılmak üzere 60.000,00 Mton antrasit kömürü ithalatı için Çevre ve Orman Bakanlığından 29/11/2005 tarihli Kontrol Belgesi aldığı, ithal konusu malın 31/12/2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Yakıt ve Atıklara İlişkin 2005/3 sayılı Tebliğ eki listelerde yer alması nedeniyle Taahhütname verdiği, Kontrol Belgesi kapsamı maldan 8.330,941 M.ton'luk ithalat gerçekleştirdikten sonra bakiye kalan kısmının ithal edilmeyeceği gerekçesiyle belgenin kapatılma işlemlerinin yapılması için 01/03/2006 tarihli dilekçeyle mülga Çevre ve Orman Bakanlığına başvurduğu, ekinde 29/11/2005 tarihli kontrol belgesi, gümrük beyannamesi, 8.330,941 M.ton'luk mala ilişkin fatura fotokopisi, 04/10/2005 tarihli analiz raporu bulunduğu, bu başvurusunun 03/03/2006 tarihinde Bakanlık kayıtlarına girdiği, davalı idare tarafından sunulan evraklar içerisinde proforma fatura aslı ve tercümesi, kontrol belgesi ve bakanlık uygunluk yazısının bulunduğu, mülga Çevre ve Orman Bakanlığının dava konusu işlemiyle, taahhütnameye göre gümrük beyannamesiyle çekimi yapılan 8.330,941 M.ton'luk tek partiye ait uygunluk yazısı ve proforma faturanın 29/11/2005 tarihli kontrol belgesinin kapatılması için kontrol belgesi geçerlilik süresinin bitim tarihinden (29/05/2006) itibaren 30 gün içerisinde gönderilmesi gerekirken hiç gönderilmediğinden taahhütnamenin 20. maddesinin (c) bendine göre CİF değerinin %3'ü, kontrol belgesi kapsamında ithali gerçekleştirilen tek parti yakıtın ihracatçı ülkeden yüklenirken yaptırılması gereken analiz belgesinin yakıt millileştirilmeden (gümrükten çekilmeden önce) verilmesi gerekirken hiç verilmediğinden taahhütnamenin 20. maddesinin (a) bendine göre CİF değerinin %2'si, yakıtın gümrükten çekilmesi aşamasında alınan numune sonucunun en geç 45 gün içinde gönderilmesi gerekirken 16/01/2006 tarihinde çekilen yakıtın analiz belgesinin 03/03/2006 tarihinde gönderildiği gerekçesiyle taahhütnamenin 20. maddesinin (c) bendine göre CİF değerinin %3'ü olmak üzere toplam 47.096 ABD Doları idari para cezası verilmesine ilişkin … günlü, … sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü işleminin tesis edildiği anlaşılmaktadır.
Bu durumda, dava konusu işlemde, 16/01/2006 tarihinde gümrükten çekimi yapılan yakıtın gümrükten çekilme aşamasında alınan numunenin analiz belgesinin 02/03/2006 tarihine kadar gönderilmesi gerekirken 03/03/2006 tarihinde gönderildiği gerekçesiyle taahhütnamenin 20. maddesinin (c) bendindeki " ilgili maddelerde belirtilen süreyi takip eden 6 ay içerisinde Bakanlığımıza gönderilmemesi halinde hiç gönderilmemiş sayılır" düzenlemesine göre cezai şart uygulanması, ayrıca Kontrol Belgesi kapsamı yakıtın bir bölümünün ithalatından vazgeçilmesi nedeniyle Kontrol Belgesinin kapatılması yazısının ekinde sunulan belgeler değerlendirilmeden, hiç gönderilmediğinden bahisle taahhütnamenin 20. maddesinin (c) bendine göre ceza verilmesinde hukuka uyarlık bulunmadığından, dava konusu işlemin iptali yolundaki temyize konu İdare Mahkemesi kararında sonucu itibarıyla isabetsizlik bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalının temyiz isteminin reddine,
2. Dava konusu işlemin iptaline ilişkin Mahkeme kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının yukarıda belirtilen gerekçe ile ONANMASINA,
3. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 50. maddesi uyarınca, bu onama kararının taraflara tebliğini ve bir örneğinin de anılan Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesini teminen dosyanın ... İdare Mahkemesine gönderilmesine, 11/02/2021 tarihinde, kesin olarak, oybirliğiyle karar verildi.