Mahkemesi :İş Mahkemesi

Dava, borçlu olunmadığının tespiti (menfi tespit) istemine ilişkindir.
Mahkemece, davanın kabulüne karar verilmiştir.
Hükmün davalı Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı avukatı tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kâğıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
1990 – 1997 döneminde birbiriyle çakışan 506 ve 1479 sayılı Kanunlara tabi zorunlu sigortalılığı bulunan murisin 22.12.1997 tarihinde yaşamını yitirmesi üzerine 1998 yılında hak sahibi konumundaki davacılarca ölüm sigortasından aylık bağlanması için SSK ve Bağ-Kur’a başvurularda bulunulduğu, SSK tarafından Bağ-Kur’a yazılan ve hizmetlerin bildirilmesi istenilen 4 farklı yazının yanıtsız bırakıldığı, sonrasında SSK ve Bağ-Kur tarafından 01.01.1998 günü itibarıyla anılan Kanunlar kapsamında çift ölüm aylığı tahsisi yapıldığı, 2012 yılının Kasım ayında bu durumu belirleyen Kurumca 506 sayılı Kanun hükümlerine göre bağlanan aylık iptal edilip 5510 sayılı Kanunun 96. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendi gereğince 21.11.2002 – Kasım/2012 döneminde ödenen aylıklar yönünden borç tahakkuk ettirildiği anlaşılmakta olup istem, aylıklar bakımından söz konusu fıkranın (b) bendi kapsamında uygulama yapılması gerektiğinin ve buna göre kısmi borçlu olunmadığının tespitine ilişkindir.
Davanın yasal dayanaklarından olan 5510 sayılı Kanunun 96. maddesinin 25.02.2011 tarihinde yürürlüğe giren 6111 sayılı Kanunun 44. maddesiyle değişik 1. fıkrasında, “Kurumca işverenlere, sigortalılara, isteğe bağlı sigortalılara gelir veya aylık almakta olanlara ve bunların hak sahiplerine, genel sağlık sigortalılarına ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilere, fazla veya yersiz olarak yapıldığı tespit edilen bu Kanun kapsamındaki her türlü ödemeler;
a) Kasıtlı veya kusurlu davranışlarından doğmuşsa, hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla on yıllık sürede yapılan ödemeler, bu ödemelerin yapıldığı tarihlerden,
b) Kurumun hatalı işlemlerinden kaynaklanmışsa, hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla beş yıllık sürede yapılan ödemeler toplamı, ilgiliye tebliğ edildiği tarihten itibaren yirmi dört ay içinde yapılacak ödemelerde faizsiz, yirmi dört aylık sürenin dolduğu tarihten sonra yapılacak ödemelerde ise bu süre sonundan, itibaren hesaplanacak olan kanunî faizi ile birlikte, ilgililerin Kurumdan alacağı varsa bu alacaklarından mahsup
edilir, alacakları yoksa genel hükümlere göre geri alınır.” hükmü öngörülmüştür. Anılan Kanunun geçici maddelerinde, yersiz ödemelerin tahsili konusunda önceki hükümlerin uygulanması gereğine işaret eden herhangi bir kural bulunmadığından, sonuç olarak 96. madde düzenlemesinin, Kurumun yersiz ödemeden kaynaklanan alacaklarına ilişkin süregelen uyuşmazlıklara uygulanması zorunlu olduğu gibi, bu konuda sebepsiz zenginleşme durumunda geri verilmesi gereken tutarın belirlenmesinde genel hüküm niteliğindeki 818 sayılı Borçlar Kanununun 61. ve 63., 6098 sayılı ... Borçlar Kanununun 77. ve 79. maddelerinin de gözetilmesi gerekmektedir.
Bu maddelere göre, haksız olarak (nedensiz) bir edinimde bulunan kimse, onun geri alınması zamanında elinden çıkmış olduğunu kanıtladığı tutar oranında ret ve geri vermekle yükümlü değil ise de haksız edinimde bulunan, o şeyi kötü niyetle elden çıkarmış veya onu elden çıkarırken sonradan ret ve geri vermeye zorunlu tutulacağını biliyor ise ret ve geri vermekle yükümlüdür. Bir başka anlatımla, iyi niyetli zenginleşen, sebepsiz zenginleşme konusunun kendisinden istendiği tarihten önce elinden çıktığını iddia ve ispat ettiği miktar oranında ret ve geri vermeyle yükümlü olmayacak, buna karşın, zenginleşen, zenginleşme anında veya sonrasında mal varlığındaki artışın geçerli bir hukuki sebebe dayanmadığını biliyor veya bilmesi gerekiyor ise kötü niyetli sayılacaktır.
Yukarıdaki yasal düzenleme ve açıklamalar ışığında dava değerlendirildiğinde, hak sahibi davacılara çift ölüm aylığı bağlanamayacağı ve dolayısıyla yersiz aylık ödemesi yapıldığı taraflar arasında uyuşmazlık dışı olup; 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanununun yürürlüğünden önce her iki sosyal güvenlik kurumuna başvurarak kendilerine, üstelik çakıştığı için kısmen iptal edilmesi gereken hizmetlere karşın çift ölüm aylığı bağlatan davacıların kusurlu davranışlarının varlığı belirgin olduğu gibi iyi niyetlerinden de söz edilemeyecektir. Bu durumda, yersiz ödenen aylıklar hakkında söz konusu (a) bendi kapsamında uygulama yapan Kurum işleminin yerindeliği açıktır.
Bu maddî ve hukukî olgular göz önünde bulundurulmaksızın, mahkemece yanılgılı değerlendirme sonucu, istemin karar altına alınması, usûl ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
O hâlde, davalı Kurum vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
S O N U Ç : Temyiz edilen hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, 12.02.2015 gününde oybirliğiyle karar verildi.