Danıştay 6. Daire 2019/13348 Esas 2021/2017 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2019/13348
Karar No : 2021/2017


DAVACI : … Büyükşehir Belediye Başkanlığı / …
VEKİLİ : Av. …

DAVALI : … Bakanlığı / …
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri …

DAVANIN KONUSU : İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığınca hazırlanarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığına sunulan Karşıyaka İskelesi 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı ile 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planı Revizyon ve İlavesi teklifinin onaylanması için 19.962,50 TL plan inceleme ve işlem hizmet bedeli talep edilmesine ilişkin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün .. tarihli, … sayılı işleminin ve dayanağı olan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün 2019 Yılı Birim Fiyat Listesinin "I-1 no'lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/H Kapsamında Ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İşlem Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller" kısmının "IV. Özel Ücretlendirme" bölümünün 7. maddesinin II. fıkrasının (a), (b) ve (c) bentlerinin iptali ve imar planı, revizyon ve ilavesi teklifinin değerlendirilmesi için ihtirazi kayıtla yatırılan 2.000,00 TL başvuru bedeli ile teklife ilişkin iş ve işlemlerin sonuçlandırılması için yine ihtirazi kayıtla yatırılan 19.962,50 TL plan inceleme ve işlem hizmet bedelinin tazminine karar verilmesi istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI : Çevre ve Şehircilik Bakanlığına sunulan imar planı, revizyon ve ilavesinin İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığınca yürütülen "Deniz Ulaşımını Geliştirme Projesi" kapsamında Karşıyaka İskelesinin yolcu gemilerine uygun hale getirilmesi amacıyla yapıldıkları, kamu yararını gerçekleştirmek amacıyla yapılan söz konusu imar planlarını onaylamanın Bakanlığın asli görevi olduğu, bu imar planlarının onaylanması işleminin 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/I-h bendi uyarınca Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca bedeli mukabilinde yapılacak işlemlerden olmadığı, sözü edilen imar planı, revizyon ve ilavesi ile yolcu gemilerinin kullanımına uygun hale getirilmesi amaçlanan Karşıyaka İskelesinin İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığınca işletileceği, kamu hizmetlerinin kural olarak bedelsiz olduğu ve Bakanlığın ancak kamu hizmeti kapsamında asli olarak üstlendiği görevler dışında kalan ve fiyatlandırılması mümkün olan işler için döner sermaye kapsamında ücret talep edebileceği ileri sürülmektedir.

DAVALININ SAVUNMASI : Davacı idarece sunulan imar planı, revizyonu ve ilavesi teklifinin onaylanması için 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/I-h ve 122. maddeleri ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliğine dayanılarak hazırlanan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü 2019 Yılı Birim Fiyat Listesi uyarınca hesaplanan başvuru bedeli ve plan inceleme işlem bedelinin tahsil edildiği, davacı idarece yapılan hesaplamanın yanlış olduğu yolunda herhangi bir iddiaya yer verilmediği, anılan Yönetmeliğin 8. maddesinde söz konusu imar planı, revizyonu ve ilavesi teklifinin onaylanması için ücret alınabileceğinin açıkça düzenlendiği, 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/I-h bendinde de planların bedeli mukabilinde Bakanlıkça onaylanacağının belirtildiği, sunulan imar planı, revizyonu ve ilavesi teklifinin onaylanmasına dair işlemlerin yapılmasının bir hizmet ifasını gerektirdiği ve bu hizmetlin kamu maliyeti doğuracağı, dava konusu işlemlerde hukuka aykırılık bulunmadığı öne sürülerek davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY SAVCISI …'IN DÜŞÜNCESİ: Dava, Deniz Ulaşımını Geliştirme Projesi kapsamında hazırlanan Karşıyaka iskelesine ilişkin 1/5000 ölçekli nazım imar planı değişikliği ile 1/1000 ölçekli revizyon uygulama imar planı teklifinin Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca onaylanması için inceleme ve işlem hizmet bedeli olarak 19.962,50 TL talep edilmesine ilişkin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün … tarihli, …sayılı işleminin ve dayanağı olan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün 2019 Yılı Birim Fiyat Listesinin I-1 no'lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/H Kapsamında Ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İşlem Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller kısmının IV.Özel Ücretlendirme bölümünün 7. maddesinin II. fıkrasının (a), (b) ve (c) bentlerinin iptali ile planın değerlendirilmesi için alınan 2.000 TL başvuru bedeli ile 19.962,50 TL inceleme ve işlem hizmet bedelinin tazminine karar verilmesi istemiyle açılmıştır.
4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 1. maddesinde: "Genel bütçeye dahil daireler ile katma bütçeli idareler, bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan fonlar, kefalet sandıkları, sosyal güvenlik kuruluşları, genel ve katma bütçelerin transfer tertiplerinden yardım alan kuruluşlar, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları ile müesseseleri, il özel idareleri ve belediyeler ile bunların kurdukları birlik, müessese ve işletmeler, özel bütçeli kuruluşlar, özelleştirme işlemleri tamamlanıncaya kadar, 24.11.1994 tarihli ve 4046 sayılı Kanuna tâbi kuruluşlar ve özel hukuk hükümlerine tâbi, kamunun çoğunluk hissesine sahip olduğu kuruluşlar, kamu banka ve kuruluşları ile bunlara bağlı iş yerleri ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca üretilen mal ve hizmet bedellerinde işletmecilik gereği yapılması gereken ticarî indirimler hariç herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmaz." hükmüne yer verilmiştir.
1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97. maddesinin 1. fıkrasının (ç) bendinde, "Her tür ve ölçekteki fiziki planlara ve bunların uygulanmasına yönelik temel ilke, strateji ve standartları belirlemek ve bunların uygulanmasını sağlamak, Cumhurbaşkanınca yetkilendirilen alanlar ile merkezi idarenin yetkisi içindeki kamu yatırımları, mülkiyeti kamuya ait arsa ve araziler üzerinde yapılacak her türlü yapı, milli güvenliğe dair tesisler, askeri yasak bölgeler, genel sığınak alanları, özel güvenlik bölgeleri, enerji ve telekomünikasyon tesislerine ilişkin etütleri, harita, her tür ve ölçekte çevre düzeni, nazım ve uygulama imar planlarını, parselasyon planlarını ve değişikliklerini resen yapmak, yaptırmak, onaylamak ve başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde yetkili idarelerce ruhsatlandırma yapılmaması halinde resen ruhsat ve yapı kullanma izni vermek", (h) bendinde, "Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan veya mülkiyeti Hazineye, kamu kurum veya kuruluşlarına veya gerçek kişilere veyahut özel hukuk tüzel kişilerine ait olan taşınmazlar üzerinde kamu veya özel sektör tarafından gerçekleştirilecek olan yatırımlara ilişkin olarak ilgililerince hazırlandığı veya hazırlatıldığı halde yetkili idarece üç ay içinde onaylanmayan etüt, harita, her tür ve ölçekteki çevre düzeni, nazım ve uygulama imar planlarını, parselasyon planlarını ve değişikliklerini ilgililerinin valilikten talep etmesi ve valiliğin Bakanlığa teklifte bulunması üzerine bedeli mukabilinde yapmak, yaptırmak ve onaylamak, başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde yetkili idarece verilmemesi halinde bedeli mukabilinde resen yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni ile işyeri açma ve çalışma ruhsatını vermek" Çevre ve Şehircilik Bakanlığının görevleri arasında sayılmış; anılan Kararnamenin 122. maddesinde yer alan Bakanlığın döner sermaye kurmaya yetkili olduğu, döner sermaye miktarı, Cumhurbaşkanlığınca belirlenir. İşletmelerin görevleri, gelirleri, işleyişi ve denetimi ile diğer hususlar yönetmelikle düzenleneceği hükmü uyarınca yürürlüğe konulan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliğinin "Yönetim Kurulunun Görevleri" başlıklı 12. maddesinin 1. fıkrasının (h) bendinde ise, maliyet bedelinin altında olmamak üzere, işletme tarafından üretilen mal ve hizmetlerin veya yapılan işlerin tarife, ücret veya birim fiyatlarını belirlemek yönetim kurulunun görevleri arasında sayılmıştır.
Dava konusu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün 07/02/2019 tarihli, 31857 sayılı işlemi ve dayanağı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün 2019 yılı Birim Fiyat Listesinin I-1 no'lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/H Kapsamında ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İnceleme ve İşlem Hizmet Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller kısmının IV.Özel Ücretlendirme bölümünün 7. maddesinin II. fıkrasının (a) bendinde, "10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun "Tanımlar" başlığı altındaki mahalli idarelerin; 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli I,II,III,IV sayılı cetvellerdeki idarelerin mülkiyetinde bulunan alanlar, devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan alanlar ile kendi mülkiyetlerindeki alanlara ilişkin olarak, Çevre ve Şehircilik Bakanlığına gönderdikleri her tür ve ölçekteki plan tekliflerinden; Kaynak geliştirme ve gelir elde etmeye yönelik planları ile arsa satışı karşılığı hasılat paylaşımı, yap-işlet-devret modeliyle gerçekleştirilecek yatırımlara yönelik imar planı tekliflerinden; başvuru bedeli tam olarak ve yukarıda yer alan A X B X C formulüne ve plan türüne göre "Açıklamalar" bölümünde yer alan diğer usullere göre hesaplanacak plan inceleme ve işlem hizmet bedeli 1/8 oranında alınır." düzenlemesi getirilmiştir.
İncelenen davada, 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/I-ç maddesinde, maddesinde sayılan Çevre ve Şehircilik Bakanlığına ait görevler, anılan Bakanlık tarafından yürütülen asli ve sürekli nitelikteki kamu hizmetlerine ilişkin olması nedeniyle, aksine bir yasal düzenleme olmadıkça Bakanlığın, kamu hizmeti kapsamında yerine getirilmesi zorunlu olan asli görevleri karşılığında döner sermaye ücreti alınamayacağı gibi, davacı idarece onaylanmak üzere Bakanlığa sunulan imar planı değişiklikleri ve ilavelerinin onaylanması işleminin anılan Kararnamenin 97/I-h bendi kapsamında da olmadığı; ayrıca kamu hizmeti niteliğinde olan ve Bakanlığın asli görevlerinden olan imar planlarının onaylanmasına ilişkin işlemlerin 4736 sayılı Kanunun 1. maddesinde sayılan ticari mal ve hizmetler niteliğinde de kabul edilemeyeceğinden, dava konusu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün 2019 Yılı Birim Fiyat Listesinin I-1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/H Maddesi Kapsamında ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İnceleme ve İşlem Hizmet Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller kısmının IV.Özel Ücretlendirme bölümünün 7/II-a bendinde ve bu madde uyarınca davacıdan ücret talep edilmesine ilişkin Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün 07.02.2019 tarihli, 31857 sayılı işleminde hukuka uygunluk bulunmamaktadır.
Davanın Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün 2019 Yılı Birim Fiyat Listesinin I-1 no'lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/H Kapsamında Ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İşlem Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller kısmının IV.Özel Ücretlendirme bölümünün 7. maddesinin II. fıkrasının (b) ve (c) bentlerinin iptali istemine ilişkin kısmına gelince;
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 2. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde; iptal davalarının, idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılabileceği hüküm altına alınmış olup, anılan hükümlerin bireysel işlemin dayanağı niteliğinde olmadığı ve davacı ile kişisel, meşru ve güncel bir hukuki ilişki bulunmadığından davacının anılan hükümlerin iptalini istemekte menfaati bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün … tarihli, … sayılı işleminin ve dayanağı olan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün 2019 Yılı Birim Fiyat Listesinin I-1 no'lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/H Kapsamında Ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İşlem Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller kısmının IV.Özel Ücretlendirme bölümünün 7. maddesinin II. fıkrasının (a) bendinin iptaline ve bu kapsamda planın değerlendirilmesi için alınan 2.000 TL başvuru bedeli ile 19.962,50 TL inceleme ve işlem hizmet bedelinin davacıya iadesine, davanın diğer kısımlarının ehliyet yönünden reddine karar verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …'İN DÜŞÜNCESİ: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün 2019 Yılı Birim Fiyat Listesinin "I-1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/H Maddesi Kapsamında ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İnceleme ve İşlem Hizmet Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller" kısmının "IV. Özel Ücretlendirme" bölümünün 7. maddesinin II. fıkrasının (a) bendi ve bu madde uyarınca davacıdan ücret talep edilmesine ilişkin Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün … tarihli, … sayılı işleminin iptaline, davalı idarece davacıdan plan inceleme işlem ve hizmet bedeli olarak tahsil edilen 19.962,50 TL'nin tazmini isteminin kabulüne, davalı idarece davacıdan başvuru bedeli olarak tahsil edilen 2.000,00 TL'nin tazmini isteminin süre aşımı nedeniyle reddine, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün 2019 Yılı Birim Fiyat Listesinin I-1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/H Maddesi Kapsamında ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İnceleme ve İşlem Hizmet Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller kısmının IV. Özel Ücretlendirme bölümünün 7. maddesinin II. fıkrasının (b) ve (c) bentleri bakımından davanın ehliyet yönünden reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince duruşma için taraflara önceden bildirilen 17/02/2021 tarihinde, davacı vekili Av. …'un ve davalı idare vekili Av. …'nın geldiği, Danıştay Savcısının hazır olduğu görülmekle açık duruşmaya başlandı. Taraflara usulüne uygun olarak söz verilerek dinlendikten ve Danıştay Savcısının düşüncesi alındıktan sonra taraflara son kez söz verilip duruşma tamamlandı. Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra işin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY:
Davacı İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığınca, "Deniz Ulaşımını Geliştirme Projesi" kapsamında Karşıyaka İskelesinin yolcu gemilerine uygun hale getirilmesi amacıyla hazırlanan 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planı revizyon ve ilavesi teklifi onaylanmak üzere Çevre ve Şehircilik Bakanlığına sunulmuştur. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün … tarihli, …sayılı yazısı ile söz konusu imar planı, revizyonu ve ilavesi teklifine ilişkin iş ve işlemlerin sonuçlandırılması için Müdürlüklerince yayımlanan 2019 Birim Fiyat Listesi uyarınca hesaplanan 19.962,50 TL plan inceleme ve işlem hizmet bedelinin Bakanlık hesabına yatırılmasının istenmesi üzerine İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığınca söz konusu tutar ihtirazi kayıtla Bakanlığın hesabına yatırılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 1. maddesinde: "Genel bütçeye dahil daireler ile katma bütçeli idareler, bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan fonlar, kefalet sandıkları, sosyal güvenlik kuruluşları, genel ve katma bütçelerin transfer tertiplerinden yardım alan kuruluşlar, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları ile müesseseleri, il özel idareleri ve belediyeler ile bunların kurdukları birlik, müessese ve işletmeler, özel bütçeli kuruluşlar, özelleştirme işlemleri tamamlanıncaya kadar, 24.11.1994 tarihli ve 4046 sayılı Kanuna tâbi kuruluşlar ve özel hukuk hükümlerine tâbi, kamunun çoğunluk hissesine sahip olduğu kuruluşlar, kamu banka ve kuruluşları ile bunlara bağlı iş yerleri ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca üretilen mal ve hizmet bedellerinde işletmecilik gereği yapılması gereken ticarî indirimler hariç herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmaz." hükmüne yer verilmiştir.
1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97. maddesinin 1. fıkrasının (ç) bendinde, "Her tür ve ölçekteki fiziki planlara ve bunların uygulanmasına yönelik temel ilke, strateji ve standartları belirlemek ve bunların uygulanmasını sağlamak, Cumhurbaşkanınca yetkilendirilen alanlar ile merkezi idarenin yetkisi içindeki kamu yatırımları, mülkiyeti kamuya ait arsa ve araziler üzerinde yapılacak her türlü yapı, milli güvenliğe dair tesisler, askeri yasak bölgeler, genel sığınak alanları, özel güvenlik bölgeleri, enerji ve telekomünikasyon tesislerine ilişkin etütleri, harita, her tür ve ölçekte çevre düzeni, nazım ve uygulama imar planlarını, parselasyon planlarını ve değişikliklerini resen yapmak, yaptırmak, onaylamak ve başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde yetkili idarelerce ruhsatlandırma yapılmaması halinde resen ruhsat ve yapı kullanma izni vermek", (h) bendinde, "Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan veya mülkiyeti Hazineye, kamu kurum veya kuruluşlarına veya gerçek kişilere veyahut özel hukuk tüzel kişilerine ait olan taşınmazlar üzerinde kamu veya özel sektör tarafından gerçekleştirilecek olan yatırımlara ilişkin olarak ilgililerince hazırlandığı veya hazırlatıldığı halde yetkili idarece üç ay içinde onaylanmayan etüt, harita, her tür ve ölçekteki çevre düzeni, nazım ve uygulama imar planlarını, parselasyon planlarını ve değişikliklerini ilgililerinin valilikten talep etmesi ve valiliğin Bakanlığa teklifte bulunması üzerine bedeli mukabilinde yapmak, yaptırmak ve onaylamak, başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde yetkili idarece verilmemesi halinde bedeli mukabilinde resen yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni ile işyeri açma ve çalışma ruhsatını vermek" Çevre ve Şehircilik Bakanlığının görevleri arasında sayılmıştır.
Anılan Kararnamenin 122. maddesinde ise, "Bakanlık döner sermaye kurmaya yetkilidir. Döner sermaye miktarı, Cumhurbaşkanlığınca belirlenir. İşletmelerin görevleri, gelirleri, işleyişi ve denetimi ile diğer hususlar yönetmelikle düzenlenir." hükmüne yer verilmiş bulunmaktadır.
Bu kapsamda hazırlanan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliğinin "İşletme idaresi" başlıklı 10. maddesinde, döner sermaye işletme hizmetlerinin; yönetim kurulu, işletme yöneticisi, harcama yetkilisi, gerçekleştirme görevlisi, muhasebe yetkilisi, muhasebe birim personeli ve teknik eleman ile yeteri kadar diğer görevlilerden oluşan işletme idaresi tarafından yürütüleceği düzenlemesine yer verilmiş; "Yönetim Kurulunun Görevleri" başlıklı 12. maddesinin 1. fıkrasının (h) bendinde ise, maliyet bedelinin altında olmamak üzere, işletme tarafından üretilen mal ve hizmetlerin veya yapılan işlerin tarife, ücret veya birim fiyatlarını belirlemek yönetim kurulunun görevleri arasında sayılmıştır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 2. maddesinde, "İdari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan iptal davaları" idari dava türleri arasında sayılmış; 14. maddesinde, dava dilekçelerinin "ehliyet" hususunda ilk incelemeye tabi tutulacağı; 15. maddesinde ise ehliyetsiz kişi tarafından açılan davanın bu nedenle reddine karar verileceği düzenlenmiştir.
Aynı Kanunun 7. maddesinin 1. fıkrasında, "Dava açma süresi, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştayda ve idare mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde otuz gündür." hükmüne, 12. maddesinde ise, "İlgililer haklarını ihlal eden bir idari işlem dolayısıyla Danıştayda ve idare ve vergi mahkemelerinde doğrudan doğruya tam yargı davası veya iptal ve tam yargı davalarını birlikte açabilecekleri gibi ilk önce iptal davası açarak bu davanın karara bağlanması üzerine, bu husustaki kararın veya kanun yollarına başvurulması halinde verilecek kararın tebliği veya bir işlemin icrası sebebiyle doğan zararlardan dolayı icra tarihinden itibaren dava süresi içinde tam yargı davası açabilirler. Bu halde de ilgililerin 11 nci madde uyarınca idareye başvurma hakları saklıdır." hükmüne yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün 2019 yılı Birim Fiyat Listesinin "I-1 no'lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/H Kapsamında ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İnceleme ve İşlem Hizmet Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller" kısmının "IV. Özel Ücretlendirme" bölümünün 7. maddesinin II. fıkrasının (a) bendi ve bu bende dayanılarak tesis edilen Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün … tarihli, … sayılı işlemi yönünden;
Söz konusu bentte, "10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun "Tanımlar" başlığı altındaki mahalli idarelerin; 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli I,II,III,IV sayılı cetvellerdeki idarelerin mülkiyetinde bulunan alanlar, devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan alanlar ile kendi mülkiyetlerindeki alanlara ilişkin olarak, Çevre ve Şehircilik Bakanlığına gönderdikleri her tür ve ölçekteki plan tekliflerinden; Kaynak geliştirme ve gelir elde etmeye yönelik planları ile arsa satışı karşılığı hasılat paylaşımı, yap-işlet-devret modeliyle gerçekleştirilecek yatırımlara yönelik imar planı tekliflerinden; başvuru bedeli tam olarak ve yukarıda yer alan A X B X C formulüne ve plan türüne göre "Açıklamalar" bölümünde yer alan diğer usullere göre hesaplanacak plan inceleme ve işlem hizmet bedeli 1/8 oranında alınır." düzenlemesine yer verilmiştir.
1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/I-ç maddesinde, davalı idareye asli görevleri kapsamındaki bir işlemi tesis etmesi karşılığında herhangi bir bedel talep etme yetkisi tanınmadığı, ayrıca anılan Bakanlığın yürütmek zorunda olduğu söz konusu kamu hizmeti için ücret alınacağı yolunda açık bir yasal düzenleme bulunmadığı, davacı idarece onaylanmak üzere Bakanlığa sunulan imar planı değişiklikleri ve ilavelerinin onaylanması işleminin anılan Kararnamenin 97/I-h bendi uyarınca kamu veya özel sektör tarafından gerçekleştirilecek yatırımlara ilişkin olarak ilgililerince hazırlandığı halde yetkili idarece üç ay içinde onaylanmadığından ilgililerinin valilikten talep etmesi ve valiliğin Bakanlığa teklifte bulunulması üzerine tesis edilmiş bir işlem niteliğinde de olmadığı anlaşıldığından, dava konusu işlemin anılan maddeler kapsamında olmadığı açıktır.
4736 sayılı Kanunun 1. maddesinde, aynı maddede sayılan ve içerisinde belediyelerin de olduğu kurum ve kuruluşlar tarafından üretilen ticari mal ve hizmetler için ücretsiz ve indirimli tarife uygulanması yasaklanmışsa da imar planlarının onaylanmasına ilişkin işlemlerin kamu hizmeti niteliğinde olması ve Bakanlığın asli görevleri arasında yer alması sebebiyle anılan maddenin uygulanmasına ve dava konusu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün … tarihli, … sayılı işleminin ve 2019 Yılı Birim Fiyat Listesinin bu işlemin dayanağı olan hükmünün 4736 sayılı Kanun kapsamında değerlendirilmesine imkan bulunmamaktadır.
Bu durumda, 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/I-ç maddesinde, yürütülecek planlama çalışmaları için anılan işlemlerin muhataplarından döner sermaye hizmet bedeli istenilmesine imkan sağlayan bir düzenleme bulunmadığından ve davalı idarenin asli görevi olan bir konuda bu şekilde düzenleme getirerek görevi karşılığı ücret talep etmesi mümkün olmadığından dava konusu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün 2019 Yılı Birim Fiyat Listesinin I-1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/H Maddesi Kapsamında ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İnceleme ve İşlem Hizmet Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller kısmının IV.Özel Ücretlendirme bölümünün 7. maddesinin II. fıkrasının (a) bendinde ve bu bent uyarınca davacıdan ücret talep edilmesine ilişkin Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün … tarihli, … sayılı işleminde hukuka uyarlık görülmemiştir.
Bu itibarla, hukuka aykırılığı tespit edilen bu işlemlere dayanılarak davalı idarece davacıdan plan inceleme ve işlem hizmet bedeli olarak tahsil edilen 19.962,50 TL'nin de davacıya ödenmesi gerekmektedir.
Davalı idarece davacıdan tahsil edilen 2.000,00 TL tutarındaki başvuru bedelinin tazmini isteminin öncelikle dava açma süresi yönünden incelenmesine gerek görülmüştür.
Yukarıda yer verilen 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 7. maddesinin 1. fıkrası ve 12. maddesinin birlikte değerlendirilmesinden; bir idari işlem nedeniyle herhangi bir hakkı ihlal edilen kimsenin, zararının tazmini istemiyle doğrudan doğruya açacağı tam yargı davasını 60 günlük genel dava açma süresi içerisinde açması gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır.
Öte yandan, idari işlemden kaynaklı zararın tazmini istemiyle açılacak davalara ilişkin olarak İdari Yargılama Usulü Kanunun 12. maddesinde ayrı ve özel bir düzenleme yapılmış olması karşısında, kişilerin; haklarında iptal davasına konu olabilecek bir işlem tesisi için idareye başvuru yolunu düzenleyen Kanunun 10. maddesindeki düzenlemenin, idari işlemden kaynaklanan zararın idarece ödenmesi istemiyle açılacak tam yargı davaları ile bir ilgisi bulunmamaktadır.
Davacı tarafından yapılan başvuru bedeli ödemesi, davacının davalı idareye sunduğu plan teklifinin incelenmesi için yapılan bir ödeme olup bu ödemeden kaynaklı zararın idari işlemden kaynaklı olduğunun kabulü gerekmektedir. Zira; idarece talep edilmesi üzerine yapılan bir ödemeden kaynaklanan zararın herhangi bir idari eylem nedeniyle ortaya çıkmadığı açıktır.
Görülmekte olan davada tazmini istenen zarar, idari işlemden kaynaklanan bir zarar olarak kabul edileceğine göre dava açma süresinin de yukarıda yer verilen İdari Yargılama Usulü Kanununun 12. maddesine göre hesaplanması gerekmektedir.
Tazmini istenilen 2.000,00 TL tutarındaki başvuru bedelinin 04/08/2016 tarihinde davacı tarafından davalı idarenin hesabına yatırıldığı, bakılan davanın ise davacıdan plan inceleme işlem hizmet bedeli istenilmesine ilişkin 22/02/2019 tarihli, 45721 sayılı işlemin tesis edilmesi ve bu işleme dayanılarak davacıdan 19.962,50 TL tutarında tahsilat yapılması üzerine 17/04/2019 tarihinde açıldığı anlaşılmaktadır.
Bu durumda, davacının başvuru bedelini ödediği 04/08/2016 tarihinden itibaren 60 günlük dava açma süresi içerisinde açılmayan davanın bu kısmının süre aşımı nedeniyle esasının incelenmesine olanak bulunmamaktadır.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün 2019 yılı Birim Fiyat Listesinin "I-1 no'lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/H Kapsamında ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İnceleme ve İşlem Hizmet Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller" kısmının "IV. Özel Ücretlendirme" bölümünün 7. maddesinin II. fıkrasının (b) ve (c) bentleri yönünden;
Söz konusu (b) bendinde, "10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun "Tanımlar" başlığı altındaki mahalli idarelerin; 10/12/2003 tarihli 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli I, II, III, IV sayılı cetvellerdeki idarelerin mülkiyetinde bulunmayan alanlara, devletin hüküm ve tasarrufu altında olmayan alanlara ve kendi mülkiyetleri dışındaki alanlara ilişkin olarak, bu idarelerin Çevre ve Şehircilik Bakanlığına gönderdikleri her tür ve ölçekteki plan tekliflerinden; başvuru bedeli ve yukarıda yer alan A X B X C formülüne ve plan türüne göre "Açıklamalar" bölümünde yer alan diğer usullere göre hesaplanacak plan inceleme ve işlem hizmet bedeli tam olarak alınır. Bu bedelin, mülkiyet/kullanım izni sahibinden alınması işi teklif veren kurum sorumluluğundadır." düzenlemesi ve (c) bendinde, "10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun "Tanımlar" başlığı altındaki mahalli idarelerin; Yap-işlet-devret modeli ile gerçekleştirilecek yatırımlarına ve Milletlerarası antlaşma çerçevesinde yap-işlet-devret, yap-işlet-sahip ol gibi modellerle gerçekleştireceği yatırımlar ile bütünleyici fonksiyonlarına yönelik plan tekliflerinde; sözleşmeyi imzalayan yatırımcının belli olması halinde; başvuru bedeli tam olarak alınır, plan inceleme ve işlem hizmet bedeli ise 1/3 oranında alınır, plan inceleme ve işlem hizmet bedelinin tavan bedeli geçmesi halinde ise plan inceleme ve işlem hizmet bedeli tavan bedelin 1/5'i olarak hesaplanır." düzenlemesi bulunmaktadır.
İdari yargılama hukukunda, iptal davaları için aranan ehliyet koşulu; objektif dava ehliyeti olarak adlandırılan kişinin dava açma yeteneğinin yanında sübjektif dava ehliyeti olarak adlandırılan dava açacak kişi ile davaya konu edilecek idari işlem arasında bir menfaat bağı bulunmasını da içerecek şekilde anlaşılmaktadır.
Davacı ile dava konusu ettiği işlem arasında bulunması gereken menfaat bağının bulunup bulunmadığı, her bir davada iptal davasının yukarıda açıklanan özellikleri göz önünde bulundurulmak suretiyle yargı mercilerince takdir edilmektedir.
Uyuşmazlık konusu sübjektif işlemin tesisine dayanak oluşturmayan yukarıda içeriği yazılı dava konusu tarifenin (b) ve (c) bentlerinin iptalini istemekte davacının kişisel, meşru ve güncel bir menfaati bulunmadığından davanın bu kısmının ehliyet yönünden reddine karar verilmesi gerekmektedir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1.Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün 2019 Yılı Birim Fiyat Listesinin "I-1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/H Maddesi Kapsamında ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İnceleme ve İşlem Hizmet Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller" kısmının "IV. Özel Ücretlendirme" bölümünün 7. maddesinin II. fıkrasının (a) bendi ve bu madde uyarınca davacıdan ücret talep edilmesine ilişkin Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün … tarihli, … sayılı işleminin oybirliğiyle İPTALİNE,
2.Davalı idarece davacıdan plan inceleme işlem ve hizmet bedeli olarak tahsil edilen 19.962,50 TL'nin tazmini isteminin oybirliğiyle KABULÜNE,
3.Davalı idarece davacıdan başvuru bedeli olarak tahsil edilen 2.000,00 TL'nin tazmini isteminin oyçokluğuyla süre aşımı nedeniyle REDDİNE,
4.Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün 2019 Yılı Birim Fiyat Listesinin "I-1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/H Maddesi Kapsamında ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İnceleme ve İşlem Hizmet Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller" kısmının "IV. Özel Ücretlendirme" bölümünün 7. maddesinin II. fıkrasının (b) ve (c) bentleri bakımından oybirliğiyle davanın ehliyet yönünden REDDİNE,
5.Hükmedilen tazminat tutarı üzerinden hesaplanan … TL nispi karar harcından dava açılırken yatırılan … TL maktu karar harcı düşüldükten sonra kalan … TL'nin (dava açılırken dörtte birlik kısmı peşin yatırılmadığından) davacıya tamamlattırılmasına,
6.Hesaplanan … TL tutarındaki nispi karar harcının davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
7.Davadaki haklılık oranına göre ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam … TL yargılama giderinin yarısının davalı idareden alınarak davacıya verilmesine, diğer yarısının davacı üzerinde bırakılmasına,
8.Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesine göre hesaplanan nispi vekalet ücreti maktu vekalet ücretinden az olduğundan anılan Tarifenin 13. maddesi uyarınca … TL maktu vekalet ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine, … TL maktu vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
9.Posta gideri avanslarından artan tutarların kararın kesinleşmesinden sonra taraflara iadesine,
10.Bu kararın tebliğ tarihini izleyen (30) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 17/02/2021 tarihinde karar verildi.


KARŞI OY(X): 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 146. maddesinde, "Kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça, her alacak on yıllık zamanaşımına tabidir." hükmüne yer verilmiştir.
Görülmekte olan davada tazmini istenilen 2.000,00 TL tutarındaki başvuru bedelinin 04/08/2016 tarihinde davacı tarafından davalı idarenin hesabına yatırıldığı, bakılan davanın ise davalı idarece davacıdan plan inceleme işlem hizmet bedeli istenilmesine ilişkin … tarihli, … sayılı işlemin tesis edilmesi ve bu işleme dayanılarak davacıdan 19.962,50 TL tutarında tahsilat yapılması üzerine 17/04/2019 tarihinde açıldığı anlaşılmaktadır.
Davacının hukuken borçlu olmadığı halde ödemek zorunda kaldığı başvuru bedeli nedeniyle mülkiyet hakkının ihlal edildiği açıktır. Davacıdan haksız olarak tahsil edilen bu tutar davalı idarece davacıya iade edilmediği müddetçe, bu ihlalin devam edeceği ve devam eden bu ihlal nedeniyle davacının on yıllık genel zamanaşımı süresi içerisinde tam yargı davası açmak suretiyle davalı idarece kendisinden tahsil edilen başvuru bedelinin tazminini isteyebileceği açıktır.
Bu durumda, davacının başvuru bedelini ödediği tarihten yaklaşık üç yıl sonra ve on yıllık genel zamanaşımı süresi içerisinde ödenen tutarın tazmini istemiyle açılan davada süre aşımı bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, davalı idarece davacıdan başvuru bedeli olarak tahsil edilen 2.000,00 TL'nin tazmini isteminin işin esasına girilerek karara bağlanması gerektiği oyuyla bu istem bakımından davada süre aşımı bulunduğu gerekçesiyle davanın reddi yolunda verilen karara katılmıyoruz.