Danıştay 10. Daire 2020/4045 Esas 2021/782 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2020/4045
Karar No : 2021/782

TEMYİZ EDEN (DAVALILAR): 1- … Bakanlığı / …
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri …
2- … Valiliği
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : … Odası
VEKİLİ : Av. …

DAVALILAR YANINDA (MÜDAHİL) : … Çim. Yal. Yapı Malz. İnş. İth. İhr. San. ve Tic. A.Ş.
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN_KONUSU : …Bölge İdare Mahkemesi … İdare Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı tarafından, Bursa ili, Nilüfer ilçesi, …köyü, …Mevkiinde yer alan … ada, … ve … nolu parsellerin, "Klinker Öğütme ve Paketleme Tesisi" yapılmak amacıyla tarım dışı kullanılmasına izin verilmesine ilişkin Bursa Valiliği'nin ... tarih ve ... sayılı işlemi ile bu işleme yapılan itirazın reddine dair Tarım ve Orman Bakanlığı'nın … tarih ve E:… sayılı işleminin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; dava konusu taşınmazların dikili tarım arazisi vasfında olduğu, dikili tarım arazisi vasfındaki taşınmazların ise ancak alternatif alan bulunmaması ve Toprak Koruma Kurulunun uygun görmesi şartıyla tarımsal üretim amacı dışında kullanılabilmesine izin verilebileceği, olayda ise alternatif alan bulunmadığına ve Toprak Koruma Kurulu'nun uygun gördüğüne yönelik olarak bilgi ve belge bulunmadığı, Bursa ili, Nilüfer ilçesi, …köyü, … Mevkiinde yer alan … ada, … ve … nolu parsellerin, "Klinker Öğütme ve Paketleme Tesisi" yapılmak amacıyla tarım dışı kullanılmasına izin verilmesine ilişkin işlemlerde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemlerin iptaline karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi … İdare Dava Dairesince; davaya konu tarım arazilerinin marjinal tarım arazisi olduğu, bu nedenle Toprak Koruma Kurulu kararı gerekmediğinden bahisle Toprak Koruma Kurulu kararı alınmaksızın Valilikçe karar verildiği, imar planı değişikliği nedeniyle davaya konu tarım arazilerinin tarım dışı amaçlı faaliyetlere ayrılmasına yönelik talebe ilişkin olarak, tarım arazisinin niteliğine bakılmaksızın Toprak Koruma Kurulunun uygun görüşü alınması gerekirken, bu usule uyulmadan verilen kararda bu yönüyle de hukuka uyarlık bulunmadığı ek gerekçesi ile istinaf başvurularının reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ_EDENLERİN_İDDİALARI :
Davalı … Bakanlığı tarafından, 5403 sayılı Kanun'un 13. maddesine ve diğer mevzuat hükümlerine göre marjinal tarım arazilerinin tarım dışı kullanımında Toprak Koruma Kurulu görüşü alınmasının gerekmediği, dava konusu işlemlerin hukuka uygun olduğu ileri sürülmektedir.
Davalı …Valiliği tarafından, dava konusu arazinin marjinal tarım arazisi olduğu, dikili tarım arazisi olabileceği yönündeki tespitin somut olmadığı, tesis edilen işlemlerin hukuka uygun olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI_TARAFIN_SAVUNMASI : Davacı tarafından, temyiz istemlerinin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Temyiz istemlerinin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra dosyanın tekemmül ettiği görüldüğünden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Dava, davacı tarafından, Bursa ili, Nilüfer ilçesi, … köyü, … Mevkiinde yer alan … ada, … ve … nolu parsellerin, "Klinker Öğütme ve Paketleme Tesisi" yapılmak amacıyla tarım dışı kullanılmasına izin verilmesine ilişkin Bursa Valiliği'nin … tarih ve … sayılı işlemi ile bu işleme yapılan itirazın reddine dair Tarım ve Orman Bakanlığı'nın … tarih ve E:… sayılı işleminin iptali istemiyle açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu'nun "Kurulun Görevleri" başlıklı 6. maddesinde, "Kurulun görevleri aşağıda belirtilmiştir. a) Arazi kullanılan tüm faaliyetlerde, arazinin korunması, geliştirilmesi ve verimli kullanılmasına yönelik inceleme, değerlendirme ve izleme yapmak, ortaya çıkan olumsuzlukları belirlemek, toprak korumayı ve bununla ilgili sorunları giderici önlemleri almak, geliştirmek, uygulanmasını sağlamak için görüş oluşturmak, b) Arazi kullanımını gerektiren tüm girişimleri yönlendirmek üzere, yerel plân veya projelerin uygulanması amacıyla takibini yapmak, c) Toprak koruma önlemlerinin yerine getirilmesi sürecini yerel ölçekte izlemek, değerlendirmek ve çözümleyici öneriler geliştirmek, hazırlanacak toprak koruma ve arazi kullanım plânları doğrultusunda, yerel ölçekli yıllık iş programları için görüş oluşturmak ve uygulamaya konulmasının takibini yapmak, ç) Ülkesel, bölgesel veya yerel ölçekli yapılan plânlar arasındaki uyumu denetlemek, d) Kanunda yer alan konularla ilgili başvuruları almak ve ilgililere aktarmak, e) Kanunla verilen diğer görevleri yapmak" hükmüne yer verilmiştir.
Aynı Kanun'un "Tarım arazilerinin amaç dışı kullanımı" başlıklı 13. maddesinde, "Mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazileri tarımsal üretim amacı dışında kullanılamaz. Ancak, alternatif alan bulunmaması ve Kurulun uygun görmesi şartıyla; (...) d) Bakanlıklarca kamu yararı kararı alınmış plân ve yatırımlar, e) Kamu yararı gözetilerek yol altyapı ve üstyapısı faaliyetlerinde bulunacak yatırımlar, (...) için bu arazilerin amaç dışı kullanım taleplerine, toprak koruma projelerine uyulması kaydı ile Bakanlık tarafından izin verilebilir. Bakanlık bu yetkisini valiliklere devredebilir.
Mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazileri dışında kalan tarım arazileri; toprak koruma projelerine uyulması kaydı ile valilikler tarafından tarım dışı kullanımlara tahsis edilebilir. (...)
Tarım arazilerinin korunması ve amaç dışı kullanımına dair uygulamaların usûl ve esasları yönetmelikle düzenlenir. " hükümleri yer almaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava Konusu Arazinin Niteliği Yönünden;
5403 sayılı Kanun'da tarım arazileri; mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri, sulu tarım arazileri ve marjinal tarım arazileri olarak sayılmıştır. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yayınlanan Toprak ve Arazi Sınıflaması Teknik Talimatı uyarınca tarım arazilerinin sınıflamasında kullanılacak standartlar belirlenmiştir. Anılan Talimatta, dikili tarım arazisi sınıfında yer alan arazilerde bulunması gereken asgari ağaç sayısına da yer verilmiştir.
Dava konusu uyuşmazlıkta, davalı idarece hazırlanan etüt raporunda, yukarıda değinilen Talimat hükümlerinde yer alan teknik belirlemelere uygun olarak arazinin sınıfının marjinal tarım arazisi niteliğinde olduğunun tespit edildiği görülmektedir. İlk derece mahkemesi tarafından hükme esas alınan bilirkişi raporunda ise, yukarıda yer verilen Talimat hükümlerinde belirtilen teknik standartlara göre bir belirleme yapılmadığı, bunun yerine varsayıma dayalı olarak arazinin en kötü ihtimalle dikili tarım arazisi vasfında olabileceği tespitine yer verildiği görülmektedir.
Bu nedenle, dava konusu arazinin tarımsal sınıfını net bir şekilde ortaya koymadığı görülen bilirkişi raporunun hükme esas alınabilir nitelikte olmadığı anlaşılmaktadır.
Toprak Koruma Kurulu Kararının Gerekliliği Yönünden;
5403 sayılı Kanun'un yukarıda yer verilen hükümlerinden, marjinal tarım arazilerinin valilikler tarafından tarım dışı kullanımlara tahsis edilebileceği anlaşılmaktadır.
İşlem tarihinde yürürlükte bulunan 29/06/2009 tarih ve 2009/15154 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan Tarım Arazilerinin Korunması, Kullanılması ve Arazi Toplulaştırılmasına İlişkin Tüzük'ün "Tarım Arazilerinin Amaç Dışı Kullanımı" başlıklı 9. maddesinin 4. fıkrasında, mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazileri dışında kalan tarım arazileri için toprak koruma projesine uyulması, çevre arazilerdeki tarımsal kullanım bütünlüğünü bozmaması kaydıyla valilikler tarafından tarım dışı amaçla kullanım izni verilebileceği düzenlemesine yer verilmiş; işlem tarihinden sonra yürürlüğe giren 09/12/2017 tarih ve 30265 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Tarım Arazilerinin Korunması, Kullanılması ve Planlanmasına Dair Yönetmelik'in "Toprak koruma kurulunun çalışma usul ve esasları" başlıklı 6. maddesinin 1. fıkrasının (ğ) bendinde, "Büyük ova koruma alanı dışındaki tarımsal amaçlı yapılar ile arazi etüt raporunda tarımsal kullanım bütünlüğünü ve arazi toplulaştırma projesi bütünlüğünü bozmadığı tespit edilen kuru marjinal tarım arazileri için gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılan tarım dışı amaçlı kullanım talepleri Kurul gündemine alınmaz, valilikler tarafından değerlendirilerek sonuçlandırılır." düzenlemesine yer verilmiştir.
Anılan mevzuat hükümlerinin değerlendirilmesinden, büyük ova koruma alanı dışında yer alan, arazi etüt raporunda tarımsal kullanım bütünlüğünü bozmadığı tespit edilen, kuru marjinal tarım arazileri için gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılan tarım dışı amaçlı kullanım taleplerinin Kurul gündemine alınmadan doğrudan Valilik tarafından neticelendirilebileceği anlaşılmaktadır.
Uyuşmazlıkta da, davalı idarece dava konusu işleme dayanak alınan etüt raporunda, dava konusu arazinin kuru marjinal tarım arazisi niteliğinde olduğu, çevre arazilerin tarımsal bütünlüğünün bozulmayacağı, toprak koruma projesinin bulunduğu tespitlerine yer verildiği görülmektedir.
Sonuç olarak, Bölge İdare Mahkemesi tarafından alınacak ek bilirkişi raporu ile öncelikle dava konusu arazinin sınıfının net bir şekilde tespit edilmesi, arazinin marjinal tarım arazisi niteliğinde olduğunun tespiti durumunda ise Toprak Koruma Kurulu kararının aranmasının gerekmediği yönünde karar verilmesi gerektiği anlaşıldığından, dava konusu işlemlerin iptali yönündeki … İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf istemlerinin ek gerekçe ile reddine ilişkin temyize konu …Bölge İdare Mahkemesi … İdare Dava Dairesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalı idarelerin temyiz istemlerinin kabulüne,
2. Dava konusu işlemlerin iptaline ilişkin … İdare Mahkemesi kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurularının ek gerekçe ile reddi yolundaki temyize konu …Bölge İdare Mahkemesi … İdare Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi … İdare Dava Dairesine gönderilmesine, 25/02/2021 tarihinde kesin olarak, oy birliğiyle karar verildi.