Danıştay İdare Dava Daireleri Kurulu 2020/1014 Esas 2021/423 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas No : 2020/1014
Karar No : 2021/423

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : … Müdürlüğü
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU: … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı ısrar kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Samsun ili, İlkadım ilçesi, … Mahallesinde bulunan ve mülkiyeti … Vakfına ait olan … ada, … parsel sayılı taşınmazın, "ticaret alanı" olan kullanım kararının "meydan alanı" olarak değiştirilmesine yönelik 1/5000 ölçekli nazım imar planı değişikliği ile 1/1000 ölçekli uygulama imar planı değişikliğinin kabulüne ilişkin … tarih ve … sayılı Samsun Büyükşehir Belediye Meclisi kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla;
3194 sayılı İmar Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 5. maddesine, 14/06/2014 tarih ve 29030 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği'nin “Plan raporu” başlıklı 9, “İmar planı ilkeleri” başlıklı 21 ve “İmar planı değişiklikleri” başlıklı 26. maddelerine yer verildikten sonra,
Dava dosyasında bulunan bilgi ve belgeler ile taşınmaz mahallinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen bilirkişi raporunun birlikte değerlendirilmesinden;
Dava konusu imar planı değişiklikleriyle, Saathane Meydanı olarak anılan alanın, bir kent meydanı olarak ele alınarak düzenlenmesi ve kentin bu bölgesinde bulunan cami, han, hamam, medrese gibi tarihi ve tescilli yapıların algılanabilirliğinin artırılmasının amaçlandığı,
Anılan amaç kapsamında yapılan imar planı çalışmasının genel anlamda olumlu olmakla birlikte, bu alanın geleneksel bir eski Türk çarşısı özelliği taşıdığı ve alanın bu niteliğinin de yaşatılması gerektiği,
Bu kapsamda, plan değişikliği öncesinde … nolu imar adasında geçerli olan bitişik nizam 7 kat yapılaşma koşulunun, küçük parsel dokusuna sahip ve tescilli yapılarla çevrili alan için uygun bir yapılaşma koşulu olmadığı, alanın yapılaşma koşullarının, geleneksel dokusundaki şekline (geleneksel eski Türk çarşısı özelliği) uygun olarak ticaret alanı olan kullanım kararının korunmasının, alanın geleneksel dokusuna daha uygun bir yaklaşım olacağı,
Planlama kapsamında bulunan imar adalarındaki yapılaşma koşullarının, alanın geleneksel dokusunda olduğu şekle indirilmesi sonrasında bu imar adalarında yer alan yapıların yine özgün halindeki çatı, pencere, kapı özelliklerine uygun olarak yenilemeye tabi tutulmasının, alandaki tescilli yapılar ile birlikte diğer yapıları da belirli bir dönemin mimari özelliklerini yansıtır hale getireceği, böylelikle meydanı ayrıcalıklı ve kimlikli bir mekân haline getireceği, alanın geleneksel dokusuna uygun yapılaşma koşulları oluşturulması halinde tescilli yapıların algılanabilirliğinin sağlanabileceği,
Mazbut vakıf taşınmazı olan ve davacı idarenin yönetiminde bulunan … sayılı parselin de içinde bulunduğu … nolu imar adasının planlama kapsamına alınarak, önceki imar planlarında "7 katlı bitişik nizam ticaret alanı" olan kullanım kararının, dava konusu imar planı değişiklikleriyle "meydan alanı"na dönüştürülmesinin gerekçesi olarak, alanda bulunan … Camisinin algılanabilirliğini ve ulaşılabilirliğini artırmak olduğu ileri sürülmekte ise de, … Camisinin, özgününde, yol kenarında, sokağa cephe veren mahalle camisi olarak ve bir sokak dokusu içinde yer almak üzere yapıldığı ve meydana bakması gerekmediği, … nolu imar adasının yapılaşma koşulları geleneksel dokuya uygun olarak belirlendiği takdirde, … nolu imar adası ile karşı cephesinde bulunan … nolu imar adası arasında bulunan ve içerisinde saat kulesini de barındıran yaklaşık 30 m.lik mesafenin alanda oluşturulması planlanan meydanın bu bölgesi için uygun bir genişlik oluşturacağı,
Davacı taşınmazının içerisinde bulunduğu … nolu imar adasının "ticaret alanı" kullanımından çıkarılarak "meydan alanı" kullanıma katılmasını gerekli ve zorunlu kılan bir hususun ortaya konulamadığı,
Bu durumda, dava konusu taşınmazın da içinde yer aldığı alanın "ticaret alanı" kullanımından çıkarılarak "meydan alanı" kullanımına katılmasına ilişkin 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planı değişikliklerinin şehircilik esaslarına, planlama ilke ve tekniklerine uygun olmadığı sonucuna varılarak, anılan plan değişikliklerinin onaylanmasına ilişkin dava konusu …. tarih ve … sayılı Samsun Büyükşehir Belediye Meclisi kararında mevzuata ve hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle anılan kararın iptaline karar verilmiştir.
Daire kararının özeti: Danıştay Altıncı Dairesinin 17/05/2018 tarih ve E:2016/1143, K:2018/4871 sayılı kararıyla; uyuşmazlığa konu taşınmazın bulunduğu alanın arasta niteliğini taşımayan, sonradan inşa edilen yapılardan oluştuğu, tarihi ve tescilli yapılarla arasında bir bağ bulunmadığı, bu nedenle tescilli tarihi yapıların algılanabilirliğini engelleyen ticaret alanlarının kaldırılarak meydan kullanımına eklenmesinin, tarihi yapıların ortaya çıkarılması anlamında olumlu bir yaklaşım olduğu, bu nedenle, davanın reddi gerekirken davaya konu taşınmazın bulunduğu alanın arasta oluşturduğuna ilişkin görüş doğrultusunda dava konusu imar planları değişikliklerinin iptali yolunda verilen İdare Mahkemesi kararında isabet görülmediği sonucuna varılarak … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi ısrar kararının özeti: … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla;
Yapılan plan değişikliğinin amacının, alan içinde bulunan tescilli tarihi yapıların bir meydan bütünlüğünde algılanabilirliğini arttırmak olduğu ve geleneksel kent meydanının en önemli ve bağımsız ögelerinin de camiler olduğu göz önünde bulundurulduğunda, dava konusu imar adasının karşısında bulunan … ve … numaralı imar adalarının sahip olduğu "bitişik nizam, 6 ve 4 kat" yapılaşma koşullarının, Saathane Meydanının en önemli ögesi olan Samsun Merkez Büyük Camisi ile meydan arasındaki bağı kopartarak, Merkez Büyük Camisinin algılanabilirliğini önemli ölçüde azalttığı, bu durumun da oluşturulmak istenen meydanın bütünlüğünü bozduğu,
Söz konusu imar adalarının planlamaya dahil edilerek ve yapılaşma koşulları geleneksel dokuya uygun hale getirilerek Merkez Büyük Camisinin meydan ile ilişkisinin kurulması ve Merkez Büyük Camisinin algılanabilirliğinin sağlanmasının şehircilik esaslarına daha uygun bir planlama yaklaşımı olacağı karşısında, uyuşmazlık konusu … numaralı imar adasının komşuluğunda yer alan … ve … numaralı imar adalarının birlikte değerlendirilerek planlama yapılması gerekirken, bütüncül bir planlama yaklaşımıyla hazırlanmadığı görülen dava konusu 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planı değişikliklerinin onaylanmasına ilişkin … tarih ve … sayılı meclis kararında hukuka uygunluk görülmediği gerekçesi eklenmek suretiyle dava konusu işlemin iptali yolundaki ilk kararda ısrar edilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, bilirkişi raporunun hatalı tespit ve değerlendirmeler içerdiği, taraflarınca itiraz edilen rapora dayanılarak verilen Mahkeme kararının hukuka uygun olmadığı, İdare Mahkemesince hükme esas alınan bilirkişi raporunda; bu alanın geleneksel bir eski Türk çarşısı özelliği taşıdığı ve alanın bu niteliğinin de yaşatılması gerektiği ileri sürülmekte ise de, bilirkişi raporunda yaşatılması gerektiği ileri sürülen dava konusu alanda bulunan binaların geleneksel Türk çarşı niteliğine uygun olmadığı, dava konusu alanda bulunan yapıların tamamının geleneksel mimarisinden uzaklaşılmış olduğu, dava konusu imar planlarıyla, Saathane Meydanı olarak anılan alanın, bir kent meydanı olarak ele alınarak düzenlenmesi ve kentin bu bölgesinde bulunan cami, han, hamam, medrese gibi tarihi ve tescilli yapıların algılanabilirliğinin artırılmasının amaçlandığı ve hukuka, şehircilik esaslarına, planlama ilke ve tekniklerine uygun olduğu, temyize konu Mahkeme kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'İN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Samsun 2. İdare Mahkemesi ısrar kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Samsun ili, İlkadım ilçesi, … ada, … parsel sayılı taşınmazın "ticaret alanı" olan kullanım kararının "meydan alanı"na çevrilmesine ilişkin 1/5000 ölçekli nazım imar planı değişikliği ile 1/1000 ölçekli uygulama imar planı değişikliği Samsun Büyükşehir Belediye Meclisinin … tarih ve … sayılı kararıyla kabul edilmiştir.
Dava konusu taşınmaz … Vakfı mülkiyetinde olup, mazbut vakıf olarak davacı idare yönetiminde bulunmaktadır.
Davacı idare tarafından, akar niteliğindeki taşınmazlarının planlanması aşamasında idarelerinin görüşünün alınmadığı ve planlamaya konu taşınmazın akar niteliğinin Vakıflar Kanunu ve Vakıflar Yönetmeliği'ne aykırı olarak değiştirildiği iddiasıyla temyizen incelenen dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT :
3194 sayılı İmar Kanunu'nun 5. maddesinde; "Nazım İmar Planı"; varsa bölge veya çevre düzeni planlarına uygun olarak halihazır haritalar üzerine, yine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak çizilen ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını, gerektiğinde yapı yoğunluğunu, çeşitli yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkelerini, ulaşım sistemlerini ve problemlerinin çözümü gibi hususları göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere düzenlenen, detaylı bir raporla açıklanan ve raporuyla beraber bütün olan plan şeklinde tanımlanmış, anılan Kanun'un “Planların hazırlanması ve yürürlüğe konulması” başlıklı 8. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde ise; “İmar planları; nazım imar planı ve uygulama imar planlarından meydana gelir. Mevcut ise bölge ve çevre düzeni plan kararlarına uygunluğu sağlanarak, belediye sınırları içinde kalan yerlerin nazım ve uygulama imar planları ilgili belediyelerce yapılır veya yaptırılır. Belediye Meclisince onaylanarak yürürlüğe girer. Bu planlar onay tarihinden itibaren belediye başkanlığınca tespit edilen ilan yerlerinde bir ay süre ile ilan edilir. Bir aylık ilan süresi içinde planlara itiraz edilebilir. Belediye Başkanlığınca belediye meclisine gönderilen itirazlar ve planları belediye meclisi onbeş gün içinde inceleyerek kesin karara bağlar.” hükmüne yer verilmiştir.
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun "Vakıf senedi" başlıklı 106. maddesinde; "Vakıf senedinde vakfın adı, amacı, bu amaca özgülenen mal ve haklar, vakfın örgütlenme ve yönetim şekli ile yerleşim yeri gösterilir." hükmü yer almaktadır.
5737 sayılı Vakıflar Kanunu'nun "Tanımlar" başlıklı 3. maddesinde ise; Mazbut vakıf; "Bu Kanun uyarınca Genel Müdürlükçe yönetilecek ve temsil edilecek vakıflar ile mülga 743 sayılı Türk Kanunu Medenisinin yürürlük tarihinden önce kurulmuş ve 2762 sayılı Vakıflar Kanunu gereğince Vakıflar Genel Müdürlüğünce yönetilen vakıflar" olarak tanımlanmış, aynı Kanun'un "Vakıf kültür varlıklarının korunması ve imar uygulamalarının bildirilmesi" başlıklı 22. maddesinde de; "Kamu kurum ve kuruluşları, koruma imar planlarını düzenlerken vakıf kültür varlıklarıyla ilgili hususlarda Genel Müdürlüğün görüşünü almak zorundadırlar. Genel Müdürlüğe ve mazbut vakıflara ait taşınmaz mallarla ilgili olarak belediyeler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan uygulama imar ve parselasyon planlarının, askıya çıkarılmadan önce ilgili idareler tarafından Genel Müdürlüğe bildirilmesi zorunludur. Mazbut vakıf taşınmazlarında akar niteliğini koruyacak şekilde imar düzenlemesi yapılır. Genel Müdürlüğe ve mazbut vakıflara ait olup uygulama imar planlarında okul, hastane veya spor alanlarında kalan taşınmazlar; ilgili kurumlar tarafından, imar planının tasdik tarihinden itibaren iki yıl içerisinde kamulaştırılmadığı takdirde ilgili bakanlığın görüşü alınarak Genel Müdürlükçe özel okul, özel hastane veya özel spor tesisi olarak değerlendirilebilir." hükümlerine yer verilmiştir.
Vakıflar Yönetmeliği'nin "Vakıf kültür varlıklarının korunması ve imar uygulamalarının bildirilmesi" başlıklı 180. maddesinde; "Kamu kurum ve kuruluşları, koruma imar planlarını düzenlerken vakıf kültür varlıklarıyla ilgili hususlarda Genel Müdürlüğün olumlu görüşünü almak zorundadırlar. Koruma imar planı, uygulama imar planı ve parselasyon planı çalışmaları bölge müdürlüklerince düzenli olarak takip edilir. Mazbut vakıflara ait taşınmazlarda akar niteliğini koruyacak şekilde imar düzenlemesi yapılır. Akar nitelikli vakıf taşınmazlara, imar planlarında yol, meydan, park, otopark, çocuk bahçesi, yeşil saha, cami, karakol, okul, resmi hizmet alanı, belediye hizmet alanı gibi akar niteliği olmayan fonksiyonlar verilemez. Bu taşınmazlarda akar niteliğini koruyacak şekilde imar düzenlemesi yapılmadığının tespit edilmesi halinde, taşınmazın akar niteliğine uygun imar planı tadilatının yapılması ilgili kurumdan istenir. İlgili kurum talep doğrultusunda gerekli düzeltmeleri yapar. İmar tadilatı sonuçlanıncaya kadar işlemler bölge müdürlüğünce takip edilir." kuralı yer almaktadır.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Çeşitli kentsel işlevler arasında var olan ya da sağlanabilecek olanaklar ölçüsünde en iyi çözüm yollarını bulmak, belde halkına iyi yaşama düzeni ve koşulları sağlamak amacıyla kentin kendine özgü yaşayış biçimi ve karakteri, nüfus, alan, ulaşım, hizmet ve yapı ilişkileri, yörenin gerek çevresiyle ve gerekse çeşitli alanları arasında olan bağlantılar göz önüne alınarak ve toplum yaşamını yakından etkileyen fiziksel çevrenin sağlıklı bir yapıya kavuşturulması ve toprağın koruma-kullanma dengesinin en rasyonel biçimde belirlenmesi için hazırlanan imar planlarının yargısal denetiminde, bu hususlara uyulup uyulmadığının detaylı bir şekilde incelenmesi gerekeceği açıktır.
İmar düzenlemelerinde, mazbut vakıf taşınmazlarının akar niteliği değerlendirilirken, taşınmazların vakıf senedindeki özgülenme amacından yola çıkılarak ve fiili kullanım durumu dikkate alınarak inceleme yapılması, vakfın vakfiyesinde (vakıf senedinde); taşınmazın niteliğine, kullanım biçimine ve akar niteliğinin nasıl sağlanacağı hususuna açıkça yer verilmesi halinde, hem bu hususa riayet edilmesi, hem de vakfa ait taşınmazın bu nitelikleri taşıyıp taşımadığı, yani, vakıf senedinde belirtilen amaç doğrultusunda fiilen kullanılıp kullanılmadığı dikkate alınarak karar verilmesi gerekmektedir.
Dava dosyasında bulunan bilgi ve belgelerin incelenmesinden, mülkiyeti ...Vakfına ait olan dava konusu taşınmazın vakıf senedinin dava dosyasında bulunmadığı anlaşılmıştır.
Bu durumda, mazbut vakfa ait taşınmazın vakıf senedinin temin edilerek, dava konusu taşınmazın vakıf senedinde belirtilen niteliği ve fiili kullanım durumu belirlendikten sonra, taşınmaz akar niteliğinde ise bu niteliğinin korunup korunamayacağı kamu yararına göre değerlendirilerek ve dava konusu imar planlarının, mevzuatta yer alan düzenlemelere, üst ölçekli planlara, şehircilik ilkelerine ve planlama esaslarına uygun olup olmadığı hususu açıklığa kavuşturularak uyuşmazlık hakkında yeniden bir karar verilmesi gerekmektedir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalı idarenin temyiz isteminin kabulüne,
2. Dava konusu işlemin yukarıda özetlenen gerekçeyle iptaline ilişkin … İdare Mahkemesinin temyize konu … tarih ve E:…, K:… sayılı ısrar kararının BOZULMASINA,
3. Kullanılmayan …-TL yürütmeyi durdurma harcının istemi hâlinde davalı idareye iadesine,
4. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … İdare Mahkemesine gönderilmesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 15 (onbeş) gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 08/03/2021 tarihinde oyçokluğu ile karar verildi

KARŞI OY

X- ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı ısrar kararının Danıştay Altıncı Dairesinin 17/05/2018 tarih ve E:2016/1143, K:2018/4871 sayılı kararında yer alan gerekçe doğrultusunda bozulması gerektiği oyuyla, karara gerekçe yönünden katılmıyoruz.



KARŞI OY

XX- Temyiz edilen kararla ilgili dosyanın incelenmesinden; … İdare Mahkemesince verilen ısrar kararının usul ve hukuka uygun olduğu, dilekçede ileri sürülen temyiz nedenlerinin kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı anlaşıldığından, temyiz isteminin reddi ile ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı ısrar kararının onanması gerektiği oyuyla, karara katılmıyorum.