Danıştay 6. Daire 2020/11090 Esas 2021/3514 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2020/11090
Karar No : 2021/3514

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … İnşaat San. ve Tic. Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALI) : … Valiliği
VEKİLİ : Av. …

MÜDAHİL (DAVALI YANINDA) : … Madencilik Taş Kum Kireç İnş. Taah Nakliye Tic. ve San. Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Kırşehir ili, Kaman ilçesi, … Köyü, İR:… Ruhsat Numaralı sahada, … Mad. Taş. Kum. Kir. İnş. Taah. Nak. Tic. ve San. Ltd. Şti. Tarafından gerçekleştirilmesi planlanan "Hazır Beton Tesisi Kapasite Artışı ve II. A Grubu Kalker Ocağı Kırma Eleme Tesisi (Er:3301212) Projesi" ile ilgili olarak Kırşehir Valiliği tarafından verilen … tarih ve … sayılı "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: Temyize konu kararda; … tarihli ve … sayılı kapasite raporu incelendiğinde, hazır beton santralinin kapasitesinin 90 m3/saat olduğunun görüldüğü, ÇED Yönetmeliğinin ek listelerindeki eşik değerin altında kaldığı için kapsam dışı olarak değerlendirildiği, çevresel etki değerlendirmesinin zorunlu olması için işletmenin Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği'nin EK-1 listesinde yer alan işletmelerden olması ya da Yönetmeliğin EK-2 listesinin 18. maddesine göre kapasitesinin 100 m3/saat üzerinde olması gerektiği, dava konusu işletme ruhsatının verildiği hazır beton santralinin ise EK-1 listesinde yer almadığı gibi kapasitesinin 100 m3/saat altında olması nedeniyle Yönetmeliğin EK-2 listesinde yer alan işletmelerden sayılamayacağı, müdahilin aynı yerdeki kalker ocağı kırma-eleme tesisiyle ilgili olarak verilen "ÇED Gerekli Değildir" kararına karşı açılan davada, Mahkemelerinin E:… sayılı dosyasında verilen, ÇED gerekli değildir kararının iptaline ilişkin kararındaki proje ile görülmekte olan davaya konu projenin, kapsam, kapasite ve niteliklerinin farklı olduğunun anlaşıldığı, dava konusu … tarih ve … sayılı işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle dava konusu işlem hukuka uygun bulunarak davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Bakılmakta olan davanın, "Hazır Beton Tesisi Kapasite Artışı ve II. A Grubu Kalker Ocağı Kırma Eleme Tesisi (Er:3301212) Projesi" için verilen ÇED Gerekli Değildir kararıyla ilgili olduğu, Mahkemece, Hazır Beton Tesisi açısından kapasite artışına gidildiği hususunun dikkate alınmadığı, II. A Grubu Kalker Ocağı Kırma Eleme Tesisi ile ilgili olarak ise herhangi bir değerlendirme yapılmadığı, eksik incelemeye dayalı olarak verilen Mahkeme kararının usul ve yasaya aykırı olduğu ileri sürülmektedir.

DAVALININ VE MÜDAHİLİN SAVUNMALARININ ÖZETİ : Davalı ve davalı yanında müdahil tarafından, Mahkeme kararının usul ve yasaya uygun olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ … DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Mahkeme kararının Dairemiz kararında belirtilen gerekçeyle bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY :
Kırşehir İli, Kaman İlçesi, … Köyü, İR:… Ruhsat Numaralı sahada, … Mad. Taş. Kum. Kir. İnş. Taah. Nak. Tic. ve San. Ltd. Şti. tarafından gerçekleştirilmesi planlanan "Hazır Beton Tesisi Kapasite Artışı ve II. A Grubu Kalker Ocağı Kırma Eleme Tesisi (Er:3301212) Projesi" ile ilgili olarak Kırşehir Valiliği tarafından verilen … tarih ve … sayılı "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararı verilmiştir.
Bunun üzerine bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
2872 sayılı Çevre Kanununun 2. maddesinde, "Çevresel Etki Değerlendirmesi: Gerçekleştirilmesi plânlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmaları; Proje Tanıtım Dosyası: Gerçekleşmesi plânlanan projenin yerini, özelliklerini, olası olumsuz etkilerini ve öngörülen önlemleri içeren, projeyi genel boyutları ile tanıtan bilgi ve belgeleri içeren dosyayı ifade eder.'' hükmüne, 10. maddesinde; "Gerçekleştirmeyi plânladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu veya proje tanıtım dosyası hazırlamakla yükümlüdürler. Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez; proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez." hükmüne yer verilmiştir.
25/11/2014 günlü, 29186 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan ve dava konusu işlemin tesis edildiği tarihte yürürlükte olan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin 4. maddesinde; Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı: Seçme Eleme Kriterlerine Tabi Projeler hakkında yapılan değerlendirmeler dikkate alınarak, projenin çevre üzerindeki muhtemel olumsuz etkilerinin, alınacak önlemler sonucu ilgili mevzuat ve bilimsel esaslara göre kabul edilebilir düzeylerde olduğunun belirlenmesi üzerine projenin gerçekleşmesinde çevre açısından sakınca görülmediğini belirten Bakanlık kararı olarak tanımlanmış; 6. maddesinde, "(1) Bu Yönetmelik kapsamındaki bir projeyi gerçekleştirmeyi planlayan gerçek veya tüzel kişiler; Çevresel Etki Değerlendirmesine tabi projeleri için; ÇED Başvuru Dosyasını, ÇED Raporunu, Seçme Eleme Kriterleri uygulanacak projeler için ise Proje Tanıtım Dosyasını, Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşlara hazırlatmak, ilgili makama sunulmasını sağlamak ve proje kapsamında verdikleri taahhütlere uymakla yükümlüdürler. (2) Kamu kurum/kuruluşları, bu Yönetmelik hükümlerinin yerine getirilmesi sürecinde proje sahiplerinin veya Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşların isteyeceği konuya ilişkin her türlü bilgi, doküman ve görüşü vermekle yükümlüdürler. (3) Bu Yönetmeliğe tabi projeler için "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" kararı veya "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili teşvik, onay, izin, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez, proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez. (4) Bu Yönetmelik hükümlerine göre karar tesis edilmeden önce, projenin gerçekleştirilmesinin mevzuat bakımından uygun olmadığının tespiti halinde, aşamasına bakılmaksızın süreç sonlandırılır." hükmüne, 17. maddesinde ise; "Bakanlık, Proje Tanıtım Dosyalarını ek-4’te yer alan kriterler çerçevesinde inceler ve değerlendirir. Bakanlık, bu aşamada gerekli görülmesi halinde Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşlardan proje ile ilgili geniş kapsamlı bilgi vermesini, araç gereç sağlamasını, yeterliği kabul edilebilir kuruluşlarca analiz, deney ve ölçümler yapmasını veya yaptırmasını isteyebilir. (2) Bakanlık on beş (15) iş günü içinde inceleme ve değerlendirmelerini tamamlar. Proje hakkında "ÇED Gereklidir" veya "ÇED Gerekli Değildir" kararını beş (5) iş günü içinde verir, kararı Valiliğe, proje sahibine ve Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşlara bildirir. Valilik, bu kararı askıda ilan ve internet aracılığıyla halka duyurur." düzenlemesine; "Proje Tanıtım Dosyasının Hazırlanmasında Esas Alınacak Seçme Eleme Kriterleri" başlıklı Ek-4. bölümünde ise, "1.Projenin Özellikleri: a) Projenin ve yerin alternatifleri (proje teknolojisinin ve proje alanının seçilme nedenleri), b) Projenin iş akım şeması, kapasitesi, kapladığı alan, teknolojisi, çalışacak personel sayısı, c) Doğal kaynakların kullanımı (arazi kullanımı, su kullanımı, kullanılan enerji türü vb.), ç) Atık miktarı(katı, sıvı, gaz ve benzeri) ve atıkların kimyasal, fiziksel ve biyolojik özellikleri, d) Kullanılan teknoloji ve malzemelerden kaynaklanabilecek kaza riski. 2.Proje Yeri ve Etki Alanının Mevcut Çevresel Özellikleri: a) Mevcut arazi kullanımı ve kalitesi (tarım alanı, orman alanı, planlı alan, su yüzeyi ve benzeri), b) Ek-5’deki Duyarlı Yöreler Listesi dikkate alınarak korunması gereken alanlar. 3. Projenin İnşaat ve İşletme Aşamasında Çevresel Etkileri ve Alınacak Önlemler" düzenlemelerine; aynı Yönetmeliğin 2 numaralı Seçme Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesinin 18. maddesinde, "Hazır beton tesisleri, çimento veya diğer bağlayıcı maddeler kullanılarak şekillendirilmiş malzeme üreten tesisler, ön gerilimli beton elemanı, gaz beton, betopan ve benzeri üretim yapan tesisler, (Üretim kapasitesi 100 m3/saat ve üzeri)" düzenlemesine; 49. maddesinde ise, "Madencilik projeleri: a) Madencilik çıkarılması (Ek-1 listesinde yer almayanlar), b) Yıllık 5.000 m3 ve/veya 250.000 m2 ve üzeri kapasiteli mermer ve dekoratif taşların kesme, işleme ve sayalama tesisleri, c) 1.000.000 m3/yıl ve üzerinde metan gazının çıkartılması ve depolanması, d) Karbondioksit, kaya gazı ve diğer gazların çıkartıldığı, depolandığı veya işlendiği tesisler, (Atölye tipi dolum tesisleri hariç) e) Cevher zenginleştirme tesisleri ve/veya bu zenginleştirme tesislerine ilişkin atık tesisleri, (Ek-1 listesinde yer almayanlar)" düzenlemesine yer verilmiştir.
Diğer yandan, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 31. maddesinin yollamada bulunduğu 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 266. maddesinde, "Mahkeme, çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verir. Hâkimlik mesleğinin gerektirdiği genel ve hukuki bilgiyle çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamaz." hükmü yer almıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda yer verilen hükümlerden; Yönetmelik kapsamındaki bir projeyi gerçekleştirmeyi planlayan gerçek veya tüzel kişilerin, Seçme Eleme Kriterleri uygulanacak projeler için Proje Tanıtım Dosyasını, Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşlara hazırlatmak, ilgili makama sunulmasını sağlamak ve proje kapsamında verdikleri taahhütlere uymakla yükümlü oldukları; Proje Tanıtım Dosyalarının Ek-4’te yer alan kriterler çerçevesinde incelenip değerlendirileceği; bu doğrultuda, proje ile proje için seçilen yer ve etki alanının mevcut çevresel özelliklerinin ve projenin inşaat ve işletme aşamasındaki çevresel etkileri ile alınacak önlemlerin tartışılması, söz konusu ÇED süreci sonucunda verilen kararların iptali istemiyle açılacak davalarda da, yukarıda belirtilen Ek-4. maddedeki unsurlar yönünden, ÇED kararlarının bir bütün olarak çevresel etkilerinin irdelenmesi gerektiği anlaşılmaktadır.
Dosyanın ve aynı projeyle ilgili olarak verilen … günlü, E:… sayılı "ÇED Kapsam Dışı" kararına ilişkin Dairemizin E:2019/21652 sayılı dosyalarının birlikte incelenmesinden; davalı yanında müdahil şirket tarafından dava konusu alanda faaliyet göstermek üzere ilk olarak "Hazır Beton Tesisi Projesi" için Kırşehir Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'ne başvurulduğu, 90 m3/saat olan proje kapasitesinin, çevresel etki değerlendirmesi için zorunlu olan 100 m3/saatin altında kalması nedeniyle söz konusu proje için Valilikçe … tarihli, E:… sayılı ÇED kapsam dışı kararının verildiği; söz konusu kararın iptali istemiyle açılan davanın reddi yolundaki Mahkeme kararının Dairemizin 12/05/2020 tarihli, E:2019/21652, K:2020/4198 sayılı kararıyla onanarak kesinleştiği; dava konusu proje kapsamında ise, hazır beton tesisinin fiilen 90 m3/saat olan kapasitesinin 130 m3/saate çıkarılmasının öngörüldüğü, bunun yanı sıra, 1.080.000 ton/yıl kapasiteli kalker ocağı, 396.900 ton/yıl kapasiteli kırma eleme tesisi ve 200 ton/saat kapasitesiyle mekanik plent tesisi kurulmasının planlandığı; söz konusu proje ile ilgili olarak Kırşehir Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'nce … tarihli, E… sayılı "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararının verildiği; İdare Mahkemesince karar verilirken, dava konusu projenin çevre üzerindeki etkilerinin değerlendirilmeyerek, daha önce yargısal denetimi gerçekleştirilmiş olan 07/03/2019 tarihli, E:4089 sayılı ÇED kapsam dışı kararıyla ilgili dava dosyasına atıf yapılarak inceleme ve değerlendirme yapıldığı, dolayısıyla, bu davaya konu edilen ... tarih ve ... sayılı "ÇED Gerekli Değildir" kararı hakkında bir inceleme yapılmadığı anlaşılmıştır.
Bu durumda, İdare Mahkemesince, biri çevre mühendisi olmak üzere, ÇED Raporunu hazırlayanların uzmanlık alanları ve dava dilekçesindeki iddiaların değerlendirilmesi sonucunda gerekli görülecek diğer uzmanlık alanlarından bilirkişilere de yer verilmek suretiyle oluşturulacak bir bilirkişi heyetiyle, mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılarak, proje alanının özellikleri ve tarafların iddiaları değerlendirilmek suretiyle bir bilirkişi raporu alınarak uyuşmazlığın esası hakkında bir karar verilmesi gerektiği sonucuna ulaşıldığından, dava konusu projenin çevresel etkilerine ilişkin hiçbir inceleme ve değerlendirme yapılmadan, uyuşmazlığa konu "ÇED Gerekli Değildir" kararından önceki … tarihli, E:… sayılı "ÇED Kapsam Dışı" kararının incelenmesi suretiyle, hazır beton santrali kapasitesinin 100 m3/saat altında olması nedeniyle Yönetmeliğin EK-2 listesinde yer alan işletmelerden sayılamayacağından bahisle davanın reddine ilişkin temyize konu İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1.2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davacının temyiz isteminin kabulüne,
2.Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle reddine ilişkin temyize konu … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 20/A-2-(i) maddesi uyarınca, karar düzeltme yolunun kapalı olduğunun duyurulmasına, 10/03/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.