Danıştay 13. Daire 2019/1883 Esas 2021/951 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No : 2019/1883
Karar No : 2021/951

DAVACI : … Enerji Üretim Danışmanlık Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. …

MÜDAHİL (DAVACI YANINDA): … Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş.
VEKİLLERİ : Av. …
Av. …

DAVALI : … Kurumu

VEKİLLERİ : Av. …, Av. …
Av. …

DAVANIN KONUSU :
Davacı şirketin lisanssız güneş enerjisi tesislerinde ürettiği elektrik enerjisi için Mart 2019 dönemine ait fazla alınan dağıtım bedelinin ve bu bedelin hesaplanmasının dayanağı olan 26/12/2016 tarih ve 6808 sayılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (Kurul) kararının ve bu karar sonrası alınan 29/12/2016 tarih ve 6838 sayılı Kurul kararının iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI :
Lisanslı ve lisanssız elektrik üretim şirketleri arasında elektrik üretimi yönüyle herhangi bir fark bulunmamasına rağmen dağıtım bedelinde farklılaştırmaya gidildiği, 01/01/2017 tarihine kadar aynı dağıtım bedeli ödenirken, bu tarihten sonra lisanssız üreticilerin ayrıştırılarak daha yüksek dağıtım bedeli ödemelerinin öngörüldüğü, yapılan tarife değişikliğiyle birlikte lisanssız üreticilerin kazanılmış hakkının ihlâl edildiği, 31/12/2017 tarihinden sonra geçici kabul alan lisanssız üreticiler ile 31/12/2017 tarihinden önce geçici kabul alan lisanssız üreticiler bakımından farklılaştırmaya gidilmesinin eşitlik ilkesine aykırı olduğu, lisanssız üreticiler dağıtım sistemine ek bir maliyet getirmediğinden 0,7597 krş/kWh olan dağıtım bedelinin 2,5628 krş/kWh’e artırılmasının hukukî gerekçesinin bulunmadığı, dağıtım bedelinden indirimli yararlanma süresi dolduktan sonra söz konusu bedelin 10,2510 krş/kWh’e yükseleceği, güneş panellerinin ithalatında yaşanan gecikmeler nedeniyle geçici kabulün 31/12/2017 tarihine yetişmediği, dava konusu Kurul kararlarının 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun'un düzenlediği teşvik mekanizmasına aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

DAVALININ SAVUNMASI :
Öncelikle, davanın süresi içinde açılmadığı, davacı şirketin ilgili usul ve esasların uygulama alanında yer almadığından hukukî menfaat yokluğu nedeniyle davanın reddi gerektiği ileri sürülmüştür.
Esasa yönelik olarak ise, 6808 sayılı Kurul kararıyla yapılan değişikliğin kurulu gücü azami 1 MV’lık yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri için dağıtım tarifesinin düzenlenmesini amaçladığı, zira lisanssız üreticilerin mevzuat gereği kendi ihtiyaçlarını karşılamak için üretim yapmakla yükümlü olduğu, uygulamada ise bu üreticilere tanınan muafiyetin ticarî amaçlar için kullanılmaya başlandığı, tarife değişikliğiyle birlikte elektrik şebekesinde meydana gelen kayıpların azaltılmasının ve tüketim noktasına en yakın üretim tesislerinden tüketim ihtiyacının karşılanmasının öngörüldüğü, bölgesel bazda en çok lisanssız üreticilerin yer aldığı Kayseri ve Meram dağıtım bölgeleri incelendiğinde, toplam tüketilen enerji miktarının toplam üretilen enerji miktarına oranının %5,90 olduğu, 2016 yılının son çeyreğinde dağıtım bedeli 0,7597 kr/kWh iken, 6838 sayılı Kurul kararıyla, dağıtım bedelinin 2017 yılında mevcut lisanssız üreticiler ile 31/12/2017 tarihinden önce geçici kabul alan lisanssız üreticiler için 2,5628 kr/kWh, 31/12/2017 tarihinden sonra geçici kabul alan lisanssız üreticiler için 10,2510 kr/kWh olarak belirlendiği, ürettiği elektriği tamamen veya büyük oranda tüketen lisanssız üreticilerin düşük tutarda dağıtım bedeli ödeyeceği, kontrolsüz şekilde üretilen elektriğin sisteme verilmesinin dağıtım şirketinin dengesizlik maliyetlerinin artmasına, frekans ve gerilim kontrolü yönetiminin zorlaşmasına ve yönetimsel sorunlara neden olacağı savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'İN DÜŞÜNCESİ :
Uyuşmazlık, 26/12/2016 tarih ve 6808 sayılı Kurul kararı ve bu karar sonrası alınan 29/12/2016 tarih ve 6838 sayılı Kurul kararıyla, dağıtım sistemi kullanıcılarına uygulanacak tarifelerin değiştirilerek, 31/12/2017 tarihi esas alınarak, bu tarih itibarıyla geçici kabul alan lisanssız üretim tesisleri ile alamayan tesislerin ödeyeceği dağıtım bedellerinin farklılaştırılmasından kaynaklanmaktadır.
6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nun "Lisanssız yürütülebilecek faaliyetler" başlıklı 14. maddesinin (b) bendinde, kurulu gücü azami bir megavatlık yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisi, lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaf faaliyetler arasında sayılmıştır.
5346 sayılı Kanun'a 6094 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 4. maddesiyle eklenen 6/A maddesinin dava konusu işlemlerin tesis edildiği tarih itibarıyla yürürlükte olan 2. fıkrasına göre, "Bu madde kapsamında yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten gerçek ve tüzel kişiler; ihtiyaçlarının üzerinde ürettikleri elektrik enerjisini dağıtım sistemine vermeleri hâlinde, I sayılı Cetveldeki fiyatlardan on yılsüre ile faydalanabilir. Bu kapsamda dağıtım sistemine verilen elektrik enerjisinin perakende satış lisansını haiz ilgili dağıtım şirketi tarafından satın alınması zorunludur. İlgili şirketlerin bu madde gereğince satın aldıkları elektrik enerjisi, söz konusu dağıtım şirketlerce YEK Destekleme Mekanizması kapsamında üretilmiş ve sisteme verilmiş kabul edilir.” kuralına yer verilmiştir.
6446 ve 5346 sayılı Kanunlara dayanılarak hazırlanan ve dava konusu işlemlerin tesis edildiği tarih itibarıyla yürürlükte olan Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik'in "Amaç" başlıklı 1. maddesinde; "Bu Yönetmeliğin amacı elektrik piyasasında; 14/03/2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nun 14'üncü maddesi kapsamında, tüketicilerin elektrik ihtiyaçlarının tüketim noktasına en yakın üretim tesislerinden karşılanması, arz güvenliğinin sağlanmasında küçük ölçekli üretim tesislerinin ülke ekonomisine kazandırılması ve etkin kullanımının sağlanması, elektrik şebekesinde meydana gelen kayıp miktarlarının düşürülmesi amacıyla lisans alma ile şirket kurma yükümlülüğü olmaksızın, elektrik enerjisi üretebilecek gerçek veya tüzel kişilere uygulanacak usul ve esasların belirlenmesidir." kuralı yer almaktadır.
31/12/2015 tarih ve 29579 sayılı 4. Mükerrer Resmî Gazete'de yayımlanan Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu'nun 30/12/2015 tarih ve 5999-3 sayılı kararıyla belirlenen Dağıtım Lisansı Sahibi Tüzel Kişiler ve Görevli Tedarik Şirketlerinin Tarife Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar'ın 16/2. maddesinde, "21'inci maddede belirtilen bağlantı durumlarına göre, dağıtım sistemi kullanıcısı üreticilere sadece üretim faaliyetleri için dağıtım bedeli ve bu maddenin üçüncü ve dördüncü fıkralarında belirtilen koşullar çerçevesinde reaktif enerji bedeli uygulanır." hükmü yer almakta iken; 10/02/2016 tarih ve 29620 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu'nun 28/01/2016 tarih ve 6087-3 sayılı kararı ile, 16/2. maddesinin, "21'inci maddede belirtilen bağlantı durumlarına göre, dağıtım sistemi kullanıcısı üreticilere üretim faaliyetleri için dağıtım bedeli, güç bedeli ve gerekmesi hâlinde güç aşım bedelinin yanısıra bu maddenin üçüncü ve dördüncü fıkralarında belirtilen koşullar çerçevesinde reaktif enerji bedeli de uygulanır." şeklinde değiştirilmesine; 29/12/2016 tarih ve 29933 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu'nun 26/12/2016 tarih ve 6808 sayılı kararı ile, 16/2. maddesinin, "21'inci maddede belirtilen bağlantı durumlarına göre, dağıtım sistemi kullanıcısı üreticilere üretim faaliyetleri için dağıtım bedeli, güç bedeli ve gerekmesi hâlinde güç aşım bedelinin yanı sıra bu maddenin üçüncü ve dördüncü fıkralarında belirtilen koşullar çerçevesinde reaktif enerji bedeli de uygulanır. Elektrik Piyasası Kanununun 14'üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller, üretim tesislerinin sistem üzerinde oluşturdukları ek maliyetler dikkate alınarak farklılaştırılabilir. Söz konusu lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller, 31/12/2017 tarihinden önce geçici kabul alan tesisler için 10/5/2005 tarihli ve 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun kapsamında belirlenen fiyatlardan yararlanılan süre boyunca Kurul tarafından belirlenecek oranda indirimli uygulanır." şeklinde değiştirilmesine karar verilmiştir.
Anılan kurallara göre, 5346 sayılı Kanun uyarınca getirilen muafiyet kapsamında şirketlerin ihtiyaçlarının üzerinde ürettikleri elektriği dağıtım sistemine vermeleri hâlinde, I sayılı Cetveldeki fiyatlardan (13.3 ABD Doları/cent Kwh) on yıl süre ile faydalanabilecek, dağıtım sistemine verilecek enerji bakımından Elektrik Piyasası Kanunu'nun 14. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller, üretim tesislerinin sistem üzerinde oluşturdukları ek maliyetler dikkate alınarak farklılaştırılabilecek, söz konusu lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller, 31/12/2017 tarihinden önce geçici kabul alan tesisler için 10/05/2005 tarih ve 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun kapsamında belirlenen fiyatlardan yararlanılan süre boyunca Kurul tarafından belirlenecek oranda indirimli uygulanacaktır.
Dosyanın incelenmesinden, 5346 sayılı Kanun'un getirdiği muafiyet kapsamında güneş enerjisinden elektrik üretim tesisi kurmak isteyen davacının 10 yıl süreyle ihtiyacından fazla ürettiği elektriği Devlet'e satabileceğini öngörerek yatırım kararı aldığı, bu süre zarfında davacının tesisinde ihtiyacından fazla üreterek sisteme vereceği enerji için ödeyeceği dağıtım bedelinin, 5999-3 sayılı Kurul kararıyla belirlenen Dağıtım Lisansı Sahibi Tüzel Kişiler ve Görevli Tedarik Şirketlerinin Tarife Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar'ın 16/2. maddesine göre hesaplanacağı, davalı idare tarafından, yenilebilir enerji kaynaklarına yapılan yatırımın, şirketlerin kendi elektrik ihtiyacının karşılanmasından ziyade ihtiyaç fazlası enerjinin Devlet'e satılması şekline dönüştüğü gerekçesiyle, lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller için 31/12/2017 tarihinden sonra geçici kabul alan tesisler için indirim uygulanmasına son verildiği, davacının tesisinin 08/05/2018 tarihinde geçici kabul aldığı, bu sebeple anılan değişiklik sonrası davacının ödeyeceği dağıtım bedelinin 2,5628 kr/kWh'den 10,2510 kr/kWh'ye yükseldiği anlaşılmaktadır.
Hukukî güvenlik ilkesi gereğince devletin, vatandaşların mevcut kanunlara olan güvenine saygılı davranması, bu güvenlerini boşa çıkaracak uygulamalardan kaçınması gerekir. Bu durum hukuk devleti ilkesinin bir gereği olduğu kadar Anayasa'nın 5. maddesiyle devlete yüklenen, vatandaşların refah, huzur ve mutluluk içinde yaşamalarını sağlama, maddi ve manevi varlıklarını geliştirmek için gerekli ortamı hazırlama ödevinin bir sonucudur. Bu yönüyle, hukuk devletinin önemli bir unsuru olarak hukuki güvenlik ilkesi, yalnızca hukuk düzeninin değil, aynı zamanda belirli sınırlar içinde, bütün devlet faaliyetlerinin, belirli oranda önceden öngörülebilir olması anlamını taşır. Hukuk devletinde idareden beklenen açık ve güvenilir olma yükümlülüğüne uygun davranmasıdır.
İdare veya kanun koyucunun kendisinin neden olduğu hukukî durumlar dolayısıyla kişilerin meşru beklentilerinin karşılanması da hukuk devleti ilkesinin gereğidir. Başka bir ifadeyle, kazanılmış hak derecesine ulaşmayan bu tür beklentiler, 'haklı beklenti' olarak değerlendirilmektedir (Oğurlu, Yücel, İdare Hukukunda Kazanılmış Haklara Saygı ve Haklı Beklentiler Sorunu, Ankara 2003, s. 221). Kanunların uzun süreli uygulanmasına güvenerek hayatını yönlendiren, hukukî iş ve işlemlere girişen bireyin, bu kanunların uygulanacağı yolunda oluşan beklentisinin mümkün olduğunca korunması gerekmektedir. Ancak, hukukî güvenlik ilkesi, her türlü beklentinin korunmasını zorunlu kılmaz. Bir beklentinin hukuken koruma görebilmesi için, meşru (haklı) beklenti seviyesine ulaşması gerekmektedir. Beklentinin meşru olup olmadığı tespit edilirken başvurulacak ölçüt, ’hakkaniyet’tir.” (AYM, 20/9/2012 gün, E.2012/65, K.2012/128, R.G. 18.4.2013, S. 28622).
Kimseden gelecekte yürürlüğe girecek, bugünden bilinmeyen kurallara uygun davranış beklenemeyeceğinden (Yıldırım Uler, İdari Yargıda İptal Kararlarının Sonuçları, Ankara 1970, s. 17.) davacının, lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedellerin 5346 sayılı Kanun kapsamında belirlenen fiyatlardan yararlanılan süre boyunca Kurul tarafından belirlenecek oranda indirimli uygulanacağına yönelik uygulamanın devam edeceği yolunda oluşan haklı beklentisinin korunması gerekmektedir.
Öte yandan, 31/12/2017 tarihinden önce geçici kabul alan lisanssız üreticiler için dağıtım bedelinin 2,5628 kr/kWh, 31/12/2017 tarihinden sonra geçici kabul alan lisanssız üreticiler için dağıtım bedelinin 10,2510 kr/kWh olarak belirlenmesinin hakkaniyetli olmadığı da açıktır.
Bu itibarla, davacı şirketin lisanssız güneş enerjisi esislerinde ürettiği elektrik enerjisi için Mart 2019 dönemine ait fazla alınan dağıtım bedelinin ve bu bedelin hesaplanmasının dayanağı olan 26/12/2016 tarih ve 6808 sayılı Kurul kararının ve bu karar sonrası alınan 29/12/2016 tarih ve 6838 sayılı Kurul kararının iptali gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI …'UN DÜŞÜNCESİ :
Dava; davacının, lisanssız güneş enerjisi tesislerinde ürettiği elektrik enerjisi için Mart 2019 dönemine ait fazla alındığı öne sürülen dağıtım bedeli ile bu bedelin hesaplanmasının dayanağı olan 29/12/2016 tarih ve 29933 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 26/12/2016 tarih ve 6808 sayılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (Kurul) kararının ve bu karar sonrası alınan 31/12/2016 tarih ve 29935 (2. Mükerrer) sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 29/12/2016 tarih ve 6838 sayılı Kurul kararının iptali istemiyle açılmıştır.
Davalı idarenin usule yönelik itirazları yerinde görülmemiştir.
Dava dilekçesinde 6808 ve 6838 sayılı Kurul kararlarının iptali istenilmiş ise de, dilekçe içeriği ve ileri sürülen hukuka aykırılık sebepleri dikkate alındığında, iptal istemi anılan Kurul kararlarının "lisanssız üreticiler" ile ilgili kısımları ile sınırlı olarak incelenmiştir.
Dava dosyasının incelenmesinden; 5999-3 sayılı Dağıtım Lisansı Sahibi Tüzel Kişiler ve Görevli Tedarik Şirketlerinin Tarife Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar'ın 16. maddesinde, 6808 sayılı Kurul kararıyla yapılan değişiklikle, 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nun 14. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedellerin üretim tesislerinin sistem üzerinde oluşturdukları ek maliyetler dikkate alınarak farklılaştırılabileceğinin düzenlendiği; 01/01/2017 tarihinden itibaren dağıtım sistemi kullanıcılarına uygulanacak tarifenin belirlendiği 6838 sayılı Kurul kararıyla, farklılaştırmaya istinaden lisanslı üreticiler için 0,8969 kr/kWh; mevcut lisanssız üreticiler ile 31/12/2017 tarihinden önce geçici kabul alan lisanssız üreticiler için 2,5628 kr/kWh; 31/12/2017 tarihinden sonra geçici kabul alan lisanssız üreticiler için 10,2510 kr/kWh dağıtım bedeli öngörüldüğü ve davacı tarafından, lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin söz konusu bedellerin 31/12/2017 tarihinden önce geçici kabul alan tesisler için indirimli uygulanmasının hukuka aykırı olduğu öne sürülerek anılan Kurul kararlarının lisanssız üreticiler ile ilgili kısımlarının iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, üretim faaliyetinin, lisans almak koşuluyla yürütülebilecek elektrik piyasası faaliyetlerinden biri olduğu; 14. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde, kurulu gücü azami bir megavatlık yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisinin lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaf faaliyet kapsamında olduğu; üçüncü fıkrasında, lisans alma yükümlülüğünden muaf olan yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten kişilerin ihtiyacının üzerinde ürettiği elektrik enerjisinin sisteme verilmesi hâlinde elektrik enerjisi son kaynak tedarik şirketince, 10/05/2005 tarihli ve 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun'da kaynak türü bazında belirlenen fiyatlardan alınacağı; dördüncü fıkrasında, bu kişilerin sisteme bağlanmasına ilişkin teknik usul ve esaslar ile satışa, başvuru yapılmasına ve denetim yapılmasına ilişkin usul ve esasların Kurum tarafından çıkarılan yönetmelikle düzenleneceği kurala bağlanmıştır.
Elektrik Piyasası Tarifeler Yönetmeliği'nin 9. maddesinin birinci fıkrasında, "Dağıtım tarifesi; dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller ile tarifenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslardan oluşur."; ikinci fıkrasında, "Dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller, dağıtım şirketlerinin dağıtım faaliyetlerini yürütebilmesi için gerekli olan maliyetlerden hareketle belirlenir. (...) Dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedellerinin belirlenmesinde, teknik ve teknik olmayan kayıplara ilişkin hedef oranlarının tespiti ve değiştirilmesi ile oluşacak maliyetin tarifelerde yer alması ve tüketicilere yansıtılmasında 19/12/2015 tarihli ve 29567 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Dağıtım Sistemi Gelirinin Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ ve ilgili diğer mevzuat hükümleri esas alınır. Dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller; bağlantı durumu, tüketim miktarı ve kullanım amacı gibi ölçütler esas alınarak farklılaştırılabilir." kuralına yer verilmiştir.
İşlemlerin tesis edildiği tarih itibarıyla yürürlükte olan Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmeliğin 1. maddesinde, bu Yönetmeliğin amacının, elektrik piyasasında; 14/03/2013 tarih ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nun 14. maddesi kapsamında, tüketicilerin elektrik ihtiyaçlarının tüketim noktasına en yakın üretim tesislerinden karşılanması, arz güvenliğinin sağlanmasında küçük ölçekli üretim tesislerinin ülke ekonomisine kazandırılması ve etkin kullanımının sağlanması, elektrik şebekesinde meydana gelen kayıp miktarlarının düşürülmesi amacıyla lisans alma ile şirket kurma yükümlülüğü olmaksızın, elektrik enerjisi üretebilecek gerçek veya tüzel kişilere uygulanacak usul ve esasların belirlenmesi olduğu; 17. maddesinin birinci fıkrasında, lisanssız üretim yapan gerçek ve tüzel kişilerin kendi ihtiyaçlarını karşılamak için üretim yapmalarının esas olduğu; 28. maddesinin üçüncü fıkrasında, bu Yönetmelik kapsamındaki üretim tesislerinde üretilen elektrik enerjisinin, bu Yönetmelikte belirtilen istisnalar dışında, ticarete konu edilemeyeceği ve üretim tesisinin bulunduğu dağıtım bölgesinin dışında tüketime sunulamayacağı belirtilmiştir.
6446 sayılı Kanun, dağıtım şirketlerini, dağıtım tesislerini yenilemek, kapasite ikame ve artırım yatırımlarını yapmakla yükümlü kılmakta; özelleştirme sonrası elektrik dağıtım tesislerinin iyileştirilmesi, güçlendirilmesi ve genişletilmesi için yapılan yatırımların mülkiyetinin kamuya ait olduğunu belirtmekte; özelleştirilen elektrik dağıtım tesis ve varlıklarına ilişkin her türlü işletme ile yatırım planlaması ve uygulamasında onay ve değişiklik yetkisini Kurula vermektedir.
Görüldüğü üzere, dağıtım tesisinin varlığı, dağıtım faaliyetinin yürütülebilmesi için zorunludur. Kamu hizmeti niteliğindeki bu faaliyetin yerine getirilebilmesi için oluşan maliyet, dağıtım bedeli olarak kullanıcılara yansıtılmaktadır. Kanun, dağıtım faaliyeti için onaylanan gelir tavanları ile öngörülen dağıtıma esas enerji ve abone grubu oransallıkları ile elde edilen dağıtım bedelinin yansıtılmasında herhangi bir istisnaî kurala yer vermemiş olup, dağıtım sistemi kullanıcılarının tamamını yükümlü kılmıştır.
Bu kapsamda, lisanssız üreticilerin de dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedelleri ödeyeceği açıktır. Zira, dağıtım tesisi, iletim tesislerinin ve dağıtım gerilim seviyesinden bağlı üretim ve tüketim tesislerine ait şalt sahalarının bittiği noktadan sonraki nihayet direğinden, alçak gerilim seviyesinden bağlı tüketicilerin yapı bina giriş noktalarına kadar, bina giriş ve sayaç arası hariç, elektrik dağıtımı için teçhiz edilmiş tesis ve teçhizat ile dağıtım şirketince teçhiz edilen ya da devralınan sayaçları ifade etmektedir.
Danıştay Onüçüncü Dairesinin 25/09/2019 tarih ve E: 2019/1883 sayılı ara kararıyla, 29/12/2016 tarih ve 29933 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 26/12/2016 tarih ve 6808 sayılı Kurul kararı ile, 31/12/2015 tarih ve 29579 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Dağıtım Lisansı Sahibi Tüzel Kişiler ve Görevli Tedarik Şirketlerinin Tarife Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar'ın 16. maddesinin 2. fıkrası, "21'inci maddede belirtilen bağlantı durumlarına göre, dağıtım sistemi kullanıcısı üreticilere üretim faaliyetleri için dağıtım bedeli, güç bedeli ve gerekmesi hâlinde güç aşım bedelinin yanı sıra bu maddenin üçüncü ve dördüncü fıkralarında belirtilen koşullar çerçevesinde reaktif enerji bedeli de uygulanır. Elektrik Piyasası Kanunu'nun 14'üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller, üretim tesislerinin sistem üzerinde oluşturdukları ek maliyetler dikkate alınarak farklılaştırılabilir. Söz konusu lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller, 31/12/2017 tarihinden önce geçici kabul alan tesisler için 10/5/2005 tarihli ve 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun kapsamında belirlenen fiyatlardan yararlanılan süre boyunca Kurul tarafından belirlenecek oranda indirimli uygulanır." şeklinde değiştirildiği; bu kapsamda davalı idareden, anılan değişiklikte yer alan "31/12/2017" tarihi belirlenirken hangi hususların değerlendirmeye alındığı ve 31/12/2017 tarihi itibarıyla bu madde kapsamında geçici kabul alan tesis sayısının kaç olduğunun açıklanması, anılan değişikliğin gerekçelerinin yer aldığı inceleme, rapor, görüş, Kurul karar taslaklarının onaylı birer örneğinin de yer aldığı tüm bilgi ve belgeler istenilmiştir.
Ara kararına cevaben gönderilen … tarih ve … sayılı yazı ile anılan yazı ekinde sunulan Tarifeler Dairesi Başkanlığı'nın … tarih ve … sayılı yazısında, lisanssız üretim tesislerinin tüketimlerinden çok daha fazlasını ürettikleri ve bu üretimlerini YEK Destekleme Mekanizması (YEKDEM) kapsamında değerlendirdikleri; lisanssız üretim kapsamında üretim yapan santrallerin çoğunun tüketimlerini karşılama amacından oldukça uzaklaştığı, bu üreticilere ait tesislerin dağıtım sistemi üzerinde yaratacakları ilave maliyetlerin ve yüklerin (sistem dengesizlikleri ve sair) lisanssız elektrik üreticilerine yansıtılabilmesi gerektiği sonucuna ulaşıldığı; bu kapsamda 6808 sayılı Kurul kararıyla dağıtım bedellerinin farklılaştırılması yolunun tercih edildiği; dolayısıyla lisanslı üreticiler ile lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedellerin farklılaştırılmasında, lisanssız üreticilerin tâbi olduğu mevzuatın amacı, üreticilerin yükümlülükleri, lisanssız üreticilerin dağıtım sistemini yoğun bir şekilde kullanmaları nedeniyle sisteme akan yük, söz konusu kullanım nedeniyle dağıtım sisteminde meydana gelen sorunlar ve lisanssız üreticilerden kaynaklı maliyetlerin dikkate alındığı; halihazırda kabul almış veya faaliyette olan projelerin yapım kararı verilirken yürürlükte olan mevzuatın dikkate alındığı, bu nedenle halihazırda yapımı devam eden tesislere de belli bir süre verilmesinin uygun olacağı değerlendirilerek değişiklikte yer alan tarihin "31/12/2017" olarak ifade edildiği, böylece söz konusu tarihten sonra geçici kabul alabilecek tesisler için gerekli fizibilite çalışmalarını yeni düzenlemeye göre yaparak yatırım kararını buna göre almamalarının temin edildiği, öte yandan Kurul kararları 2016 yılının sonunda alınmakla birlikte dağıtım bedeli farklılığının üreticilerin bilgisine sunularak kurulum aşamasında olan tesislere yaklaşık bir yıllık süre içerisinde tesislerini tamamlamaları ancak ilerleyen yıllarda dağıtım bedeli artışından etkilenecekleri hususunda bir kanaate varmalarının sağlanmak istendiği belirtilmiştir.
Lisanssız üreticilerin gerçekleştirdikleri üretimi dağıtım sistemine vermek suretiyle sistemi yoğun bir şekilde kullanımı, sistemin teknik ve ekonomik işleyişini sekteye uğrattığı gibi, üretimlerini ticarî faaliyete konu ederek kendilerine tanınan muafiyet sınırı aşılmaktadır. Kanun koyucunun yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik üretimine yönelik lisanssız üreticileri birtakım yükümlülüklerden muaf tutması, söz konusu üreticilerin lisanslı üreticiler gibi doğrudan piyasa faaliyetine konu edilebilecek elektrik üretimi gerçekleştirecekleri anlamı taşımamaktadır. Aksinin kabulü hâlinde, farklı koşullar ile yükümlülüklere tâbi kılınan lisanslı ve lisanssız üreticilerin aynı amaca matuf piyasa faaliyetinde bulunabileceklerinin öngörülmesi beklenirdi. Oysaki, lisanssız üreticilerin öncelikle tüketimlerini karşılamakla yükümlü kılındığı açıktır.
Bu durumda, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik üretimine getirilen teşvik mekanizmasının amacını da aşar bir şekilde, lisanssız üreticilerin gerçekleştirdiği üretimin ticarî faaliyete konu edilmesinin sonucu olarak ödeyecekleri dağıtım bedelinin farklılaştırılmasında ve bu farklılaştırma neticesinde dağıtım bedeline ilişkin tarifenin düzenlenmesinde eşit taraflar arasında ayrım gözetilmemesi ilkesine aykırılık olmadığı sonucuna ulaşılmaktadır.
Bu itibarla, 6446 sayılı Kanun'un 14. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedellerin üretim tesislerinin sistem üzerinde oluşturdukları ek maliyetler dikkate alınarak farklılaştırılmasında ve söz konusu farklılaştırmaya istinaden dağıtım bedelinin belirlendiği üreticiler için veriş yönünde tek terimli dağıtım tarifesine yönelik dava konusu Kurul kararlarında hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
Anılan Kurul kararlarında hukuka aykırılık bulunmadığından davacının, lisanssız güneş enerjisi tesislerinde ürettiği elektrik enerjisi için Mart 2019 dönemine ait fazla alındığı öne sürülen dağıtım bedelinin iptali isteminde hukuki isabet görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce duruşma için taraflara önceden bildirilen 16/03/2021 tarihinde, davacı vekili Av. …'un ve davalı idare vekili Av. …'nın geldikleri, davacı yanında müdahil ve vekilinin gelmediği, Danıştay Savcısının hazır olduğu görülmekle, açık duruşmaya başlandı. Gelen taraflara usulüne uygun olarak söz verilerek dinlendikten ve Danıştay Savcısının düşüncesi alındıktan sonra gelen taraflara son kez söz verilip, duruşma tamamlandı. Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
5999-3 sayılı Dağıtım Lisansı Sahibi Tüzel Kişiler ve Görevli Tedarik Şirketlerinin Tarife Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar'ın 16. maddesinde, 6808 sayılı Kurul kararıyla yapılan değişiklikle, 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nun 14. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedellerin üretim tesislerinin sistem üzerinde oluşturdukları ek maliyetler dikkate alınarak farklılaştırılabileceğinin düzenlendiği; 01/01/2017 tarihinden itibaren dağıtım sistemi kullanıcılarına uygulanacak tarifenin belirlendiği dava konusu 6838 sayılı Kurul kararıyla, söz konusu farklılaştırmaya istinaden lisanslı üreticiler için 0,8969 kr/kWh; mevcut lisanssız üreticiler ile 31/12/2017 tarihinden önce geçici kabul alan lisanssız üreticiler için 2,5628 kr/kWh; 31/12/2017 tarihinden sonra geçici kabul alan lisanssız üreticiler için 10,2510 kr/kWh dağıtım bedeli öngörüldüğü anlaşılmaktadır.
Bakılan dava, davacı şirketin lisanssız güneş enerjisi tesislerinde ürettiği elektrik enerjisi için Mart 2019 dönemine ait fazla alınan dağıtım bedelinin ve bu bedelin hesaplanmasının dayanağı olan 26/12/2016 tarih ve 6808 sayılı Kurul kararının ve bu karar sonrası alınan 29/12/2016 tarih ve 6838 sayılı Kurul kararının hukuka aykırı olduğu iddialarıyla açılmıştır.


İNCELEME VE GEREKÇE:

USUL YÖNÜNDEN:
Davalı tarafından ileri sürülen usule ilişkin itirazları geçerli görülmeyerek esasın incelenmesine geçildi.
ESAS YÖNÜNDEN:
İLGİLİ MEVZUAT:
6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, üretim faaliyetinin, lisans almak koşuluyla yürütülebilecek elektrik piyasası faaliyetlerinden biri olduğu; 14. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde, kurulu gücü azami bir megavatlık yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisinin lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaf faaliyet kapsamında olduğu; üçüncü fıkrasında, lisans alma yükümlülüğünden muaf olan yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten kişilerin ihtiyacının üzerinde ürettiği elektrik enerjisinin sisteme verilmesi hâlinde elektrik enerjisi son kaynak tedarik şirketince, 10/05/2005 tarih ve 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun'da kaynak türü bazında belirlenen fiyatlardan alınacağı; dördüncü fıkrasında, bu kişilerin sisteme bağlanmasına ilişkin teknik usul ve esaslar ile satışa, başvuru yapılmasına ve denetim yapılmasına ilişkin usul ve esasların Kurum tarafından çıkarılan yönetmelikle düzenleneceği kurala bağlanmıştır.
Elektrik Piyasası Tarifeler Yönetmeliği'nin 9. maddesinin birinci fıkrasında, "Dağıtım tarifesi; dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller ile tarifenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslardan oluşur."; ikinci fıkrasında, "Dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller, dağıtım şirketlerinin dağıtım faaliyetlerini yürütebilmesi için gerekli olan maliyetlerden hareketle belirlenir. (...) Dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedellerinin belirlenmesinde, teknik ve teknik olmayan kayıplara ilişkin hedef oranlarının tespiti ve değiştirilmesi ile oluşacak maliyetin tarifelerde yer alması ve tüketicilere yansıtılmasında 19/12/2015 tarihli ve 29567 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Dağıtım Sistemi Gelirinin Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ ve ilgili diğer mevzuat hükümleri esas alınır. Dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller; bağlantı durumu, tüketim miktarı ve kullanım amacı gibi ölçütler esas alınarak farklılaştırılabilir." kuralına yer verilmiştir.
İşlemin tesis edildiği tarih itibarıyla yürürlükte olan Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik'in 1. maddesinde, bu Yönetmeliğin amacının, elektrik piyasasında; 14/03/2013 tarih ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nun 14. maddesi kapsamında, tüketicilerin elektrik ihtiyaçlarının tüketim noktasına en yakın üretim tesislerinden karşılanması, arz güvenliğinin sağlanmasında küçük ölçekli üretim tesislerinin ülke ekonomisine kazandırılması ve etkin kullanımının sağlanması, elektrik şebekesinde meydana gelen kayıp miktarlarının düşürülmesi amacıyla lisans alma ile şirket kurma yükümlülüğü olmaksızın, elektrik enerjisi üretebilecek gerçek veya tüzel kişilere uygulanacak usul ve esasların belirlenmesi olduğu; 17. maddesinin birinci fıkrasında, lisanssız üretim yapan gerçek ve tüzel kişilerin kendi ihtiyaçlarını karşılamak için üretim yapmalarının esas olduğu; 28. maddesinin üçüncü fıkrasında, bu Yönetmelik kapsamındaki üretim tesislerinde üretilen elektrik enerjisinin, bu Yönetmelikte belirtilen istisnalar dışında, ticarete konu edilemeyeceği ve üretim tesisinin bulunduğu dağıtım bölgesinin dışında tüketime sunulamayacağı belirtilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME
6446 sayılı Kanun, dağıtım şirketlerini, dağıtım tesislerini yenilemek, kapasite ikame ve artırım yatırımlarını yapmakla yükümlü kılmakta; özelleştirme sonrası elektrik dağıtım tesislerinin iyileştirilmesi, güçlendirilmesi ve genişletilmesi için yapılan yatırımların mülkiyetinin kamuya ait olduğunu belirtmekte; özelleştirilen elektrik dağıtım tesis ve varlıklarına ilişkin her türlü işletme ile yatırım planlaması ve uygulamasında onay ve değişiklik yetkisini Kurula vermektedir.
Görüldüğü üzere, dağıtım tesisinin varlığı, dağıtım faaliyetinin yürütülebilmesi için zorunludur. Kamu hizmeti niteliğindeki bu faaliyetin yerine getirilebilmesi için oluşan maliyet, dağıtım bedeli olarak kullanıcılara yansıtılmaktadır. Kanun, dağıtım faaliyeti için onaylanan gelir tavanları ile öngörülen dağıtıma esas enerji ve abone grubu oransallıkları ile elde edilen dağıtım bedelinin yansıtılmasında herhangi bir istisnaî kurala yer vermemiş olup, dağıtım sistemi kullanıcılarının tamamını yükümlü kılmıştır.
Bu kapsamda, lisanssız üreticilerin de dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedelleri ödeyeceği açıktır. Zira, dağıtım tesisi, iletim tesislerinin ve dağıtım gerilim seviyesinden bağlı üretim ve tüketim tesislerine ait şalt sahalarının bittiği noktadan sonraki nihayet direğinden, alçak gerilim seviyesinden bağlı tüketicilerin yapı bina giriş noktalarına kadar, bina giriş ve sayaç arası hariç, elektrik dağıtımı için teçhiz edilmiş tesis ve teçhizat ile dağıtım şirketince teçhiz edilen ya da devralınan sayaçları ifade etmektedir.
Dairemizin 25/09/2019 tarih ve E:2019/1883 sayılı ara kararıyla, 31/12/2015 tarih ve 29579 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Dağıtım Lisansı Sahibi Tüzel Kişiler ve Görevli Tedarik Şirketlerinin Tarife Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar'ın 16. maddesinin 2. fıkrasının, "21'inci maddede belirtilen bağlantı durumlarına göre, dağıtım sistemi kullanıcısı üreticilere üretim faaliyetleri için dağıtım bedeli, güç bedeli ve gerekmesi hâlinde güç aşım bedelinin yanı sıra bu maddenin üçüncü ve dördüncü fıkralarında belirtilen koşullar çerçevesinde reaktif enerji bedeli de uygulanır. Elektrik Piyasası Kanunu'nun 14'üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller, üretim tesislerinin sistem üzerinde oluşturdukları ek maliyetler dikkate alınarak farklılaştırılabilir. Söz konusu lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller, 31/12/2017 tarihinden önce geçici kabul alan tesisler için 10/5/2005 tarihli ve 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun kapsamında belirlenen fiyatlardan yararlanılan süre boyunca Kurul tarafından belirlenecek oranda indirimli uygulanır." şeklinde değiştirildiği; bu kapsamda davalı idareden, anılan değişiklikte yer alan "31/12/2017" tarihi belirlenirken hangi hususların değerlendirmeye alındığı ve 31/12/2017 tarihi itibarıyla bu madde kapsamında geçici kabul alan tesis sayısının kaç olduğunun açıklanması, anılan değişikliğin gerekçelerinin yer aldığı inceleme, rapor, görüş, Kurul karar taslaklarının onaylı birer örneğinin de yer aldığı tüm bilgi ve belgeler istenilmiş, ayrıca Dairemizin 2017/1318 esasında kayıtlı dosyasında verilen 18/02/2020 tarihli ara kararıyla, davalı idareden, lisanslı üreticiler ile lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedellerin farklılaştırılmasında hangi unsurların dikkate alındığının ayrıntılı olarak açıklanması ile 01/01/2017-31/03/2017 tarihleri arasında uygulanacak çeyrek dönem tarife tablolarının belirlendiği 6838 sayılı Kurul kararında, tek terimli tarife sınıfına tâbi üreticiler için veriş yönünde dağıtım bedelinin 0,8969 kr/kWh; 31/12/2017 tarihinden önce geçici kabul alan lisanssız üretim tesisleri için dağıtım bedelinin 2,5628 kr/kWh; 31/12/2017 tarihinden sonra geçici kabul alan lisanssız üretim tesisleri için dağıtım bedelinin 10,2510 kr/kWh olduğu anlaşıldığından, dağıtım bedellerinin farklılaştırılması nedeniyle lisanssız üreticilere ne kadar ilave maliyet getirildiğinin, söz konusu ilave maliyetin nasıl hesaplandığının açıklanarak, buna yönelik hesaplama tablosunun gönderilmesi istenilmiştir.
Ara kararına cevaben alınan … tarih ve … sayılı yazı ve Dairemizin 2017/1318 esasına kayıtlı dosyasına sunulan 19/03/2020 tarih ve 14532 sayılı yazı ekinde, lisanssız üretim tesislerinin tüketimlerinden çok daha fazlasını ürettikleri ve bu üretimlerini YEK Destekleme Mekanizması (YEKDEM) kapsamında değerlendirdikleri; lisanssız üretim kapsamında üretim yapan santrallerin çoğunun tüketimlerini karşılama amacından oldukça uzaklaştığı, bu üreticilere ait tesislerin dağıtım sistemi üzerinde yaratacakları ilave maliyetlerin ve yüklerin (sistem dengesizlikleri ve sair) lisanssız elektrik üreticilerine yansıtılabilmesi gerektiği sonucuna ulaşıldığı; bu kapsamda 6808 sayılı Kurul kararıyla dağıtım bedellerinin farklılaştırılması yolunun tercih edildiği; dolayısıyla lisanslı üreticiler ile lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedellerin farklılaştırılmasında, lisanssız üreticilerin tâbi olduğu mevzuatın amacı, üreticilerin yükümlülükleri, lisanssız üreticilerin dağıtım sistemini yoğun bir şekilde kullanmaları nedeniyle sisteme akan yük, söz konusu kullanım nedeniyle dağıtım sisteminde meydana gelen sorunlar ve lisanssız üreticilerden kaynaklı maliyetlerin dikkate alındığı; 6838 sayılı Kurul kararı ile de lisanssız üreticiler için dağıtım tarifesinin "Orta Gerilim Ticarethane" tarifesine eşitlendiği, zira lisanssız üreticilerin tâbi oldukları mevzuatın amacını aşar şekilde kendi ihtiyaçlarının oldukça üzerinde ve bir ticarî faaliyet yürütür gibi elektrik üreterek bu elektriği dağıtım sistemine vermelerinden dolayı sisteme getirilen yükün orta gerilim seviyesinden dağıtım sistemine bağlı, ticarethane abone grubunda yer alan bir tüketici ile benzer olduğu; halihazırda kabul almış veya faaliyette olan projelerin yapım kararı verilirken yürürlükte olan mevzuatın dikkate alındığı, bu nedenle halihazırda yapımı devam eden tesislere de belli bir süre verilmesinin uygun olacağı değerlendirilerek değişiklikte yer alan tarihin "31/12/2017" olarak ifade edildiği, böylece söz konusu tarihten sonra geçici kabul alabilecek tesisler için gerekli fizibilite çalışmalarını yeni düzenlemeye göre yaparak yatırım kararını buna göre almamalarının temin edildiği, bu çerçevede 31/12/2017 tarihine kadar geçici kabul alan lisanssız üreticilerin lisanslı üreticilere kıyasla 1,6659 krş; 31/12/2017 sonrasında geçici kabul alan lisanssız üreticilerin ise lisanslı üreticilere kıyasla 9,3541 krş daha fazla dağıtım bedeli ödemekle yükümlü kılındığı belirtilmiştir.
Lisanssız üreticilerin gerçekleştirdikleri üretimi dağıtım sistemine vermek suretiyle sistemi yoğun bir şekilde kullanımı, sistemin teknik ve ekonomik işleyişini sekteye uğrattığı gibi, üretimlerini ticarî faaliyete konu ederek kendilerine tanınan muafiyet sınırı aşılmaktadır. Kanun koyucunun yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik üretimine yönelik lisanssız üreticileri birtakım yükümlülüklerden muaf tutması, söz konusu üreticilerin lisanslı üreticiler gibi doğrudan piyasa faaliyetine konu edilebilecek elektrik üretimi gerçekleştirecekleri anlamı taşımamaktadır. Aksinin kabulü hâlinde, farklı koşullar ile yükümlülüklere tâbi kılınan lisanslı ve lisanssız üreticilerin aynı amaca matuf piyasa faaliyetinde bulunabileceklerinin öngörülmesi beklenirdi. Oysaki, lisanssız üreticilerin öncelikle tüketimlerini karşılamakla yükümlü kılındığı açıktır.
Bu durumda, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik üretimine getirilen teşvik mekanizmasının amacını da aşar bir şekilde, lisanssız üreticilerin gerçekleştirdiği üretimin ticarî faaliyete konu edilmesinin sonucu olarak ödeyecekleri dağıtım bedelinin farklılaştırılmasında ve bu farklılaştırma neticesinde dağıtım bedeline ilişkin tarifenin düzenlenmesinde eşit taraflar arasında ayrım gözetilmemesi ilkesine aykırılık olmadığı sonucuna ulaşılmaktadır. Nitekim Dairemizin 23/09/2020 tarih ve E:2017/461, K:2020/2230 sayılı kararı da bu yöndedir.
Bu itibarla, 6446 sayılı Kanun'un 14. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedellerin üretim tesislerinin sistem üzerinde oluşturdukları ek maliyetler dikkate alınarak farklılaştırılmasına yönelik 6808 ve 6838 sayılı Kurul kararları ile davacı şirketin lisanssız güneş enerjisi esislerinde ürettiği elektrik enerjisi için Mart 2019 dönemine ait dağıtım bedelinin hesaplanmasında hukuka aykırılık bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam …-TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
3. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam …-TL yargılama giderinin davacı yanında müdahil üzerinde bırakılmasına,
4. Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
5. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacıya ve davacı yanında müdahile iadesine,
6. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'na temyiz yolu açık olmak üzere, 16/03/2021 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.


(X) KARŞI OY :
5999-3 sayılı Dağıtım Lisansı Sahibi Tüzel Kişiler ve Görevli Tedarik Şirketlerinin Tarife Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar'ın 16. maddesinde, 6808 sayılı Kurul kararıyla yapılan değişiklikle, 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nun 14. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedellerin üretim tesislerinin sistem üzerinde oluşturdukları ek maliyetlerden söz edilerek, 01/01/2017 tarihinden itibaren dağıtım sistemi kullanıcılarına uygulanacak tarifeler yeniden belirlenmiş, dava konusu 6838 sayılı Kurul kararıyla, söz konusu farklılaştırmaya istinaden lisanslı üreticiler için 0,8969 kr/kWh; mevcut lisanssız üreticiler ile 31/12/2017 tarihinden önce geçici kabul alan lisanssız üreticiler için 2,5628 kr/kWh; 31/12/2017 tarihinden sonra geçici kabul alan lisanssız üreticiler için 10,2510 kr/kWh dağıtım bedeli öngörülmüştür.
6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun 14. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde, kurulu gücü azami bir megavatlık yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisinin lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaf faaliyet kapsamında olduğu; üçüncü fıkrasında, lisans alma yükümlülüğünden muaf olan yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten kişilerin ihtiyacının üzerinde ürettiği elektrik enerjisinin sisteme verilmesi hâlinde elektrik enerjisi son kaynak tedarik şirketince, 10/05/2005 tarihli ve 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun'da kaynak türü bazında belirlenen fiyatlardan alınacağı; dördüncü fıkrasında, bu kişilerin sisteme bağlanmasına ilişkin teknik usul ve esaslar ile satışa, başvuru yapılmasına ve denetim yapılmasına ilişkin usul ve esasların Kurum tarafından çıkarılan yönetmelikle düzenleneceği kurala bağlanmıştır.
Elektrik Piyasası Tarifeler Yönetmeliği'nin 9. maddesinin birinci fıkrasında, "Dağıtım tarifesi; dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller ile tarifenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslardan oluşur."; ikinci fıkrasında, "Dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller, dağıtım şirketlerinin dağıtım faaliyetlerini yürütebilmesi için gerekli olan maliyetlerden hareketle belirlenir. (...) Dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedellerinin belirlenmesinde, teknik ve teknik olmayan kayıplara ilişkin hedef oranlarının tespiti ve değiştirilmesi ile oluşacak maliyetin tarifelerde yer alması ve tüketicilere yansıtılmasında 19/12/2015 tarihli ve 29567 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Dağıtım Sistemi Gelirinin Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ ve ilgili diğer mevzuat hükümleri esas alınır. Dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller; bağlantı durumu, tüketim miktarı ve kullanım amacı gibi ölçütler esas alınarak farklılaştırılabilir." kuralına yer verilmiştir.
Elektrik piyasasında dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedellerin dağıtım şirketlerinin dağıtım faaliyetlerini yürütebilmesi için gerekli olan maliyetler esas alınarak belirlenmesi gerekmektedir. Maliyet esaslı belirlenecek dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller ancak; bağlantı durumu, tüketim miktarı ve kullanım amacı gibi ölçütler esas alınarak farklılaştırılabilir.
Dağıtım bedelinin, dağıtım şirketlerinin dağıtım faaliyetlerini yürütebilmesi için gerekli olan maliyetlerden hareketle belirlenmesi ana kural olduğuna göre, lisanssız elektrik üreticilerinin lisanslı elektrik üreticilerinden farklı olarak sistemde hangi ilave maliyet unsurlarına neden olduğunun davalı idare tarafından teknik bir analiz yapılmak suretiyle ortaya konulması gerekir. Örneğin aynı bağlantı noktasından dağıtım sistemine bağlanan lisanslı elektrik üreticisi ile lisanssız elektrik üreticisinin ödeyeceği dağıtım bedelinin farklılaştırılmasını gerektiren ilave maliyet unsurlarının somut olarak açıklanması gerekir.
Bağlantı durumlarına göre, dağıtım sistemi kullanıcısı üreticilere üretim faaliyetleri için dağıtım bedeli, güç bedeli, gerekmesi hâlinde güç aşım bedeli, belirli koşullarda reaktif enerji bedeli uygulanmak suretiyle tarife oluşturulurken, lisanssız elektrik üreticilerinin bu maliyet unsurları dışında dağıtım sistemine ne gibi ilave maliyetler getirdiği davalı idare tarafından somut ve objektif bir şekilde açıklanamamıştır. Benzer şekilde lisanssız elektrik üreticilerinin, kendi aralarında dönemsel bir ayrıştırmaya neden tâbi tutulduğu, dağıtım sistemi üzerine getirdiği maliyet unsurlarının aynı olması gerekirken indirim yoluyla yapılan böyle bir ayrıştırmanın hukukî dayanağının ortaya konulamadığı, eşit durumda olan lisanssız elektrik üreticilerinden bir gruba indirim yapılmak suretiyle dağıtım bedelinin maliyet esasına göre hesaplanması gerektiğine ilişkin ana kuralın dışına çıkıldığı ve eşit taraflar arasında ayrım gözetilmemesi ilkesinin ihmal edildiği anlaşılmaktadır.
Sonuçta, lisanssız elektrik üreticilerinin hangi ilave maliyet unsurları itibarıyla lisanslı elektrik üreticilerine göre farklılaştırıldığı, ayrıca lisanssız elektrik üreticilerinin de kendi aralarında dönemsel olarak hangi maliyet unsurları nedeniyle ayrıştırıldığı teknik bir analize dayalı hukuken kabul edilebilir somut delillerle ortaya konulamamıştır.
Ayrıca, kendi ihtiyacı olan elektrik enerjisini ürettiği için dağıtım sistemi üzerinde oluşan yükü kısmen azaltan lisanssız elektrik üreticilerinin, ihtiyaç fazlası ürettiği elektrik enerjisini dağıtım sistemine verirken dağıtım bedeli olarak objektif bir ölçüt olmaksızın genel bir yaklaşım ile hareket edilerek orta gerilim seviyesinden dağıtım sistemine bağlı tüketicilerle eşitlenmesinin adil ve hakkaniyete uygun olduğunu söylemek mümkün değildir.
Öte yandan, lisanslı üreticiler için 0,8969 kr/kWh; mevcut lisanssız üreticiler ile 31/12/2017 tarihinden önce geçici kabul alan lisanssız üreticiler için dağıtım bedelinin 2,5628 kr/kWh; 31/12/2017 tarihinden sonra geçici kabul alan lisanssız üreticiler için dağıtım bedelinin 10,2510 kr/kWh olarak belirlenmesinin orantılı olmadığı da açıktır.
Bu itibarla, lisanssız elektrik üreticilerinin ihtiyacının üzerinde ürettiği elektrik enerjisini sisteme vermesi, kanunun verdiği bir hak iken, belirsiz ilave maliyet unsurlarından söz edilerek dağıtım bedeli farklılaştırılmak, eşit durumda oldukları hâlde kendi aralarında dönemsel olarak ayrıştırmak ve teknik bir analize dayalı objektif ölçütler ortaya konulmadan dağıtım bedelini fahiş oranda artırmak suretiyle, kanunun yenilenebilir elektrik enerjisi üretimini teşvik amacının etkisiz kılındığı ve ihtiyacın üzerinde üretilen enerjinin satışına dair hakkın kullanımının zorlaştırıldığı sonucuna ulaşıldığından 6808 sayılı Kurul kararında ve 6838 sayılı Kurul kararında hukuka uygunluk bulunmamaktadır.
Belirtilen nedenlerle, 26/12/2016 tarih ve 6808 sayılı Kurul kararının, bu karar sonrası alınan 29/12/2016 tarih ve 6838 sayılı Kurul kararının ve davacının lisanssız güneş enerjisi tesislerinde ürettiği elektrik enerjisi için Mart 2019 dönemine ait fazla alınan dağıtım bedelinin iptali gerektiği oyuyla karara katılmıyorum.


(XX) KARŞI OY :
Dava konusu 6808 sayılı Kurul kararıyla, 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nun 14. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki lisanssız üreticilere uygulanan dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedeller üretim tesislerinin sistem üzerinde oluşturdukları ek maliyetler dikkate alınarak farklılaştırılmış olup, 01/01/2017 tarihinden itibaren dağıtım sistemi kullanıcılarına uygulanacak tarifenin belirlendiği 6838 sayılı Kurul kararının (a) fıkrasıyla da, söz konusu farklılaştırmaya istinaden dağıtım bedeli belirlenmiştir.
Dairemizin 2017/1318 esasında kayıtlı dosyada verilen 18/02/2020 tarihli ara kararına cevaben alınan 19/03/2020 tarih ve 14532 sayılı yazı ekinde, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Enerji İşleri Genel Müdürlüğü'nce dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedellerin farklılaştırılmasının, 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun ile desteklenen lisanssız üretime getirilecek ilave maliyetlerin sektörün gelişim hızını sekteye uğratacağı, bu durumun da elektrik enerjisi üretiminin çeşitlendirilmesi ile hedeflenen oranların yakalanmasını engelleyeceğinin değerlendirildiği; Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Elektrik Piyasası Dairesi Başkanlığı'nın … tarih ve … sayılı yazısında da, lisanssız üretim tesisi ile ilişkilendirilen tüketim tesisinin tüketim miktarı dikkate alınmak suretiyle üretim miktarına göre daha az tüketim yapan tesislerden daha fazla, üretimine göre daha fazla tüketim yapan tesislerden ise daha az olacak şekilde, başka bir deyişle üretim/tüketim oranı dikkate alınarak bir metodoloji geliştirilmesinin uygun olacağının değerlendirildiği belirtilmiştir.
Lisanssız üreticilerin üretimlerini ticarî faaliyete konu etmeleri neticesinde dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedellerin farklılaştırılmasında hukuka aykırılık bulunmamakla birlikte, bu farklılaştırmanın 5346 sayılı Kanun'un öngördüğü teşvik mekanizmasına uygun olarak ölçülü bir şekilde tarifeye yansıtılması gerektiği açıktır.
Maddî olayda ise, 01/01/2017 tarihine kadar lisanssız ve lisanslı üreticilerin aynı oranda dağıtım bedeli ödedikleri, bu tarihten sonra dağıtım sisteminin kullanımına ilişkin bedellerin farklılaştırılmasıyla birlikte lisanslı üreticiler için dağıtım bedelinin 0,8969 kr/kWh; 31/12/2017 tarihinden önce geçici kabul alan lisanssız üreticiler için dağıtım bedelinin 2,5628 kr/kWh; 31/12/2017 tarihinden sonra geçici kabul alan lisanssız üreticiler için dağıtım bedelinin 10,2510 kr/kWh olarak belirlendiği, ancak davalı idare tarafından 5346 sayılı Kanun'un amacı doğrultusunda herhangi bir değerlendirme yapılmadığı gibi, lisanssız üreticilerin de üretim/tüketim oransallığı dikkate alınmadan aynı dağıtım bedelini ödedikleri anlaşılmaktadır.
Kaldı ki, çeyrek dönem tarife tabloları her üç ayda bir yeniden belirlenmekte ve dağıtım bedeli de sabit bir bedel olmadığından dolayı, lisanssız üreticilerin dağıtım bedeli nedeniyle katlanacakları maliyet yükü artmaktadır. Örneğin, 01/07/2020-30/09/2020 tarihleri arasında uygulanacak çeyrek dönem tarife tablolarının belirlendiği 9420 sayılı Kurul kararında, lisanslı üreticiler için dağıtım bedelinin 2,6190 kr/kWh; 31/12/2017 tarihinden önce geçici kabule hazır tutanağı alan lisanssız üreticiler için dağıtım bedelinin 4,5100 kr/kWh; 31/12/2017 tarihinden sonra geçici kabule hazır tutanağı alan lisanssız üreticiler için dağıtım bedelinin 18,0399 kr/kWh olarak belirlendiği görülmektedir.
Bu itibarla, 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununa göre özel kanun niteliğinde olan 5346 sayılı Kanun'un, yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik enerjisi üretimi amaçlı kullanımının yaygınlaştırılması, bu kaynakların güvenilir, ekonomik ve kaliteli biçimde ekonomiye kazandırılması, kaynak çeşitliliğinin artırılması amacı ile ticarî faaliyete konu üretimde bulunma oransallığı dikkate alınmadan tesis edilen dağıtım tarifesinde hukuka uygunluk bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, 01/01/2017-31/03/2017 tarihleri arasında uygulanacak çeyrek dönem tarife tablolarının belirlendiği 6838 sayılı Kurul kararının (a) fıkrasının iptaline karar verilmesi gerektiği oyu ile kararın bu kısmına katılmıyorum.