Danıştay 8. Daire 2016/11383 Esas 2021/1752 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2016/11383
Karar No : 2021/1752

Temyiz İsteminde Bulunan (Davalı) : … Büyükşehir Belediye Başkanlığı
Vekili : Av. …

Karşı Taraf (Davacılar) :
1- S.S. … Nolu … Koop.
2- S.S. … Nolu … Koop.
3- S.S. … Nolu … Koop.
Vekili : Av. …

İstemin Özeti : ... İdare Mahkemesinin … tarihli ve E:…, K:… sayılı kararının hukuka aykırı olduğu öne sürülerek, 2577 sayılı Kanunun 49. maddesi uyarınca temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

Savunmanın Özeti : Savunma verilmemiştir.

Danıştay Tetkik Hakimi : …
Düşüncesi : İstemin gerekçeli reddi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Hüküm veren Danıştay Sekizinci Dairesince dosyanın tekemmül ettiği görüldüğünden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin işin gereği görüşüldü:
Dava; taksicilik faaliyeti yürüten davacı kooperatifler tarafından, Muğla Büyükşehir Belediyesi Ticari Taksiler ve Taksi Durakları Çalışma Usul ve Esasları Yönergesi'nin 15. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde (dava konusu işlemde "a" bendi ibaresi kullanılmış ise de işlemin içerdiği düzenlemenin "b" bendinde yer aldığı anlaşılmaktadır) yer alan "Model değişiklikleri mevcut araç modelinden daha eski bir modelle değiştirilemez. Yeni aracın model yılı itibariyle 9 yaşından büyük olmaması şartı aranır." şeklindeki düzenlemenin "Model değişikliklerinde yeni alınan aracın 9 yaşından büyük olmaması şartı aranır." şeklinde değiştirilmesine ilişkin … tarihli ve … sayılı UKOME kararının iptali istemiyle açılmıştır.
İdare Mahkemesince; uyuşmazlık konusu olayda, davalı idarece dava konusu kararın, trafik güvenliğini sağlamak, şoför esnafını ve il içerisindeki taşımacılık dengesini korumak, kamuya ve yazın artan yerli ve yabancı turistlere daha güzel hizmet sunmak amacıyla alındığı ileri sürülmüş ise de, araçların 9 yaşında ekonomik ömrünü doldurduğundan bahsedilemeyeceği gibi bahse konu araçların her yıl muayeneden geçtikten sonra çalıştırılabildiği göz önüne alındığında dava konusu işlemde hukuka ve hakkaniyete uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
Davalı idarece, dava konusu değişiklikle (10) yaşın altında araç değişikliğine gidecek taksici esnafının mevcut aracından daha üst model araç alma zorunluluğunun ortadan kaldırıldığı, bu durumun ise taksici esnafının lehine olduğu, ticari taksilerin yaş sınırının belirlenerek belli bir standart getirildiği, çok eski model yılına sahip araçlarla güvensiz yolcu taşınmasının engellenerek günümüz teknolojik şartlarına uygun modern araçlarla hizmet verilmesinin kamunun yararına olduğu belirtilerek karar temyiz edilmekte ve bozulması istenilmektedir.
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'nun 7.maddesinin (f) bendinde; "Büyükşehir ulaşım ana planını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak; ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini planlamak ve koordinasyonu sağlamak; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergahlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek," Büyükşehir Belediyesinin görevleri arasında sayılmış; 9. maddesinde ise, "Büyükşehir içindeki kara, deniz, su, göl ve demiryolu üzerinde her türlü taşımacılık hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla, büyükşehir belediye başkanı ya da görevlendirdiği kişinin başkanlığında, yönetmelikle belirlenecek kamu kurum ve kuruluş temsilcilerinin katılacağı ulaşım koordinasyon merkezi kurulur. Büyükşehir ilçe ve ilk kademe belediye başkanları kendi belediyesini ilgilendiren konuların görüşülmesinde koordinasyon merkezlerine üye olarak katılırlar. Ulaşım koordinasyon merkezi toplantılarına ayrıca gündemdeki konularla ilgili kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının (oda üst kuruluşu bulunan yerlerde üst kuruluşun) temsilcileri de davet edilerek görüşleri alınır.
Bu kanun ile büyükşehir belediyesine verilen trafik hizmetlerini planlama, koordinasyon ve güzergah belirlemesi ile taksi, dolmuş ve servis araçlarının durak ve araç park yerleri ile sayısının tespitine ilişkin yetkiler ile büyükşehir sınırları dahilinde il trafik komisyonunun yetkileri ulaşım koordinasyon merkezi tarafından kullanılır…" hükümleri yer almıştır.
15/06/2006 tarihli ve 26199 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği'nin 18. maddesinde, “(1) UKOME, büyükşehir içindeki kara, deniz, göl, nehir, kanal ve demiryolu üzerinde her türlü taşımacılık hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesini sağlamak üzere; ulaşım, trafik ve toplu taşıma konularında üst düzeyde yönlendirici karar alma, uygulama, uygulatma ve ilgili mevzuattaki usulüne göre gereken tesisleri kurma, kurdurma ve işletme hak ve yetkilerine haizdir. Bu amaçla; a) Büyükşehir belediyesinin sınırları içinde, mevzuatla yetkili kılındığı durumlarda mahalli ihtiyaç ve şartlara göre trafik düzeni ve güvenliğini sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri almakla, … ç) Kara, deniz, göl, nehir, kanal ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergahlarını belirlemek; otobüs, taksi, dolmuş ve servis durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmekle…d) Karayolu taşımacılığına ait mevzuat hükümleri saklı kalmak üzere, trafik düzeni ve güvenliği yönünden belediye sınırları içinde ticari amaçla çalıştırılacak yolcu ve yük taşıtları ile motorsuz taşıtların çalışma şekil ve şartları ile bu taşıtların teknik özelliklerini tespit etmek, çalıştırılabileceği yerler ile güzergahlarını tespit etmek ve sayılarını belirlemek, bunlara izin ve çalışma ruhsatı vermekle, e) Büyükşehir belediyesinin sınırları içinde, ulaşım, toplu taşıma ve trafik mevzuatının büyükşehir belediyesine verdiği yetki doğrultusunda uygulamaya yönelik yönlendirici karar almak ve görüş oluşturmakla,...” görevli ve yetkili olduğu ifade edilmiştir.
Muğla Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Koordinasyon Merkezi'nin … tarihli ve … sayılı kararıyla kabul edilen Muğla Büyükşehir Belediyesi Ticari Taksiler ve Taksi Durakları Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönerge’nin “Amaç” başlıklı 1. maddesinde; “Bu yönergenin amacı, Muğla Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde 02/04/1986 tarih ve 10553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı kapsamındaki ticari taksi olarak hizmet veren araçların denetimlerini yapmak, ekonomik kaybı önlemek, çevre üzerindeki bozucu etkilerini azaltmak, hizmet verdikleri alanda hizmet kalitesini arttırmak, durak yeri, bekleme yerleri ve duraklarda çalışacak plakaları belirlemek, iptal etmek, trafik güvenliğinin sağlanmasına yönelik aranacak usul ile ticari taksi olarak kullanılacak araçlarda aranacak şartlar, teknik özellikler, ticari taksi şoförlüğü yapacak kişilerde aranacak özellikler ile eğitim ve standartlarını belirlemek, hangi koşullar altında ve ne şekilde çalışacaklarını, verilen hizmetten yararlananlar arasındaki ilişkileri, uygulamayı yürütecek ve denetleyecek olan kuruluş ve organların yetki ve sorumluluk alanlarını belirlemek için hazırlanmıştır.”, “Kapsam” başlıklı 2. maddesinde; “Bu yönerge, UKOME Genel Kurulu Kararları ile durakları ve plakaları belirlenen, Muğla Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde çalışacak taksilerin çalışma şekil, şart ve esaslarını; a) Taksi durak yeri ve bekleme yerleri müracaat ve tesis şartlarını, b) Ticari Taksilerin sahip olması gereken şartları, c) Ticari Taksi kullanan şoför esnafının taşıması gereken özellikler ve uymaları gereken
Kuralları, d) Denetim ve yaptırım şartlarını, kapsar.”, "Araç / model değişikliği yapmak isteyen taksi sahiplerinin uyacakları kurallar" başlığını taşıyan 15. maddesinin 1. fıkrasında, "Araç / model değişikliği yapmak isteyen taksi sahiplerinin uyacakları kurallar aşağıdaki gibidir: a) Taksi sahibi aracını yeni bir araçla / model değiştirmek istediğinde yeni araca ait trafik ruhsatı, eski aracını taksi olarak çalıştırmayacağına dair taahhütname, onaylı fotokopisi veya noter satış senedini dilekçesine ekleyerek, Büyükşehir Belediyesine başvurusundan sonra yeni araç için geçerli olacak şekilde tahsis belgesi yönerge doğrultusunda düzenlenir ve sadece uygunluk belgesi ücreti alınır. b) Model değişiklikleri mevcut araç modelinden daha eski bir modelle değiştirilemez. Yeni aracın model yılı itibariyle 9 yaşından büyük olmaması şartı aranır. c) Araç sahipleri, araç değişikliklerini Trafik Tescil tarihinden itibaren 30 takvim günü içerisinde Büyükşehir Belediyesine yazılı olarak bildirmek zorundadır. Bu süre sonunda bildirimde bulunmayan taksi sahiplerinin tespiti sonucunda ilgili cezalar uygulanır. d) Devir ile birlikte araç değişikliği yapılabilir. Ancak aracı almak isteyen kişi veya kişiler bu taleplerini evraklarını sunmadan önce başvuru dilekçesinde, aracın sadece ticari plakasını alacağını belirtmek zorundadır. Bu durumda eski aracın belgesi Büyükşehir Belediyesi’ne teslim edilir." düzenlemesine yer verilmiştir.
Dava dosyasının incelenmesinden, UKOME Genel Kurulu'nun … tarihli ve … sayılı kararıyla "kamu ticari taksi yaşının (10) yaş ile sınırlandırılması için Muğla ili genelindeki ticari taksilerin istatistiki bilgilerini oluşturmak ve konu hakkında rapor hazırlamak üzere komisyon oluşturulması"na karar verildiği, bu karara istinaden "toplam 1448 taksinin 427 adedinin 10 yaş üstü, 1021 adedinin 10 yaş altı olduğu, 10 yaş üstü araçların toplam araç sayısına oranının %29 olduğu" tespitlerini içeren çalışma grubu raporunun görüşüldüğü … tarihli toplantıda alınan … sayılı UKOME kararında, "Trafik düzeni ve güvenliği ile birlikte, kamuda taksi ve toplu taşıma kullanan vatandaşların özellikle yaz aylarında artan yerli ve yabancı turistlerin güven ve huzurla seyahat etmesini sağlamak maksadıyla mevcut taksilerin araç yaşlarının 10 ile sınırlandırılmasına ve araçların yaş sınırlarına uygun hale getirilebilmesi için araç sahiplerine 15/09/2015 tarihine kadar süre verilmesine, bu tarihe kadar değiştirilmeyen araçlar için yapılacak uygulamanın belirtilen tarihten sonraki ilk UKOME toplantısında görüşülmesine" karar verildiği; aynı günlü toplantıda alınan dava konusu … sayılı UKOME kararı ile de Muğla Büyükşehir Belediyesi, Ticari Taksiler ve Taksi Durakları Çalışma Usul ve Esasları Yönergesi'nin yukarıda aktarılan 15. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde yer alan "Model değişiklikleri mevcut araç modelinden daha eski bir modelle değiştirilemez. Yeni aracın model yılı itibariyle 9 yaşından büyük olmaması şartı aranır." şeklindeki kuralın "Model değişikliklerinde yeni alınan aracın 9 yaşından büyük olmaması şartı aranır" şeklinde değiştirilmesi üzerine bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri değerlendiğinde; ulaşım, toplu taşıma ve trafik konularında yönlendirici karar alma, planlama yapma, koordinasyon sağlama, gereken tesisleri kurup kurdurma yetkisi doğrultusunda UKOME'nin gerek genel karar alma gerekse yönerge - yönetmelik gibi isimlerle düzenleyici işlem tesis etme yetkisi bulunduğu; büyükşehir dahilindeki toplu taşıma ile taksi taşımacılığının ve bu taşımacılıkta kullanılacak araçların çalışma şekil şartları ile teknik özelliklerinin (kapasitesi, model yılı, rengi, plakası vs.) UKOME tarafından belirleneceği, belediyenin bu görev ve yetkilerini kullanırken sahip olduğu takdir hakkının kamu yararı ve hizmet gerekleri yönünden denetime tabi olduğu açıktır.
Uyuşmazlık konusu olayda, davalı idarece "trafik düzeni ve güvenliği yönünden belediye sınırları içinde ticari amaçla çalıştırılacak yolcu ve yük taşıtları ile motorsuz taşıtların çalışma şekil ve şartları ile bu taşıtların teknik özelliklerini tespit etme" yetkisi çerçevesinde belirlenen ticari taksilerin model değişimine yönelik (9) yaş sınırlamasının; Muğla ilinin turizm bölgesi olma özelliği gözetilerek mevcut taksilere yönelik çalışma grubu raporu verilerine istinaden trafik ve yolcu güvenliği ile kentsel ihtiyaçlar doğrultusunda, kamunun yararına ve hizmetin gerekleri ile iyi işlemesine yönelik olarak takdir yetkisi kapsamında belirlendiği ve idarece takdir yetkisinin kötüye kullanıldığına yönelik herhangi bir bilgi, belge ile somut tespitin de mevcut olmadığı görülmektedir.
Bu durumda, dava konusu düzenlemede hukuka aykırılık bulunmamakta olup, aksi yöndeki Mahkeme kararında hukuki isabet görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle; ... İdare Mahkemesinin temyize konu kararının bozulmasına, dosyanın yeniden bir karar verilmek üzere anılan Mahkemeye gönderilmesine, yürütmenin durdurulması istemi hakkında bir karar verilmediğinden kullanılmayan ... TL yürütmenin durdurulması harcının istemi halinde davalı idareye iadesine, bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 (onbeş) gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere, 23/03/2021 tarihinde oyçokluğu ile karar verildi.

KARŞI OY :
(X)- Davalı büyükşehir belediyesi sınırı içinde ticari taksicilik faaliyeti yürüten davacılar tarafından, ticari taksilerin model değişikliğinde 9 yaş sınırı getiren … tarihli ve … sayılı UKOME kararının iptali istemiyle açılan davada; İdare Mahkemesince, "araçların 9 yaşında ekonomik ömrünü doldurduğundan bahsedilemeyeceği gibi bahse konu araçların her yıl muayeneden geçtikten sonra çalıştırılabildiği göz önüne alındığında söz konusu kararın hukuka ve hakkaniyete uygun olmadığı sonuç ve kanaatine varılmıştır." gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 7. maddesinin (f) bendinde; "Büyükşehir ulaşım ana plânını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak; ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini plânlamak ve koordinasyonu sağlamak; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek," Büyükşehir Belediyesinin görevleri arasında sayılmış, 9. maddesinde ise; “Büyükşehir içindeki kara, deniz, su, göl ve demiryolu üzerinde her türlü taşımacılık hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla, büyükşehir belediye başkanı ya da görevlendirdiği kişinin başkanlığında, yönetmelikle belirlenecek kamu kurum ve kuruluş temsilcilerinin katılacağı ulaşım koordinasyon merkezi kurulur... Bu Kanun ile büyükşehir belediyesine verilen trafik hizmetlerini plânlama, koordinasyon ve güzergâh belirlemesi ile taksi, dolmuş ve servis araçlarının durak ve araç park yerleri ile sayısının tespitine ilişkin yetkiler ile büyükşehir sınırları dahilinde il trafik komisyonunun yetkileri ulaşım koordinasyon merkezi tarafından kullanılır…" hükmü bulunmaktadır.
5216 sayılı Kanun'un 8. ve 9. maddelerine dayanılarak İçişleri Bakanlığı tarafından yürürlüğe konulan 15/06/2006 günlü Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği'nin 18. maddesinin (d) bendinde ise; UKOME'nin; karayolu taşımacılığına ait mevzuat hükümleri saklı kalmak üzere, trafik düzeni ve güvenliği yönünden belediye sınırları içinde ticari amaçla çalıştırılacak yolcu ve yük taşıtları ile motorsuz taşıtların çalışma şekil ve şartları ile bu taşıtların teknik özelliklerini tespit etmek, çalıştırılabileceği yerler ile güzergahlarını tespit etmek ve sayılarını belirlemek, bunlara izin ve çalışma ruhsatı vermekle görevli ve yetkili olduğu; 29. maddesinde ise; büyükşehir belediyeleri dahilinde daha önce il trafik komisyonları ya da valiliklerce alınan karar veya izinlerle elde edilmiş hakların saklı olduğu düzenlemesi bulunmaktadır.
Yukarıya alıntısı yapılan hükümlerin değerlendirilmesinden, büyükşehir belediyesi hudutları içerisinde ihtiyaç ve şartlara göre trafik güvenliği ve düzeninin sağlanması için alt yapı hizmetleri, ticari araçların güzergahları, çalışma şekil ve şartları başta olmak üzere kamu yararı ve trafik hizmetlerinin gerekleri doğrultusunda tedbirler almak UKOME'nin görev ve yetkileri olarak belirlenmiştir.
Toplu taşıma araçlarının ulaşımdaki yeri ve önemi dikkate alındığında bu taşıma araçlarından yararlananlar açısından belli bir konforun sağlanmasının ötesinde yararlansın yararlanmasın herkesin can ve mal güvenliği için bir risk oluşturacak nitelikte olmaması gerektiği tartışmasızdır. Bu açıdan, bu araçların teknik özelliklerinin her zaman kontrol edilip gerekli önlemlerin alınması belediyelerin asli görevi olan ulaşım hizmetinin ayrılmaz bir parçasıdır.
Belediyelerin ulaşım hizmetine yansıyacak her türlü olumsuzluğu giderebilmesi bakımından toplu taşıma işinde kullanılacak araçların teknik özelliklerini dikkate alarak bir yaş sınırı getirebilmesi mümkün ise de, bu sınırın neye göre belirlendiğini ortaya koyan somut bir tespite dayanması yapılan düzenlemenin hukukiliğinin irdelenmesi bakımından önem arz etmektedir. Aksine bir kabul, varsayımlara dayalı bir düzenleme yapılmış olduğu sonucunu doğuracağından hukuken kabul edilebilir değildir.
Olayda, davalı idare tarafından mevcut taksilerin model değişimi için belli bir yaş sınırı getirildiği ve bu konuda idarenin yetkili olduğu açık olmakla birlikte; bu düzenlemeyi gerekli ve zorunlu kılan hususlar ile 9 yaş üstü araçların ulaşımda kullanılmasının ne gibi sakıncalar yaratacağını gösteren bilimsel ve teknik bir raporun işlem gerekçesinde yer almadığı görülmektedir.
Bu durumda, idarenin takdir yetkisini eşitlik ilkesi, kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun şekilde kullanıp kullanmadığını somut bir şekilde bilimsel ve teknik bir tespite dayandırmamış olması nedeniyle dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonuç ve kanaatine varılmıştır.
Bu hale göre; temyize konu İdare Mahkemesi kararının belirtilen gerekçeyle onanması gerektiği oyu ile çoğunluk kararına katılmıyorum.