Danıştay 13. Daire 2021/800 Esas 2021/1107 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2021/800
Karar No:2021/1107

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : ... Boru Makina Sanayi ve Ticaret A.Ş.
VEKİLİ : Av. ...
KARŞI TARAF (DAVALI) : ... A.Ş. (... )
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN KONUSU : ... İdare Mahkemesi'nin ... tarih ve E: ..., K: ... sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı şirket tarafından, "Afyon Seçköy (Bursa) DGBH Faz-I için Çelik Boru Mal Alımına Ait Sözleşme"nin feshi ile 6.127.800,00-TL kesin teminatın irat kaydedilmesine ilişkin işlemlerin iptali ile kesin teminat mektubu bedelinin ve güncelleme tutarının avans faiziyle birlikte ödenmesine karar verilmesi istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesi'nce verilen kararda; gerek 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun gerekse 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'nun kamu hukukunu ilgilendiren kanunlar olduğu, bu nedenle özel hukuk sözleşmesi niteliğindeki ihale sözleşmelerinde sözleşme aşamasına kadar bu kanunlara dayanılarak idarece tesis edilen işlemlerin ve alınan kararların iptali istemiyle açılan davaların idari yargı yerinde görüleceği, sözleşme yapıldıktan sonra sözleşme hükümlerinin uygulanması nedeniyle ortaya çıkan uyuşmazlıkların ise özel hukuk hükümlerine göre adli yargıda görülmesi gerektiği hususunda tereddüt bulunmadığı, dava konusu işlemin sözleşmenin akdinden sonraki aşamalardan, özel hukuk sözleşmesinin uygulanmasına ilişkin hususlardan kaynaklandığı anlaşılan uyuşmazlığın görüm ve çözümünün adli yargının görev alanına girdiği sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 15. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendi uyarınca davanın görev yönünden reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, dava konusu işlemin sözleşme imzalanmasından sonra ancak sözleşme imzalanmasından önceki aşamaya ilişkin olarak ortaya çıkan nedenle gerçekleştiği hususunun dikkate alınmadığı ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, davanın görev yönünden reddi gerektiğinden Mahkemece verilen kararda hukuka aykırılık bulunmadığı, davanın derdestlik sebebiyle reddinin gerektiği, sözleşmenin kurulmasından sonraki aşamalar özel hukuk hükümlerine tâbi olduğu için ortada idari davaya konu olabilecek bir idari işlemin varlığından söz edilemeyeceği, sözleşmenin feshinin hukuka ve sözleşmenin tâbi olduğu mevzuata uygun olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ...'NİN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile mahkeme kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
USUL YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
"Afyon-Seçköy (Bursa) DGBH Faz-1 için Çelik Boru Alımı" ihalesi 27/12/2017 tarihinde gerçekleştirilmiş, anılan ihale davacı şirket üzerinde bırakılmış, davacı şirket ile davalı idare arasında "Afyon-Seçköy (Bursa) DGBH Faz-1 için Çelik Boru Mal Alımına Ait Sözleşme" 26/01/2018 tarihinde imzalanmıştır.
Davacı şirketin Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. tarafından 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 11/g maddesi uyarınca aynı Kanun'un 58. maddesine istinaden 27/09/2017 tarihli Resmî Gazete'de ilan edilmek suretiyle kamu ihalelerine katılmaktan yasaklanması nedeniyle davalı idarece, davaya konu sözleşmeye ilişkin ihalenin gerçekleştirildiği tarih itibarıyla davacı şirketin ihalelere katılmaktan yasaklı olduğundan bahisle söz konusu sözleşme tek taraflı olarak 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'nun 21. maddesi uyarınca feshedilmiştir. Bu husus ... tarih ve ... sayılı yazı ile davacıya bildirilmiş, 6.127.800,00-TL tutarındaki kesin teminat gelir kaydedilmiş ve ayrıca 10/12/2019 tarih ve 42567 sayılı yazı gereğince kesin teminatın alındığı tarihten gelir kaydedildiği tarihe kadar güncellenmesi suretiyle "Afyon-Seçköy (Bursa) DGBH Faz-1 için 2.380.945.57-TL fark çıkarılmıştır.
Bunun üzerine davacı şirket tarafından 21/02/2020 tarihli dilekçe ile, kesin teminatın irat kaydedilmesi işleminin hukuka aykırı olduğu, 4734 sayılı Kanun'un 11. maddesinin (g) bendinin haksızlığı ve hukuka aykırılığının 13/02/2020 tarih ve 31038 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Anayasa Mahkemesi'nin 14/11/2019 tarih ve E:2018/90, K:2019/85 sayılı iptal kararı ile subut bulduğu, Danıştayın emsal kararları uyarınca söz konusu kesin teminat bedelinin ve güncelleme ile emanet hesaplarda tutulan bedelin irat kaydedilmeyeceği ileri sürülerek, söz konusu bedellerin gelir kaydedildiği tarihten ödeme tarihine kadar işleyecek Merkez Bankası avans faizi ile birlikte taraflarına ödenmesi davalı idareden talep edilmiş; bu yazının davalı idarece cevap verilmemek suretiyle reddedilmesi üzerine, "Afyon-Seçköy (Bursa) DGBH Faz-1 için Çelik Boru Alımına Ait Sözleşme"nin feshi ve teminatların irat kaydedilmesine yönelik işlemlerin iptali ile kesin teminat mektubu bedelinin ve güncelleme tutarının avans faiziyle birlikte ödenmesine karar verilmesi istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Temyize konu Mahkeme kararı üzerine davacı tarafından istinaf başvurusunda bulunulmuş, bu başvuru üzerine, uyuşmazlığın temelinin 4734 sayılı Kanun'a istinaden yapılan ihale işlemine dayandığı ve 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesi uyarınca ivedi yargılama usulü kuralları gereğince kararın doğrudan temyize tâbi, istinaf yolu kapalı bir karar olduğu gerekçesiyle ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesi'nin ... tarih ve E: ..., K: ... sayılı kararıyla davacının istinaf başvurusunun görev yönünden reddi ile dosyanın temyiz incelemesiyle görevli Danıştay'a gönderilmesine karar verilmiştir.

İLGİLİ MEVZUAT:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 2. maddesinin 1. fıkrasında, "İdari dava türleri şunlardır: a) İdarî işlemler hakkında yetki, şekil, sepep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edenler tarafından açılan iptal davaları, b) İdari eylemler ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olanlar tarafından açılan tam yargı davaları, c) Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerden doğan uyuşmazlıklar hariç, kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan her türlü idari sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davalar." kurallarına yer verilmiştir.
2577 sayılı Kanun'un 3. maddesinde, idarî davaların, Danıştay, idare mahkemesi ve vergi mahkemesi başkanlıklarına hitaben yazılmış imzalı dilekçelerle açılacağı, dilekçelerde tarafların ve varsa vekillerinin veya temsilcilerinin ad ve soyadları veya unvanları ve adreslerinin, davanın konusu ve sebepleri ile dayandığı delillerin, davaya konu olan idarî işlemin yazılı bildirim tarihinin, tam yargı davalarında uyuşmazlık konusu miktarın gösterileceği, dava dilekçelerinin ve bunlara ekli evrakın örneklerinin karşı taraf sayısından bir fazla olacağı; 14. maddesinin 3. fıkrasında, dava dilekçelerinin, görev ve yetki, idarî merci tecavüzü, ehliyet, idarî davaya konu olabilecek kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı, süre aşımı, husumet, 3. ve 5. maddelere uygun olup olmadıkları yönlerinden sırasıyla inceleneceği; 15. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde, 14. maddenin 3/a bendine göre adli yargının görevli olduğu konularda açılan davaların reddedileceği, 15. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendinde ise, dilekçelerin 3. ve 5. maddelere uygun olmadıklarının tespiti hâlinde, yeniden dava açılmak üzere dilekçenin reddedileceği kurala bağlanmıştır.
28/06/2014 tarih ve 29044 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 6545 sayılı Kanun'un 18. maddesiyle, 2577 sayılı Kanun'a eklenen "İvedi yargılama usulü"nün düzenlendiği 20/A maddesinde, "1. İvedi yargıla usulü aşağıda sayılan işlemlerden doğan uyuşmazlıklar hakkında uygulanır: a) İhaleden yasaklama kararları hariç ihale işlemleri ... 2. İvedi yargılama usulünde: ... i) Danıştay evrak üzerinde yaptığı inceleme sonunda, maddi vakıalar hakkında edinilen bilgiyi yeterli görürse veya temyiz sadece hukuki noktalara ilişkin ise yahut temyiz olunan karardaki maddi yanlışlıkların düzeltilmesi mümkün ise işin esası hakkında karar verilir. Ancak, ilk inceleme üzerine verilen kararlara karşı yapılan temyizi haklı bulduğu hâllerde kararı bozmakla birlikte dosyayı geri gönderir. Temyiz üzerine verilen kararlar kesindir." kuralına yer verilmiştir.
4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'nun "Sözleşmeden önceki yasak fiil veya davranışlar nedeniyle fesih" başlıklı 21. maddesinde, "Yüklenicinin, ihale sürecinde Kamu İhale Kanunu'na göre yasak fiil veya davranışlarda bulunduğunun sözleşme yapıldıktan sonra tespit edilmesi hâlinde, kesin teminat ve varsa ek kesin teminatlar gelir kaydedilir ve sözleşme feshedilerek hesabı genel hükümlere göre tasfiye edilir..." kuralına yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu başta olmak üzere ihale mevzuatı çerçevesinde ihale aşamasında tesis edilen işlemlerden doğabilecek uyuşmazlıkların idari yargı yerlerince, ihale safhası tamamlanıp taraflar arasında sözleşme imzalandıktan sonra ortaya çıkan ve sözleşmenin uygulanmasından kaynaklanan uyuşmazlıkların ise adli yargı yerinde görülmesi gerekmektedir.
Sözleşmenin uygulanmasından kaynaklanmayan, sözleşme öncesine ve ihale sürecine ilişkin sebeplerle sözleşmenin feshi işlemlerinin iptali istemiyle açılan davaların da idarî yargı yerinde görülüp çözümlenmesi gerekmektedir. Nitekim, Danıştay içtihadı da bu doğrultuda olup, ihale aşamasındaki işlemler idarenin kamu gücüne dayalı olarak tesis ettiği idari işlemler olarak değerlendirilmektedir.
Öncelikle, temyize konu Mahkeme kararında dava konusu uyuşmazlığın özel hukuk alanındaki faaliyetlere ve sözleşmenin akdinden sonraki aşamalara ilişkin olduğu yönünde bir değerlendirme yapıldığı görüldüğünden, dava konusu fesih işleminin, sözleşmenin uygulanması aşamasına müteallik hususlardan mı, yoksa ihale sürecine ilişkin hususlardan mı kaynaklandığının ortaya konulması gerekmektedir.
Davacı şirketin, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. tarafından 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 11/g maddesi uyarınca aynı Kanun'un 58. maddesine istinaden 27/09/2017 tarihli Resmî Gazete'de ilan edilmek suretiyle kamu ihalelerine katılmaktan yasaklandığı, davaya konu sözleşmeye ilişkin ihalenin gerçekleştirildiği tarih itibarıyla davacı şirketin ihalelere katılmaktan yasaklı olduğundan bahisle davalı idare tarafından söz konusu sözleşmenin tek taraflı olarak 4735 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 21. maddesi uyarınca 26/10/2018 tarihinde feshedildiği görülmüştür.
Bu itibarla, davacı şirket ile davalı idare arasında 26/01/2018 tarihinde imzalanan sözleşmenin 4735 sayılı Kanun'un 21. maddesi uyarınca feshine karar verildiğinden, uyuşmazlığın, davacı şirket ile davalı idare arasında imzalanmış olan sözleşmenin uygulanmasından kaynaklı olmadığı, sözleşmenin imzalanmasından önceki aşamalara, bir başka anlatımla doğrudan ihale sürecine ilişkin olduğu anlaşılmaktadır. Şeklen sözleşmenin feshine ilişkin olsa da, sözleşme öncesi yürütülen ihale sürecine müteallik olduğu anlaşılan, idarece kamu gücüne dayanılarak tek yanlı olarak tesis edilen ve icraî nitelik taşıyan işlemden kaynaklanan uyuşmazlığın, sözleşmeden doğan bir ihtilaf olarak nitelendirilmesine, iradî bir özel hukuk ilişkisinin verdiği haklar çerçevesinde değerlendirilmesine imkân bulunmadığından, işbu davanın görüm ve çözümünde idarî yargının görevli olduğu sonucuna varıldığından, davanın görev yönünden reddi yolunda verilen temyize konu Mahkeme kararında usul hükümlerine uygunluk bulunmamaktadır.
Diğer yandan, dava dilekçesinin 2577 sayılı Kanun'un 3. maddesine uygun olup olmadığının incelenmesi gerekmektedir.
Yargılama hukukunun temel ilkelerinden biri taleple bağlılıktır. Bu ilke uyarınca iptali istenen idarî işlemle sınırlı olarak mahkemelerce inceleme yapılması gerekmekte olup, talebin incelemeye konu olabilecek nitelikte açık, belirli ve somut olması gerektiği kuşkusuzdur.
Dava dilekçesinde dava konusu işlemin tebliğ tarihi olarak "21/04/2020 (zımni ret tarihi)" ibaresine yer verildiği, bakılan davanın ise, "Afyon-Seçköy (Bursa) DGBH Faz-1 için Çelik Boru Mal Alımına Ait Sözleşme"nin feshi ve teminatların irat kaydedilmesine yönelik işlemlerin iptali ile kesin teminat mektubu bedelinin ve güncelleme tutarının avans faiziyle birlikte ödenmesine karar verilmesi istemiyle açıldığı, dava dilekçesinde davacı şirket tarafından 21/02/2020 tarihli dilekçe ile yapılan başvurunun cevap verilmemek suretiyle reddine (zımni ret) ilişkin işlemin iptalinin istenilip istenilmediğinin belirtilmediği ve bunun sonucu olarak dava konusu istemin açık bir şekilde ortaya konulamadığı anlaşılmaktadır.
Bu durumda, dava dilekçesi 2577 sayılı Kanun'un 3. maddesine uygun bulunmadığından, hangi işlem veya işlemlerin iptalinin istenildiği hususu dilekçenin "Talep ve Sonuç" bölümünde açıkça gösterilerek, davanın konusunun tereddüte mahal bırakmayacak şekilde ortaya konulması gerekmektedir.
Bu itibarla, davanın görüm ve çözümünde idarî yargı görevli olmakla birlikte, dava dilekçesinden, davacının 21/02/2021 tarihli başvurusunun davalı idarece cevap verilmemek suretiyle reddi işleminin mi, yoksa sözleşmenin feshine ve teminatın irat kaydedilmesine ilişkin işlemlerin mi dava konusu edildiği anlaşılamadığından, Mahkemece davacının isteminin açıklığa kavuşturulmasını sağlamak için dilekçenin reddine karar verilmesi gerekmektedir.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca ... İdare Mahkemesi'nce verilen ... tarih ve E: ..., K: ... sayılı kararın BOZULMASINA,
3. Kullanılmayan ... -TL yürütmeyi durdurma harcının istemi hâlinde davacıya iadesine,
4. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,
5. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 04/03/2021 tarihinde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.