Yargıtay 8. Hukuk Dairesi 2021/16628 Esas 2022/4872 Karar Sayılı İlamı

MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
DAVA TÜRÜ : Alacak

Taraflar arasında görülen ve yukarıda açıklanan davada yapılan yargılama sonunda Mahkemece, davanın kısmen kabulüne karar verilmiş olup hükmün davalı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine; dosya incelendi, gereği düşünüldü.:

K A R A R

Davacılar vekili, dava dilekçesinde, davacıların "... Ağası Muhasebeci ... ... Vakfı"'nın galle fazlasına müstehak evlatları olduğu hususunun ... 9. Asliye Hukuk Mahkemesinin 28.12.1976 tarihli ve 1975/350 Esas, 1976/722 Karar sayılı kararı ile kesinleştiğini, ilgili vakfın vakfiyesinde ...'un pek çok yerinde akar, hayrat, emlak, altın, para vs. vakfedildiğini, mazbut vakıf niteliğinde olan ve davalı ... tarafından idare ve temsil edilmekte olan vakfın işletilmesinde vakfedenin vakfiyesindeki iradeleri doğrultusunda faaliyette bulunması gerektiğini, ayrıca 17.07.1936 tarihli vakıflar nizamnamesi ile 23.12.1937 tarihli nizamname gereğince vakıflar için belirlenen gelir fazlasının vakfiye şartları gereği vakıf evladı veya ilgilisi olduğunu, galleye hak kazandığı mahkeme kararı ile tespit edilenlere ödenmesi gerekirken, davacılara başvurularına rağmen hakkaniyete aykırı bir şekilde cüzi miktarlarda ödeme yapılarak gerçekte ödenmesi gereken gelir fazlasının ödenmediğini, bir kısım vakıf mallarının vakfiyeye aykırı olarak elden çıkartılıp bedellerinin ... bütçesine dahil edildiğini belirterek davalı idare tarafından elde edilen vakfa ait mülk, satış ve taviz bedelleri ile çeşitli vakıf gelirlerinin altın ve döviz bazında dava tarihi itibariyle uyarlanarak, vakıf evladı olduğu tespit edilen davacılara fazlaya ilişkin haklar saklı tutularak 10.000,00 TL'nin ödenmesine karar verilmesini istemiştir.
Mahkemece yapılan yargılama sonunda; davacıların 345.629,70 TL talep edebilecekleri tespit edilmiş, taleple bağlı kalarak 10.000,00 TL alacağın davalıdan alınarak davacılara verilmesine karar verilmiş; hüküm, davalı ... vekilince temyiz edilmekle Dairemizin 29.03.2018 tarihli ve 2017/5837-2018/10216 sayılı ilamı ile bozulmuştur.
Bozma ilamında özetle "25.02.2011 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren 6111 sayılı Kanun'un 208 ve 209. maddeleri ile 5737 sayılı Vakıflar Kanunu'nun 7. maddesine iki fıkra ve bundan başka Geçici 10. maddenin eklendiği, sözü edilen maddelerin mazbut vakıflar ile ilgili halen devam eden intifa haklarının ödenmesi, malvarlığı ve gelirlerinin tespitine ilişkin davalarda da uygulanacağı öngörülmüş olduğundan mahkemece bu kanun hükmü dikkate alınarak bilirkişi kurulundan yeni bir rapor alınması gerektiği, mükerrer ödemeye neden olmamak açısından Mahkemece aynı davacılar tarafından aynı Vakfa ilişkin açılan Üsküdar Asliye Hukuk Mahkemesinin 2008/58 Esas (... Anadolu 11. Asliye Hukuk Mahkemesi 2014/75 Esas, 2015/135 Karar sayılı) sayılı dava dosyası getirtilerek eldeki davada belirlenen alacak ile aynı kalemden kaynaklanan gelirin hesaplanıp hesaplanmadığının denetlenmesi gerektiği" hususlarına değinilmiştir.
Mahkemece yapılan yargılama sonunda; dava konusu vakfın mal varlığından kaynaklı 2000-2007 yılları arasındaki dönem için istemin Üsküdar 2. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2008/58 (bilahare ... Anadolu Asliye Hukuk Mahkemesinin 2014/75, bozma sonrası 2016/259) Esas sayılı dosyasında yapıldığı, iş bu dava dosyasındaki istemin sadece 2008 ve 2009 yılları yönünden değerlendirilebileceği ve 19.11.2020 tarihli bilirkişi raporunda 2008 ve 2009 yılları için davacılara ödenmesi gereken galle fazlasının 57.171,68 TL olduğu tespiti edimiş ve taleple bağlı kalarak 10.000,00 TL alacağın davalıdan alınarak davacılara verilmesine karar verilmiştir. Anılan hüküm, davalı ... tarafından temyiz edilmiştir.
Dava, galle fazlasına müstahak vakıf evlatları tarafından açılan, eksik ödenen galle fazlası alacağının ve tevliyet ücretinin isteğine ilişkindir.
Galle, bir vakfın hasılatı, geliri anlamında kullanılmaktadır. Vakfa tahsis edilen paradan sağlanan faiz, vakfa ait malın kiraya verilmesi yoluyla elde edilen kira geliri, vakfa ait iktisadî işletmelerin gelirleri, vakıf bahçesinin semeresi galle olarak sayılabilir (Yener, M. S.: Uygulamada Açıklamalı Örnek Kararlı Eski Vakıf Davalarına Giriş Vakfiyeden ... Evladiye, Galle, Tevliyet, Ücret ve Sıla Davaları, ... Yayınevi, ... Mart 2004, s. 39). Galle fazlası ise; 5737 sayılı Vakıflar Kanunu’nun 3. maddesinde yer alan tanımlara göre, mazbut ve mülhak vakıflarda, vakfın hayrat ve akarlarının onarımı ile vakfiyelerindeki hayrat hizmetlerin ifasından sonra kalan miktarı ifade eder.
5737 sayılı Vakıflar Kanunu’nun 3. maddesine göre, mülga 743 sayılı Türk Kanunu Medenisi ile 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre kurulan vakıflar “yeni vakıf”, 743 sayılı Türk Kanunu Medenisi’nin yürürlük tarihinden önce kurulan vakıflar ise, “eski vakıf” olarak nitelendirilmektedir. Yine aynı madde hükmünde, Vakıflar Genel Müdürlüğünce yönetilecek ve temsil edilecek vakıflar ile 743 sayılı Türk Kanunu Medenisinin yürürlük tarihinden önce kurulmuş ve 2762 sayılı Vakıflar Kanunu gereğince Vakıflar Genel Müdürlüğünce yönetilen vakıflar “mazbut vakıf ”, 743 sayılı Türk Kanunu Medenisi’nin yürürlük tarihinden önce kurulmuş ve yönetimi vakfedenlerin soyundan gelenlere şart edilmiş vakıflar da “mülhak vakıflar” olarak tanımlanmıştır. Buna göre, mazbut vakıflar Genel Müdürlük tarafından yönetilirken, mülhak vakıflar vakfedenlerin soyundan gelen kişilerce yönetilir.
743 sayılı Türk Kanunu Medenisi’nin yürürlük tarihinden önce kurulan vakıflar, amaçları çerçevesinde vakıftan yararlananlar bakımından, “hayrî vakıf” ve “zürrî vakıf” olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Bunlardan zürri vakıflarda, vakıf gelirlerinden (galleden) vakıfın evlatlarının yararlanması amaçlanmıştır. Zürri vakıf denilen bu vakıflarda vakfiyede belirtilen hayri koşulların ifasından sonra vakfın gelirinden (galle) fazlasının vakfiyede belirtilen evlatlara ya da hısımlara verilmesi öngörülmüştür. Vakfeden, vakfın gelir fazlasından sadece belirli bir kişi ya da kişilerin yararlanmasını mümkün kılabileceği gibi, çocuklarının, usul ve/veya füruunun ya da diğer akrabalarının yararlanmasını mümkün kılabilir (Akipek, Ş./ Altaş, H.: “Vakıflarda Evladiye Davaları”, ... Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 47, S. 1-4, s. 145-151, ... 1998, s. 145-146; Uluç, Y.:Vakıflar Hukuku ve Mevzuatı, ... 2008, s. 49).
743 sayılı Türk Kanunu Medenisi sonrasında 2762 sayılı Vakıflar Kanunu ile mazbut ya da mülhak vakıf kabul edilen zürri vakıfların malvarlığı üzerinde hak sahipliği bulunanların bu hakları belirli koşullara bağlı olarak korunmuştur. Gerek 2762 sayılı Kanun'da gerekse 5737 sayılı Vakıflar Kanunu'nda ve bu Kanun uyarınca çıkarılan Yönetmelikte mazbut ve mülhak vakıfların gelirinden yararlanacak kişiler “intifa ...” sahibi olarak nitelendirilmiş ve bu kişilerin dava yoluyla bu hakkını kullanabileceği belirtilmiştir (..., Ö.: “Mazbut ve Mülhak Vakıflarda Galle (Gelir) Üzerinde Vakıf Evlatlarının ve Diğer İlgililerin Hak Sahipliği ve İntifa ... Hayrından Fazla Olan Mülhak Vakıfların Aile Vakfına Dönüştürülmesi”, Prof. Dr. ... Yavuz’a Armağan, C. I, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22(3), 2016, s. 831).
2/7898 sayılı mülga Vakıflarda İntifa Haklarının Ne Suretle Tesbit ve İta Edileceği Hakkında 17.07.1936 Tarihli Vakıflar Nizamnamesine Ek Nizamname’nin 30.07.1987 tarihinde değişik 3. maddesinde; 2762 sayılı Vakıflar Kanunu’nun yürürlüğe girdiği tarihten önce mazbut Vakıflar arasına alınan vakıflarda intifa hakları, vakfiye şartları esas alınarak 7. maddeye göre belirlenen vakıf ilgililerine, 6. madde hükümlerine göre her yıl ödeneceği belirtilmiş, 30.07.1987 tarihinde değişik 6. maddesinde; “vakfiyeleri gereği intifa ... almaya hak kazanan vakıf evladı veya ilgilisi bulunan mazbut vakıfların, gelir ve giderleri, ayrı ayrı, vakıfları adına tutulur. Akar ve toprak satış bedelleri, taviz bedelleri ve hayrat satış bedellerine yürütülen faizler ana paraya eklenerek değerlendirilir ve Vakıflar Meclisi kararıyla yatırıma dönüştürülebilir. Vakfiyesinde vakıf taşınmazların bakım ve onarım şartı bulunan vakıfların gayrisafi gelirlerinden, her yıl %10 oranında ihtiyat akçesi ayrılarak taşınmazların bakım ve onarımları yapılır. Bu oran, vakıfların malvarlığına göre, Vakıflar Meclisi kararıyla artırılabilir. Vakıfların yıllık gayrisafi gelir tahsilatından %20 oranında yönetim ve temsil gideri karşılığı alınarak ... bütçesine gelir yazılır.Bu vakıfların gerçekleşen yıllık gayrisafi gelir tahsilatından, vakıf için yapılan giderler ve vakfiye şartı gereği yapılan her türlü harcamalar çıkarıldıktan sonra vakıf evlatlarına veya ilgililerine ödenecek intifa ... belirlenir. Bu haklar, vakfın gelir fazlasının (intifa hakkının) doğduğu mali yılı izleyen ilk altı ay içinde vakıfın evladı veya ilgilisi olduğunu mali yılın birinci ayında belgeleyenlere yıllık olarak ödenir.” düzenlemesi yer almış, Ek Nizamnamenin 30.10.1987 tarihinde değişik 7. maddesinde de; her vakıf için belirlenen gelir fazlası (intifa hakları) vakfiye şartı gereği vakıf evladı veya ilgilisi olduğunu ve galleye hak kazandığını kesinleşen mahkeme kararıyla ispat edenlere ödeneceği hususları düzenlenmişti.
27.02.2008 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren 5737 sayılı Vakıflar Kanunu’nun 75. maddesinde, mazbut ve mülhak vakıfların vakfiyelerindeki şartlar doğrultusunda, ilgililerin haklarının saklı olduğu, bu hakların kullanılmasına ilişkin usul ve esasların yönetmelikle düzenleneceği belirtilmiştir.
27.09.2008 tarihinde yürürlüğe giren ve anılan madde doğrultusunda düzenlenen Vakıflar Yönetmeliği’nin 53. maddesi uyarınca; vakıf evlatları veya ilgilileri dilekçe ile vakfiye şartı gereği vakıf evladı veya ilgilisi olduğunu ve galle fazlası almaya hak kazandığını gösteren mahkeme kararıyla; vakıf evladı veya ilgilisi olduğu mülhak vakıf yöneticisine, vakfiyesinde galle fazlası ödenmesine ilişkin şart bulunan mazbut vakıflarda, ilgili Bölge Müdürlüğüne veya Genel Müdürlüğün internet sitesindeki online başvurular kısmında yer alan galle fazlası talep formunun doldurulması şekli ile Genel Müdürlükçe temsilen yönetilen mülhak vakıflarda ise ilgili Bölge Müdürlüğüne başvuru yaparlar.
Galle fazlasının nasıl hesaplanacağına dair Vakıflar Yönetmeliği’nin 54. maddesinde; %15 ihtiyaç akçesi, hayır şartı giderleri, yönetim ve temsil payı, tevliyet ücreti ile vakıf için yapılan diğer giderlerin vakfın gerçekleşen gayri safi gelirinden düşüldükten sonra vakıf evlatlarına veya ilgililere ödenecek galle fazlasının miktarının belirleneceği, bakım ve onarım şartı bulunan taşınmaz bulunması hâlinde vakıfların gayrisafi gelirlerinden yönetim ve temsil payı veya tevliyet ücreti ile diğer kanuni giderler ayrıldıktan ve kalan miktar ile bakım ve onarımlarının yapılacağı belirtildikten sonra “Galle fazlasının ödenmesi” başlıklı 55. maddesinde de, vakıf evladı veya ilgililerinin galle fazlasını almaya hak kazandıkları tarih ilk derece mahkemesi karar tarihi olup, galle fazlasına ilişkin ödemenin mahkeme kararının kesinleşmesinden sonra yapılacağı, galle fazlasının, mazbut vakıflarda Genel Müdürlük onayından, mülhak vakıflarda ise kesin hesabın tasdikinden sonra 15 gün içerisinde yıllık olarak ödeneceği, intifa ... ödemeleri yapıldıktan sonra ilk defa başvuranlara o yıl ödeme yapılmayacağı ancak hak kazandığı yılın veya yılların evlat hissesi, mahkeme kararının kesinleşmesini müteakip ödeneceği düzenleme altına alınmıştır.
1.Dosya içindeki bilgi ve belgelerin incelenmesinden, ... 9. Asliye Hukuk Mahkemesinin 1975/350-1976/722 sayılı ilamı ile davacıların bir kısmının mazbut vakıflardan olan ... Ağası Muhasebeci ... Vakfı'nın galleye müstehak evladından olduklarının tespitine karar verilmiş ise de; eldeki dava davacılarından Büşra Beken, ..., ..., ..., ..., ... ile ...'in sözkonusu ilam davacıları arasında bulunmadığı, Mahkemece adı geçenler ilamlı vakıf evladı gibi kabul edilerek hüküm kurulduğu anlaşıldığından, galle fazlası alacağının hesaplanacağı dönemin her bir yılına ilişkin kesin evlat sayısının belirlenmesi ve davacılardan başka sözkonusu dönemlerde galle alacağına müstahak başkaca evlat bulunup bulunmadığı hususunun araştırılması ve sonucuna göre karar verilmesi için hükmün bozulması gerekmiştir.
2.Vakıfların gerçekleşen yıllık gayrisafi gelirinden, vakıf için yapılan giderler ve vakfiye şartı gereği yapılan her türlü harcamalar çıkarıldıktan sonra vakıf evlatlarına veya ilgililerine ödenecek intifa ... belirleneceğinden, Mahkemece galle fazlası hesaplamasına esas alınan dava konusu vakfa ait 403 ada 35 parselde kayıtlı vakıf arsası üzerine inşa edilen binadaki 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 ve 12 nolu bağımsız bölümler için hesaplanacak galle fazlası alacağından idarece yapılan ve dosyaya yansıya masrafların çıkarılması gerektiğinin düşünülmemesi doğru olmamıştır.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan esaslar gözönünde tutulmaksızın yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsiz, temyiz itirazları bu nedenlerle yerinde olduğundan kabulü ile hükmün 6100 sayılı HMK'nin Geçici 3. maddesi yollamasıyla 1086 sayılı HUMK'un 428. maddesi uyarınca BOZULMASINA, taraflarca HUMK'un 440/I maddesi gereğince Yargıtay ilamının tebliğinden itibaren 15 gün içinde karar düzeltme isteğinde bulunulabileceğine, peşin harcın istek halinde temyiz eden davalı ... Müdürlüğüne iadesine, 24.05.2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.