Danıştay 10. Daire 2018/3845 Esas 2021/1865 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2018/3845
Karar No : 2021/1865


DAVACILAR : 1- …
2- …
3- …
4- …
5- …
6- …
7- …
8- …
9- …
10- …
11- …

VEKİLLERİ : Av. …

DAVALI : … Bakanlığı
VEKİLİ : Av. …

DAVANIN KONUSU :
25/06/2018 tarih ve 30459 Mükerrer sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 3. maddesi ile değiştirilen Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliğinin 6. maddesinin 1. fıkrasının (f) bendinin, 6. maddenin 2. fıkrasının ve Yönetmeliğin 24. maddesi ile değiştirilen aynı Yönetmeliğin 158. maddesinin 1. fıkrasının iptali istenilmektedir.

DAVACILARIN İDDİALARI :
Davacılar tarafından, akademik eğitimlerinin devamında ilgili sınavlarda başarılı olarak Gümrük Müşaviri ve Gümrük Müşavir Yardımcısı olarak mesleki faaliyetlerini sürdürdükleri ve bu nedenle söz konusu yönetmelik hükümlerinin iptalini talep etmekte hukuki menfaatlerinin bulunduğu, 25/06/2018 tarih ve 30459 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 3. maddesi ile 2. fıkrasının değiştirildiği, oysa söz konusu yönetmelikte 2017 yılında 6. ve 158. maddede yapılan değişiklikler ile gümrük konularında bilgili ve tecrübeli personel istihdam etmek veya buna ilişkin iç kontrol süreçlerine yönelik danışmanlık hizmeti almak koşuluna açıklık getirmek suretiyle firmaların gümrük konularıyla ilgili birimlerinde ve buna ilişkin iç kontrol süreçlerinde yetkilendirilmiş gümrük müşavirliği, gümrük müşavirliği ya da gümrük müşavir yardımcılığı belgesine sahip olan veya en az 2 yılı yönetici konumunda olmak üzere asgari 6 yıl gümrük işlemleri ile ile ilgili birimlerde çalışmış personel istihdam etmek veya yetkilendirilmiş gümrük müşaviri, gümrük müşaviri veya gümrük müşavir yardımcısı istihdam eden tüzel kişilerden ya da faaliyet alanı itibariyle gümrük, dış ticaret ve lojistik işlemlerine ilişkin en az 3 yıldır danışmanlık hizmeti veren firmalardan gümrük konuları ve buna ilişkin iç kontrol süreçlerine yönelik eğitim ve danışmanlık hizmeti almak koşulunun getirildiği, yıllık faaliyet raporu düzenletme zorunluluğuna açıklık getirildiği ve faaliyet raporunun yetkilendirilmiş gümrük müşaviri, gümrük müşaviri ve gümrük müşavir yardımcısı istihdam eden tüzel kişilerce ya da faaliyet alanı itibariyle gümrük, dış ticaret ve lojistik işlemlerine ilişkin en az 3 yıldır danışmanlık hizmeti veren firmalarca düzenleneceğinin belirtildiği, söz konusu yönetmeliğin eski halinde, gümrük müşaviri, gümrük müşavir yardımcısı veya yetkilendirilmiş gümrük müşaviri istihdam etmek veya istihdam eden firmalardan iç kontrol için eğitim, danışmanlık hizmeti almak ya da bu alanda en az 3 yıl süre ile faaliyet gösteren danışmanlık şirketlerinden hizmet almak koşulu var iken yapılan değişiklik ile gümrük ve dış ticaret mevzuatı eğitimi ve mevzuat değişikliklerinin takibini, gümrük işlemlerinin cari kontrolünü ve gümrük işlemlerinin kayıt ve belge üzerinden geriye dönük olarak kontrolünü yapmak veya yaptırmanın yeterli hale geldiği, işlemleri yapanlar ile kontrol edenlerin farklı kişiler ve birimler olmasına ilişkin hükümler eklenerek, görev ayrılığı prensibinin benimsenmesine rağmen, bu işlemlerin hangi vasfa sahip kişiler tarafından yapılacağının belirsiz hale geldiği, 6. maddenin 1. fıkrasının (f) bendinin değişmesine bağlı olarak 158. madde metninden çıkarılan ve yeni yapılan düzenleme ile eski halinde yetkilendirilmiş yükümlü statütüsüne sahip firmaların bünyesinde istihdam edilen kişilerin kimlerden oluşacağı açıkça belirtilmişken yapılan düzenleme sonrasında bu raporu hangi statüdeki kişilerin düzenleyebileceğinin belirsiz hale geldiği, iptali istenen yönetmelik hükümlerinin, eşitlik, hukuki güvenlik ve hukuki belirlilik ilkelerine ve kazanılmış haklara aykırılık teşkil ettiği ileri sürülmektedir.

DAVALININ SAVUNMASI :
Davalı idare tarafından, dava konusu düzenleyici işlemin, 25/06/2018 tarih ve 30459 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdiği, dava dilekçesinde 26/08/2018 tarihinin bulunduğu görülmekte ise de Uyap sistemine erişim sağlanamadığından giriş tarihinin incelenerek davanın öncelikle süreden reddi gerektiği, Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği'nin 6. maddesinin 1. fıkrasının (f) bendi ve aynı maddenin 2. fıkrası ile sertifika başvurusunda bulunacak olan ve sertifika almış olan firmalardan kendi yapmış oldukları gümrük işlemlerini yakından takip etmelerinin beklendiği, bu takibi ne şekilde ve kimlerden yardım alarak yapacaklarının ise kendi iç kontrol süreçlerine bırakıldığı, iç kontrol sistematiği hususunda asgari olarak ne beklenildiğinin çerçevesinin çizildiği, bu çerçevenin ayrıntılarının, aynı Yönetmeliğin ekinde düzenlendiği, yetkilendirilmiş yükümlü olmak isteyen veya bu statüyü sürdürmek isteyen kişinin iç kontrol süreçlerinin asgari düzeyde yeterli olup olmadığının aynı Yönetmeliğin 13. maddesi kapsamında 27/10/2008 tarih ve 27037 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan ''Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemlerin Kontrolü Yönetmeliği'' uyarınca yetkilendirilmiş olan kişilerce firma tesislerinde yapılacak inceleme neticesinde oluşturulacak aynı Yönetmeliğin 7 No'lu ekinde yer alan inceleme değerlendirme formunda belirtilen prensipler neticesinde belirlendiği, dava konusu düzenlemede hukuka aykırı ve iptali gerektiren bir hususun olmadığı savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …

DÜŞÜNCESİ : Davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : …

DÜŞÜNCESİ : Dava, 25/06/2018 tarih ve 30459 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 3. maddesi ile değiştirilen esas Yönetmeliğin 6. maddesinin 1. fıkrasının (f) bendi, ve 2. fıkrası ile aynı Yönetmeliğin 24. maddesi ile değiştirilen 158. maddesinin 1. fıkrasının iptali istemiyle açılmıştır.
4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun 5 /A maddesinde; "1. Müsteşarlık, gerektiğinde ilgili kurum ve kuruluşların görüşlerini de almak suretiyle Türkiye Gümrük Bölgesinde ekonomik faaliyette bulunan yerleşik kişilere ikinci fıkrada yer alan şartları taşımaları halinde yetkilendirilmiş yükümlü statüsü tanır. Yetkilendirilmiş yükümlüler, kolaylaştırılmış emniyet ve güvenlikle ilgili gümrük kontrollerinden veya gümrük mevzuatının öngördüğü basitleştirilmiş uygulamalardan faydalanır. 2. Yetkilendirilmiş yükümlü statüsünün tanınması için gereken şartlar; a) 4 üncü maddede belirtilen sorumlulukların yerine getirilmesinde ciddi ihlallerde bulunmamak, b) Gümrük kontrollerinin doğru biçimde yapılabilmesine imkân veren ticari kayıtları düzenli bir şekilde tutma yeterliliğine sahip bulunmak, c) Müsteşarlıkça gerek görülen hallerde, mali yeterliliğe sahip olduğunu kanıtlamak, d) Uygun emniyet ve güvenlik standartlarına sahip bulunmak, olarak belirlenmiş, 3. İkinci fıkrada belirtilen şartlar ile aşağıdaki hususlara ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir: a) Yetkilendirilmiş yükümlü statüsünün verilmesi, b) Basitleştirmelerden faydalanma izninin verilmesi, c) Bu statü ve izinlerin hangi gümrük idarelerince verileceğinin belirlenmesi, d) Risk yönetimi düzenlemeleri dikkate alınarak, emniyet ve güvenliğe ilişkin gümrük kontrollerinde tanınacak kolaylıkların türü ve kapsamının belirlenmesi, e) İlgili kurum ve kuruluşlardan gerektiğinde görüş alınması ve bilgi talebinde bulunulması, f) Yetkilendirilmiş yükümlü statüsünün geçici olarak geri alınması veya iptali." hükmü ile 10. maddesinin 2. fıkrasında; Gümrük mevzuatının öngördüğü uygulamaların, hangi hallerde ve hangi koşullar altında basitleştirileceğine ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir." hükmü getirilmiştir.
4458 sayılı Kanunun yukarıda yer verilen ve ilgili diğer maddeleri, 29/9/2009 tarihli ve 2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Kararın 116. maddesi, Türkiye ile Avrupa Topluluğu Arasında Oluşturulan Gümrük Birliğinin Uygulanmasına İlişkin Esaslar Hakkında Kararın 19 ilâ 23 üncü maddeleri ile 15/12/2014 tarihli ve 2014/7064 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi Kapsamında Tercihli Rejimden Yararlanacak Eşyanın Menşeinin Tespitine İlişkin Kararın 34 üncü maddesine dayanılarak hazırlanmış olan Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği, yetkilendirilmiş yükümlü statüsü için gereken koşulları, başvuruda aranacak belgeleri, sertifikanın verilmesi, süresi, yenilenmesi, değiştirilmesi, askıya alınması, geri alınması ve iptali ile bu sertifika kapsamında faydalanılacak izinli gönderici, izinli alıcı, ithalatta yerinde gümrükleme, onaylanmış ihracatçı, eksik beyan, kısmi teminat, götürü teminat uygulamaları, beyanın kontrolüne yönelik kolaylaştırmalar, emniyet ve güvenlik yönlü kolaylaştırmalar ile bu uygulama ve kolaylaştırmalardan faydalanma yetkilerinin askıya alınması, geri alınması ve iptali ile gümrük mevzuatından kaynaklanan diğer basitleştirilmiş uygulamalara ilişkin usul ve esasları belirlemek amacıyla, 21/05/2014 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe konulmuştur.
25/06/2018 tarih ve 30459 Mükerrer sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik'in 3. maddesiyle; Aynı Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi; “Gümrük
işlemlerinin mevzuata uygunluğu ile eşyanın gümrük idaresine doğru beyan edilmesini teyit ve tevsik edecek kurum içi bir sistematiğe sahip olmak ve bunun sağlanması için gümrük ve dış ticaret mevzuatı eğitimi ve mevzuat değişikliklerinin takibini, gümrük işlemlerinin cari kontrolünü ve gümrük işlemlerinin kayıt ve belge üzerinden geriye dönük olarak kontrolünü yapmak veya yaptırmak.” şeklinde, İkinci fıkrasında ise; “Birinci fıkranın (f) bendi kapsamı eğitim, cari ve/veya geriye dönük kontrol işlemlerinin; a) Firma bünyesinde yapılıyorsa, bu işlemleri yapan kişi veya bu kişilerin çalıştırıldığı birimin gümrük işlemlerini doğrudan temsil yoluyla yapan kişi veya bu kişilerin çalıştırıldığı birimden farklı olması, b) Hizmet alımı yoluyla yapılıyorsa, dolaylı temsil hizmetinin de bu firmadan alınıp alınmadığına bakılmaksızın, hizmet alımı yapılan firmada bu işlemleri yapan kişi veya bu kişilerin çalıştırıldığı birimin, gümrük işlemlerini dolaylı temsil yoluyla yapan kişi veya bu kişilerin çalıştırıldığı birimden farklı olması, gerekir.” şeklinde düzenlenmiştir.
Gümrük mevzuatına göre serbest bölgeler dâhil Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik ve en az üç yıldır fiilen faaliyette bulunan gerçek veya tüzel kişiler ile resmi daireler, sermayesinin tamamı devlete ait olan iktisadi devlet teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşları ile sermayesinin tamamı bir iktisadi devlet teşekkülüne veya kamu iktisadi kuruluşuna ait bağlı müesseselere, gümrük mevzuatının öngördüğü basitleştirilmiş uygulamalardan ve Türkiye Gümrük Bölgesine eşya giriş ve çıkışı sırasında yapılan emniyet ve güvenlik kontrollerine ilişkin kolaylaştırmalardan yararlanmak üzere güvenilirlik koşulu, ticari kayıtların güvenilirliği ve izlenebilir olması koşulu, mali yeterlilik koşulu, emniyet ve güvenlik koşulunu sağlayanlar için yetkilendirilmiş yükümlü statüsü tanınmaktadır.
Uyuşmazlığa konu madde hükmü, gümrük işlemlerinin mevzuata uygunluğu ile eşyanın gümrük idaresine doğru beyan edilmesini teyit ve tevsik edecek kurum içi bir sistematiğe sahip olmayı şart koşmuş ve bunun sağlanması için gümrük ve dış ticaret mevzuatı eğitimi ve mevzuat değişikliklerinin takibini, gümrük işlemlerinin cari kontrolünü ve gümrük işlemlerinin kayıt ve belge üzerinden geriye dönük olarak kontrolünü yapmayı ya da yaptırmayı öngörmüştür. Geriye dönük olarak böyle bir incelemenin yapılması veya yaptırılmasında mevzuata aykırılık bulunmamakla birlikte, bu kontrolü yapması ya da hizmet alımı yoluyla yaptırması halinde bu işlemleri yapanların, gümrük işlemlerini doğrudan ya da dolaylı olarak yapanların çalıştığı birimlerden ayrı olması koşulu getirilirken, hizmet alımı yoluyla bu kontrolün (eğitim, cari ve/veya geriye dönük kontrol işlemlerinin) yaptırılacağı firmaların hangi kriterlere sahip olması gerektiği yani hangi yeterliğe sahip kişiler yada firmalara böyle bir incelemenin yaptırılabileceğini belirleyen, taşıması gereken özellikleri ortaya koyan hiç bir açıklamaya yer verilmemiştir.
Dava konusu Yönetmeliğin, "Yerinde inceleme" başlıklı 13. maddesinin 2. fıkrasında; "6 ncı maddenin birinci fıkrasının (a) ilâ (h) bentleri ile 8 inci maddede sayılan koşulların sağlanıp sağlanmadığı sonradan kontrol yetkilisi tarafından kırkbeş iş günü içerisinde incelenir. Bu süre içerisinde bu koşullardan bir veya daha fazlasının sağlanmadığı ancak verilecek ek süre içerisinde tespit edilen eksikliklerin giderilebileceğine ilişkin başvuru sahibi tarafından taahhütte bulunulması halinde, bu eksikliklerin giderilmesi için başvuru sahibine kırkbeş iş gününe kadar ek süre tanınır. Verilen ek sürenin bitimini müteakip sonradan kontrol yetkilisi tarafından yirmi iş günü içerisinde tespit edilen eksikliklerin giderilip giderilmediği incelenir. Yapılan inceleme neticesinde, koşulların tümünün sağlanıp sağlanmadığına ilişkin olarak Ek-7’de yer alan formata uygun yerinde inceleme değerlendirme formu düzenlenir. Bu form, incelemenin bitimini müteakip beş iş günü içinde Genel Müdürlüğe intikal ettirilir. (3). fıkrasında; İkinci fıkrada belirtilen form, Genel Müdürlük kayıtlarına alınmasını müteakip Genel Müdürlükçe on iş günü içerisinde incelenerek; a) 6 ncı maddenin birinci fıkrasının (a) ilâ (h) bentlerinde ve sekizinci maddede sayılan koşullardan herhangi birinin sağlanmadığının anlaşılması halinde, 14 üncü maddenin beşinci fıkrası uyarınca işlem yapılmak üzere beş iş günü içerisinde başvurunun yapılmış olduğu bölge müdürlüğüne bildirimde bulunulur. b) 6 ncı maddenin birinci fıkrasının (a) ilâ (h) bentlerinde ve sekizinci maddede sayılan koşulların tamamının sağlandığının anlaşılması halinde, 15 inci madde uyarınca işlem yapılmak üzere beş iş günü içerisinde başvurunun yapılmış olduğu bölge müdürlüğüne bildirimde bulunulur." hükmü ile her ne kadar kontrol yetkilisi tarafından sonradan 6. madde içeriğinde (a) ila (h) bentleri arasında sayılmış olan her bentteki hususun sağlanıp sağlanmadığının inceleneceği yani (f) bendinde yer verilen geriye dönük olarak gümrük ve dış ticaret eğitimi ve mevzuat değişikliklerinin takibini, gümrük işlemlerinin cari kontrolünün kayıt ve belge üzerinden yapıldığını ortaya koyan bir incelemenin varlığının kontrol edilecek olmasına ya da eksikse verilecek sürede tamamlanmasının istenilmesine karşın, böyle bir incelemenin incelenen her firmanın tüm bilgi ve belgeleri üzerinden bu aşamada yeniden yapılması söz konusu olmayacağından, ticari kayıtların güvenirliği ve izlenebilir olduğunu belirleyen incelemenin nasıl yapılacağının ve yapacakların niteliklerinin tartışmasız şekilde belirlenmesi gerekmektedir.
Bu durumda, yönetmeliklerin, kanunların, kararnamelerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yeni soru ve sorunlara yol açmaksızın, açıklayıcı, kolaylaştırıcı nitelikte olması gerektiği halde, sertifika başvurusu sırasında aranılacak olan ticari kayıtların güvenirliğini ve izlenebilirliğini ortaya koymaya yönelik, geriye dönük olarak yapılacak bir incelemede, incelemenin geçerli olduğunu ve başvuran tüm firmalar yönünden; aynı kıstaslara göre yapıldığının kabul edilebilmesi için bu incelemeyi yapabileceklerin niteliklerinin belirlenmesi gerekmekte, bu hususu açıklığa kavuşturmayan anılan hükmün bu kısmında eksik düzenleme nedeniyle hukuki isabet bulunmamaktadır.
Dava konusu Yönetmeliğin 24. maddesi ile aynı Yönetmeliğin 158 inci maddesinin birinci fıkrası; "(1) Sertifikanın düzenlendiği tarihten sonraki her on iki aylık dönem sonunda sertifika kapsamında gerçekleştirilen gümrük işlemlerinin usulüne uygun olarak yapılıp yapılmadığı sertifika sahibince bu dönemlerin sonuna tekabül eden tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar incelenir. Sertifika sahibi söz konusu incelemeyi hizmet alımı yoluyla da yaptırabilir. Bu inceleme neticesinde transit işlemlerine ilişkin olarak Ek-22/B’de, diğer gümrük işlemlerine ilişkin olarak Ek-22/A’da yer alan formata uygun yıllık faaliyet raporu düzenlenir. Faaliyet raporunun hazırlanmasına esas teşkil edecek inceleme için aşağıda yer alan hususlar dikkate alınır: a) Transit işlemlerine ilişkin inceleme, inceleme dönemi içerisinde düzenlenmiş transit beyanlarının transit beyannameleri ve TIR karnesi kapsamı transit beyanları ayrı ayrı olmak üzere toplamda en az yüzde yirmisi seçilerek gerçekleştirilir. b) Diğer gümrük işlemlerine ilişkin inceleme, inceleme dönemi içerisinde tescil edilmiş olan ve yeşil hatta işlem gören beyannamelerin ihracata ve ithalata ilişkin beyannameler ayrı ayrı olmak üzere toplamda en az yüzde yirmisi seçilerek gerçekleştirilir, c) İncelenecek transit beyanlarının seçiminde Ek-22/B’de yer alan yıllık faaliyet raporunun 5 no’lu bölümünde belirtilen hususlar dikkate alınır, ç) İncelenecek diğer beyanlarının seçiminde Ek-22/A’de yer alan yıllık faaliyet raporunun 5 no’lu bölümünde belirtilen hususlar dikkate alınır, d) İncelenecek beyan/beyannamelerin seçimi tüm inceleme dönemini yansıtacak şekilde yapılır, daha çok beyan/beyannamenin tescil edildiği aylara ilişkin daha fazla sayıda beyan/beyanname seçilirken, daha az beyan/beyannamenin tescil edildiği aylara ilişkin daha az sayıda beyan/beyanname seçilir, e) İncelenecek beyan/beyannameler tüm unsurlarıyla incelenir kısmen incelemeye tabi tutulmaz, f) İncelenecek beyan/beyannamelerin doğruluğunun tevsiki için firma bünyesinde saklanan muhasebe kayıtları, stok kayıtları, depo giriş çıkış kayıtları gibi her türlü bilgi ve belgeden faydalanılması esastır.” şeklinde kurala bağlanmıştır.
Ancak 158. madde hükmü, 21/2/2020 tarih ve 31046 Mükerrer sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Yönetmelikle değiştirilmiş; "(1) Sertifika sahibince sertifikanın düzenlendiği tarihten sonraki her on iki aylık dönem sonunda sertifika kapsamında gerçekleştirilen gümrük işlemlerinin usulüne uygun olarak yapılıp yapılmadığı sertifika sahibince bu dönemlerin sonuna tekabül eden tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar incelenir. Sertifika sahibi söz konusu incelemeyi hizmet alımı yoluyla da yaptırabilir. Faaliyet raporunun düzenlenmesinde, 6 ncı maddenin ikinci fıkrasında yer alan esaslar da dikkate alınır. (2) Birinci fıkra uyarınca düzenlenecek faaliyet raporunda, ihracat ve ithalat beyannamelerinin, Ek-22/A’da yer alan unsurlar çerçevesinde yapılacak geriye dönük kontrolüne ilişkin sonuçlara yer verilir. Taşımacı firmalar tarafından Ek-22/B’de yer alan unsurlar çerçevesinde düzenlenecek faaliyet raporlarında transit beyanlarının yeterli sayıda olmaması halinde özet beyanları esas alınır. Bu fıkra kapsamında faaliyet raporuna konu edilecek beyanname sayısı elliden az olmamak şartıyla toplam beyanname sayısının en az yüzde beşi olarak belirlenir. (3),(4) (...) " şeklinde yeniden düzenlenmiştir.
Bu madde hükmünde yer alan "Sertifikanın düzenlendiği tarihten sonraki her on iki aylık dönem sonunda sertifika kapsamında gerçekleştirilen gümrük işlemlerinin usulüne uygun olarak yapılıp yapılmadığı sertifika sahibince bu dönemlerin sonuna tekabül eden tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar incelenir. Sertifika sahibi söz konusu incelemeyi hizmet alımı yoluyla da yaptırabilir." cümlesi her iki düzenlemede de yer aldığından ve dava konusu hüküm yürürlüğe girdiği tarihten sonra işlemlere dayanak oluşturacağından incelenmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Burada da sertifika düzenlenmesi sonrası oniki aylık dönemde sertifika kapsamında yapılmış olan işlemlerin usulüne uygun olarak gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğinin ortaya konulması amacıyla bir incelemenin yapılması istenilmekte, ancak incelemeyi yapacak olanın, hangi şartları taşıması gerektiği veya hizmet alımı yoluyla yaptırması halinde bu incelemeyi yapacak olan özel yada tüzel kişilerin sahip olması gereken nitelikler belirlenmemiştir.
Hukuk devleti olmanın temel ilkelerinden olan hukuki güvenlik ilkesi, belirliliği de gerektirmekte, “Belirlilik İlkesi”, yükümlülüğün hem kişiler hem de idare yönünden belli ve kesin olmasını, yasa kuralının ilgili kişilerin mevcut şartlar altında belirli bir işlemin ne tür sonuçlar doğurabileceğini makul bir düzeyde öngörmelerini mümkün kılacak şekilde düzenlenmesini gerekli kılmaktadır.
Bu durumda incelemeyi yapacakların nitelikleri tespit edilmeksizin, yaptırılan her incelemenin aynı kıstaslara göre ve aynı yeterlikte olan şahıs ya da firmalarca yapıldığının kabulü yönünden ve farklı firmalar yönünden yapılacak olan incelemenin objektifliği konusunda kuşkuya yol açacak olması nedeniyle, yönetmeliğin yayımlanma amacı dikkate alındığında hukuki isabet bulunamamıştır.
Davalı idarece, riskli işlemlerin, gümrüğe yapılan beyanların ve gümrük işlemlerinin doğruluğu ile işlemlerin usulüne uygun yapılıp yapılmadığının ilgili kişilere ait yerlerde sonradan kontrolüne ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla hazırlanan Sonradan Kontrol Ve Riskli İşlemlerin Kontrolü Yönetmeliği hükümleri uyarınca inceleneceğini belirtmekte ise de, dava konusu Yönetmelik içeriğinde yapılması öngörülen incelemelerin, bu sertifikaya sahip firmalarca yapılması halinde gümrük işlemlerini yapan birim dışında yapılması ve yine hizmet alımı yoluyla yapılması halinde de dolaylı temsil yoluyla gümrük işlemlerini yapan birimden ayrı olması öngörülmüş olmakla, hizmet alımı yoluyla bu incelemenin hangi niteliklere sahip olan firmalarca yapılabileceğini, kıstaslarını belirleyerek açıklığa kavuşturmadığından, uygulamayı göstermek amacıyla Yönetmeliklerin yürürlüğe konulduğu dikkate alındığında, yapılan bir düzenlemenin yeni tartışmalar yaratmaması gereği gözardı edilerek, bir başka yönetmeliğe atfen sonradan kontrol yöntemi ile uygulamada birliğin sağlanabileceğinin kabulü hizmetin gereği gibi yürütülmesi amacıyla bağdaşmayacaktır.
Açıklanan nedenlerle, davanın; 25/06/2018 tarih ve 30459 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliğin 6. maddesinin 1. fıkrasının (f) bendine yönelik kısmının reddi, 2. fıkrasının ve Yönetmeliğin 24. maddesi ile değiştirilen 158. maddesinin 1. fıkrasının, eksik düzenleme nedeniyle iptali gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince duruşma için taraflara önceden bildirilen 15/04/2021 tarihinde, davacılar vekili Av. … ve davalı idare vekili Av. …'ın geldiği, Danıştay Savcısının hazır olduğu görülmekle, açık duruşmaya başlandı. Taraflara usulüne uygun olarak söz verilerek dinlendikten ve Danıştay Savcısının düşüncesi alındıktan sonra taraflara son kez söz verilip, duruşma tamamlandı. Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü.

MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
Davacılar tarafından, 25/06/2018 tarih ve 30459 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 3. maddesi ile değiştirilen Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliğinin 6. maddesinin 1. fıkrasının (f) bendinin, 6. maddenin 2. fıkrasının ve Yönetmeliğin 24. maddesi ile değiştirilen aynı yönetmeliğin 158. maddesinin 1. fıkrasının iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İNCELEME VE GEREKÇE:
USUL YÖNÜNDEN:
Davalı idarenin usule ilişkin itirazları yerinde görülmemiştir.
ESAS YÖNÜNDEN:
İlgili Mevzuat:
4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun 5 / A maddesinde; "1. Müsteşarlık, gerektiğinde ilgili kurum ve kuruluşların görüşlerini de almak suretiyle Türkiye Gümrük Bölgesinde ekonomik faaliyette bulunan yerleşik kişilere ikinci fıkrada yer alan şartları taşımaları halinde yetkilendirilmiş yükümlü statüsü tanır. Yetkilendirilmiş yükümlüler, kolaylaştırılmış emniyet ve güvenlikle ilgili gümrük kontrollerinden veya gümrük mevzuatının öngördüğü basitleştirilmiş uygulamalardan faydalanır. 2. Yetkilendirilmiş yükümlü statüsünün tanınması için gereken şartlar; a) 4 üncü maddede belirtilen sorumlulukların yerine getirilmesinde ciddi ihlallerde bulunmamak, b) Gümrük kontrollerinin doğru biçimde yapılabilmesine imkân veren ticari kayıtları düzenli bir şekilde tutma yeterliliğine sahip bulunmak, c) Müsteşarlıkça gerek görülen hallerde, mali yeterliliğe sahip olduğunu kanıtlamak, d) Uygun emniyet ve güvenlik standartlarına sahip bulunmak, olarak belirlenmiş, 3. İkinci fıkrada belirtilen şartlar ile aşağıdaki hususlara ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir: a) Yetkilendirilmiş yükümlü statüsünün verilmesi, b) Basitleştirmelerden faydalanma izninin verilmesi, c) Bu statü ve izinlerin hangi gümrük idarelerince verileceğinin belirlenmesi, d) Risk yönetimi düzenlemeleri dikkate alınarak, emniyet ve güvenliğe ilişkin gümrük kontrollerinde tanınacak kolaylıkların türü ve kapsamının belirlenmesi, e) İlgili kurum ve kuruluşlardan gerektiğinde görüş alınması ve bilgi talebinde bulunulması, f) Yetkilendirilmiş yükümlü statüsünün geçici olarak geri alınması veya iptali." hükümleri ile 10. maddesinin 2. fıkrasında; Gümrük mevzuatının öngördüğü uygulamaların, hangi hallerde ve hangi koşullar altında basitleştirileceğine ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir." hükmü yer almaktadır.
4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun “Basitleştirilmiş Usul” başlıklı 71. maddesinin 1. fıkrasında; gümrük idarelerinin, usul ve formalitelerin mümkün olduğunca basitleştirilmesi için ve gümrük işlemlerinin yürürlükteki hükümlere uygun olarak yürütülmesini sağlayacak şekilde Yönetmelikle belirlenen şartlar dahilinde, 60. maddede sözü edilen beyannameye eklenmesi gereken belgelerden bazılarının eklenmemesine veya kaydedilmesi gereken bazı bilgilerin beyannameye yazılmamasına; sözü edilen beyanname yerine, eşyanın ilgili gümrük rejimine tabi tutulması talebi ile birlikte ticari veya idari bir belgenin verilmesine; eşyanın ilgili rejime geçişinin kayıt yoluyla yapılmasına izin verebileceği hükmüne yer verilmiştir.
21/05/2014 tarih ve 29006 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliğinin, 1. maddesinde bu Yönetmeliğin amacının; yetkilendirilmiş yükümlü statüsü için gereken koşulları, başvuruda aranacak belgeleri, sertifikanın verilmesi, süresi, yenilenmesi, değiştirilmesi, askıya alınması, geri alınması ve iptali ile bu sertifika kapsamında faydalanılacak izinli gönderici, izinli alıcı, ithalatta yerinde gümrükleme, onaylanmış ihracatçı, eksik beyan, kısmi teminat, götürü teminat uygulamaları, beyanın kontrolüne yönelik kolaylaştırmalar, emniyet ve güvenlik yönlü kolaylaştırmalar ile bu uygulama ve kolaylaştırmalardan faydalanma yetkilerinin askıya alınması, geri alınması ve iptali ile gümrük mevzuatından kaynaklanan diğer basitleştirilmiş uygulamalara ilişkin usul ve esasları belirlemek, dava konusu düzenleme tarihinde yürürlükte olan haliyle 2. maddesinde ise dayanağının 27/10/1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanununun 5/A, 10, 37, 40, 45, 46, 48, 66, 71, 73, 150, 202 ve 204 üncü maddeleri, 29/9/2009 tarihli ve 2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan 4458 sayılı Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında Kararın 116 ncı maddesi, 23/8/2006 tarihli ve 2006/10895 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Türkiye ile Avrupa Topluluğu Arasında Oluşturulan Gümrük Birliğinin Uygulanmasına İlişkin Esaslar Hakkında Kararın 19 ilâ 23 üncü maddeleri ile 22/12/2001 tarihli ve 2001/3485 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi Kapsamında Tercihli Rejimden Yararlanacak Eşyanın Menşeinin Tespitine İlişkin Kararın 38 inci maddesi olduğu belirtilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME :
Dava konusu Yönetmeliğin 3. maddesi ile değiştirilen Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliğinin 6. maddesinin 1. fıkrasının (f) bendi ile aynı maddenin 2. fıkrasının incelenmesi:
Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği'nin ''Yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası başvurusu için aranacak ticari kayıtların güvenilirliği ve izlenebilir olması koşulu'' başlıklı 6. maddesinin 1. fıkrasının (f) bendinde dava konusu değişiklik öncesinde ''Gümrük işlemlerinin mevzuata uygunluğu ile eşyanın gümrük idaresine doğru beyan edilmesini teyit ve tevsik edecek kurum içi bir sistematiğe sahip olmak ve'' hükmü yer almakta iken, bu hüküm dava konusu değişiklik ile ''Gümrük işlemlerinin mevzuata uygunluğu ile eşyanın gümrük idaresine doğru beyan edilmesini teyit ve tevsik edecek kurum içi bir sistematiğe sahip olmak ve bunun sağlanması için gümrük ve dış ticaret mevzuatı eğitimi ve mevzuat, mevzuat değişikliklerinin takibini, gümrük işlemlerinin cari kontrolünü ve gümrük işlemlerinin kayıt ve belge üzerinden geriye dönük olarak kontrolünü yapmak veya yaptırmak'' şeklinde değiştirilmiştir.
Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği'nin 6. maddesinin 2. fıkrası dava konusu değişiklik öncesinde "Birinci fıkranın (a) ile (h) bentlerinde belirtilen koşulların sağlandığının kabul edilebilmesi için 13 üncü maddenin 2. fıkrası uyarınca düzenlenen yerinde inceleme değerlendirme formu üzerinden yeterli puanın alınması gerekir. Söz konusu puanlama ile bu puanlamanın değerlendirilmesine ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir." şeklinde iken, dava konusu değişiklik ile ''Birinci fıkranın (f) bendi kapsamı eğitim, cari ve/veya geriye dönük kontrol işlemlerinin;
a) Firma bünyesinde yapılıyorsa, bu işlemleri yapan kişi veya bu kişilerin çalıştırıldığı birimin gümrük işlemlerini doğrudan temsil yoluyla yapan kişi veya bu kişilerin çalıştırıldığı birimden farklı olması,
b) Hizmet alımı yoluyla yapılıyorsa, dolaylı temsil hizmetinin de bu firmadan alınıp alınmadığına bakılmaksızın, hizmet alımı yapılan firmada bu işlemleri yapan kişi veya bu kişilerin çalıştırıldığı birimin, gümrük işlemlerini dolaylı temsil yoluyla yapan kişi veya bu kişilerin çalıştırıldığı birimden farklı olması, gerekir.'' şeklinde değiştirilmiştir.
Dava konusu Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği ile yetkilendirilmiş yükümlü statüsü oluşturularak söz konusu statü ile ithalat, ihracat, transit gibi dış ticaret işlemleri ile uğraşan ticaret erbabına özel bir statü tanınarak bu kişilerin gümrük mevzutanın öngördüğü basitleştirilmiş uygulamalardan ve Türkiye gümrük bölgesine eşya giriş ve çıkışı sırasında yapılan emniyet ve güvenlik kontrollerine ilişkin kolaylaştırmalardan yararlanmalarının sağlanmasının amaçlandığı anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası başvurusu için aranacak ticari kayıtların güvenilirliği ve izlenebilir olması koşulunu düzenleyen 6. madde tüm fıkra ve bendleriyle bütün halinde değerlendirildiğinde, dava konusu değişikliklikler ile, yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası başvurusu için aranacak ticari kayıtların güvenilirliği ve izlenebilir olması koşulunu sağlayabilmek için gümrük işlemlerinin mevzuata uygun ve gümrüklü eşyaların idareye doğru beyan edilmesinin amaçlandığı, önemli sorumluluk gerektiren yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası başvurusu yapılabilmesi için başvuru sahiplerinin kurum içi kontrol sistemine sahip olması ve eğitim, mevzuat, mevzuat değişiklikleri ve gümrük işlemlerinin kayıt edilmesi ve takibi konularında ayrıntılı düzenleme getirildiği, getirilen bu düzenleme konusunda davalı idarenin sahip olduğu takdir yetkisinin kullanımında, üst hukuk normlarına, kamu yararı ve hizmet gereklerine aykırılık görülmediği sonucuna varılmıştır.
Dava konusu Yönetmeliğin 24. maddesi ile değiştirilen Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliğinin 158. maddesinin 1. fıkrasının incelenmesi:
Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği'nin ''Sertifika kapsamında gerçekleştirilen gümrük işlemlerinin yıllık faaliyet raporuna bağlanması'' başlıklı 158. maddesinin 1. fıkrası dava konusu değişiklik öncesinde ''Sertifikanın düzenlendiği tarihten sonraki her on iki aylık dönem sonunda sertifika kapsamında gerçekleştirilen gümrük işlemlerinin usulüne uygun olarak yapılıp yapılmadığı 6 ncı maddenin birinci fıkrasının (f) bendinin ikinci alt bendinde sayılan özellikteki tüzel kişilerce bu dönemlerin sonuna tekabül eden tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar incelenir ve bu inceleme neticesinde usul ve esasları Bakanlıkça belirlenecek olan yıllık faaliyet raporu düzenlenir.” şeklinde iken, dava konusu değişiklik ile ''(1) Sertifikanın düzenlendiği tarihten sonraki her on iki aylık dönem sonunda sertifika kapsamında gerçekleştirilen gümrük işlemlerinin usulüne uygun olarak yapılıp yapılmadığı sertifika sahibince bu dönemlerin sonuna tekabül eden tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar incelenir. Sertifika sahibi söz konusu incelemeyi hizmet alımı yoluyla da yaptırabilir. Bu inceleme neticesinde transit işlemlerine ilişkin olarak Ek-22/B’de, diğer gümrük işlemlerine ilişkin olarak Ek-22/A’da yer alan formata uygun yıllık faaliyet raporu düzenlenir. Faaliyet raporunun hazırlanmasına esas teşkil edecek inceleme için aşağıda yer alan hususlar dikkate alınır:
a) Transit işlemlerine ilişkin inceleme, inceleme dönemi içerisinde düzenlenmiş transit beyanlarının transit beyannameleri ve TIR karnesi kapsamı transit beyanları ayrı ayrı olmak üzere toplamda en az yüzde yirmisi seçilerek gerçekleştirilir.
b) Diğer gümrük işlemlerine ilişkin inceleme, inceleme dönemi içerisinde tescil edilmiş olan ve yeşil hatta işlem gören beyannamelerin ihracata ve ithalata ilişkin beyannameler ayrı ayrı olmak üzere toplamda en az yüzde yirmisi seçilerek gerçekleştirilir,
c) İncelenecek transit beyanlarının seçiminde Ek-22/B’de yer alan yıllık faaliyet raporunun 5 no’lu bölümünde belirtilen hususlar dikkate alınır,
ç) İncelenecek diğer beyanlarının seçiminde Ek-22/A’de yer alan yıllık faaliyet raporunun 5 no’lu bölümünde belirtilen hususlar dikkate alınır,
d) İncelenecek beyan/beyannamelerin seçimi tüm inceleme dönemini yansıtacak şekilde yapılır, daha çok beyan/beyannamenin tescil edildiği aylara ilişkin daha fazla sayıda beyan/beyanname seçilirken, daha az beyan/beyannamenin tescil edildiği aylara ilişkin daha az sayıda beyan/beyanname seçilir,
e) İncelenecek beyan/beyannameler tüm unsurlarıyla incelenir kısmen incelemeye tabi tutulmaz,
f) İncelenecek beyan/beyannamelerin doğruluğunun tevsiki için firma bünyesinde saklanan muhasebe kayıtları, stok kayıtları, depo giriş çıkış kayıtları gibi her türlü bilgi ve belgeden faydalanılması esastır.” '' şeklinde değiştirilmiştir.
Dava konusu edilen düzenlemede sertifika kapsamında gerçekleştirilen gümrük işlemlerinin yıllık faaliyet raporuna bağlanarak davalı idareye bildirilmesi, incelemelerin 12 aylık dönemlere ayrılarak, beyan ve beyannamelerin tüm unsurlarıyla birlikte incelemeye tabi tutulacağı, incelemeler sonucunda oluşturulacak formların hangi formata göre düzenleneceği gibi bir raporda olması gereken unsurlara yer verildiği ve bu nedenle düzenlemenin faaliyet raporlarının açık ve istatistiksel değerlendirmeye uygun olarak hazırlanması amacına yönelik olduğu anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, yıllık faaliyet raporlarının incelemeye uygun bir şekilde düzenlenmesine yönelik olarak davalı idarenin sahip olduğu takdir yetkisinin kullanımında, üst hukuk normlarına, kamu yararı ve hizmet gereklerine aykırılık görülmemiştir.
Bu durumda, 25/06/2018 tarih ve 30459 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelikte yer alan dava konusu düzenlemelerin kanuna, kamu yararına ve hizmet gereklerine uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam … TL yargılama giderinin davacılar üzerinde bırakılmasına,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca duruşmalı işler için belirlenen … TL vekâlet ücretinin davacılardan alınarak davalı idareye verilmesine,
4. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacılara iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 15/04/2021 tarihinde oy çokluğuyla karar verildi.

(X)- KARŞI OY :

Hukuk devleti olmanın temel ilkelerinden olan hukuki güvenlik ilkesi, belirliliği de gerektirmekte, “Belirlilik İlkesi”, yükümlülüğün hem kişiler hem de idare yönünden belli ve kesin olmasını, yasa kuralının ilgili kişilerin mevcut şartlar altında belirli bir işlemin ne tür sonuçlar doğurabileceğini makul bir düzeyde öngörmelerini mümkün kılacak şekilde düzenlenmesini gerekli kılmaktadır.
Bu durumda incelemeyi yapacakların nitelikleri tespit edilmeksizin, yaptırılan her incelemenin aynı kıstaslara göre ve aynı yeterlikte olan şahıs ya da firmalarca yapıldığının kabulü yönünden ve farklı firmalar yönünden yapılacak olan incelemenin objektifliği konusunda kuşkuya yol açacak olması nedeniyle, yönetmeliğin yayımlanma amacı dikkate alındığında dava konusu düzenlemelerde hukuka uyarlık bulunmadığı görüşüyle Daire kararına katılmıyorum.