Danıştay İdare Dava Daireleri Kurulu 2020/2709 Esas 2021/793 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas No : 2020/2709
Karar No : 2021/793

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : ... Derneği
VEKİLİ : Av. ...
KARŞI TARAF (DAVALI) : ... Bakanlığı
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN KONUSU : Danıştay Altıncı Dairesinin 20/02/2020 tarih ve E:2015/10730, K:2020/2221 sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 05/06/2015 tarihinde onaylanan Balıkesir–Çanakkale Planlama Bölgesi 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planının Gökçeada İlçesine ilişkin kısımlarının iptali istenilmiştir.
Daire kararının özeti: Danıştay Altıncı Dairesinin 20/02/2020 tarih ve E:2015/10730, K:2020/2221 sayılı kararıyla;
1.Gökçeada–Bademli Köyü bitişiğindeki alanda “Tercihli Kullanım Bölgesi”, “Turizm Tesis Alanı” ve “Kentsel Gelişme Alanı” kullanımlarına yönelik iddialar bakımından:
Çevre Düzeni Planının şematik gösterim tekniği sebebiyle leke plan niteliği ile kesin ve somut sınırları tanımlamadığı, ayrıntılı kullanım kararlarının yapılacak olan alt ölçekli planlarda netleşeceği,
Korunması gereken tarım, sit alanı gibi kullanımlara ilişkin olarak ilgili mevzuatları uyarınca ilgili kurum, kuruluş, kurul veya komisyon kararına göre planlamanın ve uygulamaların yapılacağı,
Kentsel gelişme alanlarının ise kendi ihtiyacı kadar alanın alt ölçekli planların hazırlanacağı, ilgili kurum–kuruluş görüşleri eşliğinde geleneksel doku ve yapılaşma özelliklerinin temel alınarak koruma kararları bağlamında belirleneceği,
Ayrıca davacının 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planına yönelik iddiaları bakımından değerlendirmek gerekirse, Plan Açıklama Raporunun 3.4.1.6. sayılı maddesinde "Planlama Bölgesi içerisinde daha önce hazırlanmış olan 1/25000 Ölçekli Çevre Düzeni Planlarına (Erdek Kapıdağ Yarımadası, Edremit Körfezi Kıyı Kesimi, Güney Çanakkale Kıyı Kesimi, Karabiga-Gümüşçay, Kuzey Çanakkale Kıyı Kesimi, Gelibolu (Saroz) Yarımadası, Gökçeada, Bozcaada Çevre Düzeni Planları) bakıldığında alt ölçekli planların bu planlara aykırı gelişmiş nitelik ve niceliklere rastlanmaktadır. Bu planlar kapsamında geliştirilen mekânsal kullanımların, güncel veriler ve mevzuat gereği uygulama olanağı bulunmadığı, bu çerçevede kullanım kararlarının yenilenmesi ve güncellenmesi ihtiyacı doğmuştur. Plan kapsamında benzer karakteristik, sektörel yapı sergileyen yerleşimler esas alınarak ve geliştirilecek mekânsal kullanımların yoğunluğu ölçütü ile etkileme bölgesi dâhilinde yeni sektörel gelişim bölgesi belirlenecek ve plan kararları bu kapsamda geliştirilecektir." şeklinde hüküm bulunduğu,
Buradan hareketle alt ölçekli planların üst ölçekli plan kararlarını belirleyeceğine ilişkin bir tespitin yapılamadığı, bilakis bu hükümle alt ölçekli planların üst ölçekli plana uygun hale getirilmesinin, üst ölçekli planlar uyarınca güncellenmesinin öngörüldüğü gözetildiğinde bu kısma yönelik, şehircilik ilkelerine, planlama esaslarına ve kamu yararına aykırılık bulunmadığı,
2. Dava konusu planın katılımcı ve halkı bilgilendirme mekanizmalı bir planlama anlayışından uzak şekilde onaylandığına yönelik iddialar bakımından:
Uyuşmazlık konusu planın hazırlanması aşamasında, planlama bölgesi içinde bulunan illerde yerel yönetimlerin ve illerdeki diğer temsilcilerin katıldığı toplantılar düzenlendiği, gerekli kurum ve kuruluş görüşlerinin alındığı, plan bütününde uygulama süreçlerinin alt ölçekli planlar esas kurum-kuruluş görüşleri ile belirleneceğinin ifade edildiği, plan açıklama raporunda işbirliği ve katılımcı planlama anlayışına yönelik hükümler bulunduğu, sivil toplum kuruluşları, yerel yönetimler, üniversiteler ve halkın planlama sürecine katılımının sağlandığı görüldüğünden bu kısım yönünden mevzuata aykırılık görülmediği,
3. Gökçeada–Tuz Gölü ve çevresinde (x–x–x) gösterimine yönelik iddialar bakımından:
Çevre Düzeni Planı paftası ve lejandın incelenmesinden, anılan gösterimin lejantta Özel Kanunlarla Belirlenen Alan ve Sınırları başlığı altında x-x-x şeklinde çevrelenen alanı tanımlayarak gösterimi bulunan Askeri Yasak ve Güvenlik Bölgesi olduğunun anlaşıldığı, nitekim davalı idare tarafından da buranın Askeri Yasak ve Güvenlik Bölgesi olduğunun ifade edildiği, bu durumda gösterim tekniğinin hukuka uygun olduğu görüldüğünden bu kısım yönünden mevzuata aykırılık bulunmadığı,
4. Gökçeada ilçesinde yer alan tüm göletlerin çevresi için yapı sınırlandırması ve korunacak sulak alan statüsünün getirilmesi gerektiğine yönelik iddialar bakımından:
Bilirkişi raporundaki tespitler uyarınca, Plan Açıklama Raporu kapsamında “Yerleşim ada statüsü itibarıyla yüzey suları bakımından zengin kaynaklara sahip olup bu kapsamda; bu alanlara yakın tarımsal ve diğer faaliyetler kapsamında toprak ve su kirliliğinin önlenmesine yönelik plan kararlarına öncelik verilecektir” ifadesi ile su kaynaklarının korunmasına yönelik kararların vurgulandığı,
Çevre Düzeni Planı plan paftası–plan lejandı ile Plan Hükümleri bağlamında Gökçeada bütününde varolan su kaynaklarından, enerji ve içme suyu amaçlı Zeytinliköy Baraj için Su Koruma Mesafeleri belirlenmesinin uygun olduğu,
Tarımsal sulama amaçlı olarak DSİ tarafından yapılandırılan göletlerin yakın çevresinin toprak ve su kirliliğinin önlenmesine yönelik kararlar öncelikli olmak üzere doğal ve arkeolojik sit alanları ile orman ve tarım alanları şeklinde yapı kısıtlamasına tabi statü alanları ile çevrili olduğu görüldüğünden bu kısım yönünden mevzuata aykırılık görülmediği,
5. Planda yer alan Gökçeada'da henüz yapılaşmanın bulunmadığı güney kıyılarındaki çok büyük turizm alanları ve gelişme alanları nedeniyle tüm kıyıların oldukça yoğun bir yapılaşma sürecine gireceği; oteller için verilecek izinlerin topoğrafik ve jeolojik risklere neden olacağına yönelik iddialar bakımından:
Çevre Düzeni Planı Açıklama Raporunun Günübirlik Turizm Alanları başlıklı 9.2.6.1. sayılı maddesinde ve Plan Uygulama Hükümlerinin 4.25. sayılı maddesinde Günübirlik Turizm Alanları başlığı altında "Yeme-içme, dinlenme, eğlence ve spor imkânlarından birkaçını günübirlik olarak sağlayan, konaklama yapılmayan tesislerin yer aldığı alanlardır." olarak günübirlik turizm alanlarının tanımlandığı,
Plan Uygulama Hükümlerinin Günübirlik Turizm Alanları başlıklı 8.13. sayılı maddesi içeriğinde ise 8.13.1. sayılı maddede "Bu alanlarda kamping ve konaklama ünitelerini içermeyen, duş, gölgelik, soyunma kabini, wc gibi altyapı tesislerinin yanı sıra yeme-içme, eğlence ve spor tesisleri ile yerel özellik taşıyan el sanatları ürünlerinin sergi ve satış ünitelerini içeren yapı ve tesisleri yer alabilir."
8.13.2. sayılı maddede "Bu alanlarda konaklama tesisi yapılamaz." 8.13.3. sayılı maddede "Bu alanlarda yapılanma koşulları, ilgili mevzuat (kıyı kanunu vb.) ile bulunduğu bölgenin çevre karakteristiklerine uyularak alt ölçekli planlarda belirlenecektir." hükümlerinin bulunduğu,
Plan paftasının incelenmesinden ise, kıyılarda öngörülen turizm alanlarının tamamının günübirlik turizm tesis alanları olarak planlandığı,
Bu durumda Plan Uygulama Hükümleri ile Plan Açıklama Raporu ile plan paftasının birlikte değerlendirilmesinden, ada üzerinde öngörülen turizm alanlarında konaklama yapılmayan tesislerin bulunacağı, sadece günübirlik turizme yönelik duş, gölgelik, soyunma kabini, wc gibi altyapı tesislerinin yanı sıra yeme-içme, eğlence ve spor tesisleri ile yerel özellik taşıyan el sanatları ürünlerinin sergi ve satış ünitelerini içeren yapı ve tesislerin yapılabileceği,
Ayrıca bu alanlara ilişkin yapılaşma koşullarının ise ilgili mevzuat (kıyı kanunu vb.) ile bulunduğu bölgenin çevre karakteristiklerine uyularak alt ölçekli planlarda belirleneceği,
Öte yandan, davacının iddia ettiği üzere tüm kıyıların değil kıyıların belirli bölümlerinin turizm alanı olarak belirlendiği ve konaklama yapılmayan tesislerin yer alması sebebiyle kıyıların yapılaşma baskısı altına girmeyeceği gözetildiğinde, bu kısım yönünden mevzuata aykırılık görülmediği,
6. Gökçeadayı çevreleyen birinci derece karayolları oluşturulduğuna yönelik iddialar bakımından:
Anılan kısma ilişkin olarak, Dairelerinin 03/05/2018 tarih ve E:2015/10730 sayılı ara kararı ile Çevre Düzeni Planında, Gökçeada bütününde öngörülen karayollarının kaçıncı derece olduklarının (birinci, ikinci, üçüncü derece karayolu) bildirilmesine, bu yolların sınıf, nitelik ve derecelerinin ayrı ayrı plan paftası üzerinde işaretlenerek, nereden nereye kadar hangi yol derecesinin devam ettiğinin tereddüte yer bırakmayacak açıklıkta plan paftası üzerinde gösterilmesine, dava konusu çevre düzeni planının plan açıklama raporu ve plan hükümlerinde Gökçeada genelindeki yollara ilişkin açıklama ve hükümlerin olup olmadığına ilişkin bilgi ve belge gönderilmesinin istenildiği,
Ara kararına davalı idare tarafından verilen cevapta ada üzerinde yer alan karayollarının ikinci derece yol ve üçüncü derece yol kademelendirilmesinde önerildiğinin belirtildiği, cevap ekinde gönderilen karayollarının işaretlenerek ve sınıflandırılarak gösterildiği paftadan da ada üzerindeki karayollarının bir kısmının ikinci derece bir kısmının da üçüncü derece yol olarak öngörüldüğü, ada üzerinde davacının iddia ettiği üzere birinci derece karayolunun öngörülmediği,
Bu durumda, ada üzerinde öngörülen yolların bilirkişilerin tespit ettiklerinin aksine, bilimsel–teknik araştırma sonuçlarına dayalı ziyaretçi analizleri ve taşıma kapasitesi hesaplamalarına dayanması gerekliliğinin bulunmadığı, ada üzerinde öngörülen anılan yolların ada içi ulaşımı sağlamaya gerekli yollar olduğu anlaşıldığından bu kısım yönünden mevzuata aykırılık görülmediği,
Öte yandan davacı tarafından dava dilekçesinde "yapılan çalışmaların hiçbir ekonomik karara dayanmadığı, ekonomik kararla ekolojik karar arasında nasıl bir optimizasyon yapıldığının bilinemediği, ekolojik kararların bir arada düşünülmesine olanak veren ve strateji ve politika oluşturan bir plan niteliği taşımadığı, plan açıklama raporunda nüfus kabullerinin hangi yöntemlerle ve hangi gelişmeler ışığında yapıldığına ilişkin herhangi bir açıklama bulunmadığı, tüm plan kararlarını etkileyen bu kabullerin gerekli bilimsel ve teknik araştırmalar yapılmadan oluşturulmasının tüm mekânsal kararların da hatalı olmasına yol açtığı; plan kapsamında Gökçeada için düzenlenen özel hükümlere göre önemli kararların adalarda hazırlanması zorunlu tutulan kentsel tasarım rehberine uygun olacağının belirlendiği, ancak tüm alt ölçekli planları ve uygulamaları yönlendirmek amacı ile hazırlanması zorunlu tutulan kentsel tasarım rehberinin halihazırda ülkemiz planlama sisteminde yer almadığı, halihazırda yasal sistemimiz içinde yer almayan rehberin hazırlanma şartları, onay merci ve uygulanmasına ilişkin henüz var olmayan bir atıf ile düzenleyici işlemin, işlerlik önermesinin de işlemi sakatladığı, dava dilekçesinde ileri sürülen maddi vakıaların plan hükümleri ve amaçları ile çeliştiği" yönünde iddialarda bulunulmuş ise de, bu iddiaların somutlaştırılmadan dava dilekçesinde öne sürüldüğü ve planın eleştirisi niteliğinde bulunduğu, dava konusu planı kusurlandırmadığı sonucuna ulaşıldığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, Dairece yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen raporun hükme esas alınabilecek nitelikte olmadığı, dava konusu planın bilimsel verilerden uzak, planlama ilke ve esaslarına aykırı olarak hazırlandığı, bölgeyi olumsuz etkileyecek ve geri dönülmez zararlar verecek nitelikte olduğu, bu durumda dava konusu edilen hususlar yönünden planın iptaline karar verilmesi gerekirken, aksi yöndeki Daire kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, Danıştay Altıncı Dairesince verilen kararın usul ve hukuka uygun bulunduğu ve temyiz dilekçesinde öne sürülen nedenlerin, kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ...'NUN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin reddi ile Daire kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Danıştay dava dairelerinin nihai kararlarının temyizen incelenerek bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinde yer alan;
"a) Görev ve yetki dışında bir işe bakılmış olması,
b) Hukuka aykırı karar verilmesi,
c)Usul hükümlerinin uygulanmasında kararı etkileyebilecek nitelikte hata veya eksikliklerin bulunması" sebeplerinden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
Temyizen incelenen karar usul ve hukuka uygun olup, temyiz dilekçesinde ileri sürülen iddialar kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin reddine,
2.Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle reddine ilişkin Danıştay Altıncı Dairesinin 20/02/2020 tarih ve E:2015/10730, K:2020/2221 sayılı kararının ONANMASINA,
3. Kesin olarak, 19/04/2021 tarihinde oybirliği ile karar verildi.