MAHKEMESİ :İş Mahkemesi

Taraflar arasındaki “işçilik alacağı” davasından dolayı yapılan yargılama sonunda Kocaeli 1. İş Mahkemesince davanın kısmen kabulüne dair verilen 08.12.2011 gün ve 2009/711 E., 2011/902 K. sayılı kararın incelenmesi davalı ...Mühendislik Gemi İnş. San. Tic. Ltd. Şti. vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 02.04.2014 gün ve 2012/7267 E., 2014/11053 K. sayılı kararı ile;
"...A) Davacı İsteminin Özeti:
Davacı iş sözleşmesinin davalı işverenler tarafından haksız olarak feshedildiğini ileri sürerek işçilik alacaklarını istemiştir.
B) Davalı Cevabının Özeti:
Davalı ...firması davacının işvereni olmadığını belirterek yetki itirazında bulunmak suretiyle davanın reddini istemiştir.
Davalı Pozitif, diğer davalı Cemre"ye ait olan tersanedeki işin bitimi üzerine başka bir tersanede alınan işin hazırlıkları yapılırken davacının iş sözleşmesini haksız olarak feshettiğini savunarak davanın reddini istemiştir.
C) Yerel Mahkeme Kararının Özeti:
Mahkemece, toplanan kanıtlar ve bilirkişi raporuna dayanılarak, davalıların iş sözleşmesini feshetmekte haksız olduğu, davacının fazla çalışma, hafta ve genel tatil çalışması yaptığı, ücret ve yıllık ücretli izin alacağı bulunduğu gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararı davalı ...Müh. Gemi İnşa. San. ve Tic. Ltd. Şti. vekili temyiz etmiştir.
E) Gerekçe:
Dosya içeriğine göre, yetkili mahkemenin hangi iş mahkemesi olduğu uyuşmazlık konusudur.
5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanununun 5 inci maddesi uyarınca, iş mahkemelerinde açılacak her dava, açıldığı tarihte dava olunanın Türk Medeni Kanunu gereğince ikametgâhı sayılan yer mahkemesinde bakılabileceği gibi, işçinin işini yaptığı işyeri için yetkili mahkemede de bakılabilir. Bunlara aykırı sözleşme geçerli değildir.
İş mahkemesinin görevi kapsamında bulunan bir dava, dava tarihinde davalının ikametgâhının bulunduğu veya işçinin işini yaptığı yerdeki iş mahkemesi veya iş davalarına bakmakla görevli asliye hukuk mahkemesinde açılmalıdır.
Türk Medeni Kanununun 19 uncu maddesi uyarınca, gerçek kişi yönünden yerleşim yeri, sürekli kalma niyetiyle oturulan yerdir. Gerçek kişi işverenin başka bir yerde yerleşmek niyetiyle oturduğu kanıtlanmadığı takdirde, kural olarak nüfusta kayıtlı olduğu yerin ikametgâh olarak kabulü gerekir. Aynı Yasanın 49 uncu maddesi gereğince, tüzel kişinin yerleşim yeri, kuruluş belgesinde başka bir hüküm bulunmadıkça, işlerinin yönetildiği yerdir (Yargıtay 9. H.D. 23.06.2008 gün ve 2008/17468 Esas, 2008/17262 Karar sayılı ilamı).

Yetkili mahkemenin belirlenmesinde önemli olan işin yapıldığı işyeri tanımına, 5521 sayılı Yasada yer verilmemiştir. İşyeri, 4857 sayılı İş Kanununun 2 inci maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, işveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir. İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen yerler (işyerine bağlı yerler) ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçlar da işyerinden sayılır. İşyeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir bütündür. Bir yer, ancak işin niteliği ve yürütümü bakımından işyerine bağlı bulunmaktaysa, o işyerinden sayılacaktır.
İş veya toplu iş sözleşmesinin tarafları, davalının yerleşim yeri ve işin yapıldığı yer dışındaki bir mahkemenin yetkili olduğuna dair düzenleme yapmaları, 5521 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin emredici nitelikteki son cümlesi gereğince geçersizdir.
Deniz İş Kanununun 46 ncı maddesi uyarınca, adı geçen Yasa kapsamına giren gemiadamlariyle bunların işveren veya işveren vekilleri arasında bu Kanundan veya iş sözleşmesinden doğan davalar hakkında da, 5521 sayılı kanun hükümleri uygulanır. İş sözleşmesinde ayrıca bir hüküm yoksa dava, geminin bağlama limanında iş davalarını bakmaya yetkili mahkemede görülür”.
İş mahkemesinin yetkisi kamu düzeni ile ilgili olduğundan, davalı tarafça süresinde yetki itirazı yapılmamış olsa bile, mahkeme tarafından bu husus kendiliğinden göz önünde bulundurmalıdır. Bir başka anlatımla hâkim, davanın her aşamasında yetki itirazını dikkate alabileceği gibi, kendisi de resen yetkisizlik kararı verebilir (Dairemizin 26.05.2008 gün ve 2008/20378 Esas, 2008/12778 Karar sayılı ilamı).
5521 sayılı Yasanın yetkiyle ilgili bu düzenlemesi yanında, diğer bir kısım yasalarda da uyuşmazlığın çözümü için hangi iş mahkemelerinin yetkili olduğu konusunda düzenlemeler bulunmaktadır.
4857 sayılı Kanunun 79 uncu maddesinde, komisyon kararı ile iş güvenliği yönünden işin durdurulması veya işyerinin kapatılması kararına karşı, işverenin yerel iş mahkemesine,
2821 sayılı Sendikalar Kanununun 28 inci maddesinde, uluslararası nitelikteki bir kuruluşa üyeliğin iptali davasında, sendika veya konfederasyon merkezinin bulunduğu iş mahkemesine,
2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanununun 12 nci maddesi uyarınca, iş kolu istatistiklerine karşı Ankara iş mahkemesine,
Aynı Yasanın 15 inci maddesine göre, sendika yetki çoğunluğu tespitine dair kararlara, 16 ncı madde uyarınca Toplu İş Sözleşmelerinin hükümsüzlüğü, 46 ncı maddeye göre, uygulanmakta olan bir grev ve lokavtın kanun dışı olup olmadığının tespiti, 47 nci madde uyarınca, gereği grev ve lokavtın durdurulması, 51/4 maddesi gereğince, grevin sona erdirilmesi, 60 ıncı madde uyarınca Toplu İş Sözleşmesinin yorumu istemlerinin, işyerinin bağlı olduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğünün bulunduğu yerdeki iş davalarına bakmakla görevli mahkemeye,
Başvurulabileceği düzenlenmiştir.
Somut olayda asıl işveren konumunda bulunan ...firmasının ticari merkezi Yalova-Altınova Tersaneler bölgesinde yer almaktadır. Davalı işin görüldüğü yerinde aynı yer olduğunu ileri sürmektedir. Yine davacının sigorta kayıtlarıda Yalova SGK müdürlüğünden getirtilmiştir.
Mahkemece davalı ...firmasının hem ticari merkezinin hemde tersanesinin bulunduğu Yalova-Altınova"nın Kocaeli İş Mahkemesinin yetki alanında kalıp kalmadığı tespit edilmeden davalı tarafın yetki itirazı hakkında bir karar verilmeden dosyanın esasına girilerek karar verilmesi hatalıdır..."
gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda mahkemece önceki kararda direnilmiştir.



HUKUK GENEL KURULU KARARI

Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kâğıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:
Dava, işçilik alacaklarının tahsili istemine ilişkindir.
Davacı vekili davalı işverenler arasında asıl-alt işveren ilişkisi olduğunu ve davacı işçinin iş sözleşmesinin haklı neden olmaksızın feshedildiğini ileri sürerek fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla kıdem ve ihbar tazminatı ile ücret, fazla çalışma, yıllık izin, hafta tatili ve genel tatil alacaklarının davalılardan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı ...Müh. Gemi İnş. San. Tic. Ltd. Şti vekili davalı şirketin adresinin Yalova ilinde olduğunu, diğer davalı şirketin ise adresinin Tuzla-İstanbul olduğunu, davacının çalıştığı yerin (işyerinin) de Yalova ilinde bulunduğunu, dolayısıyla davanın yetkisizlik nedeniyle reddine karar verilmesinin gerektiğini savunmuştur.
Davalı ...Denizcilik Demir ve Çelik Ürn. San. Tic. Ltd. Şti vekili ...Tersanesinde üstlenilen işin tamamlanması akabinde Hatsan Tersanesinde başlayacak olan yeni bir iş yapımının görüşmeleri devam ederken davacının iş sözleşmesini feshederek işyerinden ayrıldığını beyanla davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Mahkemece, davacının iş sözleşmesinin haklı nedenle feshedildiğinin ve diğer işçilik alacaklarının ödendiğinin ispatlanamadığı gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Davalı ...Müh. Gemi İnş. San. Tic. Ltd. Şti vekilinin temyizi üzerine hüküm, yukarıda başlık bölümünde yer alan gerekçe ile bozulmuştur.
Yerel Mahkemece, 18.06.1958 gün ve 21/10 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı ile Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun 18.01.2013 tarihli kararı esas alınarak ek gerekçe ile önceki gerekçeler tekrarlanmak suretiyle direnme kararı verilmiştir
Direnme kararını, davalı ...Müh. Gemi İnş. San. Tic. Ltd. Şti. vekili temyiz etmiştir.
Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulunun önüne gelen uyuşmazlık; somut olayda yetkili mahkemenin hangi iş mahkemesi olduğu noktasında toplanmaktadır.
5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanununun 5 inci maddesi uyarınca, iş mahkemelerinde açılacak her dava, açıldığı tarihte dava olunanın Türk Medeni Kanunu gereğince ikametgâhı sayılan yer mahkemesinde bakılabileceği gibi, işçinin işini yaptığı işyeri için yetkili mahkemede de bakılabilir. Bunlara aykırı sözleşme geçerli değildir.
İş mahkemesinin görevi kapsamında bulunan bir dava, dava tarihinde davalının ikametgâhının bulunduğu veya işçinin işini yaptığı yerdeki iş mahkemesi veya iş davalarına bakmakla görevli asliye hukuk mahkemesinde açılmalıdır.
İş veya toplu iş sözleşmesinin tarafları, davalının yerleşim yeri ve işin yapıldığı yer dışındaki bir mahkemenin yetkili olduğuna dair düzenleme yapmaları, 5521 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin emredici nitelikteki son cümlesi gereğince geçersizdir.
İş mahkemesinin yetkisi kamu düzeni ile ilgili olduğundan, davalı tarafça süresinde yetki itirazı yapılmamış olsa bile, mahkeme tarafından bu husus kendiliğinden göz önünde bulundurmalıdır. Bir başka anlatımla hâkim, davanın her aşamasında yetki itirazını dikkate alabileceği gibi, kendisi de resen yetkisizlik kararı verebilir.
Yukarıda yapılan açıklamalar ışığında somut olay incelendiğinde; davacı işçinin çalıştığı işyerinin Yalova Tersaneler bölgesinde yer aldığı, adres itibariyle söz konusu işyerinin Kocaeli İş Mahkemesinin yargı yetkisinde olduğu, dolayısıyla davanın açıldığı tarih itibariyle Kocaeli İş Mahkemesinin yetkili mahkeme olduğu yönündeki direnme kararı usul ve yasaya uygun olup yerindedir.
Ne var ki, Özel Dairece bozma nedenine göre davalı ...Müh. Gemi İnş. San. Tic. Ltd. Şti vekilinin esasa ilişkin diğer temyiz itirazları incelenmediğinden bu konuda inceleme yapılmak üzere dosya Özel Daireye gönderilmelidir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle direnme uygun bulunduğundan davalı ...Müh. Gemi İnş. San. Tic. Ltd. Şti. Vekilinin işin esasına ilişkin diğer temyiz itirazlarının incelenmesi için

dosyanın 9. HUKUK DAİRESİ BAŞKANLIĞI’NA GÖNDERİLMESİNE, 18.01.2017 gününde oybirliği ile karar verildi.