Danıştay 10. Daire 2016/13990 Esas 2021/2059 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2016/13990
Karar No : 2021/2059

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … Elektrik Üretim A.Ş.
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALI) : … Genel Müdürlüğü
VEKİLLERİ : Hukuk Müşaviri …

İSTEMİN_KONUSU : ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı şirket tarafından, şirketlerince işletilmekte olan Seyitömer Termik Santrali için Enne ve Kayaboğazı Barajlarından 2013, 2014 ve 2015 yıllarında kullanılan endüstriyel su bedelinin tahsili amacıyla davalı idarece tesis edilen … tarih ve … sayılı işlemin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; uyuşmazlık konusu olayda; davacı şirket ile davalı idare arasında imzalanan 14/06/2013 tarihli protokol kapsamında, Enne ve Kayaboğazı Barajı'ndan davacı şirkete verilen endüstri suyunun karşılığı olarak 6.492.091,52 TL tutarındaki hizmet bedelinin ödenmesinin istenilmesine ilişkin işlemin, hizmet bedelinin rızaen ödenmesinin sağlanmasına yönelik bir bildirim işlemi niteliğinde olduğu, rızaen ödenmemesi halinde hukuki işlem başlatırılarak tahsili yoluna gidileceği ve kesin işlem olarak değerlendirilemeyeceği dikkate alındığında, bu haliyle davacının hukuki durumunda bir değişiklik yapmadığı gibi idari davaya konu olabilecek kesin ve yürütülmesi zorunlu bir idari işlem niteliği de taşımadığı sonucuna varıldığı gerekçesiyle davanın incelenmeksizin reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ_EDENİN_İDDİALARI : Davacı tarafından, dava konusu işlemin; icrai, kesin ve yürütülebilir işlem niteliğinde olduğu, işlemin hukuka uygunluğu konusunda Mahkemece esas yönünden inceleme yapılması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI_TARAFIN_SAVUNMASI : Davalı idare tarafından temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :

MADDİ OLAY :
Dava konusu uyuşmazlıkta, Enne Barajının Seyitömer Termik Santralinin su ihtiyacını karşılamak üzere Türkiye Elektrik Kurumu adına inşa edildiği, 15/03/2013 tarih ve 2013/55 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu kararı ile Seyitömer Termik Santralinin davacı şirkete satıldığı, ''Satış ve İşletme Devir Hakkı Sözleşmesi''nde Enne ve Kayaboğazı Barajlarından su ihtiyacının temini için idareyle sözleşme yapmanın alıcının sorumluluğunda olduğunun ve işletme ve bakım masraflarının alıcıya ait olduğunun belirlendiği, bunun üzerine Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ile davacı şirket arasında "Enne ve Kayaboğazı Barajlarından Endüstri Suyu Verilmesi Hakkında Protokol"ün imzalandığı, protokolün imzalanmasının ardından davalı idarece 2013, 2014 ve 2015 yıllarında kullanılan su bedelinin tahsili amacıyla 6.492.091,52 TL tutarındaki su bedelinin yazılı bildirimin yapıldığı ayın son mesai gününe kadar ödenmesinin istenilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı işlemin davacı şirkete tebliğ edildiği, davacı şirket tarafından bu talebe Ankara 24. Noterliği kanalıyla … tarih ve No:… sayılı yazıyla itiraz edilmesi üzerine, davalı idarece tesis edilen … tarih ve … sayılı işlemin iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT:
6200 sayılı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 1. maddesinde; "Bu Kanunun amacı; yerüstü ve yeraltı sularının zararlarını önlemek ve/veya bunlardan çeşitli yönlerden faydalanmak maksadıyla bu Kanun ve ilgili diğer mevzuatla verilen görevleri yerine getirmek ve yetkileri kullanmak üzere; Orman ve Su İşleri Bakanlığına bağlı, kamu tüzel kişiliğine sahip, merkezi Ankara’da bulunan özel bütçeli bir kuruluş olan Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün kuruluş, görev, yetki ve sorumluluklarını düzenlemektir." hükmü yer almış, 2. maddesinin (b) bendinde; sulama tesislerini kurmak Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün görevleri arasında sayılmış, 26. maddesinde; "Tesislerin işletmeleri için ihtiyar olunan bilcümle masraflar, (Taşkından ve sellerden koruma ile ıslah ve seyrüsefere elverişli hale getirme tesisleri hariç) faydalananlar tarafından ödenir." hükmü, 32. maddesinde; "Tahakkuk eden borçlar, Bayındırlık Vekaletince tesbit olunan taksit ve müddetler içerisinde ödenir. Müddeti içerisinde ödemiyenlerden bu meblağ Umum Müdürlük teşkilatı tarafından % 10 fazlasiyle ve Amme Alacaklarının Tahsil Usulü hakkındaki Kanun hükümlerine tevfikan tahsil olunur." hükmü yer almış, DSİ'nin gelirlerinin sayıldığı 38. maddesinin (g) fıkrasında ise; su tüketimi olmayan tahsisler hariç olmak üzere, tahsis edilen sulardan alınacak bedeller ile balıkçılık üretimine yapılan su tahsislerinden elde edilecek gelirler DSİ'nin gelirleri arasında sayılmıştır.
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun, ''Ödeme emri'' başlıklı 55. maddesinde; amme alacağını vadesinde ödemiyenlere, 15 gün içinde borçlarını ödemeleri veya mal bildiriminde bulunmaları lüzumunun bir “ödeme emri” ile tebliğ olunacağı,''Ödeme emrine itiraz'' başlıklı 58. maddesinde; kendisine ödeme emri tebliğ olunan şahısın, böyle bir borcu olmadığı veya kısmen ödediği veya zamanaşımına uğradığı hakkında tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde itirazda bulunabileceği, hükmüne yer verilmiştir.
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünce 6138 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanuna Göre Kullanılacak Yetkilere İlişkin Yönetmeliğin 1. maddesinde; "Bu Yönetmeliğin amacı; 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunda belirtilen ve Maliye Bakanlığı ile diğer kamu kurum ve kuruluşları ve mercilerce kullanılan yetkilerin, süresi içinde ödenmeyen alacakların korunmasında, takip ve tahsilinde Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünce kullanılmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir." hükmüne, Ödemeye Çağrı Bildirimi başlıklı 7. maddesinde, "DSİ tarafından 6183 sayılı Kanuna göre takip ve tahsilatı gereken ve vadesi belli olmayan alacaklarla ilgili olarak, 6183 sayılı Kanunun 37 nci maddesine göre borcun bir ay içerisinde ödenmesi için borçluya ödemeye çağrı bildirimi gönderilir. Ödemeye çağrı bildiriminde; borçlunun adı ve soyadı/unvanı, TC kimlik numarası veya vergi kimlik numarası, adresi, borcun miktarı ile borca ilişkin diğer bilgiler ve borcun nereye ödeneceğine ilişkin detaylı bilgiler yer alır. Ödemeye çağrı bildirimi; merkezde daire başkanı, taşrada bölge müdürü tarafından imzalanarak gönderilir. Ödemeye çağrı bildirimini imzalama yetkisi tevkil edilebilir."hükmüne, Ödeme Emri başlıklı 9. maddesinde; "Amme alacağını vadesinde ödemeyenlere, 7 gün içinde borçlarını ödemeleri veya mal bildiriminde bulunmaları lüzumu bir "ödeme emri" ile tebliğ olunur. Ödeme emrinde; borcun asıl ve ferilerinin mahiyet ve miktarları, nereye ödeneceği, müddetinde ödenmediği veya mal bildiriminde bulunmadığı takdirde borcun cebren tahsil ve borçlunun mal bildiriminde bulununcaya kadar üç ayı geçmemek üzere hapis ile tazyik olunacağı, gerçeğe aykırı bildirimde bulunduğu takdirde hapis ile cezalandırılacağı kayıtlı bulunur. Ayrıca, borçlunun 6183 sayılı Kanunun 114 üncü maddesindeki vazifeleri ve bu vazifeleri yerine getirmediği takdirde hakkında tatbik edilecek olan ceza bu ödeme emrinde kendisine bildirilir. Belediye hududu dışındaki köylerde bulunan borçlulara ödeme emirleri muhtarlıkça tebliğ olunur. Ödeme emirlerinin muhtarlığa tevdii tarihinden itibaren 15 gün içinde tebligat yapılmadığı takdirde ödeme emirleri tebliğ edilmemiş olan borçluların isimleri ödeme emri hüküm ve mahiyetindeki bir "ödeme cetveline" alınarak borçlular borçlarını ödemeye ve mal bildiriminde bulunmaya çağırılırlar. Ödeme cetveli köy ihtiyar kurulu kapısına bir örneği de köyde herkesin görebileceği umumi bir mahalde 10 gün müddetle asılmak suretiyle tebliğ olunur ve cetvelin asıldığı köy muhtarlığınca münadi vasıtasıyla ilan olunur. Cetvel asılırken ve indirilirken keyfiyet muhtarlıkça zabıt varakasıyla tespit edilir. Cebren tahsil ve takip ödeme emrinin tebliği veya ödeme cetvelinin indirilmesi tarihinde başlamış olur. Borcunu vadesinde ödemeyenlere ait malları elinde bulunduran üçüncü şahıslardan bu malları 7 gün içinde bildirmeleri istenir. Ödeme emri merkezde daire başkanı, taşrada bölge müdürü tarafından imzalanarak gönderilir. Ödeme emrini imzalama yetkisi tevkil edilebilir." hükmüne, Gecikme zammı başlıklı 11. maddesinde; "Alacaklar süresi içinde ve tam olarak ödenmezse ödenmeyen kısmı için 6200 sayılı Kanunun 32 nci maddesi hükümleri uygulanır." düzenlemesine yer verilmiştir.
Bununla birlikte, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ile davacı şirket arasında "Enne ve Kayaboğazı Barajlarından Endüstri Suyu Verilmesi Hakkında Protokol"ün "Konu'' başlıklı 1. maddesinde, protokolün konusunun Enne ve Kayaboğazı Barajlarından … Elektrik Üretim A.Ş.'ye endüstri suyu verilmesi ve çıkabilecek sorunların çözümlenme esaslarının belirlenmesi olduğu; ''Amaç'' başlıklı 2. maddesinde, protokolün amacının Seyitömer Termik Santraline endüstri suyu verilmesi, işletme, bakım ve onarım çalışmalarıyla ilgili esasların ve doğabilecek teknik ve mali sorunların olduğu; ''İşletme Esasları'' başlıklı 7. maddesinin 1. bendinde, DSİ'nin barajlar ve tesislerin işletme ve bakım-onarımı ile ilgili işleri ve bunlara ait harcamaları uymakla yükümlü olduğu mevzuata göre yapacağı; 2. bendinde, DSİ'nin su vermeyle ilgili yükümlülüğünün barajlarda düzenlenen suyun şirket tarafından alınacağı noktanın tespit edilmesiyle biteceği, bu noktadan sonraki her türlü sorumluluğun şirkete ait olacağı; 4. bendinde, şirkete tahsis edilen suyun miktarının 5 hm³/yıl olduğu, şirketin tahsis edilen suyu Seyitömer Termik Santrali ve müştemilatı dışında başka bir amaç için kullanamayacağı, başka bir kuruluşa satamayacağı, devredemeyeceği; ''Taraflarca Yapılacak İşler'' başlıklı 8. maddesinde, DSİ'nin barajların işletme ve bakımını yapacağı ve tahsis edilen suyun barajlardan alınacağı yeri belirleyerek şirkete bildireceği; ''Mali Hükümler'' başlıklı 9. maddesinin 1. bendinde, barajların yatırım bedelinin enerji hissesine düşen bölümünden, protokolün yürürlüğe girdiği tarihe kadar ödenmemiş miktarın mevzuat dahilinde Elektrik Üretim A.Ş. tarafından DSİ'ye ödeneceği; 2. bendinde, barajların işletme ve bakım masraflarının şirketin payına düşen kısmının her yıl ''DSİ Sulama ve Kurutma Tesisleri, İşletme, Bakım ve Yıllık Yatırım Ücret Tarifeleri''nde belirtilen Sulama Tesisleri İşletme ve Bakım Ücret Tarifeleri 3. grupta yer alan, tarımsal kullanım amacıyla belirlenmiş m³ su ücretinin 2 katı uygulanarak tespit edileceği, bu ücretin protokol imzalanıp, suyun fiilen alındığı tarihten itibaren tahakkuk ettirileceği; 9. maddesinin 3. bendinde, DSİ'nin verilen suyun miktarını ve toplam ücretini her yıl Aralık ayı başında şirkete yazılı olarak bildireceği; 4. bendinde, şirketin kendisine bildirilen su ücretini DSİ'nin yazılı bildirimde bulunduğu ayın son mesai günü mesai bitimine kadar DSİ tarafından bildirilecek hesaba bir defada ödeyeceği hükümleri yer almaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Öğreti ve içtihatlarda, idari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken işlemler, idari makam ve merciilerin kamu gücüne dayanarak idare hukuka alanına ilişkin olarak yaptıkları ve re'sen icra edilebilme yeteneğini taşıyan irade açıklamaları olarak tanımlanmaktadır.
İdarelerin işlemleriyle ilgili olarak mamelek hukuku alanında tesis ettikleri uygulanabilir nitelikte, yükümlünün hukukunu doğrudan etkileyen ve onların hak ve yükümlülüklerinde değişiklik veya yenilik yaratan irade açıklamalarının idari davaya konu edilmeleri mümkündür.
İdarenin borç tahakkuku ve tahsiline ilişkin işlemleriyle birlikte ilgilisinin menfaatlerini etkileyen ve idari işlem tarifindeki unsurları taşıyan diğer işlemler hakkında da dava açılarak yargısal denetime tabi tutulması hukuk devleti ilkesinin de bir gereğidir.
Uyuşmazlıkta, davalı idarece Enne ve Kayaboğazı Barajlarından davacı şirkete 2013, 2014 ve 2015 yıllarında tahsis edilen suya karşılık olmak üzere ilk olarak 6.492.091,52 TL tutarındaki 07/12/2015 tarih ve 806735 sayılı işlemin davacı şirkete tebliğ edildiği, davacı şirket tarafından bu talebe Ankara 24. Noterliği kanalıyla … tarih ve No:… sayılı yazıyla itiraz edildiği, bunun üzerine davalı idarece … tarih ve … sayılı işlemin tesis edildiği görülmektedir.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinin ve taraflar arasında yürürlükte olan protokolün incelenmesinden, davalı idarenin 6.492.091,52 TL tutarındaki bedelin yazılı bildirimin yapıldığı ayın son mesai gününe kadar ödenmesinin istenilmesine yönelik 07/12/2015 tarih ve 806735 sayılı işleminin; davacı şirketin hukuki durumunda değişiklik yaratan, borçlu statüsünde olduğunun bildirilmesine yönelik, "Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünce 6138 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanuna Göre Kullanılacak Yetkilere İlişkin Yönetmelik"'in 7. maddesinde "ödemeye çağrı bildirimi" olarak adlandırılan tahakkuk işlemi niteliğinde olduğu anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, davacı şirket tarafından tahakkuk ettirilen bu alacağa itiraz edilmesi üzerine davalı idarece söz konusu borcun ödenmesi gerektiği aksi halde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanun uyarınca işlemlere başlanacağına ilişkin … tarih ve … sayılı dava konusu işlemin de; davalı idarece davacı şirketin itirazlarının reddedildiği, davacı şirketin borçlu statüsünde olduğunun yinelendiği, borcun ödenmemesi halinde cebri tahsil yollarına gidileceği yönünde uyarı içermesi nedeniyle davacı şirketin malvarlığını etkileyen, icrai niteliği haiz, kesin ve yürütülebilir bir işlem niteliğinde olduğu açıktır.
Bu nedenle, Mahkemece davacı şirket hakkında sonuç yaratan, konu hakkında İdarenin açık iradesini ortaya koyan icrai nitelikte dava konusu işleme ilişkin olarak uyuşmazlığın esası incelenerek bir karar verilmesi gerekirken, dava konusu işlemin hizmet bedelinin rızaen ödenmesinin sağlanmasına yönelik bir bildirim işlemi niteliğinde olduğu, rızaen ödenmemesi halinde hukuki işlem başlatırılarak tahsili yoluna gidileceği ve kesin işlem olarak değerlendirilemeyeceği gerekçesiyle davanın incelenmeksizin reddi yolunda verilen İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet görülmemiştir.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1.Davacının temyiz isteminin kabulüne,
2. Davanın incelenmeksizin reddine ilişkin temyize konu ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanun'un (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin birinci fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren onbeş gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 28/04/2021 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.