MAHKEMESİ :İş Mahkemesi

DAVA : Davacı, davalı sendikanın tüzel kişiliğinin yokluğu ve feshine karar verilmesini istemiştir.
Mahkeme, isteğin reddine karar vermiştir.
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla, dava dosyası için Tetkik Hakimi ... tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

Y A R G I T A Y K A R A R I

Davacı İsteminin Özeti:
Davacı, 20.01.2011 tarihinde kuruluş müracaatında bulunan Yargı-Sen (Yargıçlar ve Savcılar Sendikası) hakkında 4688 sayılı Kanun"a aykırılıktan açılan dava sonucunda... 15. İş Mahkemesi tarafından verilen kapatma kararının, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi"nce onandığından sendikanın feshinin kesinleştiğini ve kurucular tarafından kapatıldığını, bu yargı kararına rağmen, 16.11.2012 günü “...” ismi ile çoğunluğu kapatılan Yargı-Sen"in kurucusu olan şahıslar tarafından tekrar kuruluş müracaatında bulunulduğunu, ancak 4688 sayılı Kanun"un 4. maddesinin son fıkrasında meslek veya işyeri esasına göre sendika kurulamayacağının belirtildiğini ve aynı Kanun"un 5. maddesinde ise sendikaların kurulabileceği hizmet kollarının gösterildiğini, 4688 sayılı Kanun"un 15. maddesinde ise sendika üyesi olamayacaklar ve sendika kuramayacakların belirtildiğini, maddenin (b) bendinde, bu kanuna göre kurulan sendikalara üye olamayacaklar ve sendika kuramayacaklar arasında yüksek yargı organlarının başkan ve üyeleri, hakimler, savcılar ve bu meslekten sayılanların yer aldığını, ... Bakanlığının 23.11.2012 günlü görüş yazısı ile (Yargı-Sen) isimli emsal sendika hakkındaki mahkeme kararları da göz önünde bulundurularak, adı geçen oluşum hakkında tesis edilecek herhangi bir işlemin bulunmadığı görüşüne yer verildiğinden ... isimli oluşumun kuruluş müracaatının, sendikalar mevzuatı kapsamında değerlendirilmediğini ve 4688 sayılı Kanun"da belirtilen hükümler doğrultusunda sendikanın kurulamayacağı hükmünden hareketle, kuruluş işleminin gerçekleşmediği ve tüzel kişilik kazanmadığının kuruculara bildirildiğini, ancak Yargıçlar Sendikasının, ... Bakanlığı aleyhine açtığı dava sonucunda, ... İdare Mahkemesinin 21.01.2014 tarih ve 2013/1544 esas sayılı kararı uyarınca ... Bakanlığının 25.02.2014 günlü yazısına istinaden 4688 sayılı Kanun"un 6. maddesine göre işlem tesis edilerek kuruluş işleminin yapılmasının istenildiğini, bunun üzerine aynı Kanun"un 6. maddesine göre işlem tesis edilerek kuruluş evrakının 27.02.2014 tarihinde ... Bakanlığına gönderildiğini ve ..."nın tüzel kişilik kazandığını, ancak Bakanlık tarafından yapılan itiraz sonucunda,... Bölge İdare Mahkemesinin kararı ile .... İdare Mahkemesinin vermiş olduğu kararın kaldırılarak yürütmenin durdurulması isteminin reddine karar verildiğini ve ... Bakanlığı tarafından verilen dosya numarasının iptal edildiğini, Valilik tarafından da Yargıçlar Sendikasının kuruluş işleminin iptal edildiğini, bununla birlikte .... İdare Mahkemesinin 2013/1544 esas, 2014/513 karar sayılı ilamı neticesinde Bakanlık tarafından Yargıçlar Sendikasına dosya açıldığını ileri sürerek 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu"nun “Kuruluş İşlemleri” başlıklı 6. maddesine istinaden, ..."nın tüzel kişiliğinin yokluğu ve feshine karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı Cevabının Özeti:
Davalı, Yargıçlar Sendikasının 16.11.2012 tarihinde kuruluş ve başvuru belgelerini... Valiliğine vererek kurulduğunu ve tüzel kişilik kazandığını, Valiliğin onbeş iş günü içinde dosyayı ... Bakanlığına göndermediğini, başvuruya karşı Bakanlığın dosya numarası vermediğini, bu işlemin iptali için açılan davanın sendikanın lehine sonuçlandığını ve dosya numarası verildiğini, .... İdare Mahkemesinin, ... Bakanlığının sendikaya dosya numarası vermemesine dair işlemin iptaline ilişkin kararının şu anda temyiz aşamasında olduğunu, Danıştay 10. Dairesi"nin, 12. İdare Mahkemesi kararının yürütmesinin durdurulması talebini reddettiğini, 4688 sayılı Kanun"un 6/5. maddesi uyarınca ..."nın aynı Kanun"un 5. maddesi uyarınca büro, bankacılık ve sigortacılık hizmetleri kolunda faaliyet gösteren hukuken tüzel kişiliği haiz bir sendika olduğunu, ..."nin kanunda yazılı süre içinde sendikanın kapatılması yönünde bir girişimde bulunup dava açmadığı için kapatılma veya faaliyete son verilmesinin de söz konusu olamayacağını,... 15. İş Mahkemesinin 2011/242 esas, 2011/531 karar sayılı ve Yargıtay 9. Hukuk Dairesi"nin 2011/49782 esas, 2012/4945 karar sayılı ilamları ile yargıç ve savcıların sendika kurabileceklerinin ve kurulmuş sendikalara üye olabileceklerinin açıklığa kavuştuğunu, 4688 sayılı Kanun"un 6/son maddesi gereğince ... Bakanlığının sendikalar için bir bilgi kaydı (dosya) tutması gerekmesine karşın önce dosya numarası vermediğini, ancak .... İdare Mahkemesinin kararı sonrasında dosya numarasını verdiğini, Yargıçlar Sendikasının, mahkeme kararlarında işaret edildiği gibi 4688 sayılı Kanun"un 5. maddesi uyarınca büro, bankacılık ve sigortacılık hizmetleri kolunda kurulmuş tüzel kişiliğini kazanmış bir sendika olduğunu, diğer yandan 151 sayılı İLO sözleşmesinin yargıç ve savcıların, yüksek mahkeme üyelerinin sendika kurmalarına, sendikalara üye olmalarına imkan verdiğini ve Anayasanın 90/5. maddesi gereğince Türkiye Cumhuriyeti ve Hükûmeti"nin, bütün kurum ve kuruluşlarıyla bu uluslararası metinlere uygun davranmak zorunda olduğunu, nitekim İLO"nun 2012 yılı 2892 sayılı kararı ile Yargı-Sen"in kapatılması sebebiyle Türkiye"yi haksız bularak mahkum ettiğini, ayrıca, kamu sendikaları mevzuatı yok iken bile kamu görevlileri tarafından kurulan sendikayı iç hukukta dayanağı bulunmadığı gerekçesiyle yok hükmünde sayan Yargıtay kararı sebebiyle Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi"nin Tüm Bel-Sen/Türkiye davasında ihlal kararı verdiği düşünüldüğünde idarenin işlemindeki hukuka aykırılığın açıkça ortada olduğunu, anılan mahkeme kararları ve uluslararası sözleşme hükümleri dikkate alındığında... Valiliğinin bu davayı açma hakkı bulunmadığını, açılan davanın hukuki dayanaktan yoksun olduğunu, kanuni olarak kuruluş sürecini tamamlamış ve tüzel kişiliğini kazanmış sendikanın feshedilmesini veya faaliyetine son verilmesini gerektiren maddi bir vakanın ileri sürülmediğini savunarak, davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkeme Kararının Özeti:
Mahkemece, ilgili valilik tarafından 4688 sayılı Kanun"un 6/4. maddesi gereğince ilgili belge ve tüzüklerin verilmesi ile tüzel kişilik kazanan Yargıçlar Sendikasının kuruluş işleminin kanuna uygun olarak gerçekleşmediği gerekçesiyle dosyanın ilgili sendikaya iade edildiği, ancak ilgili valilikçe 4688 sayılı Kanun"un 6/6. maddesi uyarınca herhangi bir işlem yapılmadığı, eksiklik ne ise davalı sendikaya tamamlanması yönünde süre verilmediği, davalı sendikanın belge ve tüzüklerinin ilgili valiliğe verildiği tarihte hukuken tüzel kişilik kazandığı, kanunda öngörülen bir aylık hak düşürücü süre içerisinde sendikanın kapatılması istemi ile dava açılmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Temyiz:
Kararı davacı temyiz etmiştir.
Gerekçe ve Sonuç:
Dava, 4688 sayılı Kanun kapsamında kurulan davalı sendikanın faaliyetinin durdurulması ve kapatılması istemine ilişkindir.
Anayasamızın 51. maddesinin birinci fıkrasında çalışanlar ve işverenlerin, üyelerinin ... ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına sahip olduğu belirtilmiştir. Aynı maddenin üçüncü fıkrasında da, sendika kurma hakkının kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usullerin kanunda gösterileceği ifade edildikten sonra, dördüncü fıkrada ise işçi niteliği taşımayan kamu görevlilerinin bu alandaki haklarının kapsam, istisna ve sınırlarının gördükleri hizmetin niteliğine uygun olarak kanunla düzenleneceği belirtilmiştir.
Kamu kurum veya kuruluşlarında işçi statüsü dışında çalışan kamu görevlileri hakkında uygulanacağı öngörülen 4688 sayılı Kanun"un birinci maddesinde düzenlenen Kanunun amaçları arasında, kamu görevlilerinin ortak ekonomik, sosyal ve meslekî hak ve menfaatlerinin korunması ve geliştirilmesi için oluşturdukları sendika ve konfederasyonların kuruluşu, organları, yetkileri ve faaliyetlerine dair usul ve esasları düzenlemek olduğu ifade edilmiştir.
Aynı Kanun"un dördüncü maddesinde ise, sendikaların hizmet kolu esasına göre, Türkiye çapında faaliyette bulunmak amacıyla bir hizmet kolundaki kamu işyerlerinde çalışan kamu görevlileri tarafından kurulacağı belirtilmiştir.
Kamu görevlileri sendikalarının kuruluş işlemleri de, Kanun"un altıncı maddesinde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Maddenin birinci fıkrasına göre “Sendika ve konfederasyonlar önceden izin almaksızın serbestçe kurulurlar.” 4688 sayılı Kanun"un, 11.04.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6289 sayılı Kanun ile değişik üçüncü ve dördüncü fıkralarına göre ise “Sendikanın kurucuları; sendika tüzüğü ve kamu görevlisi olduklarını gösterir belge ile sendikayı ilk genel kurula kadar sevk ve idare edeceklerin isimlerini kuruluş dilekçelerinin ekinde sendika merkezinin bulunacağı ilin valiliğine vermek zorundadırlar.” “Konfederasyon kurucuları, konfederasyon tüzüğü ile sendikaların konfederasyon kurulmasına ilişkin kurucular kurulu kararını ve konfederasyonu ilk genel kurula kadar sevk ve idare edeceklerin isimlerini konfederasyon merkezinin bulunacağı ilin valiliğine vermek zorundadırlar. Konfederasyonu ilk genel kurula kadar sevk ve idare edecekler, üyesi oldukları sendikaların zorunlu organlarına seçilmemişlerse, kamu görevlisi olduklarını gösterir belgeyi eklemekle yükümlüdürler.” Maddenin beşinci fıkrasına göre de “Yukarıda anılan belge ve tüzüklerin ilgili valiliğe verilmesi ile sendika veya konfederasyon tüzel kişilik kazanır.”
Anayasamızda ve 4688 sayılı Kanun"da açıkça ifade edildiği üzere, sendikaların önceden izin almaksızın serbestçe kurulabileceği hususu tartışmasızdır. 87 sayılı İLO sözleşmesinin 2. maddesinde de, çalışanlar ve işverenlerin, önceden izin almaksızın istedikleri kuruluşları kurabileceği belirtilmiştir.
Ayrıntılı olarak belirtilen düzenlemelere göre, hukukumuzda, sendikaların kuruluşu yönünden, serbest kuruluş sistemi benimsenmiştir. Bu cümleden olarak, sendikalar, kanunda gösterilen belge ve tüzüklerin ilgili valiliğe verilmesi ile tüzel kişilik kazanır.

Kuruluş tarafından verilen evrakta, kanuna aykırılık olması durumunda, ilgili valilikçe yapılması gerekenler ise 4688 sayılı Kanun"un altıncı maddesinin yedinci fıkrasında düzenlenmiştir. Anılan düzenlemeye göre “Tüzüğün veya bu Maddede sayılan belgelerin içerdikleri bilgilerin kanuna aykırılığının tespit edilmesi ya da bu Kanunda öngörülen kuruluş şartlarının gerçekleşmediğinin anlaşılması halinde, ilgili valilik eksikliklerin bir ay içinde tamamlanmasını ister. Tamamlanmadığı takdirde sendika veya konfederasyonun faaliyetinin durdurulması için ilgili valilik bir ay içinde iş mahkemesine başvurur.” Bu noktada, maddenin ilk halinde dava açma süresi öngörülmediği halde, 6289 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik sonrasında, bir aylık süre sınırlaması getirildiğini de belirtmek gerekir.
Şu halde, ilgili valilik tarafından, başvuru belgeleri ve tüzük incelendikten sonra eksiklik yahut kanuna aykırılık tespit edilmesi durumunda, eksikliklerin bir ay içinde tamamlanması istenecektir. Kanunda, valilikçe yapılacak incelemenin tamamlanması gereken azami süre gösterilmemiştir. Bununla birlikte, aynı maddenin altıncı fıkrasında, valiliğin, tüzük ve belgelerin birer örneğini onbeş işgünü içinde ... Bakanlığına göndereceği belirtilmiştir. Bu cümleden olarak, valilikçe yapılacak incelemenin azami onbeş işgünü içinde tamamlanması gerektiği kabul edilmelidir.
4688 sayılı Kanun"un altıncı maddesinin yedinci fıkrasında öngörülen dava açma süresinin de hak düşümü süresi olarak kabul edilmesi gerektiğini ifade etmek gerekir. Nitekim, yukarıda belirtildiği üzere, maddenin ilk halinde dava açma süresi öngörülmediği halde, daha sonra yapılan değişiklik ile bir aylık süre şartı getirilmesi, kanun koyucunun da iradesinin bu doğrultuda olduğunu göstermektedir.
Bu genel açıklamalar ışığında inceleme konusu davayı değerlendirmek gerekmektedir.
Somut olayda, davalı sendika tarafından tüzük ve diğer kuruluş evrakı 16.11.2012 tarihinde ..."ne verilmiş, ancak ... tarafından aynı tarihli yazı ile kuruluş evrakının incelenmesi sonucu, kurucu 60 üyenin halen bilfiil görev yapan hakim ve savcı olduğu, bu sebeple 4688 sayılı Kanun gereği kuruluş işleminin gerçekleşmediği gerekçesiyle başvuru evrakı iade edilmiştir.
Dosya içeriğinden, başvuru evrakının iadesi sonrasında davalı sendikanın, üyelerden aidat kesintisinin yapılabilmesi için sendikaya dosya kodu verilmesi istemi ile ... Bakanlığına başvurduğu, başvurunun reddedilmesi üzerine 04.09.2013 tarihli söz konusu idari işlemin iptali talebiyle... İdare Mahkemesine dava açtığı, mahkemece verilen yürütmeyi durdurma kararı üzerine sendikaya dosya kodu verildiği ancak itiraz üzerine Bölge İdare Mahkemesinin yürütmeyi durdurma kararını kaldırması ile tekrar işlemin iptal edildiği, son olarak .... İdare Mahkemesinin 29.04.2014 tarihli kararı ile anılan idari işlemin iptaline karar verilmesi sonrasında, ... Bakanlığı tarafından 12.06.2014 tarihinde sendikanın kuruluş işlemlerinin yapıldığı ve 02.07.2014 tarihinde eldeki davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Yukarıda ayrıntılı olarak izah edildiği üzere, hukukumuzda, sendikaların kuruluşu yönünden serbest kuruluş sistemi benimsendiğinden, davalı sendika başvuru evrakını 16.11.2012 tarihinde ..."ne vermekle tüzel kişilik kazanmıştır. ... tarafından yapılması gereken, başvuru evrakını incelemek, eksiklik yahut kanuna aykırılık tespit edilmesi durumunda bir ay içinde tamamlanmasını istemek, eksiklik bu sürede giderilmezse bir aylık hak düşürücü süre içerisinde iş mahkemesine başvurmaktan ibaretti.
Somut olayda, ..."nin 16.11.2012 tarihli yazısı ile, aynı tarih itibariyle gerekli incelemenin yapıldığı ve kurucu 60 üyenin halen bilfiil görev yapan hakim ve savcı olduğuna dair kanuna aykırılık tespit edildiği anlaşılmıştır. ... tarafından 16.11.2012 tarihi itibariyle, davalı sendikaya, eksikliğin giderilmesi için bir aylık süre verilmesi ve daha sonra eksiklik giderilmediği takdirde bir ay içinde iş mahkemesine başvurulması gerekirken, bu tarihten çok sonra olmak üzere 02.07.2014 tarihinde mahkemeye başvurulmuştur.
Diğer taraftan, davacı valilik uygulaması, Anayasamıza, 4688 sayılı Kanun"a ve ülkemiz tarafından onaylanan uluslararası sözleşmelere aykırı olacak şekilde, sendikaların kuruluşu yönünden izin sisteminin tatbiki niteliğinde olduğundan hatalıdır.
Bütün bu açıklamalar karşısında, mahkemece, süresinde açılmayan davanın reddine karar verilmesinde bir isabetsizlik bulunmadığından, davacının yerinde görülmeyen temyiz itirazlarının reddiyle, hükmün bu ilave gerekçe ile ONANMASINA, 27.04.2015 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.