Danıştay 10. Daire 2019/1068 Esas 2021/2458 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2019/1068
Karar No : 2021/2458

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Bakanlığı

VEKİLİ : Av. Hukuk Müşaviri …

DAVALI YANINDA MÜDAHİL : … Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLLERİ : Av. …, Av. …
Av. … , Av. …
Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : … Odası

VEKİLİ : Av. …

DAVACI YANINDA MÜDAHİLLER : 1- …
2- …
…
65- …

VEKİLİ : Av. …

VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN_KONUSU : ... İdare Mahkemesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Samsun ili, Tekkeköy ilçesi, ... mahallesi sınırları içerisinde yapılması planlanan Lojistik Köy Projesi için ilave imar planı yapılabilmesi amacıyla 127,8549 hektar yüzölçümlü arazinin tarım dışı amaçla kullanılmasının uygun görülmesine ilişkin ... tarih ve ... sayılı davalı idare işleminin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararıyla, Dairemizin 07/12/2015 tarih ve E:2015/2203, K:2015/5600 sayılı, keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılması suretiyle karar verilmesi gerekçesiyle verilen bozma kararına uyulmak suretiyle keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırıldıktan sonra; dava dosyası içerisinde yer alan tüm bilgi ve belgeler ile mahallinde yapılan keşif ve bilirkişi incelemesi neticesinde hazırlanılan bilirkişi raporunda yer verilen tespitlerin birlikte incelenmesinden, "yapılması planlanan Lojistik Köy Projesi için belirlenen arazilerin tarımsal niteliğinin tespiti ve söz konusu yatırım için Samsun civarında tarımsal niteliği daha düşük olan başkaca alanların bulunup bulunmadığı" hususlarının tespiti ve değerlendirilmesi neticesinde, Lojistik Köylerin Yer Seçim Kriterleri dikkate alındığında, Lojistik Master Planı içerisinde bulunan 5 adet alternatif alanın dışında Samsun ve yakın çevresinde Lojistik Köy alanı olabilecek başka bir alternatif alanın olmadığı, öte yandan, 08/04/2013 tarihli Toprak Koruma Kurulu kararı ile TR 83 Bölgesi Lojistik Master Planı içerisinde bulunan 5 adet alternatif içinden seçilen 1 numaralı dava konusu alanın, tarım arazisi olduğu ve 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planında "nitelikli tarım alanları" kullanımında kaldığı, bu alanın, seçilmesi durumunda, potansiyel tarım arazisi olması nedeniyle elde edilecek ürünlerden feragat edileceği, lojistik köyün daha sonraki yıllarda büyümesi ile komşu parsellerdeki tarım arazilerinin de yok olmasına neden olacağı, yine, söz konusu alandaki mera haricindeki diğer yerlerin özel mülkiyette olması nedeniyle de proje maliyetinin yükseleceği anlaşılmakta olup, ayrıca, alternatif yer olarak seçilen diğer 4 yerle ilgili olarak bilirkişi raporunda belirtilen değerlendirmeler de dikkate alındığında, Samsun ili, Tekkeköy ilçesi, ... Mahallesi sınırları içerisinde yapılması planlanan Lojistik Köy Projesi için seçilen 127,8549 hektar yüzölçümlü uyuşmazlığa konu arazinin tarım dışı amaçla kullanılmasının uygun bulunmasına ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, tesis edilen işlemlerin hukuka uygun olduğu, Tekkeköy bölgesinin imar planlarının sanayi odaklı belirlendiği, dava konusu alan belirlenirken, ulaşım, gelişim faktörü gibi değerlendirmeler de yapıldığı, dava konusu alanın limana ve tren yoluna yakın olduğu, bilirkişi tarafından uygun bulunan 2 numaralı alanın devlet üretme çiftliği alanı içerisinde bulunduğu, imar planında hipodrom olarak öngörüldüğü, beşinci alternatife demiryolu ağının ulaşımının mümkün olmadığı arazisinin değerli olduğu, dava konusu alanın en uygun alan olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI_TARAFIN_SAVUNMASI : Davacılar tarafından savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …

DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Dava, Samsun ili, Tekkeköy ilçesi, ... mahallesi sınırları içerisinde yapılması planlanan Lojistik Köy Projesi için ilave imar planı yapılabilmesi amacıyla 127,8549 hektar yüzölçümlü arazinin tarım dışı amaçla kullanılmasının uygun görülmesine ilişkin ... tarih ve ... sayılı davalı idare işleminin iptali istemiyle açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu'nun, "Tarım Arazilerinin Amaç Dışı Kullanımı" başlıklı 13. maddesinde, "Mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazileri tarımsal üretim amacı dışında kullanılamaz. Ancak, alternatif alan bulunmaması ve Kurulun uygun görmesi şartıyla; (...) d) Bakanlıklarca kamu yararı kararı alınmış plân ve yatırımlar, e) Kamu yararı gözetilerek yol altyapı ve üstyapısı faaliyetlerinde bulunacak yatırımlar, (....) İçin bu arazilerin amaç dışı kullanım taleplerine, toprak koruma projelerine uyulması kaydı ile Bakanlık tarafından izin verilebilir. Bakanlık bu yetkisini valiliklere devredebilir.
Mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazileri dışında kalan tarım arazileri; toprak koruma projelerine uyulması kaydı ile valilikler tarafından tarım dışı kullanımlara tahsis edilebilir. (.....)
(İşlem tarihinde yürürlükte olan haliyle) Tarım arazilerinin korunması ve amaç dışı kullanımına dair uygulamaların usûl ve esasları tüzükle düzenlenir. " hükümleri yer almaktadır.
Öte yandan, Anılan Kanun'a dayanılarak çıkartılan ve dava konusu işlem tarihinde yürürlükte bulunan, "Tarım Arazilerinin Korunması, Kullanılması ve Arazi Toplulaştırılmasına İlişkin Tüzük" 'ün 8. maddesinde, "Her ölçekteki imar ve çevre düzeni planlarının yapılması ve değiştirilmesinde tarım arazilerinin tarım dışı amaçlı faaliyetlere ayrılmasına kurulun uygun görüşü alınarak Bakanlık veya valiliklerce izin verilebilir.", hükmü, "Tarım Arazilerinin Amaç Dışı Kullanımı" başlıklı 9. maddesinde de, "(1) Mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri, sulu tarım arazileri alternatif alan bulunmaması ve kurulun uygun görmesi şartıyla; (...) d) Bakanlıklarca kamu yararı kararı alınmış plan ve yatırımlar, e) Kamu yararı gözetilerek yol, altyapı ve üstyapı faaliyetlerinde bulunacak yatırımlar, (...) için bu arazilerin amaç dışı kullanım taleplerine, toprak koruma projesine uyulması kaydıyla Bakanlık tarafından izin verilebilir. Bakanlık bu yetkisini valiliklere devredebilir.(....) (3) Etüt raporunda belirtilen alternatif alanların; etüt raporu, teknik, ekolojik ve ekonomik kriterler ile tarım dışı amaçla arazi kullanım talebini yapanın yazılı görüşü dikkate alınarak kurul tarafından alternatif olup olamayacağı değerlendirilerek karara bağlanır." hükümleri yer almaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava konusu işlemin dayanağını oluşturan 5403 sayılı Kanun'un temel amacı tarım toprağının korunmasıdır. 5403 sayılı Kanun'un 13. maddesi kapsamında verilecek tarım dışı kullanım izinlerinin de öncelikle, arazilerin tarımsal niteliği ve bu araziye kıyasla tarımsal niteliği daha düşük olan başka alternatif alanların bulunup bulunmaması açısından değerlendirilmesi gerekmektedir.
Uyuşmazlıkta, 08/04/2013 tarihli Toprak Koruma Kurulu kararı ile de, TR 83 Bölgesi Lojistik Master Planı içerisinde bulunan 5 adet alternatif alanın ayrıntılı olarak değerlendirmesi sonucunda, uyuşmazlık konusu alanın 'lojistik köy projesi' için en uygun alan olarak belirlenerek tarım dışı amaçla kullanılmasına izin verildiği görülmektedir.
İlk derece mahkemesi tarafından, alternatif alan bulunup bulunmadığının tespiti açısından yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi neticesinde alınan raporda, "2 numaralı alternatif alan karayolu, havaalanı ve demir yoluna yakın olması, proje maliyetinin diğer alternatiflere göre düşük olması, 1 numaralı alternatife göre tarım arazisi verimliliğinin daha az olması, tamamının kamu arazisi mülkiyetinde olması nedenleri ile birinci sırada, ikinci sırada 5 numaralı alternatif, üçüncü sırada 1 numaralı alternatif, dördüncü sırada 4 numaralı alternatif, beşinci sırada 3 numaralı alternatif alan olarak değerlendirilmesinin uygun olacağı, liman, havaalanı, demiryolu ulaşımlarına yakın, tarım arazisi olarak değersiz, lojistik köy olabilecek yüzölçümüne sahip, topoğrafık yapı olarak uygun, mülkiyet problemi olmayan, sorunsuz Lojistik Köy alanı olabilecek başka bir alternatif alanın olmadığı" görüş ve kanaatine yer verilmiştir.
Netice itibariyle bilirkişi heyeti tarafından da davalı idarenin tespitine uygun bir şekilde, dava konusu yerle birlikte 5 alternatif alan bulunduğu tespit edilmiş, bu alanlar dışında bir yer ise tespit edilememiştir.
Anılan raporda, (2) ve (5) numaralı alternatif alanların dava konusu olan (1) numaralı alternatif alana göre tarımsal potansiyelinin daha düşük olduğu ve öncelikli olarak bu alanların seçilmesi gerektiği belirtilmiştir.
(2) numaralı alternatif alanın değerlendirilmesinden;
Bu alanın inşaatı sürmekte olan tersane ve mendirek alanının hemen güneyinde, ... Devlet Üretme Çiftliği toprakları içinde olduğu, Samsun limanının 12 km güneydoğusunda, hava alanının 8 km güneybatısında kaldığı ve demiryolu bu alanın sınırına kadar geldiği, ... Devlet Üretme Çiftliği toprakları içinde bulunan alanın Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 26/02/2008 tarihinde onaylanan Samsun-Çorum-Tokat Planlama Bölgesi 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planında “Resmi Kurum Alanı” kullanımında kaldığı, Samsun Ordu karayoluna cepheli olan bu alanın batısında Sanayi Alanı, kuzeyinde Tersane Alanı kullanımlarının olduğu, 1/50.000 ölçekli çevre düzeni planında ise bu alanın “Spor ve Resmi Kurum Alanı” kullanımında kaldığı görülmektedir.
Davalı idare tarafından da bu alanın, yukarıda yer verilen planlar değerlendirilerek, hipodrom alanı olduğu belirtilen bu alanın proje dışı bırakıldığı görülmektedir.
Bu nedenle, hipodrom alanı olarak belirlenen bu alanın dava konusu edilen alana alternatif olamayacağı anlaşılmaktadır.

(5) numaralı alternatif alanın değerlendirilmesinden;
Samsun-Ankara karayolu üzerinde kalan alanının Samsun Terminalinin 5,5 km. kuzeybatısında, Samsun Limanının 17 km güneybatısında, Çarşamba Havaalanının 35 km güneybatısında kaldığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 26/02/2008 tarihinde onaylanan Samsun-Çorum-Tokat Planlama Bölgesi 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planında “Nitelikli ve Marjial Tarım Alanları” kullanımında kaldığı, alanın eğiminin %17-20 arasında olduğu görülmektedir.
Davalı idare tarafından da, mevcut demiryolu hattından bu araziye eğiminden dolayı demiryolu bağlantısı çekilmesinin mümkün olmadığı ve arazinin değerinin yüksek olması nedeniyle bu alanın da proje dışı bırakıldığı görülmektedir.
Bu nedenle, bu alanın da dava konusu edilen alana alternatif olamayacağı anlaşılmaktadır.
Sonuç olarak, alternatif alan tespiti bakımından dava konusu işlemde hukuka aykırılık görülmediğinden ve 5403 sayılı Kanunda tarım dışı kulllanım izni verilmesi bakımından aranan diğer şartların da sağlandığı anlaşıldığından dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmamıştır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalı idarenin temyiz isteminin kabulüne,
2. Dava konusu işlemin iptaline ilişkin temyize konu ... İdare Mahkemesinin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanun'un (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin birinci fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 15 (on beş) gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 24/05/2021 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.