Danıştay 6. Daire 2019/15263 Esas 2021/7162 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2019/15263
Karar No : 2021/7162

DAVACI : … Gıda Maddeleri Sanayi ve Tic. A.Ş.
VEKİLİ : Av. …

DAVALI : … Bakanlığı - …
VEKİLİ : Av. …

DAVANIN KONUSU :
Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmeliğin 6. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendi ile getirilen yasaklara aykırı olarak R123 gazının satışını gerçekleştirdiğinden bahisle 2872 sayılı Çevre Kanununun 20. maddesinin (y) bendi uyarınca davacı şirkete 729.468,00 TL idari para cezası verilmesine ilişkin 10/07/2018 tarih ve 8353 sayılı Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü işlemi ile işlemin dayanağı olan 07/04/2017 tarihli 30031 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmeliğin 29. maddesinin iptali ve indirimlerden yararlanılarak ödenen 547.101,00-TL'nin ödeme tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte iadesi ile Çevre Kanunun 20. maddesinin 2. fıkrasında yer alan "Bu maddenin (ı) bendinin (1), (2), (3) ve (4) numaralı alt bentleri ile (k), (l), (r), (s), (t), (u), (v) ve (y) bentlerinde öngörülen idarî para cezaları kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir" hükmünün Anayasaya aykırı olduğu iddiasında bulunularak, Anayasa'nın 152. maddesi ile 6216 sayılı Kanunun 40. maddesi uyarınca Anayasa Mahkemesine başvurulması ve Anayasa Mahkemesince bir karar verilinceye kadar davanın geri bırakılmasına karar verilmesi istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI :
Davacı şirket … Gıda A.Ş.'nin … yılında kurulduğu, yabancı şirketlerle gerçekleştirdiği birleşme ve devralmalarla 2012 yılından itibaren dünyanın en büyük şekerleme şirketinin çatısı altında faaliyet sürdürdüğü, şirketlerinde bulunan R123 gazının, Yönetmeliğin yürürlük tarihinden çok önce bertarafına ilişkin işlemlere başlandığı, R123 gazı içeren soğutma ünitelerinin amonyaklı soğutma üniteleri ile değişikliği için 3.624.000 USD yatırım yapıldığı, elde kalan R123 gazı için de klima ve havalandırma sektöründe faaliyet gösteren … Klima Ticaret A.Ş.’den gelen satın alma talebi üzerine dağıtıcı kayıt belgesi almak için idareye başvurmaları üzerine 22/12/2016 tarihinde 3 yıl süre ile geçerli “Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Atında Tutulan Kimyasal Madde (Ozon tabakasını incelten madde) Dağıtıcı Kayıt Belgesi” alındığı, fabrika sahasında bulunan R123 gazının; 22/12/2016’da 635,6 kg'ını, 24/3/2017’de ise 550 kg'ını sattıkları, Bakanlığın bu satışları OTİM (ozon tabakasını incelten maddeler) sisteminden onayladığı, Yönetmeliğin Ek-5'inde GRUP IX altında sayılan maddelerden olan R123 gazının, karışımlarının, bu maddeyi içeren karışımların ithalatı, ihracatı, ürün ve ekipman içerisinde bulundurulması, geri kazanımı yapıldıktan sonra cihazlara tekrar dolumu, stoklarda tutulması, kullanımı ve atmosfere salınmasının yasaklandığı, daha önce yürürlükte olan 2008 tarihli Yönetmeliğin yürürlükten kaldırıldığının farkında olunamadan sahip olunan dağıtıcı kayıt belgesine istinaden önceki satışlar gibi kalan 320 kg gazın satışının 12/06/2017 tarihinde yapıldığı, faturasının düzenlendiği, OTİM sistemi üzerinden idarece onayının yapıldığı, Bakanlık nezdindeki OTİM sisteminin R123 gazına ilişkin kısmının yeni Yönetmelik ile kapatılmamış olması, sistemin işlemin yapılmasına izin vermesi, dağıtıcı kayıt belgesinin geçerlilik süresinin devam ediyor olması, alıcının klima ekipmanları için alıyor olması, Yönetmelikte yurt içi satışı engelleyen bir hüküm olmaması nedenleriyle mevzuata aykırı hareket edildiğinin düşünülmediği, elde kalan gazın ne yapılacağının, satışının gerçekleşip gerçekleşmeyeceğinin 11/05/2018 tarihinde yazılı olarak sorulması üzerine, idarece satış ve kullanımının yasak olduğunun bildirilmesi ile 3.250 kg gazın Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tesislerinde bertaraf edildiği (atık kodu 16 05 07) belirterek, iptali istenen düzenleyici işlemde kontrol altına alınan maddelerle ilgili olarak “yurtiçinde satışın”ın yasakladığına ilişkin bir ibarenin bulunmadığı, bu durumda Yönetmeliğin iptali istenen 6/1-(b) maddesinin cezaların kanuniliği ve belirliliği ilkesine aykırı olduğu, idari para cezasının yasal dayanağı olan Çevre Kanununun 20. maddesinin (y) bendinde, tehlikeli kimyasalı satmak- satışa sunmak fiilleri yaptırıma bağlanmış olsa da Çevre Kanununun 13. maddesi uyarınca tehlikeli kimyasallara ilişkin sürecin Bakanlıkça çıkarılacak Yönetmelikle belirleneceği, Yönetmelikte de yurt içinde satışa ilişkin bir sınırlama getirilmediği, idarenin kısıtlayıcı eylemini yorum yoluyla genişletemeyeceği, satışı engelleyici yetkisi olmadığı, verilen idari para cezasının fahiş olduğu, orantılı olmadığı, eylemde kastın olmadığı, Yönetmelik öncesinde gazın elden çıkarılış sürecinde olduğu, idari para cezasının satışın yapıldığı fatura tarihi olan 01/06/2017 tarihine göre belirlenmesi gerektiği ileri sürülmüş ve Çevre Kanunun 20. maddesinin 2. fıkrasında yer alan "Bu maddenin (ı) bendinin (1), (2), (3) ve (4) numaralı alt bentleri ile (k), (l), (r), (s), (t), (u), (v) ve (y) bentlerinde öngörülen idarî para cezaları kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir" hükmünün Anayasaya aykırı olduğu iddia edilerek somut norm denetimi yoluyla Anayasa Mahkemesine gönderilmesi istenilmiştir.

DAVALININ SAVUNMASI :
09/07/2018 tarihinde Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü teknik personeli tarafından gerçekleştirilen denetim neticesinde, davacı şirketin 12/0672017 tarihinde 320 kg R123 gazı satışı gerçekleştirdiğinin tespit edildiği, davacı şirketin R123 gazının satışını gerçekleştirerek Çevre Kanununun 20. maddesinin (y) bendi ve Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmeliğin 6/1-(b) maddesi hükümlerine aykırı hareket ettiği, Ozon tabakasını incelten maddelere dair ülkemizin 1991 yılında taraf olduğu Viyana Sözleşmesi ve Montreal Protokolü ile ilgili ulusal ve uluslararası yükümlülükleri kapsamında; OTİM ithalatının ve üretim aşamasında kullanımının sonlandırıldığı, sadece mevcut soğutma ve iklimlendirme ekipmanları için servis amaçlı kullanımına izin verildiği, dağıtıcı kayıt belgesinin 2016/1 sayılı OTİM'lerin (ozon tabakasını incelten maddelerin) ithalatı ve kullanımına ilişkin genelge kapsamında ve (HCFC-22) (5. Bölüm Grup 1) gazı için verildiğini, Ozon Tabakasını İncelten Maddeler Yönetmeliği ile kullanımı yasaklanan maddeler için herhangi bir belge düzenlenmediği, davacı şirket tarafından belirtilen sistemin bir onay mekanizması olmadığı, satış işlemi için şirketleri eşleştirmekte olduğu, yasaklı olan maddelere izin verilmediği, Yönetmeliğin 6/1-b maddesinde yer alan ibareler ile özellikle alıcı ve satıcı arasında ticari bir işlem yapılmaması gerektiğinin anlaşıldığı, Yönetmeliğin belirtilen maddesinde düzenlenen yasağın satın alan şirket için de var olduğu ileri sürülmüştür.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ : Davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI …'IN DÜŞÜNCESİ : Dava, davacı şirkete Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmeliğin 6/1-(b) maddesiyle getirilen yasaklara aykırı olarak R.123 gazının satışını gerçekleştirdiğinden bahisle 2872 sayılı Çevre Kanunu'nun 20. maddesinin (y) bendi uyarınca 729.468,00 TL idari para cezası verilmesine dair … tarih ve … sayılı Kocaeli Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü işlemi ile Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmeliğin 29. maddesinin iptali ve indirimlerden yararlanılarak yatırılan 547.101,00-TL'nin ödeme tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte iadesi istemiyle açılmıştır.
Davacının Anayasa'ya aykırılık iddiası ciddi görülmemiştir.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 124. maddesinde: "Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzelkişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler." kuralı yer almıştır.
2872 sayılı Çevre Kanununun "İdari nitelikteki cezalar" başlıklı 20. maddesinin (y) bendinde, tehlikeli kimyasallar ve bu kimyasalları içeren eşyayı bu Kanunda ve ilgili yönetmeliklerde belirtilen usûl ve esaslara, yasak ve sınırlamalara aykırı olarak üreten, işleyen, ithal ve ihraç eden, taşıyan, depolayan, kullanan, ambalajlayan, etiketleyen, satan ve satışa sunanlara, 100.000 Türk Lirasından (368.789 TL) 1.000.000 Türk Lirasına (3.688.006 TL) kadar idarî para cezası verileceği kurala bağlanmış; aynı maddenin devamında bu maddenin (ı) bendinin (1), (2), (3) ve (4) numaralı alt bentleri ile (k), (l), (r), (s), (t), (u), (v) ve (y) bentlerinde öngörülen idarî para cezaları kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verileceği hüküm altına alınmıştır.
Birleşmiş Milletler İnsan ve Çevresi Konferansı Beyannamesi ve Birleşmiş Milletler Çevre Programının Dünya Ozon Tabakası Eylem Planı çerçevesinde yürütülmekte olan çalışma ve faaliyetler dikkate alınarak hazırlanan "Ozan Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi"nin 1/7. maddesinde, "protokollerin bu sözleşme'nin protokolleri anlamında kullanıldığı "belirtildikten sonra; 2. maddesinde, tarafların bu sözleşme'nin ve taraf oldukları yürürlükteki protokollerin hükümlerine uygun olarak, ozon tabakasında değişikliğe yol açan veya açabilecek insan faaliyetlerinden kaynaklanabilecek olumsuz etkilere karşı insan sağlını ve çevreyi korumak için gerekli tedbirleri alacağı, olumsuz faaliyetleri kontrol altında tutmak, sınırlamak, azaltmak veya önlemek için uygun yasal ve idari tedbirleri alacağı, protokollerin ve eklerin kabulü de dahil olmak üzere bu sözleşme'nin uygulanması için, üzerinde anlaşmaya varılan tedbirlerin, işlemlerin ve standartların formülasyonu için işbirliği yapacağı: 18. maddesinde, bu sözleşmeye hiçbir çekince konulamaycağı, 19. maddesinde de bu sözleşme'nin bir taraf için yürürlüğe girdiği tarihten itibaren dört yıl geçtikten sonra, o tarafın herhangi bir zamanda sözleşme'den ayrılabileceği hükmüne yer verilmiştir.
Viyana Sözleşmesine taraf devletlerin taraf olabildiği "Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü'nde Ek A da kontrol edilen maddeler belirtilip, ozon tabakasını tüketen maddelerin Dünya üzerindeki yayılmalarını adil bir şekilde kontrol edebilmek için gerekli tedbirler ve kontorl önlemleri sıralanmıştır. Protokol'ün 2. maddesinde, tarafların belirtilen hükümlerle sınırlı kalmaksızın, ilgili maddenin gerekli kıldığından daha sıkı önlemler alabileceği kuralına da yer verilmiştir. Montreal Protokolünde yapılan Londra ve Kopenhag değişiklikleriyle, kontrol altına alınan maddelerin sayısı artırılmıştır.
"Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi"nin onaylanması 3655 sayılı Kanunla, "Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü"nün onaylanması 3656 sayılı Kanunla, "Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Monteal Protokolü Londra Değişiklikleri"nin onaylanması, 4042 sayılı Kanunla, "Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü Kopenhag Değişiklikleri"nin onaylanması da 4118 sayılı Kanunla uygun bulunmuştur.
2872 sayılı Çevre Kanun ve Viyana Sözleşmesi ile Montreal Protokolü hükümlerine dayanılarak Ülkemizin taraf olduğu Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü ile kontrol altına alınan maddelerin kullanılmasına ve sonlandırılmasına ilişkin usul ve esasları belirlemek amacıyla 04.07.2017 tarih, 30031 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmeliğin "Kontrol altına alınan maddelere ilişkin kısıtlamalar" başıklı 6. Maddesinin 1/b bendinde, "Ek-5 Grup-II, III, V, VI, VIII, IX ve X’da listelenen ve Ek-8’de yer alan maddelerin, listelenen karışımların ve bu maddeleri içeren tüm karışımların ithalatı, ihracatı, ürün veya ekipman içerisinde bulundurulması, geri kazanımı yapıldıktan sonra cihazlara tekrar dolumu, stoklarda tutulması, kullanımı ve atmosfere salınması yasaktır. Ancak bu maddelerin Ek-1’de listelenen laboratuvar ve tahlil amaçlı kullanım alanları için Bakanlıkça uygun bulunması durumunda ithalatına izin verilr" hükmüne yer verilmiş, Yönetmeliğin "Kontrol Altına Alınan Maddeler" başlıklı Ek-5 bölümünde R.123 gazı yasak maddelere arasında sayılmış; Yönetmeliğin iptali istenilen "İdari Yaptırımlaré başlıklı 29. Maddesinde, bu Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket eden ve bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde yükümlülüklerini yerine getirmeyen gerçek ve tüzel kişilere 2872 sayılı Kanunun 20 nci maddesinde ön görülen idari yaptırımlar uygulanacağı kuralı getirilmiş olup, 2872 sayılı Yasanın 20. maddesinin (y) bendi ve anılan Yönetmelik hükmünde sayılan ve ithalatı, ihracatı, ürün veya ekipman içerisinde bulundurulması, geri kazanımı yapıldıktan sonra cihazlara tekrar dolumu, stoklarda tutulması, kullanımı ve atmosfere salınması yasaklanan maddelerin satışının da yasaklandığı açıktır.
İncelenen davada, iptali istenen Yönetmeliğin 29. maddesinde dayanağı 2872 sayılı Yasaya aykırılık bulunmadığı gibi, davacı şirketin Yönetmeliğin "Kontrol Altına Alınan Maddeler" bölümünde sayılan ve ithalatı, ihracatı, ürün veya ekipman içerisinde bulundurulması, geri kazanımı yapıldıktan sonra cihazlara tekrar dolumu, stoklarda tutulması, kullanımı ve atmosfere salınması ve satışının da yasak olduğu R.123 gazının satışını yaptığı sabit olduğundan, davacı şirkete anılan Yönetmelik ve Yasa hükümlerine dayanılarak idari para cezası verilmesinde ve bu cezanın üç katı olarak uygulanmasına ilişkin dava konusu işlem de de hukuka aykırılık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, davanın reddine karar verilmesi gerektiği, düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY:
Davacı şirketin 11/05/2018 tarihli dilekçesi ile yerleşkesinde Amonyaklı Chiller Ünitelerinin kurulumuyla devre dışı kalan ve ellerinde bulunan 1470 kg'lık R123 gazının piyasada ihtiyacı olan diğer şirketler tarafından kullanılması amacıyla … Klima Tic. A.Ş.'ye satışının gerçekleştirilmesi hususunda idarenin görüşlerinin sorulması üzerine, Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca Kocaeli Valiliğine hitaben yazılan … tarihli … sayılı yazıda; 12/06/2017 tarihinde davacı şirket tarafından … Klima Tic. A.Ş.'ye yapılan R123 gazı satışının 07/04/2017 tarihli, 30031 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmeliğin 6/1-(b) maddesi hükmünün ihlal edildiğinin, davacı şirketçe Bakanlığa gönderilen yazıdan anlaşıldığı, Bakanlık tarafından davacı şirkete verilen herhangi bir onay bulunmadığı belirtilerek yerinde inceleme yapılarak mevzuat uyarınca gerekli işlemlerin yapılmasının istenmesi üzerine 09/07/2018 tarihinde Valilik çevre denetim görevlilerince yerinde yapılan denetimde; tesiste R123 gazı bulunan chiller ünitelerinde revizyon yapılması sonucu mevcut R123 gazı yerine amonyaklı chiller üniteleri yapıldığı, firmanın … tarih ve … seri numaralı Dağıtıcı Kayıt Belgesi olduğu, revizyon sonucu oluşan ve tesiste stokta bulunan R123 gazlarının, … tarihinde ...... nolu fatura ile 635,6 kg (sevk irsaliyesinde yazan miktar), … tarihinde ...... nolu fatura ile 550 kg, … tarihinde ...... nolu fatura ile 320 kg olmak üzere … Klima Tic. A.Ş. firmasına satışının yapıldığı, kalan 3250 kg R123 gazının … … Atık ve Artıkları Arıtma Yakma ve Değerlendirme A.Ş. 'ye bertaraf edilmek üzere gönderildiği, mevcut durumda stoklarda ve sistemde R123 gazı bulunmadığının tesis yetkisince beyan edildiğine ilişkin tutanak tutulmasına istinaden Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünün .. tarih ve … sayılı işlemi ile Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmeliğin 6/1-(b) maddesiyle getirilen yasaklara aykırı olarak R.123 gazının satışının gerçekleştirildiğinden bahisle davacı şirkete 2872 sayılı Çevre Kanununun 20. maddesinin (y) bendi ve 20. maddenin 2. fıkrası uyarınca 729.468,00 TL idari para cezası verilmiş, bahse konu bireysel işlem ile dayanağı olan 07/04/2017 tarihli 30001 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmeliğin 29. maddesinin iptali ve indirimlerden yararlanılarak ödenen 547.101,00-TL'nin ödeme tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte iadesi istemiyle bakılmakta olan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasasının "Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması" başlıklı 56. maddesinde; "Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.." hükmüne Yönetmelikler" başlıklı 124. maddesinde; "Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabilirler." hükmüne yer verilmektedir.
2872 sayılı Çevre Kanununun "Tanımlar" başlıklı 2. maddesinde; Tehlikeli kimyasallar: Fiziksel, kimyasal ve/veya biyolojik yönden olumsuz etki yaparak ekolojik denge ile insan ve diğer canlıların doğal yapılarının bozulmasına neden olan her türlü kimyasal madde ve ürünleri," olarak tanımlanmış, "Tehlikeli kimyasallar ve atıklar" başlıklı 13. maddesinde "Tehlikeli kimyasalların belirlenmesi, üretimi, ithalatı, atık konumuna gelinceye kadar geçen süreçte kullanım alanları ve miktarları, etiketlenmesi, ambalajlanması, sınıflandırılması, depolanması, risk değerlendirilmesi, taşınması ile ihracatına ilişkin usûl ve esaslar ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Yönetmelik hükümlerine aykırı olarak piyasaya sürüldüğü tespit edilen tehlikeli kimyasallar ile bu kimyasalları içeren eşya, bunları satış ve kullanım amacıyla piyasaya süren kurum, kuruluş ve işletmelere toplattırılır ve imha ettirilir. Nakil ve imha için gereken masraflar ilgililerince karşılanır. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde bu masraflar, ilgili kurum, kuruluş ve işletmelerden 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir." hükmüne, "İdari nitelikteki cezalar" başlıklı 20. maddesinin 1. fıkrasının (y) bendinde; "Tehlikeli kimyasallar ve bu kimyasalları içeren eşyayı bu Kanunda ve ilgili yönetmeliklerde belirtilen usûl ve esaslara, yasak ve sınırlamalara aykırı olarak üreten, işleyen, ithal ve ihraç eden, taşıyan, depolayan, kullanan, ambalajlayan, etiketleyen, satan ve satışa sunanlara, 100.000 Türk Lirasından (368.789 TL) 1.000.000 Türk Lirasına (3.688.006 TL) kadar idarî para cezası verilir" hükmüne; Aynı maddenin 2. fıkrasında; "Bu maddenin (ı) bendinin (1), (2), (3) ve (4) numaralı alt bentleri ile (k), (l), (r), (s), (t), (u), (v) ve (y) bentlerinde öngörülen idarî para cezaları kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir." hükmüne yer verilmiştir.
İlk kez 1976 yılında Birleşmiş Milletler Çevre Programının (UNEP) Yönetim Konseyinde ozon tabakasının incelmesi konusu tartışılmış, ozon tabakasını incelten maddelerin azaltılmasına ilişkin ilk hükümetler arası temaslar 1981 yılında başlamış ve 1985 yılında Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi; 1987 yılında ise ozon tabakasının incelten maddelerin kullanımının ve üretiminin kontrol altına alınmasını sağlayacak olan Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Monteal Protokolü kabul edilmiştir. "Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi" 06/06/1990 tarihli ve 3655 sayılı Kanunla onaylanarak 08/09/1990 tarihli, 20629 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış; Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Monteal Protokolü ise 06/06/1990 tarihli ve 3656 sayılı Kanunla onaylanarak, 08/09/1990 tarihli, 20629 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış, bu şekilde iç hukukumuzdaki yerlerini almışlardır.
2872 sayılı Çevre Kanununun; 3., 12., 20. maddeleri ve ek 7. maddesi ile 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 2. ve 8. maddeleri ile Viyana Sözleşmesi ile Montreal Protokolü hükümlerine dayanılarak, Avrupa Birliği mevzuatına uyum çerçevesinde hazırlanan, ülkemizin taraf olduğu Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü ile kontrol altına alınan maddelerin kullanılmasına ve sonlandırılmasına ilişkin usul ve esasları belirlemek amacıyla 04/07/2017 tarih, 30031 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmeliğin "Tanımlar ve kısaltmalar" başlıklı 5. maddesinin; (ı) bendinde; "HCFC: Hidrokloroflorokarbonlar olarak adlandırılan Ek-5’te yer alan Grup-I ve Grup-IX’da listelenen maddeleri ve izomerlerini," olarak, (ş) bendinde; kontrol altına alınan maddeler; ise "tek başına veya karışım içerisinde, saf, geri kazanılmış, yeniden işlenmiş veya ıslah edilmiş, Montreal Protokolü ile kontrol altına alınan ozon tabakasını incelten maddeleri ve izomerlerini" olarak tanımlanmış olup "Kontrol altına alınan maddelere ilişkin kısıtlamalar" başıklı 6. maddesinin 1. bendinde yer alan; "Üretimi tüketimi ve ticareti kontrol altına alınan maddelerden;.. (b) Ek-5 Grup-II, III, V, VI, VIII, IX ve X’da listelenen ve Ek-8’de yer alan maddelerin, listelenen karışımların ve bu maddeleri içeren tüm karışımların ithalatı, ihracatı, ürün veya ekipman içerisinde bulundurulması, geri kazanımı yapıldıktan sonra cihazlara tekrar dolumu, stoklarda tutulması, kullanımı ve atmosfere salınması yasaktır..." hükmüne yer verilmiştir. Yönetmeliğin "Kontrol Altına Alınan Maddeler" başlıklı Ek-5 listesinin Grup IX bölümünde yer alan R.123 gazı da (C2HF3CI2-HCFC-123- Diklortrifloretan-) bu yasak maddeler arasında sayılmıştır.
Yönetmeliğin iptali istenilen "İdari Yaptırımlar" başlıklı 29. maddesinde; "bu Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket eden ve bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde yükümlülüklerini yerine getirmeyen gerçek ve tüzel kişilere 2872 sayılı Kanunun 20 nci maddesinde ön görülen idari yaptırımlar uygulanır" düzenlemesine yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Esas Yönünden:
Anayasaya Aykırılık İddiasının İncelenmesi:
Davacı tarafından; 2872 sayılı Çevre Kanununun 20. maddesinin "Bu maddenin (ı) bendinin (1), (2), (3) ve (4) numaralı alt bentleri ile (k), (l), (r), (s), (t), (u), (v) ve (y) bentlerinde öngörülen idarî para cezaları kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir." hükmünün Anayasaya aykırı olduğu ileri sürülmüş ise de; Anayasaya aykırılık iddiası ciddi görülmemiştir.

Dava konusu Yönetmeliğin iptali istenen 29. maddesinin İncelenmesi:
04/07/2017 tarih, 30031 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmeliğin iptali istenilen "İdari Yaptırımlar" başlıklı 29. maddesinde; "bu Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket eden ve bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde yükümlülüklerini yerine getirmeyen gerçek ve tüzel kişilere 2872 sayılı Kanunun 20 nci maddesinde ön görülen idari yaptırımlar uygulanır" düzenlemesine yer verilmiştir.
2872 sayılı Çevre Kanununun; çevrenin korunmasına, iyileştirilmesine ve kirliliğin önlenmesine ilişkin ilkelerin sıralandığı 3. maddesinde; başta idare, meslek odaları, birlikler ve sivil toplum kuruluşları olmak üzere herkesin, çevrenin korunması ve kirliliğin önlenmesi ile görevli oldukları, bu konuda alınacak tedbirlere ve belirlenen esaslara uymakla yükümlü oldukları ilkesine; yapılacak ekonomik faaliyetlerin faydası ile doğal kaynaklar üzerindeki etkisinin sürdürülebilir kalkınma ilkesi çerçevesinde uzun dönemli olarak değerlendirileceği ilkesine ve bölgesel ve küresel çevre sorunlarının çözümüne yönelik olarak taraf olduğumuz uluslararası anlaşmalar sonucu ortaya çıkan ulusal hak ve yükümlülüklerin yerine getirilmesi için gerekli teknik, idarî, malî ve hukukî düzenlemelerin Bakanlığın koordinasyonunda yapılacağı, gerçek ve tüzel kişilerin, bu düzenlemeler sonucu ortaya çıkabilecek maliyetleri karşılamakla yükümlü oldukları ilkesine yer verilmiş olup, 29. maddesinin iptali istenen 07/04/2017 tarihli 30031 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmelik de; çevrenin korunması hususunda genel ilkelerin sıralandığı Çevre Kanununun 3. maddesi de dayanak alınarak hazırlanmıştır.
06/06/1990 tarihli ve 3656 sayılı Kanunla onaylanarak, 08/09/1990 tarihli, 20629 sayılı resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Monteal Protokolü uyarınca, kontrol altına alınan maddelerin kullanılmasına ve sonlandırılmasına ilişkin usul ve esasların düzenlendiği anılan Yönetmelikte, 2872 sayılı Çevre Kanununun "Cezai Hükümler" üst başlığı altında "İdari nitelikteki cezalar" başlıklı 20. maddesi de Yönetmeliğin dayanakları arasında yer almakta olduğundan, Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket eden ve yükümlülüklerini yerine getirmeyen gerçek ve tüzel kişilere Çevre Kanunun 20. maddesinde yer alan idari yaptırımların uygulanmasına ilişkin Yönetmelik maddesinin, 2872 sayılı Kanunun verdiği yetki ve çizdiği somut çerçeve kapsamında, suç ve cezaların kanuniliği ilkesine de uygun olarak düzenlendiği görüldüğünden, anılan Yönetmelik maddesinde hukuka aykırılık bulunmamaktadır.

Dava Konusu … tarih ve … sayılı Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü işleminin incelenmesine gelince;
Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı işlemi ile davacı şirkete, Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmeliğin 6/1-(b) maddesiyle getirilen yasaklara aykırı olarak R 123 gazının satışını gerçekleştirdiğinden bahisle 2872 sayılı Çevre Kanununun 20. maddesinin (y) bendi uyarınca 729.468,00 TL idari para cezası verilmiştir.
Davacı şirketçe satışı gerçekleştirilen R123 gazı (C2HF3CI2-HCFC123- Diklortrifloretan); ozon tabakasını incelten maddelerin kullanılmasına ve sonlandırılmasına ilişkin hükümler içeren Yönetmeliğin Ek-5, Grup- IX’da listelenmiştir. Anılan Yönetmeliğin 6. maddesinin 1. bendinde, üretimi, tüketimi ve ticareti kontrol altına alınan maddelerden olan ve (b) alt bendinde yer verilen R123 gazının (Ek-5, Grup- IX), karışımlarının ve bu maddeleri içeren tüm karışımların ithalatı, ihracatı, ürün veya ekipman içerisinde bulundurulması, geri kazanımı yapıldıktan sonra cihazlara tekrar dolumu, stoklarda tutulması, kullanımı ve atmosfere salınmasının yasak olduğu madde metninde açıkça belirtilmiştir. Madde metninde kullanımının dahi yasaklandığı belirtilen R123 gazının, ticari bir işleme konu olarak satışının da yapılamayacağı tabiidir.
Bu durumda; Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmelikte ithalatı, ihracatı, ürün veya ekipman içerisinde bulundurulması, geri kazanımı yapıldıktan sonra cihazlara tekrar dolumu, stoklarda tutulması, kullanımı ve atmosfere salınmasının yasak olduğunun belirtildiği R.123 gazının, davacı şirketçe satışının yapıldığı sabit olduğundan, 2872 sayılı Çevre Kanununun 20. maddesinin (y) bendi uyarınca idari para cezası verilmesine ilişkin dava konusu işlemde hukuka aykırılık görülmemiştir.
Öte yandan; davacı şirket tarafından, ellerinde bulunan 22/12/2016 tarihli 3 yıl süre ile geçerli “Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Atında Tutulan Kimyasal Madde (Ozon tabakasını incelten madde) Dağıtıcı Kayıt Belgesi”ne istinaden R.123 gazının satışının yapıldığı, idarenin söz konusu satışa sistem üzerinden onay verdiği iddiasında bulunulmuş ise de, davalı idarece Dağıtıcı Kayıt Belgesinin 2016/1 sayılı Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin İthalatı ve Kullanımına İlişkin Genelge kapsamında kontrol altına alınan maddelerden olan HCFC-22 (Klorodiflorometan)'ın (Ek-5 Grup-I'de yer alıyor) servis ve üretim amaçlı ithaline ilişkin Bakanlıkça değerlendirilerek verilecek izin kapsamında kullanılmakta olduğu, Yönetmelik kapsamında kullanımı yasaklanan maddeler için Bakanlıkça herhangi bir belge düzenlenmediği davaya cevap dilekçesinde belirtilerek, davacı şirketin elinde bulunan ve dava konusu satışın bu belgeye istinaden yapıldığını belirttiği "Dağıtıcı Kayıt Belgesi"nin hukuki mahiyeti de açıklığa kavuşturulmuştur.
Ayrıca, davacı şirket tarafından idari para cezasının, R123 gazının satışının yapıldığı fatura tarihi olan 01/06/2017 tarihine göre belirlenmesi gerektiği, belirlenen idari para cezasının fahiş olduğu ileri sürülmüş olup, Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmeliğin 29. maddesinde; bu yönetmelik hükümlerine aykırı hareket eden ve Yönetmelik hükümleri çerçevesinde yükümlülüklerini yerine getirmeyenlere 2872 sayılı Kanunun 20. maddesinde yer alan idari para cezalarının uygulanacağı düzenlemesine yer verildiği dikkate alındığında; 09/08/2018 tarihli Çevre Denetim Tutanağı ile ilgili Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket ettiği tespit edilen davacı şirkete 2018/1 sayılı Tebliğe göre belirlenen miktar üzerinden (en az tutar olan 243.156- TL) Çevre Kanununun 20. maddesinin 2. fıkrası uyarınca üç kat arttırılmak suretiyle para cezası verilmesine ilişkin işlemde bu yönden de hukuka aykırılık görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 04/07/2017 tarih, 30031 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmeliğin 29. maddesi yönünden DAVANIN REDDİNE,
2. Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı işlemi yönünden DAVANIN REDDİNE,
3. Yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
4. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
5. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine,
6. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 gün içerisinde Danıştay Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 26/05/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.