Danıştay İdare Dava Daireleri Kurulu 2019/2041 Esas 2021/1117 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas No : 2019/2041
Karar No : 2021/1117

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Başkanlığı

VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACILAR) : ... ve … velayeten … ve …

İSTEMİN KONUSU : Danıştay Sekizinci Dairesinin 04/12/2018 tarih ve E:2015/435, K:2018/7754 sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Yurt dışında lise eğitimi alan davacıların çocuklarının, yurt dışından öğrenci kabul kontenjanlarından yararlanamayacaklarına ilişkin ... tarih ve ... sayılı Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı işlemi ile bu işlemin dayanağı olan Yükseköğretim Genel Kurulunun 13/02/2013 tarihli toplantısında belirlenen Yurtdışından Öğrenci Kabulüne İlişkin Esaslar'ın "B-Başvuracak Adaylar" başlıklı bölümünün (a) maddesinin (4) numaralı bendinde yer alan "TC uyruklu olup ortaöğreniminin tamamını KKTC hariç yabancı bir ülkede tamamlayanların (Ortaöğretiminin tamamını KKTC dışında yabancı bir ülkedeki Türk okullarında tamamlayanlar dahil) başvurularının kabul edilmesi" ibaresinin iptali istenilmiştir.
Daire kararının özeti: Danıştay Sekizinci Dairesinin 04/12/2018 tarih ve E:2015/435, K:2018/7754 sayılı kararıyla;
Dava konusu Esaslar'ın "B-Başvuracak Adaylar" başlıklı bölümünün (a) maddesinin (4) numaralı bendinde yer alan "TC uyruklu olup ortaöğreniminin tamamını KKTC hariç yabancı bir ülkede tamamlayanların (Ortaöğretiminin tamamını KKTC dışında yabancı bir ülkedeki Türk okullarında tamamlayanlar dahil) başvurularının kabul edilmesi" ibaresi yönünden;
Yükseköğretim Genel Kurulunun 21/05/2014 tarihli toplantısında verilen yetkiye dayanılarak tesis edilen Yükseköğretim Yürütme Kurulunun ... tarih ve ... sayılı kararı ile Yükseköğretim Genel Kurulunun 13/02/2013 tarihli kararında değişiklik yapılarak, "01/02/2013 tarihinden önce yurt dışında ortaöğretime devam eden TC uyruklu öğrencilerden ise ortaöğretiminin (lise) son üç yılını KKTC hariç yabancı bir ülkede tamamlayanların (Ortaöğretiminin (lise) tamamını KKTC dışında yabancı bir ülkedeki MEB nezdinde açılmış olan Türk okullarında tamamlayanlar dahil) yurt dışından öğrenci kabul kontenjanlarına başvuru yapabileceğine" karar verildiği,
Bu durumda, dava konusu Yükseköğretim Genel Kurulu kararında davacının talebi yönünde değişiklik yapılması nedeniyle, Yurtdışından Öğrenci Kabulüne İlişkin Esaslar'ın "B-Başvuracak Adaylar" başlıklı bölümünün (a) maddesinin (4) numaralı bendinde yer alan "TC uyruklu olup ortaöğreniminin tamamını KKTC hariç yabancı bir ülkede tamamlayanların (Ortaöğretiminin tamamını KKTC dışında yabancı bir ülkedeki Türk okullarında tamamlayanlar dahil) başvurularının kabul edilmesi" ibaresi hakkında karar verilmesine hukuken olanak bulunmadığı,
Davacıların çocuklarının, yurt dışından öğrenci kabul kontenjanlarından yararlanamayacaklarına ilişkin ... tarih ve ... sayılı Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı işlemi yönünden;
Dava konusu işlemde, davacıların çocuklarının Yükseköğretim Genel Kurulunun 13/02/2013 tarihli kararı nedeniyle, yurt dışından öğrenci kabul kontenjanlarına başvuru yapamayacaklarının belirtildiği,
Ancak, Yurtdışından Öğrenci Kabulüne İlişkin Esaslar'ın "B-Başvuracak Adaylar" başlıklı bölümünün (a) maddesinin (4) numaralı bendinde yer alan "TC uyruklu olup ortaöğreniminin tamamını KKTC hariç yabancı bir ülkede tamamlayanların (Ortaöğretiminin tamamını KKTC dışında yabancı bir ülkedeki Türk okullarında tamamlayanlar dahil) başvurularının kabul edilmesi" ibaresinin yukarıda belirtilen Yükseköğretim Yürütme Kurulu kararıyla değiştirilmesi nedeniyle, hukuki dayanaktan yoksun kalan dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçeleriyle,
Davacıların çocuklarının, yurt dışından öğrenci kabul kontenjanlarından yararlanamayacaklarına ilişkin ... tarih ve ... sayılı Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı işleminin iptaline, Yurtdışından Öğrenci Kabulüne İlişkin Esaslar'ın "B-Başvuracak Adaylar" başlıklı bölümünün (a) maddesinin (4) numaralı bendinde yer alan "TC uyruklu olup ortaöğreniminin tamamını KKTC hariç yabancı bir ülkede tamamlayanların (Ortaöğretiminin tamamını KKTC dışında yabancı bir ülkedeki Türk okullarında tamamlayanlar dahil) başvurularının kabul edilmesi" ibaresi yönünden ise karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, davanın süre aşımı nedeniyle reddi gerektiği, Yükseköğretim Yürütme Kurulunun ... tarih ve ... sayılı kararı ile dava konusu işlemlerin ortadan kaldırılmasından sonra açılan davanın usulden reddine karar verilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacılar tarafından, savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ … DÜŞÜNCESİ : Temyiz istemine konu Daire kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY :
Davacıların çocukları, 2010-2011 eğitim-öğretim yılında lise 1. sınıfı Türkiye'de tamamlamıştır.
2011-2012 eğitim-öğretim yılında ise, lise 2. sınıf için kayıtlarını Kanada'da bulunan bir okula aldırmışlar ve lise eğitimini bu okulda tamamlamışlardır.
Davacıların çocuklarının yurt dışında eğitime başladıkları tarihte yürürlükte bulunan ve 25/08/2011 tarihli Yükseköğretim Genel Kurulu kararı ile kabul edilen Yurt dışından Öğrenci Kabulüne İlişkin Esaslar'ın "B-Başvuracak Adaylar" başlıklı bölümünün (a) maddesinin (4) numaralı bendinde, TC uyruklu olup lise öğreniminin son üç yılını KKTC hariç yabancı bir ülkede tamamlayanların, üniversitelerin yurt dışından öğrenci kabul kontenjanlarına başvurabilecekleri kuralına yer verilmiştir.
Ancak, 2011-2012 eğitim-öğretim yılında davacıların çocukları Kanada'da lise 2. sınıf eğitimine devam etmekte iken, 6287 sayılı Kanun ile 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun 45. maddesi değiştirilerek, "ortaöğretimin tamamını bitirmiş olma" şartı getirilmiş ve değişiklikten önce KKTC dışındaki yabancı ülkelere ortaöğretiminin son üç yılını tamamlamak üzere gitmiş olanların durumu ile ilgili bir geçici maddeye de yer verilmemiştir.
Söz konusu Kanun değişikliği üzerine tesis edilen Yükseköğretim Genel Kurulunun 13/02/2013 tarihli kararıyla, Yurtdışından Öğrenci Kabulüne İlişkin Esaslar'ın "B-Başvuracak Adaylar" başlıklı bölümünün (a) maddesinin (4) numaralı bendi değiştirilmiş ve TC uyruklu olup ortaöğreniminin tamamını KKTC hariç yabancı bir ülkede tamamlayanların (Ortaöğretiminin tamamını KKTC dışında yabancı bir ülkedeki Türk okullarında tamamlayanlar dahil) başvurularının kabul edileceği kurala bağlanmıştır.
Bunun üzerine, davacıların da arasında yer aldığı bazı veliler tarafından davalı idareye yapılan başvurularda; Türkiye'deki liselerde eğitime başlayan ve anılan mevzuat değişikliğinden önce KKTC hariç yabancı bir ülkedeki liselerde eğitim görmek üzere gitmiş olanların ortaöğretiminin (lise) son üç yılını ilgili ülkede tamamlayarak mezun olmaları halinde yurt dışından öğrenci kabul kontenjanlarına başvuru hakkına sahip olmaları gerektiği belirtilmiştir.
Söz konusu başvurular üzerine Yükseköğretim Genel Kurulu tarafından alınan 14/11/2013 tarih ve 1308 sayılı kararda; 2547 sayılı Kanun'un 6287 sayılı Kanun ile değişik 45. maddesinin 1. fıkrasının (f) bendinde "ortaöğretimin tamamını bitirmiş olma" şartı aranması, ancak değişiklikten önce KKTC dışındaki yabancı ülkelere ortaöğretiminin son üç yılını tamamlamak üzere gitmiş olanların durumu ile ilgili bir geçici maddeye yer verilmemiş olması nedeniyle, anılan mevzuat hükmünün yürürlüğe giriş tarihinden önce KKTC dışındaki yabancı bir ülkedeki liselerde öğrenim görmek üzere gitmiş olanların ortaöğretimlerinin bir kısmını tamamlayarak mezun olmaları halinde, üniversitelerin yurt dışından öğrenci kabul kontenjanlarına başvuru hakkına sahip olamayacaklarına karar verilmiştir.
Yükseköğretim Kurulu Başkanlığının dava konusu ... tarih ve ... sayılı işleminde ise, Yükseköğretim Genel Kurulunun … tarih ve … sayılı kararına atıf yapılarak davacıların çocuklarının, yurt dışından öğrenci kabul kontenjanlarından yararlanamayacakları belirtilmiştir.
Bunun üzerine temyizen incelenen dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT :
Anayasa'nın 138. maddesinin son fıkrasında, "Yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarını hiç bir suretle değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez." hükmü yer almaktadır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 28. maddesinin 1. fıkrasında, "Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerinin esasa ve yürütmenin durdurulmasına ilişkin kararlarının icaplarına göre idare, gecikmeksizin işlem tesis etmeye ve eylemde bulunmaya mecburdur..." hükmüne yer verilmiştir.
2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun, 11/04/2012 tarih ve 28261 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 6287 sayılı Kanun'un 14 maddesi ile değişik "Yükseköğretime giriş ve yerleştirme" başlıklı 45. maddesinde, "Yükseköğretime giriş ve yerleştirme aşağıdaki şekilde yapılır:
a. Yükseköğretim kurumlarına giriş ve yerleştirme işlemleri imkân ve fırsat eşitliğini sağlayacak tedbirleri almak kaydıyla, Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen usul ve esaslara göre yapılır.
b. Yükseköğretim kurumlarına esasları Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen merkezî sınavlarla girilir. Yerleştirme puanlarının hesaplanmasında adayların ortaöğretim başarıları dikkate alınır. Ortaöğretim bitirme başarı notları en küçüğü ikiyüzelli, en büyüğü beşyüz olmak üzere ortaöğretim başarı puanına dönüştürülür. Ortaöğretim başarı puanının yüzde onikisi yerleştirme puanı hesaplanırken merkezî sınavdan alınan puana eklenir.
...
f. Yabancı uyruklu öğrenciler ile ortaöğretimin tamamını yurt dışında tamamlayan öğrencilerin yükseköğretim kurumlarına kabul usul ve esasları Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenir. Uluslararası andlaşmalar gereği Türkiye’deki yükseköğretim kurumlarında burslu olarak öğrenim görecek yabancı uyruklu öğrencilerin yerleştirme işlemleri Yükseköğretim Kurulu tarafından yapılır..." hükmüne yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Daire kararının karar verilmesine yer olmadığına ilişkin kısmı yönünden;
Yukarıda yer verilen Anayasa ve Kanun hükümlerinin değerlendirilmesinden, idarelerin maddi ve hukuki koşullara göre uygulanabilir nitelikte olan bir yargı kararını "aynen" ve "gecikmeksizin" uygulamaya zorunlu oldukları anlaşılmaktadır.
Öte yandan, yürütmenin durdurulması kararlarının işlemin yürürlüğünü askıya alan, geçici nitelikte kararlar olması sebebiyle, yürütmenin durdurulmasına karar verilen dava konusu işlemlerin halen mevcut olduklarının ve davanın esası hakkında karar verilmesiyle kendiliğinden son bulacaklarının kabulü gerekmektedir.
14/11/2013 tarih ve 1308 sayılı Yükseköğretim Genel Kurulu kararının iptali istemiyle açılan davada, Danıştay Sekizinci Dairesinin 10/06/2014 tarih ve E:2014/4403 sayılı kararıyla yürütmenin durdurulması isteminin kabulüne karar verildiği ve söz konusu yargı kararının uygulanması amacıyla tesis edilen Yükseköğretim Yürütme Kurulunun ... tarih ve ... sayılı kararıyla, Yurtdışından Öğrenci Kabulüne İlişkin Esaslar'ın "B-Başvuracak Adaylar" başlıklı bölümünün (a) maddesinin (4) numaralı bendinin değiştirildiği görülmektedir.
Bu durumda, yargı kararının yerine getirilmesi amacıyla, Anayasal ve yasal zorunluluk nedeniyle dava konusu Yurtdışından Öğrenci Kabulüne İlişkin Esaslar'da yapılan değişiklik nedeniyle, iptali istenilen düzenleme bakımından davanın konusuz kaldığından söz edilemeyeceğinden, dava konusu düzenleme hakkında işin esasına girilerek karar verilmesi gerekmektedir.
Daire kararının iptale ilişkin kısmı yönünden;
TC uyruklu olup ortaöğretimini yurt dışında sürdüren öğrencilerin Türkiye'deki yükseköğretim kurumlarına kabul usul ve esasları, 2547 sayılı Kanun'un 45. maddesinde 30/03/2012 tarih ve 6287 sayılı Kanun ile değişiklik yapılıncaya kadar, tamamen Yükseköğretim Kurulu kararları ile belirlenmiştir.
Bu dönemde alınmış olan 25/08/2011 tarihli Yükseköğretim Genel Kurulu kararında, "TC uyruklu olup lise öğreniminin son üç yılını KKTC dışındaki yabancı bir ülkede tamamlayanların, üniversitelerin yurtdışından öğrenci kabul kontenjanlarına başvurabileceklerine" karar verilmiştir.
Ancak, 11/04/2012 tarih ve 28261 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 6287 sayılı Kanun ile, 2547 sayılı Kanun'un 45. maddesi başlığı ile birlikte değiştirilmiş ve maddenin (f) bendinde, "... ortaöğretimin tamamını yurt dışında tamamlayan öğrencilerin yükseköğretim kurumlarına kabul usul ve esasları Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenir..." hükmüne yer verilmek suretiyle, TC uyruklu olup ortaöğretimini yurt dışında sürdürenlerin üniversitelerin yurt dışından öğrenci kabul kontenjanlarına başvurabilmeleri için "ortaöğretimin tamamını yurt dışında tamamlamış olma" koşulu getirilmiş, bu koşulun uygulanmasına yönelik olarak herhangi bir geçiş hükmü ya da istisnaya da yer verilmemiştir.
Bu Kanun hükmü sonrasında, ortaöğretiminin tamamını yurt dışında tamamlamamış öğrencilerin, üniversitelerin yurt dışından öğrenci kabul kontenjanlarına başvuruları kabul edilmemiş ve 14/11/2013 tarih ve 1308 sayılı Yükseköğretim Genel Kurulu kararı ile; 2547 sayılı Kanun'un 6287 sayılı Kanun ile değişik 45. maddesinin 1. fıkrasının (f) bendinde, açık bir şekilde "ortaöğretimin tamamını yurt dışında tamamlamış olma" koşulunun arandığı, Kanun'a herhangi bir geçici madde de eklenmediği belirtilmek suretiyle, "anılan mevzuat hükmünün yürürlüğe giriş tarihinden önce KKTC dışındaki yabancı bir ülkedeki liselerde öğrenim görmek üzere gitmiş olanların ortaöğretimlerinin bir kısmını tamamlayarak mezun olmaları halinde, üniversitelerin yurt dışından öğrenci kabul kontenjanlarına başvuru hakkına sahip olamayacaklarına" karar verilmiştir.
İdareler tarafından, mevzuatla verilen görevlerin yerine getirilmesi amacıyla düzenleyici işlemler yapılabileceği, bu düzenlemeler yapılırken, Anayasa'da yer alan hukuk devleti ilkesi uyarınca, kazanılmış hak, haklı beklenti, idari faaliyetlerin belirliliği ve hukuki güvenlik ilkesi gibi ilkelerin de göz önünde bulundurulması gerektiği açıktır.
Bununla birlikte, ortaöğretimini yurt dışında sürdüren öğrencilerin Türkiye'deki yükseköğretim kurumlarına kabulü konusunda Kanun hükmü ile bir sınırlama getirilmiş olması ve kanun koyucunun herhangi bir geçiş hükmüne yer vermemesi karşısında, idarenin düzenleyici işlemler ile sürdürdüğü değişiklik öncesi uygulamasının, kazanılmış hak ya da haklı beklenti gerekçeleriyle, Kanun hükmüne rağmen devam ettirilmesinin, ya da Kanun hükmünün bu çerçevede geniş yorumlanmasının beklenilmesi mümkün değildir.
Öte yandan, "kazanılmış hak" doktrinde, yürürlükteki hukuka uygun olarak doğan ve böylece kişiye özgü lehte sonuçlar doğurmuş, daha sonra mevzuat değişikliği ya da işlemin geri alınması gibi durumların varlığına rağmen hukuk düzenince korunması gereken bir hak olarak tanımlanmakta olup, uyuşmazlık konusu olayda davacıların çocukları, 2547 sayılı Kanun'un 45. maddesindeki değişikliğin yürürlüğe girdiği tarihte henüz lise 2. sınıf öğrencisi olduğundan, Kanun değişikliği öncesinde bütün sonuçlarıyla fiilen elde edilmiş bir hakları bulunmamaktadır.
Bunun yanında, idarenin ister düzenleyici işlem, ister bir taahhüt, isterse uzun süren bir uygulamasına güvenerek olsun, bireylerin çıkarlarına ya da lehlerine olan bir sonuca ulaşabileceklerini ümit etmelerine "haklı beklenti" denilmektedir. 2010-2011 eğitim-öğretim yılında Türkiye'de lise 1. sınıf öğrencisi iken, lise 2. sınıf için kayıtlarını Kanada'da bulunan bir okula aldırmış olan davacıların çocuklarının, bu ülkede lise 2. sınıfta okuduğu sırada, 11/04/2012 tarihinde 2547 sayılı Kanun'da yapılan değişiklik sonucu artık Türkiye'deki yükseköğretim kurumlarının yurt dışından öğrenci kabul kontenjanlarına başvurma hakları kalmadığı halde eğitimlerini yurt dışında sürdürmeye devam ettikleri anlaşıldığından, davacıların çocukları bakımından haklı beklentinin varlığından da söz edilemez.
Bu durumda, … tarih ve … sayılı Yükseköğretim Genel Kurulu kararında ve bu karara atıf yapılmak suretiyle tesis edilen Yükseköğretim Kurulu Başkanlığının dava konusu ... tarih ve ... sayılı işleminde hukuka aykırılık görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalı idarenin temyiz isteminin kabulüne;
2. Yukarıda özetlenen gerekçeyle dava konusu bireysel işlemin iptali, düzenleyici işlem yönünden karar verilmesine yer olmadığı yolundaki Danıştay Sekizinci Dairesinin temyize konu 04/12/2018 tarih ve E:2015/435, K:2018/7754 sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Daireye gönderilmesine,
4. Kesin olarak, 31/05/2021 tarihinde, Daire kararının karar verilmesine yer olmadığına ilişkin kısmı yönünden oybirliği, iptale ilişkin kısmı yönünden oyçokluğu ile karar verildi.

KARŞI OY
X- Temyiz edilen kararla ilgili dosyanın incelenmesinden; Danıştay Sekizinci Dairesince verilen kararın iptale ilişkin kısmının usul ve hukuka uygun olduğu, dilekçede ileri sürülen temyiz nedenlerinin kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı anlaşıldığından, temyiz isteminin reddi ile temyize konu kararın iptale ilişkin kısmının onanması gerektiği oyuyla, kararın bu kısmına katılmıyoruz.