MAHKEMESİ :Ticaret Mahkemesi

Taraflar arasındaki “menfi tespit” davasından dolayı yapılan yargılama sonunda Bursa 1. Asliye Ticaret Mahkemesince “davanın kısmen kabulüne” dair verilen 17.07.2014 tarihli ve 2010/363 E., 2014/242 K. sayılı karar davalı .... Giyim San. Tic. Ltd. Şti vekili tarafından temyiz edilmekle karar önce Yargıtay 19. Hukuk Dairesince onanmış, davalı .... Giyim San. Tic. Ltd. Şti. vekili ve davalı ... tarafından karar düzeltme isteminde bulunulması üzerine onama kararı kaldırılarak 03.02.2016 tarihli ve 2015/13252 E., 2016/1467 K. sayılı kararı ile;
"...1-Davanın kabulüne dair verilen hükmün Dairemizce onanmasına ilişkin kararın davalı-ciranta ... tarafından temyiz edilmemiş olması sebebiyle bu davalının karar düzeltme hakkı bulunmadığından karar düzeltme isteminin reddi gerekmiştir.
2-Davalı-.... Giyim San. Tic. Ltd. Şti."nin karar düzeltme istemine gelince; dava konusu çekin keşide tarihinde tahrifat yapılmış olması çekin tahrifattan önceki haliyle değerlendirilmesi gerektiği sonucunu doğurur, ancak kambiyo senedi niteliğini kaybettirmez. Ne var ki, gerçek keşide tarihine göre çekin süresinde ibraz edilip edilmediği belirlenerek sonucuna göre işlem yapılması gerekir. Nitekim yerel mahkemece bu çerçevede yapılan inceleme sonucunda gerçek keşide tarihine göre süresinde ibraz bulunmadığı saptanmıştır.
Süresinde ibraz edilmeyen çekler yönünden taraflar arasında temel ilişki bulunması halinde böyle bir çeke yazılı delil başlangıcı olarak dayanabilir ve alacaklı alacağını her türlü delille kanıtlayabilir. Taraflar arasında temel ilişki bulunmaması halinde ise hamil keşideciye karşı dava tarihinde yürürlükte bulunan 6762 sayılı TTK"nın 644. maddesi uyarınca sebepsiz zenginleşme nedeniyle alacak talebinde bulunabilir.
Bu açıklamalar karşısında somut olayın değerlendirilmesine gelince; davalılardan .... Giyim San. Tic. Ltd. Şti., çeke ciro yoluyla hamil olduğundan anılan yasa hükmü uyarınca sebepsiz zenginleşme hükümleri çerçevesinde davacı keşideciden alacak talebinde bulunabilir. Böyle bir durumda sebepsiz zenginleşmediğinin keşideci tarafından kanıtlanması gerekir. Öte yandan, hamilin senedi bile bile borçlunun zararına hareket ederek kötü niyetle iktisap ettiği iddiasının da TTK"nın 599. maddesi hükmü uyarınca keşideci tarafından ispatlanması gerekir.
Mahkemece bu yönler gözetilmeksizin eksik inceleme sonucu yazılı şekilde hüküm kurulduğundan, hükmün davalı .... Giyim San. Tic. Ltd. Şti. yararına bozulması gerekirken ilamda yazılı nedenlerle onandığı anlaşıldığından anılan davalının karar düzeltme talebinin kabulü gerekmiştir..."
gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle yeniden yapılan yargılama sonunda mahkemece önceki kararda direnilmiştir.


HUKUK GENEL KURULU KARARI

Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki belgeler okunduktan sonra gereği görüşüldü:
Dava menfi tespit istemine ilişkindir.
Davacı, davacı şirket ile dava dışı Bıyıkoğlu Metal San. ve Tic. A.Ş. arasındaki ticari ilişki kapsamında faturalara konu makinelerin satın alınması karşılığında 102.660,00 TL bedelli 15.05.2008 tarihli bir adet çekin keşide edilerek dava dışı.... A.Ş."ye verildiğini, sonrasında müvekkili şirket çalışanı Candan Körpe tarafından haksız şekilde ele geçirilen ve üzerinde lehdar cirosu bulunan bu çekin keşide tarihi 15.05.2010 şeklinde tahrif edilerek davalılardan Zer Teks. Ltd. Şti ve ... cirolarıyla en son hamil olan davalı .... Giyim San. Tic. Ltd. Şti."ne intikal etmesi üzerine son .... Ltd. Şti"nce müvekkili aleyhine takibe konu edildiğini, çekin haksız olarak ele geçirilmesi nedeniyle Bursa Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulduğunu belirterek, çek ve icra takibi nedeniyle müvekkilinin davalılara borçlu olmadığının tespiti ile % 40 oranında tazminatın tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı Zer Teks. Ltd. Şti. ve ... cevabında .... A.Ş."ye satılan makine bedelinin teminatı olarak çekin alındığını, makine aksamları teslim edildiği hâlde bedelinin ödenmemesi nedeniyle çekten dolayı alacaklı olduklarını, davacının iddialarının doğru olmadığını, davacı bilgisi dâhilinde çekin diğer davalı ....... Ltd. Şti."ne verildiğini ileri sürerek davanın reddinin gerektiğini savunmuştur.
Davalı .... Giyim San. Tic. Ltd. Şti. vekili müvekkilinin çekte geçerli bir ciro silsilesiyle iyi niyetli hamil olduğunu belirterek davanın reddinin gerektiğini ileri sürmüş ve % 40 oranında tazminatın davacıdan tahsilini istemiştir.
Mahkemece davaya konu çekin de aralarında yer aldığı bir takım çeklerle ilgili olarak davacı şirket yetkilisinin şikâyeti üzerine davacı çalışanı Candan Körpe"nin yargılandığı Bursa 3. Asliye Ceza Mahkemesinin 2010/671 E. 2011/521 K. sayılı ve 07.09.2011 tarihli dava dosyasında aldırılan bilirkişi raporuna göre çek üzerindeki keşide tarihinde tahrifat yapıldığının saptandığı, dava dışı sanık Candan Körpe"nin davaya konu çeki davacıya iade etmemesi sonucu hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma suçundan mahkûm olup bu mahkûmiyet kararının kesinleştiği, bu durum karşısında gerçek keşide tarihi 15.05.2008 olması nedeniyle süresinde ibraz edilmeyen çekin kambiyo senedi vasfını yitirdiği, haksız ve hukuka aykırı şekilde davacı elinden çıktığının belirlendiği, çekteki tahrifat iddialarının çeki ibraz edip takibe konu yapan son hamil davalılardan .... Giyim San. ve Tic. Ltd. Şti."ye karşı da ileri sürülebileceği ve bu davalının iyi niyet iddiasının dinlenmeyeceği gerekçesiyle davanın kabulüne, davaya konu 102.660,00 TL tutarlı çekten ve icra takibinden dolayı davacının davalılara borçlu bulunmadığının tespitine, koşulları oluşmadığından davacının tazminat isteminin reddine karar verilmiştir.
Davalı .... Giyim San. ve Tic. Ltd. Şti. vekilinin temyizi üzerine hüküm Özel Dairece önce onanmış ise de davalı .... Giyim San. Tic. Ltd. Şti. vekili ve davalı ... tarafından karar düzeltme isteminde bulunulması üzerine bu kez onama kararı kaldırılarak hüküm yukarıda başlık bölümünde açıklanan gerekçelerle davalı .... Giyim San. Tic. Ltd. Şti. yararına bozulmuştur.
Yerel Mahkemece 15.05.2008 keşide tarihi itibari ile 10 günlük ibraz süresine göre 25.05.2008 tarihinden itibaren 6 aylık süre eklendiğinde çekin 26.11.2008 tarihinde zamanaşımına uğradığı, TTK’ nın 644. maddesince sebepsiz zenginleşmeye yönelik alacak talebinin de 1 yıllık sürenin sonu olan 26.11.2009 tarihinde zamanaşımına uğradığı, zamanaşımına uğrayan çekin kambiyo senedi niteliğini kaybedeceği, çek hamilinin bu çeke dayanarak kambiyo takibi yapamayacağı, menfi tespit davasının dayanağı icra takibinde çek hamilinin kambiyo senedine dayalı takip yaptığı, davalı takip alacaklısının TTK 644. maddeye dayanmadığını, davalı vekilinin mahkemeye sunduğu dilekçede çeki mal karşılığı aldığı yönündeki savunmasını ta"lil ederek çeki borca karşılık aldığını belirterek iyi niyetli olmadığını gösterdiği, sahteciliğin iyi niyetli hamillere karşı da ileri sürülebileceği, çek bedelinin çekin lehtarına 04.03.2011 tarihinde, banka dekontu işle ödenmiş olduğundan bu nedenle keşideci sebepsiz zenginleşmediğini ve çek lehdarının TTK 644. maddeye dayalı alacak talebinde bulunamayacağı gerekçeleri ile direnme kararı verilmiştir.
Direnme kararı davalı .... Giyim San. Tic. Ltd. Şti vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Direnme yolu ile Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık, somut olayda davalı .... Giyim San. Tic. Ltd. Şti., çeke ciro yoluyla hamil olduğu göz önüne alındığında, 6762 sayılı TTK’nın 644. maddesindeki sebepsiz zenginleşme hükümleri çerçevesinde davacının keşideciden alacak talebinde bulunup bulunamayacağı, böyle bir durumda sebepsiz zenginleşmediğinin keşideci tarafından kanıtlanmasının gerekip gerekmediği ve hamilin senedi borçlunun zararına hareket ederek kötü niyetle iktisap ettiği iddiasının TTK" nın 599. maddesi hükmü uyarınca keşideci tarafından ispatlanmasının gerekip gerekmediği noktasında toplanmaktadır.
Hukuk Genel Kurulunda yapılan görüşmeler sırasında, işin esasının incelenmesinden önce temyize konu kararın verilen ilk hükmün gerekçesinde yer almayan yeni bir olguya dayalı yeni hüküm niteliğinde olup olmadığı, buradan varılacak sonuca göre de temyiz incelemesinin Özel Daire tarafından mı yoksa Hukuk Genel Kurulu tarafından mı yapılması gerektiği hususu ön sorun olarak tartışılıp değerlendirilmiştir.
Bilindiği üzere direnme kararının varlığından söz edilebilmesi için mahkeme bozma kararından esinlenerek, herhangi bir yeni delil toplamadan, önceki deliller çerçevesinde karar vermeli, gerekçesini önceki kararına göre genişletebilirse de değiştirmemelidir.
Mahkemenin yeni bir bilgi, belge ve delile dayanarak veya bozma kararından esinlenip gerekçesini değiştirerek veya daha önce üzerinde durmadığı bir hususu bozma kararında işaret olunan şekilde değerlendirerek, dolayısıyla ilk kararının gerekçesinde dayandığı hukuki olguyu değiştirerek karar vermiş olması hâlinde direnme kararının varlığından söz edilemez (Hukuk Genel Kurulunun 06.05.2015 tarihli ve 2014/13-2172 E., 2015/1311 K. sayılı kararı).
Somut olayda mahkemece verilen ilk kararda gerçek keşide tarihine göre süresinde ibraz edilmeyen çekin kambiyo senedi vasfını yitirdiği, haksız ve hukuka aykırı şekilde davacı elinden çıktığının belirlendiği, çekteki tahrifat iddialarının çeki ibraz edip takibe konu yapan son hamil davalılardan .... Giyim San. Tic. Ltd. Şti."ye karşı da ileri sürülebileceği ve bu davalının iyi niyet iddiasının dinlenmeyeceği gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmesine karşın, direnme kararında takip tarihi olan 31.05.2010 tarihi itibariyle çek hamilinin keşideciye karşı sebepsiz zenginleşmeye dayalı alacak talebinin zamanaşımına uğradığı, zamanaşımına uğrayan çekin kambiyo senedi niteliğini kaybedeceği, çek hamilinin bu çeke dayanarak kambiyo takibi yapamayacağı, menfi tespit davasının dayanağı icra takibinde çek hamilinin kambiyo senedine dayalı takip yaptığı, davalı takip alacaklısının TTK 644. maddeye dayanmadığını, davalı vekilinin mahkemeye sunduğu dilekçede çeki mal karşılığı aldığını ileri sürdüğü savunmasını ta"lil ederek çeki borca karşılık aldığını söyleyerek iyi niyetli olmadığını gösterdiği, sahteciliğin iyi niyetli hamillere karşı da ileri sürülebileceği, karar düzeltme talebinden sonra dosyaya eklenen banka dekontuna göre çek bedelinin çekin lehtarına 04.03.2011 tarihinde ödenmiş olduğundan TTK 644. maddeye dayalı alacak talebinde bulunamayacağı gerekçeleri ile davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Buna göre mahkemenin direnme olarak adlandırdığı temyize konu kararın, usul hukuku anlamında gerçek bir direnme kararı olmadığı, bozmadan önceki kararda tartışılıp değerlendirilmemiş yeni bir gerekçe ve yeni bir olguya dayalı, yeni hüküm niteliğinde olduğu her türlü duraksamadan uzaktır.
Hâl böyle olunca kurulan bu yeni hükmün temyizen incelenmesi görevi Hukuk Genel Kuruluna değil, Özel Daireye aittir.
Bu nedenle yeni hükme yönelik temyiz itirazlarının incelenmesi için dosya Özel Daireye gönderilmelidir.
SONUÇ: Yukarıda gösterilen nedenlerle davalı .... Giyim San. Tic. Ltd. Şti. vekilinin yeni hükme yönelik temyiz itirazlarının incelenmesi için dosyanın 19. HUKUK DAİRESİNE GÖNDERİLMESİNE, tebliğ tarihinden itibaren on beş günlük süre içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 16.10.2018 tarihinde oy birliği ile karar verildi.