Danıştay 13. Daire 2021/1539 Esas 2021/2096 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2021/1539
Karar No:2021/2096

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : …
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALI) : … Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: 2886 sayılı Kanun'un 20. maddesi kapsamında 22/07/2020 tarihli Gençlik Parkı Kira Sözleşmesinin tek taraflı feshine ve tahliye işlemlerinin gerçekleşeceğine ilişkin … tarih ve E…. sayılı işlemin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi'nce verilen kararda; Kırklareli ili, Lüleburgaz ilçesi, … Mahalle, … Caddesi'nde bulunan … Parkı içindeki çay ocağı ve kafeteryanın kiralanmasına ilişkin Kırklareli Valiliği İdare ve Denetim Müdürlüğü tarafından hazırlanan inceleme raporu neticesinde kiraya verilen yerin m2 artışından dolayı, kamu zararının oluşmaması için ihalenin iptal edilmesi kanaatinin belirtildiği, bu rapor dikkate alınarak 2886 sayılı Kanun'un 20. maddesi kapsamında, 22/07/2020 tarihli Gençlik Parkı Kira Sözleşmesi'nin tek taraflı feshi ile tahliye işlemlerinin gerçekleşeceğine ilişkin ... tarih ve E... sayılı davalı idare işleminin tesis edilmesi üzerine bakılan davanın açıldığı;
Dava dosyasında bulunan bilgi ve belgeler ile inceleme raporunun birlikte değerlendirilmesinden, Kırklareli ili, Lüleburgaz ilçesi, ... Mahalle, ... Caddesi'nde bulunan … Parkı içindeki çay ocağı ve kafeteryanın kiralanmasına ilişkin davalı idare tarafından 14/07/2020 tarihinde yapılan ihaleye ilişkin 15/06/2020 tarihli İhale Onay Belgesinde, kiralanacak olan alanın metrekaresi ile ilanın şekli ve adedinin belirtilmediği, buna ilişkin olarak alınan ... tarih ve ... sayılı Encümen Kararında, kiraya verilecek yerin yüzölçümü ve ayrıntılarının belirtilmediği, aynı şekilde gazete ilanında da bu hususun belirtilmediği, diğer taraftan ihaleye katılan sayısının da bir kişi olduğu gözetildiğinde, rekabetin sağlanması ve kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması ilkelerine göre tesis edildiği sonucuna varılan kira sözleşmesinin tek taraflı feshi ile tahliye işlemlerinin gerçekleşeceğine ilişkin dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle dava konusu işlem hukuka uygun bulunarak davanın reddine karar verilmiştir.


TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, uyuşmazlığa konu kira sözleşmesinin 22/07/2020 tarihinde imzalandığı, Gençlik Parkı isimli işletmenin 4-5 aydır aralıksız şekilde işletildiği, dava konusu işlemin tebliğine kadar herhangi bir uyuşmazlık ya da kira sözleşmesine aykırı bir durumun olmadığı, taraflar arasında imzalanan sözleşmenin 11. maddesinde tarafların fesih yetkilerinin açıkça düzenlendiği, CİMER'e iletilen iddiaların asılsız olduğu, hiçbir somut delile dayanmayan iddiaların ileri sürüldüğü, ticari itibarının zedelendiği, oysa kiralanan taşınmaza durmaksızın yatırım yapıldığı ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, davacı kiralananı tahliye ettiğinden davacının bu davadaki talebinin fiilen uygulanamaz hâle geldiği, bakılan davanın konusuz kaldığı, ihale evrakındaki mevzuata aykırı görülen hususların İdare ve Denetim Müdürlüğü tarafından yapılan incelemede fark edilmesi üzerine hatalı işlemden dönüldüğü belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ … DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
Davalı idare tarafından, Kırklareli ili, Lüleburgaz ilçesi, ... Mahalle, ... Caddesindeki Gençlik Parkı içerisinde bulunan 200 m2 yüzölçümlü çay ocağı-kafeterya kiralama ihalesi, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun 45. maddesine göre 14/07/2020 tarihinde gerçekleştirilmiş, davacı ile 22/07/2020 tarihinde 3 yıllık kira sözleşmesi imzalanmıştır.
… tarih ve …. sayılı CİMER müracaatı üzerine, söz konusu ihaleye ilişkin Kırklareli Valiliği İdare ve Mali Hizmetler Müdürlüğü'nce inceleme raporu düzenlenerek ihale sürecinde tespit edilen eksiklikler ve m2 artışından dolayı kamu zararının oluşmaması için ihalenin iptal edilerek yeni kullanım alanı üzerinden tekrar ihale edilmesinin uygun olacağı kanaatine ulaşılması üzerine, 2886 sayılı Kanun'un 20. maddesi kapsamında 22/07/2020 tarihli Gençlik Parkı Kira Sözleşmesinin tek taraflı feshedilmesine ve tahliye işlemlerinin gerçekleştirilmesine dair dava konusu işlem tesis edilmiştir.
Bunun üzerine bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun "Kapsam" başlıklı 1. maddesinde, genel bütçeye dâhil dairelerle katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işlerinin bu Kanun'da yazılı hükümlere göre yürütüleceği; 2. maddesinde, bu Kanun'un yürütülmesinde, ihtiyaçların en iyi şekilde, uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve ihalede açıklık ve rekabetin sağlanmasının esas olduğu; 31. maddesinde ise, ihale komisyonları tarafından alınan ihale kararlarının, ita amirlerince karar tarihinden itibaren en geç 15 iş günü içinde onaylanacağı veya iptal edileceği, ita amirince karar iptal edilirse ihalenin hükümsüz sayılacağı kurallarına yer verilmiştir.
2886 sayılı Kanun'un "İlanlarda bulunması zorunlu hususlar" başlıklı 18. maddesinde, "İlanlarda aşağıdaki hususların belirtilmesi zorunludur. (a) İhale konusu olan işin niteliği, yeri ve miktarı, (b) Şartname ve eklerinin nereden ve hangi şartlarla alınacağı, (c) İhalenin nerede, hangi tarih ve saatte ve hangi usulle yapılacağı, (d) Varsa tahmin edilen bedel ve geçici teminat miktarı, (e) İsteklilerden aranılan belgelerin neler olduğu, (f) Kapalı teklif usulüyle yapılacak ihalelerde, tekliflerin hangi tarih ve saate kadar nereye verileceği"; "İlanın uygun olmaması" başlıklı 20. maddesinde, "17 ve 18 inci maddelerdeki hükümlere uygun olmayan ilanlar geçersizdir. Bu durumda ilan yenilenmedikçe ihale yapılamaz. İlanların geçersizliği ihale yapıldıktan sonra anlaşılırsa, ihale veya sözleşme feshedilir. Ancak, işde ivedilik ve ihalede Devletin yararı varsa, ihale ve sözleşme Maliye Bakanlığının uygun görüşü ve birinci derece ita amirinin onayı ile geçerli sayılabilir. İhalenin veya sözleşmenin bozulması halinde, müteahhit veya müşterinin fesih tarihine kadar yapmış olduğu gerçek masrafları ile, varsa, tahakkuk etmiş hakedişleri verilir." kuralı yer almıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Uyuşmazlık davalı idare tarafından "… Çay Ocağı ve Kafeteryası'nın 3 yıl süre ile Kiralanması"na ilişkin gerçekleştirilen ihale sonucunda imzalanan sözleşmenin ihale sürecinde tespit edilen eksiklikler ve m2 artışından dolayı kamu zararının oluşmaması için 2886 sayılı Kanun'un 20. maddesi uyarınca feshedilmesinden kaynaklanmaktadır.
Dava konusu işlem sözleşme imzalandıktan sonra tesis edilmiş olmakla birlikte, sözleşmenin feshine ilişkin işlemin sözleşmeden doğan bir ihtilaf olarak nitelendirilmesine ve iradî bir özel hukuk ilişkisinin verdiği haklar çerçevesinde tesis edildiğini kabul etmeye imkân bulunmamakta, sözleşmenin feshinin ihale aşamasına ilişkin aykırılık iddiaları nedeniyle kamu gücüne dayanılarak tek yanlı şekilde tesis edilen ve icraî nitelik taşıyan bir idari işlem niteliğinde olduğu görülmektedir. Bu nedenle, dava konusu işlemin ihale işleminin ihale ilanındaki eksiklik nedeniyle geri alınması olarak nitelenmesi gerekmektedir.
Bu itibarla uyuşmazlığın çözümü için öncelikle idarî işlemin geri alınma şartlarının oluşup oluşmadığının ortaya konması, bilahare geri alma işleminin, unsurları yönünden hukuka uygun olup olmadığının belirlenmesi gerekmektedir.
İdare, 2886 sayılı Kanun'da yer alan ihalede açıklık, rekabetin sağlanması ve kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması ilkeleri uyarınca, ihale usûl ve kurallarına göre ihaleyi gerçekleştirmek zorundadır. İhalede açıklık ve yeterli rekabet ortamının sağlanamaması durumunda, ihalenin 2886 sayılı Kanun'da öngörülen ilke ve kurallara aykırı olacağı açıktır.
Tesis ettiği idarî işlemlerin hukuka uygunluğu aslolan idarenin, hukuka aykırı olan idarî işlemleri geri almak suretiyle hukuka uygunluğu sağlaması, hukuk devleti ilkesinin tabii bir sonucudur. Ancak, idarî işlemleri geri alma yetkisinin, idarî istikrarı sağlayabilmek ve kazanılmış hakları koruyabilmek için belli şartlara bağlı tutulması da hukukî bir zorunluluktur.
Uyuşmazlık konusu olayda, dava açma süresi geçtikten sonra hukuka aykırı olduğu ileri sürülen bir idarî işlemin geri alınması söz konusu olduğundan, geri alınan işlemin, idarece ilgililerin gerçeğe aykırı beyanı veya hilesi nedeniyle veya açık hataya düşülerek tesis olunup olunmadığı veya yok hükmünde olup olmadığının tespit ve tayini gerekmektedir. Zira, anılan işlem bu nitelikte ise, ilgililer lehine hak doğurması mümkün olmadığından, dava açma süresi geçmiş olsa bile geri alınması mümkündür.
"İdari işlemde şekil, öncelikle iradenin açıklanmasının dış dünyaya yansıyan maddî yönünü ifade etmektedir. Bunun yanında, işlemin yapılmasında izlenen yol ve yöntemleri de ifade etmektedir. Şekil, gerek işlemin maddî varlığını ortaya koyması ve ispata yaraması, gerekse onu yapan hukuk öznesinin iradesini, hangi makam, merci tarafından ve nasıl yapıldığını göstermesi bakımından önemli bir unsurdur. Bir işlemin tesisi için kanunda öngörülen biçim ve yöntem kurallarına uyulmamasıyla ortaya çıkan sakatlıklar, şekil yönünden hukuka aykırılık halini oluşturacağından işlemin iptaline yol açabilir. Bununla birlikte şekil kurallarına uyulmaması her zaman iptal sebebi değildir. Meselâ, imza sahiplerinin ad ve görevlerinin yazılmaması, tarih atılmaması gibi sonuca etkili ve esaslı olmayan (ikincil) sakatlıklar işlemin iptalini gerektirmez." (Dr. Celâl Işıklar, İdare Hukukunda Yokluk ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Uygulaması - İÜHFM C. 69, S.l -2, s. 805-880, 2011)
Dosyasının incelenmesinden, dava konusu işlemin Kırklareli Valiliği İdare ve Denetim Müdürlüğünce düzenlenen inceleme raporuna dayanılarak tesis edildiği söz konusu inceleme raporunda hukuka aykırılıkların özetle;
"1- Muhammen kira bedelinin tespitinde alınan tekliflerde kira bedellerinin aylık mı yıllık mı olduğunun yazılmadığı, teklifler alınırken hiçbir bilginin verilmediği,
2 - İhaleye çıkılmasına ilişkin Encümen kararında, ihale onay belgesinde ve gazete ilanlarında çay ocağı ve kafeteryanın kullanım alanının belirtilmediği,
3- Yüklenici ile imzalanan iş yeri teslim tutanağında kiralanacak alanın m2'sinin yazılmadığı,
4- İhale ilanında bulunması gereken miktarın bulunmadığı, ihale onay belgesinde bulunması gereken miktarın bulunmadığı, ilanın şekli ve adedinin yazılmadığı, 300 sıra sayılı kiralama işleri ile İlgili Milli Emlak Genel Tebliği'ne aykırı işlem yapıldığı" şeklinde belirtildiği görülmektedir.
İhaleye ilişkin işlemler ile buna ilişkin belgeler ve dosya içeriğinin incelenmesinden, kiraya verilen taşınmazın çay ocağı-kafaterya vasfında iş yeri olduğu, muhammen bedelin tespitinde alınan tekliflerin aylık ya da yıllık mı oldukları konusunda ihale işlemlerini sakatlayacak herhangi bir tereddüdün olmadığı, İhale Şartnamesi'nde kiralanan taşınmazın yüz ölçümünün 200 m2 olduğunun belirtildiği, kullanım alanının artmasına ilişkin ise ihale konusu çay ocağı- kafeterya işletilirken sözleşmeye aykırı şekilde işgalin ortaya çıkması durumunda gerek sözleşme gerekse ilgili mevzuat uyarınca davacıya yaptırım uygulanabileceği, 300 sıra sayılı Milli Emlak Genel Tebliği'nin Hazine'ye ait taşınmazları kapsaması nedeniyle uyuşmazlık konusu taşınmazın Tebliğ kapsamında olmadığı anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, inceleme raporunda ileri sürülen hususların ihaleye teklif vereceklerin ya da davalı idarenin iradesini etkileyecek nitelikte esasa ilişkin bir hata olmadığı, şekle ilişkin eksikliğin idarî şartnamede yer verilen düzenleme ile tamamlandığı, ihalenin tüm aşamalarında ve sonrasında ilandaki eksiklik nedeniyle tereddüde düşüldüğüne veya rekabetin engellediğine ilişkin bir hususun da ortaya konulamadığı dikkate alındığında, esaslı olmayan kimi şekil eksiklikleri olsa da dava konusu işlemin yok hükmünde olduğu veya ilgililerin gerçeğe aykırı beyanı veya hilesi nedeniyle ya da idare tarafından açıkça hataya düşülerek tesis edildiğinden bahsedilemeyeceği açıktır.
Bu durumda, 14/07/2020 tarihli encümen kararıyla ihalenin davacının uhdesinde bırakılmasına ve itâ âmirince ihale kararının onaylanmasına karar verilerek davacıyla sözleşme imzalandığı dikkate alındığında, "idari işlemin geri alınması" suretiyle tesis edilen sözleşmenin feshine ilişkin işlemin yukarıda belirtilen sebeplerden hiçbirine dayanmadığı ve kamu yararı açısından haklı bir sebep gösterilmeksizin sözleşmenin feshedilmesinin, hukuka güven ve idarî istikrar ilkelerini zedeleyeceği göz önünde bulundurulduğunda, dava konusu işlemde hukuka uygunluk, davanın reddi yönündeki İdare Mahkemesi kararında ise hukukî isabet görülmemiştir.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca … İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. DAVA KONUSU İŞLEMİN İPTALİNE,
4. Ayrıntısı aşağıda gösterilen ilk derece ve temyiz yargılama giderleri toplamı …-TL ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
5. Posta giderleri avansından artan tutarın ve istemi hâlinde temyiz aşamasında kullanılmayan ...-TL yürütmeyi durdurma harcının davacıya iadesine,
6. Dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,
7. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 07/06/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.